„Politiek terrorisme zal nooit eindigen
als de redenen niet worden blootgelegd
Polemoloog dr. Hylke Tromp:
„Wapens gaan nooit als schroot weg en
elke potentiële terrorist kan eraan komen"
„Ltnks is altijd tegen geweid, rechts is er
in principe altijd voor, als laatste redmiddel"
opinie
uiteindelijk
december 1977
6 i
De zeventiger jaren kunnen allerminst vredelievend
worden genoemd. Dagelijks drukken de schrijvende en
visuele media ons met de neus op de feiten: vliegtuigka
pingen, (burger) oorlogen, moorden, ontvoeringen,
(bom)aanslagen en zelfs in de verste uithoeken van dit
aardse doolhof woedt wel een strijd. Ver weg weliswaar,
maar toch huiveringwekkend.
Zoals we ook huiveren bij de gedachte dat al die geweld
dadigheden steeds dichterbij komen. Want als een epide
mie snelt het geweld naar de westerse landen. Vormt ze
een „bedreiging".yoor de,geïndustrialiseerde en gecivili
seerde samenlevingen. Want geweld laat zich niet tegen
houden door technisch vernuft.
En dat maakt ons toch wel angstig. In kersttijd schrijven
we vrede dan wel met een hoofdletter, maar of we er nog
werkelijk in geloven
door dick van rheenen
We weten ook niet hoe we moeten
reageren op geweld. Vroeger wel,
maar toen leek alles nog zo ver
weg Biafra, Latijns Amerika.
Bangladesh
En al die .ellende" krijg je nog
thuis bezorgd ook. Op de buis
Maar de gewelddadigheden vinden
ook werkelijk dichter bij huis plaats.
Zelfs in eigen land
Geweld onderscheidt zich in vele
vormen En met één van die
vormen zijn we in de zeventiger
jaren wel erg hardhandig gekon-
fronteerd politiek terrorisme. Of om
het anders te stellen we zijn ermee
vertrouwd geraakt
En daar zit misschien wel het
kardinale punt. hoe stellen we ons
op tegen politiek terrorisme? Want
wat weten we eigenlijk van politiek
terrorisme? Ja, we veroordelen het
om zijn daden en die bestrijden we
ook Maar we moeten tegelijkertijd
beseften dat geweld geweld op
roept.
Door de geruchtmakende repor
tages in de media hebben we ons er
wel een beeld van gevormd, maar
verder dan de uitingen van politiek
terrorisme reikt onze kennis met-
Dat bleek weer eens tijdens de re
cente akties van de Rote Armee
Fraktion.
,,Ze moesten ze hangen" En;.Le
vend verbranden". „In konsentra-
tiekampen ermee en er nooit meer
uitlaten". „Nazi's, dét zijn het"
Veroordelingen die ons door een
impuls zijn ingegeven en ook best
te begrijpen zijn
Maar gaan we dan niet voorbij
aan het „waarom" Waarom in
West-Duitsland de Baader-
Meinhof-beweging ontstond? Het
Japanse Rode Leger? De RAF?
Waarom ze mensen ontvoeren en
vliegtuigen kapen? Waarom in
eigen land radikale Zuidmolukse
jongeren door middel van gijze
lingen de aandacht op hun ideaal
willen vestigen?
We leken inderdaad even te ont
waken uit onze welvaartsdroom.
We beseften inderdaad dat er iets
moest gebeuren. Maar het is inmid
dels weer stil geworden rond de
Vrije Zuidmolukse Republiek. En
daarmee wordt ook het „waarom"
opnieuw verdoezeld.
Politieke terroristen mogen niet
over één kam worden gescheerd
Ze strijden allemaal voor ver
schillende idealen en daarom dient
er een duidelijk onderscheid ge
maakt te worden tussen de ver
schillende organisaties
Politiek terrorisme roept talrijke
waaroms op, waaraan niet voorbij
kan worden gegaan. De beant
woording van die waaroms kan
mogelijk een oplossing dichterbij
brengen, al moeten we niet de il
lusie hebben dat politiek terrorisme
in de nabije toekomst tot het
verleden gaat behoren Dat zal
blijken uit onderstaande woorden
van de polemoloog dr Hylke
Tromp, die wij een aantal „waar
oms" voorlegde Dr Hylke Tromp
studeerde sociale wetenschappen
in Nijmegen en politiek in West-
Berlijn Hij is sinds 1964 aan het
Polemologisch Instituut van de
Rijksuniversiteit in Groningen ver
bonden In 1976 promoveerde hij
op een onderzoek naar het verband
tussen pacifistische en militaristi
sche opvattingen, en politieke be
sluitvorming Tot het terrein van de
„polemologie" (wetenschap van
oorlog en vrede, red.) behoort met
name het gebruik van geweld voor
politieke doeleinden (daar valt niet
alleen oorlog onder, maar ook poli
tiek terrorisme).
FENOMEEN
Dr. Hylke Tromp gaat allereerst in
op de vraag waarom politiek ter
rorisme is uitgegroeid tot een soort
fenomeen. En is er een reden aan
te wijzen waarom politiek terroris
me zich vooral in de zeventiger
jaren manifesteert? Bij veel
mensen leeft de gedachte dat poli
tiek terrorisme is ontstaan in de roe
rige zestiger jaren, toen allerlei
maatschappelijke ontwikkelingen in
versneld tempo plaatsvonden. Een
nieuwe generatie zich roerde. De
straat op ging om te demonstreren
en te protesteren Taboes werden
doorbroken Zou politiek terrorisme
inderdaad zijn ontstaan door „een
wat uit de hand gelopen feestje in
de zestiger jaren" Dr. Hylke Tromp;
„Het zou allemaal nog eens wat
grondiger geanalyseerd moeten
worden, maar wat mij opgevallen is
bij het ontstaan van bv de RAF, is
dat er zo'n duidelijk beginpunt is.
