DUIKEN MAAR
.eusder Krant - algemeen
DONDERDAG 15 DECEMBER 1977 15
Joop de Wilde dook tussen
Antilliaanse koraalriffen
NATUURRESERVATEN
houding van Nico Roozendaal zelf over te
nemen die hij demonstreerde toen hi| uit
handen van Mr. Paul Boersma, voorzitter v»t
de N O 8 het eerste exemplaar mocht ont
vangen. Bij die gelegenheid zei hij te beseffen
dat inzichten en methoden kunnen veranderen,
dat er ongetwijfeld nog onvolkomenheden
zouden zi|n en dat hij daarom het boek ook
graag zou willen zien als een "levend boek".
Een boek dat regelmatig zou kunnen worden
aangepast Een taak die Nico Roozendaal
onmogelijk alleen zal kunnen vervullen. Daar
voor zal het noodzakelijk zijn dat ieder die
met het boek werkt zijn op- en aanmerkingen
aan de schrijver doorgeeft zodat een regel
matige evaluatie mogelijk zal zijn Bij de
uitgave, die verzorgd is door de N O B is ver
standig gekozen voor een losbladig systeem
zodat eenvoudig aanpassingen kunnen geschie
den. "Duiken maar is bi) het bonds-
bureau verkrijgbaar tegen een vergoeding
van 11 17,50
J.d. W.
NIEUWS UIT
DE LEUSDENSE KERKEN
KERSTBIJEENKOMSTEN LISIDU-
NAHOF
Donderdag 22 december is er om
14.30 uur een bijeenkomst in Lisiduna-
hof, waar ook de medewerkenden aan
de Kapeldienst worden verwacht, en zij
vanaf 14.00 uur.
Om 19 00 uur is er een bijeenkomst,
waarop de medewerkenden als gast
worden verwacht.
Eerste Kerstdag is er 's morgens om
9.30 uur een gezamenlijke dienst onder
leiding van ds. Willemse en Pastoor Van
der Steen. Willen de medewerkenden
om 8.45 uur aanwezig zijn?
WERELDDIAKONAAT
De diakonie van de Hervormde Ge
meente Leusden stelt zich garant voor
twee projekten. het werk in Oost-
Europa en de Vluchtelingen in de we
reld. Voor beide projekten wil men
2.000,-- bijeenbrengen.
INTERIEUR DORPSKERK
De Renovatiegroep Dorpskerk Leus-
den-Zuid zint op een aktieve geld
werving in de gemeente om het in
terieur van de Dorpskerk te res
taureren. Men zoekt in de eerste plaats
naar iemand, die tijdens de werkzaam
heden deskundig toezicht wil houden
op de uitvoering. In de tweede plaats is
storting van gelden welkom op postgiro
3100 ten name van Bouwfonds Neder
lands Hervormde Kerk Leusden-Zuid.
KERSTVIERING OUDERE GEMEEN
TELEDEN LEUSDEN-ZUID
Donderdag 22 december om 16.00
uur wordt met de oudere gemeente
leden het Kerstfeest gevierd. De middag
wordt besloten met een broodmaaltijd.
Ook de ouderen van de Gereformeerde
Kerk zi|n van harte welkom. Voor ver
voersproblemen kunt u bellen- mevr.
Van Loenen, 41040 of mevr. Sjoerds,
40456.
INTERKERKELIJKE VROUWEN
KONTAKTGROEP
Woensdag 21 december zal er in de
Marcuskerk gezamenlijk gezongen
worden, en zal het Kerstdeklamatorium
„En er was geen plaats" gelezen
worden. Aanvang 19.45 uur.
de
k zeebaars boven kokerwormen.
Men weet echter niet wat de toekomst zal
gaan bieden. Zowel Bonaire als Curasao pro
beren in toenemende mate een graantje mee
te pikken van de toeristenstroom die vanouds
vooral naar Aruba trekt. Dat zou kunnen be
tekenen dat er meer toeristen zullen komen
Kokerwormen met gestapelde tentakelkransen.
en zijn zeker met agressief. Het zijn meestal
de speervissers die beducht moeten zijn voor
haaien daar zij het nog wel eens voorzien heb
ben op hun buit. Het laatste geregistreerde onge
val meteen haai dateert alweer van 1936 toen
een der eilandbewoners bij het uitspoelen
van de ingewanden van een geit werd aange
vallen en gebeten.
SPEERVISSERS
Speervissers vormen dan ook een groter pro
bleem voor de riffen en degene die van haar
schoonheid willen genieten dan haaien of
ander ongeregeld wild. Van oudsher hebben
de eilandbewoners de riffen en haar bewo
ners gezien als hun "persoonlijk eigendom"
met dezelfde mentaliteit die ook de Neder
landse jutter doet geloven dat alles wat uit
de zee aanspoelt zijn eigendom is Mede door
deze mentaliteit beschouwt de eilandbewo
ner speervissen als de meest normale zaak.
Voor de toeristen ligt dat anders zij willen
heel graag speervissen, maar desondanks
eerbiedigen zij een speervis-verbod- vooral
de Amerikaanse toeristen
Vooral op Aruba, waar de toeristenindustrie
als gezegd belangrijker is dan op de andere
Rifbouwende koraalsoorten.
eilanden, speelde het speervisprobleem, om
dat de riffen van Aruba zo veel kleiner van
omvang zijn dan de riffen van Bonaire en
Curasao. Aruba kent in tegenstelling tot de
andere eilanden grote zandstranden waar
geen riffen voorkomen. Het bekende rif
is het Arashi rif waarop ook een scheepswrak
ligt. In het verleden heeft men al eens ge
tracht om samen met de hotels te komen tot
een bescherming van het Arashi rif hetgeen
ook de goedkeuring kreeg van de eilandsre
gering Toen lanceerde een Amerikaanse in
dustrie -Wheeler's Industry - een plan om
daar in de buurt een onderwatertunnel te bou
wen meteen tweeledig doelDe mogelijkheid
om de onderwaterapparatuur die Wheeler
maakt in de praktijk te kunnen testen en om
toeristen die niet tot duiken in staat waren,
toch de pracht van de koraalriffen te kunnen
laten zien. De algehele recessie gooide roet
in het eten Hoewel het project niet defini-
ref van de baan is. is het voorlopig wel in
de ijskast gezet Wel heeft men plannen in
voorbereiding en grotendeels reeds gereed
voor Bonaire Op dit eiland geldt reeds een
speervisverbod en een verbod om koraal te
plukken In feite betekent dit reeds het be
reiken van een reservaatsstatus. Hoewel er
overal vrij mag worden gedoken, wordt dit
in de praktijk beperkt doordat er slechts via
een tweetal commerciële instellingen lucht
verkrijgbaar is en gedoken kan worden Deze
twee instellingen zi|n Aqua Venture en Ma
rina welke beiden tot hotels behoren. Aqua
Venture kent een 80 vaste leden en biedt
dageli|ks aan 15 tot 20duikers excursiemo-
gelijkheden. Marina is van beperkte omvang,
Beiden instanties zijn de natuur zeer vrien
delijk gestemd en er bestaat een zeer goede
verstandhouding met het CARMABI "Wat
dat betreft", zegt Ingvar Knstensen, "is er
voor Bonaire nog geen vuiltje aan de lucht.
Het aantal toeristen dat dagelijks kan dui
ken is beperkt door de beperkte accomoda
te en de accomodate wordt slechts gele
verd door een tweetal instellingen waarin
wij het grootste vertrouwen hebben".
de interesse van de toerisenindustne toeneemt
en daarmee de mogelijkheden tot duiken.
Vanuit CARMABI heeft men daarom ook wel
plannen om de riffen een natuurreservaatsto-
tus te geven. In samenwerking met de IUCN,
een afdeling van de United Nations, tracht
men voor Bonaire een model voor een na
tuurreservaat te ontwerpen dat tevens als
voorbeeld zou kunnen dienen voor de andere
eilanden in het Caraibisch gebied. Ook de ei-
landregenng is voor dit plan reeds benaderd
De verwachtingen zijn dat tegen het einde
van dit jaar of anders volgend jaar de plan
nen gerealiseerd kunnen worden Daarna
zou Curasao kunnen volgen om vervolgens
hot model te kunnen toepassen tot zelfs op
de Bahama's. Voor Curacao geldt reeds se
dert een half jaar een verbod op koraalpluk-
ken en speervissen. Koraalplukken wordt
zelfs als een misdaad aangemerkt. De gemid
delde Antilliaan ziet dit echter als flauwe
kul. Het grote probleem waarmee men dan
ook geconfronteerd wordt, is niet het komen
tot een goede beschermende wetgeving of
het verkrijgen van de natuurreservaat status
voor de riffen, maar het omvormen van de
mentaliteit van de eilandbewoner en begrip
aan te kweken voor de noodzaak van rif
bescherming.
OPTIMALE RIF EXPLOITATIE
Kristensen zegt daarover "Kijk, wij zijn bij
zonder reëel van instelling. Er wordt hier
door vijf beroepsmensen gevist op aquarium
vissen. Niets op tegen zolang er geen overbe-
vissing plaatsvindt We hebben niets tegen
het duiken van toeristen op de riffen. Wij vin
den dat men met zo min mogelijk hinder het
rif optimaal moet exploiteren We moeten
daarbii echter wel beseffen dat het rif kwets
baar is en dat we gezamenhjk^noeterwoeken
naar de wegen om het rif optimaal te kun
nen exploiteren. Dat kan inhouden dat we
met de vijf vergunninghouders voor de vangst
van aquariumvissen per soort zullen moe
ten bepalen hoeveel er gevangen kunnen
worden Want ook hier geldt het gevaar
van te selectieve bevissing. Indien er veel dui
kers op een rif komen, loopt het rif toch be
schadigingen op. En duiker stoot eens tegen
een koraal en het breekt af. Hij gaat er op
zitten of staan en hot wordt gekwetst. En
daarnaast is er het probleem van het slib.
Waar gedoken wordt wordt de bodem in be
roering gebracht en warrelt er slib op. Koraal
bezit slechts in beperkte mate de mogelijk
heid tot zelfreiniging Op grond daarvan zou
het mogelijk zijn dat maatregelen genomen
moeten worden om van tijd tot tijd het rif
de gelegenheid te geven tot herstellen Dat
men gedurende een jaar bijvoorbeeld een be
paald rif openstelt voor duikers om daarna een
ander gebied aan te wijzen Wat echter voor
op dient te staan is het feit dat we de eiland
bewoners en de toeristen dienen te overtui
gen dat het behoud van het rif een absolute
noodzaak is. Dat zullen we moeten doen via
instruktie en voorlichting via radio, televisie
en dagbladen. Dat is de enige manier om te
komen tot een optimale exploitatie zonder
dat er blijvende schade voor het rif onstaat",
aldus Ingvar Kristensen
Joop de Wilde
Dankzij de fantastische medewerking van
Erik van Dijk en Maureen Butter, twee
Nederlandse studenten die bihei CARMABI
in het kader van hun studie biologie veldon
derzoek doen waren ut? m de gelegenheid
op de mooiste nfplekjes van Curacao te
duiken. Enk van Dijk doet onderzoek naar
de begrazing van het nf. Dokterswssen. pape-
gaaivissen en de zwarte zeeegels zijn de
grootste grazers van het rif. Zij grazen ech
ter niet alleen de algen van het nf, maar
nemen bij het grazen ook kalksubtraat mee.
De verwachtingen waren dat indien geen
begrazing zou plaatsvinden het nf binnen
de kortste keren overwoekerd zou zijn door
de algen. Om de invloed van de algen en de
imioed \an de grazers te kunnen bestuderen
maakte Erik van Di/k een aantal grote kooien
waarmee hij acht stukken nf vanm- kon
afschermen. De kooien werden zo ontwor
pen dat bij de ene kooi bijvoorbeeld wel de
vissen toegang hadden maar geen zceegels
terwijl in andere kooien ww wel zeeegels
toegang hadden maar weer geen vissen Ge
durende een 500 duiken samen met colle
ga Marlies U'apstra volgde bij het graaspro
ces. In tegenstelling tot de verwachtingen
bleek het koraal zich te kunnen handhenen
ook indien met voldoende gegraasd werd.
Dat zou kunnen betekenen dat de koralen
eigen verdedigingsmechanismen hebben te
gen algen of dat de aangroei veel kleiner is
dan tot nu toe verwacht werd. Maureen But
ter onderzoekt op Curacao de parasieten die
in het koraalweefsel leien. En met name of
de aanwezigheid van parasieten van invloed
is op de massa van het gevormde koraalweef-
seL
Alvorens Maureen mstaai was de invloed van Je
parasieten op het weefsel te kunnen onder
zoeken moest zij een methode ontwerpen
om de hoeveelheid levend weefsel per ko
raalmonster te kim nen kwanriftceren. De
koralen worden nadat zij uit zee opgehaald
zijn, eerst op het juiste formaat gezaagd.
Vervolgens gaan zij in de diepvries. Na
weer ontdooid te zijn wordt met behulp
van een waterpistool zoals ook door een
tandarts wordt gebruikt het weefsel los
gespoten van het kalksubtraat. Het weefsel
wordt vervolgens in een centrifuge geplaatst
om weefsel en vocht te kunnen scheiden.
Behalve dat Maureen de rol van de para
sieten onderzoekt kijkt zij ook naar de
plaats waar zij voorkomen binnen het ko
raal en of mogelijk stroomrichting en licht
inval hierbij van invloed kunnen zijn Hoe
wel het onderzoek nog niet is beëindigd,
zijn er toch al een aantal merkwaardige con
clusies. Zo blijkt bijvoorbeeld dat koralen
met veel parasieren over een grotere hoe
veelheid weefsel beschikken. Om erachter
te kunnen komen wat er binnen het weef
sel gebeurt doet zij onderzoek naar de maag
inhoud van de parasieten. Deze blijkt zoo.x-
anthellea te bevatten, eencellige algen die
binnen het koraal leven De bekken
van de parasieten lijken te groot om zelf
de microscopisch kleine zooxanthcllea te
eten Nu ze toch in zijn maag aangetroffen
worden zou dat betekenen dat de parasiet
inderdaad weefsel eet.
Zowel Enk van Dijk als Maureen Butter
hebben toegezegd na tenigkeer in Holland
over hun studies en hun eindbevindmgen
te zullen publiceren in Onderwatersport.
school barbelen mei op de achtergrond hersenkoraal.
staan richtte het onderzoek van het Instituut
zich voornamelijk op de visserij. Het onder
zoek wees uit dat de riffen zo smal zijn dat
van een grootscheepse visserij geen sprake zou
kunnen zijn. De totale vangstopbrengsten
bedroegen een 500 ton per jaar die verdeeld
dienden te worden over een 360 vissers. Een
opbrengst van nog geen twee ton per |aar
per visser hetgeen neer kwam op een dagop
brengst van fl 5,- per visser. Onderzoek
wees uit dat de totale produktie door de be
perktheid van de riffen nauwelijks zou kun
nen worden opgevoerd. Verbetering van de
vangstmethoden zou dan ook slechts zin
hebben indien het aantal vissers drastisch be
perkt zou worden. Maar het tegendeel ge
schiedde een grote schare speervissers kwam
letterlijk de laatste buit binnenhalen en toen
was er haast geen vis meer.
Geconfronteerd met deze harde cijfers stopte
het CARMABI na een onderzoekpenode van
tien jaar het visscrijproject en schakelde men
geheel over op het pure onderzoek der koraal
riffen.
KORAALRIF PROJECT
Het koraal rifproject dient met alleen een be
langrijk beter inzicht te geven op het reilen
en zeilen van plantaardig en dierlijk leven op
de koraalriffen van het Caraibisch gebied,
maar ook de antwoorden op de vragen hoe
de koraalriffen optimaal gebruikt kunnen wor
den, vooral ook wat betreft de toeristenindus
trie Voor dit project ontvangt het CARMABI
geldelijke steun uit de ontwikkelingsfondsen
van de Nederlandse regering. De bezetting van
het instituut bestaat uit drie vaste wetenschap
pelijke stafleden, plus elf administratieve en
technische medewerkers Het instituut bete
kent een doorgangshuis voor zo'n tien tot
twintig wetenschappers uil de gehele wereld
die in het kader van hun studie veldonderzoek
komen doen op de koraalriffen. De eisen die
gesteld worden aan deze studenten of weten
schappers is dat het onderwerp van hun studie
past binnen het totale koraalrifproject" van
het CARMABI, dan wel dat de kosten van hun
onderzoek volledig door hen zelf worden ge
dragen. Do direkteur van het CARMABI is
momenteel Ingvar Kristensen, ondanks zijn
Skandinavische naam een pure Hollander.
Ingvar Kristensen is verbonden aan het NIOZ-
Nederlands Instituut voor Onderzoek der
Zee - en gedetacheerd bi| het CARMABI
Daarmee is er tevens een nauwe band gecreëerd
tussen het NIOZ en het CARMABI
Er bestaat ook een zeer nauwe samenwerking
tussen het CARMABI en de andere biologische
onderzoekstations in het Caraibisch gebied.
Deze onderzoekstations zijn verenigd in de
"Association Island Marine Laboratories in
the Caribbean". Deze associatie komt eens per
jaar bijeen om de resultaten van de verschil
lende onderzoeken uit te wisselen. Belangrijke
bijeenkomsten voor overleg en voor uitwisse
ling van ervaringen. Het CARMABI is een
echt veldstation waar het accent van de on
derzoekingen ligt op het veldwerk. Veldwerk
dat bij het CARMABI duiken betekent.
Ten behoeve van dit duikwerk beschikt het
instituut over een drietal boten, dertien com
plete duikuitrustingen en drie beroepsduikers
die als standby fungeren voor de onderzoekers
Met de veiligheid wordt het zeer nauw geno
men. Studenten die een onderzoek komen
verrichten aan het instituut moeten in het
bezit zijn van een duikbrevet Het buddysy
steem wordt zeer streng gehandhaafd, en in
dien de onderzoekers in hun werk onderwa
ter verdiept zijn wordt de omgeving bewaakt
door een der beroepsduikers. De gevaren die
te verwachten zijn van de zijde van haaien
of baracuda's zijn ook op de eilanden te ver
waarlozen Haaien laten zich nauwelijks zien
Betrouwbaardere lieden dan ondergetekende
hebben eens gezegd "De grootste hartewens
van elke beroepsschrijver, zoals bv. journalis
ten, is om tenminste eenmaal in hun leven een
boek te schrijven De praktijk leert dat slechts
een zeer klein percentage deze hartewens weet
waar te maken De uitvluchten zijn zo eenvou
dig. het is zulk mooi weer, ik moet mijn huis
schilderen, mijn dochter rs ziek of dom
weg ik ga veel liever lekker duiken. Als het voor
beroepsschrijvers al zo moeilijk is de wens om
te zetten in de daad hoeveel groter is dan niet
het probleem voorde rasechte amateur die
op een kwaad moment het in zijn kop krijgt
om een boek te willen schrijven Alle teleur
stellingen die op zo'n moment voorspelbaar
zijn zi|n Nico Rozendaaf met bespaard ge
bleven bij het sdirijven van zijn "Duiken
maarHoewel hij zelf te bescheiden
zal zijn om er publiekelijk voor uit te komen,
mag rustig worden aangenomen dat Nico
Roozendaal de afgelopen jaren heel wat vrije
uren en dus duikuren heeft moeten laten
schieten en heel wat tegenslagen heeft moe
ten overwinnen om "Duiken maar
van de grond te krijgen Ik geloof dat iedereen
binnen de duiksport die ook maar ergens iets
te maken heeft met de opleiding ontzettend
dankbaar moet zijn dat hij dat heeft willen
doen. Het is eigenlijk verwonderlijk en mis
Bekerspons met vlindervissen.
schien wel wat beschamend dat met eerder
aandacht is besteed aan de praktijk van de op
leidingen. Al te lang heeft het accent te sterk
gelegen op de theoretische kantep en bestond
er geen literatuur hoe men de theorie in prak
tijk zou kunnen brengen. Hoe je volgens een
weloverwogen programma "krabbelaars" tot
goede duikers om zou kunnen vormen
Nico Roozendaal is daarbij niet over één
nacht ijs gegaan Dat leert reeds een blik in de
drie pagina's lange inhoud. Meer dan 125 fa
cetten van de duiksport worden daarin ver
meld en verwijzen naar de in het boek beschre-
von oefenstof. Gelukkig heeft de schrijver zich
niet willen beperken tot de zuivere duiktech-
nische zaken maar eveneens aandacht willen
besteden aan belangrijke zaken als overtrai
ning. aftraining, vaartechnieken en de kunst
van het touwknopen. Wie de hoofdstukken
over duiktechmsche zaken doorleest krijgt
bewondering voor de nauwkeurige analyses
die aan het schrijven vooraf moeten zi|n ge
gaan en kan slechts gissen naar de ontelbare
uren die aan research moeten zi|n besteed
om tot een zo volledig geslaagd resultaat te
kunnen komen. Maar het is goed de kritische
Zeeveer en het zeer kostbare zwarte koraal.
(Van de redaktie).
LEUSDEN - De Leusdenaar I
iop de Wilde was enige tijd ge-1
den op de Nederlandse Antillen,
sar hij in de gelegenheid was
grote hobby, duiken, te
•oefenen. Joop, die naast zijn
;rk op de publiciteitsafdeling
in Philips Fonografische indu-1
rie, ook eindredakteur is van het
„Onderwatersport" van de!
"Ttderlandse Onderwater- J
lortbond, schreef een artikel!
er zijn boeiende verblijf tussen
Antilliaanse koraalriffen voor i
blad. Boeiend genoeg om dit
in deze koude dagen van"
scember over te nemen in del
Nisder Krant.
j
nterview met Ingvar Kristensen
ran Carmabi
xle passaatwind die ook de dividivibo-
un zo krakteristieke vorm geven, maakt
Emaatvan Cure ao bijzonder eantrek-
k
un de noordkant van het Caraibisch ei-
it lange oceaandeining de golven toren-
angs de rifrand omhoog doet spuiten is
zuidkant van het eiland de passaatwind
rtijks in staat het oppervlak te beroeren
30 kent steile flanken en van de kust
9met direct in een paar meter diep wa-
•ip blauw water gekenmerkt door een
Helderheid maar zeker ook door zijn
Irijkdom aan koralen. Afhankelijk van
uis strekt het koraalplateau zich uit
■•ge tientallen meters uit de kant tot een
■-onderd meter. Dan buigt het rif sterk
ïtoeden en daalt het in een steile helling
9rote diepten "De Blauwe Rand",
«kant punt waar het plateau eindigt en
Nrpe daling naar de diepte begint Maar
llten Curacao kent zulke fantastische
Ook Aruba en Bonaire zijn er rijkelijk
jszegend De eilanden hebben veel bc-
deze riffenpracht. Het belang van
wlerwatertoerisme is de laatste jaren
toegenomen. Maar de komst van de
•viatertoeristen bracht ook het gevaar
milieuverstoringen en vernielingen Ook
het op commerciële basis vangen van ko
«n voor de aquariumindustrie, het oogsten
•oralen voor de souveniermarkt en het
ote schaal beoefenen van de speervisse-
imden in belangrijke mate een bedrei-
wor de riffen en haar bewoners. Hoewel
Ntn van Aruba biologisch gezien van min-
faarde zijn dan de riffen van Curacao
toaire, speelde in verband met de toeris-
ëustrie die op Aruba het meest floreert,
*at probleem het eerst.
IAIBISCH MARINE BIOLOGISCH
'ITUUT
'trd reeds enige jaren geleden onderkend
'httCARMABI. het Caraibisch Marine Bio-
Instituut op Curacao Dit instituut
in 1956 met de opzet om ten
ft? van de eilanden zowel zuiver als toe-
'Usetenschappelijk onderzoek der zee
nichten De eerste tien jaar van zijn be-