Dat is de moord op de Duitse stu
dent Benno Ohnesorg in Berlijn,
rond 1967, ongewapend in de rug of
nek geschoten door een politieman
bij een demonstratie, waarbij verder
ook geen enkele demonstrant wa
pens had.
Later is er nog eens zoiets ge
weest - de affaire Von Rauch - die
ook werd neergeschoten, terwijl hij
volgens sommigen niet eens een
wapen had; en de affaire in Am
sterdam, waarbij nu bleek dat de
Nederlandse politie het vuur open
de. terwijl eerst werd verkondigd
dat de terroristen onmiddellijk be
gonnen te schieten, sluit voorlopig
de rij.
Dus géén uit de hand gelopen
feestje: eerder een buiten alle pro
porties reageren van staatsorga
nen op voor hen onbegrijpelijke
demonstraties.
Baader begon zijn „terroristi
sche" karrière met het in brand ste
ken van kerstbomen in een waren
huis in Frankfurt, als protest tegen
de Vietnamoorlog hij was niet on
middellijk een bommengooiende
maniak. Er zit een eskalatie in die
hele ontwikkeling, waaraan „de
staat" allerminst onschuldig is, lijkt
mij".
Politiek terrorisme eskaleerde
vooral in de zeventiger jaren Dr
Hylke Tromp verklaart; „Terroris
me" was altijd al een fenomeen;
maar het kwam betrekkelijk weinig
voor, en het had betrekkelijk weinig
effekt. De grootste suksessen van
het klassieke terrorisme zijn altijd
suksesvolle moordaanslagen ge
weest op staatshoofden, regerings
leiders, politici; de moord op Ameri
kaanse presidenten als Lincoln,
McKinley en Kennedy zijn daarvan
voorbeelden. Een ander voorbeeld;
de moordaanslag op aartshertog
Franz Ferdinand, opvolger van kei
zer Frans Jozef 2 van Oostenrijk-
Hongarije, ontketende in 1914 de
Eerste Wereldoorlog Nieuw is het
„politiek terrorisme" dus allerminst.
Maar het is de laatste tien jaren veel
sterker in de aandacht gekomen,
met name omdat het de westelijke,
geïndustrialiseerde en technisch
ver-ontwikkelde wereld heeft be-
Daarvoor zijn natuurlijk ook wel re
denen Je zou die redenen moeten
opsporen om terrorisme echt in de
wortel te kunnen bestrijden, - of
liever voorkómen.
In de tweede plaats zijn er steeds
meer wapens, en die wapens
bieden steeds meer mogelijk
heden; en iedereen kan eraan ko
men De bewapeningswedloop
tussen Oost en West, die door
vrijwel iedereen in Oost en West zo
heftig gesteund is om de vrede te
handhaven, heeft er ook toe geleid
dat de wereld nu vergeven is van
wapens. Want verouderde wapens
het opblazen van een kern
energie-centrale heeft heel wal
meer gevolgen (dat is onlangs ge
probeerd, maar mislukt,
Amerika). Er zijn nog wel wat voor
beelden te bedenken, maar die zet
ik niet in de krant. Je kunt beter
geen ideeën leveren.
Overigens is - wat het laatste be
treft - het politiek terrorisme nog
lang niet aan zijn grootste effektivi-
teit toe. Er is veel meer mogelijk dan
tot nog toe is vertoond. Dat is één
van de redenen waarom de des
kundigen zo somber zijn"
reikt; én omdat het fors is toegeno
men.
Het is eigenlijk nooit systema
tisch bestudeerd, als iets aparts.
Het terrorisme van de Joden tegen
het Engelse bewind in Palestina, of
van de Mau Mau in Kenya, dat al
meer dan twintig, dertig jaar
geleden is, heeft bijvoorbeeld
nauwelijks enige herinnering bij ons
nagelaten. Maar er was geen enkel
verschil met andere groeperingen
die nu binnensland, via terreur
methoden, de strijd aanbinden
tegen een regering of een bevolking
waar ze iets tegen hebben, zoals de
RAF, het Ierse Republikeinse leger
(IRA), de Tupamaros (stads-
guerrilla in Zuid-Amerika), enz.
„FRAGMENTARISERING"
Maar je kunt wel redenen be
denken waarom het de laatste tien
jaar zo sterk is toegenomen. In de
eerste plaats zal de toenemende
„fragmentarisering" van de samen
leving er wel iets mee te maken
hebben. Anders gezegd desamen-
leving - een staat bijvoorbeeld - telt
steeds meer groepen die aan de
rand van die samenleving staan, er
nauwelijks nog banden mee heb
ben, de rechtsorde in die samenle
ving nog maar ternauwernood er
kennen, - of helemaal niet meer.
„REDENEN BLOOTLEGGEN"
Politiek terrorisme roept in de
meeste gevallen weerzin op
Niettemin ontmoet het politiek ter
rorisme toch ook wel sympathieën.
Zgn „links-intellektuelen" die zich
met de ogenschijnlijk vredige
idealen van politiek terrorisme
konformeren. Zou dat de reden zijn
van de verwachte eskalatie en radi-
kalisering van het politiek ter
rorisme? Dr. Hylke Tromp is het
daar niet mee eens:
„Ik ken geen „links-intellek
tuelen" die zich „konformeren met
de ogenschijnlijk vredige idealen
van het politiek terrorisme". Inte
gendeel Die misvatting sluipt
trouwens als een gifslang door de
pers.
Links is echter altijd tegen ge
weld; rechts is er in principe
altijd voor, als laatste redmiddel.
Bij links vind jede traditie van het
geweldloosheidsdenken, niet bij
rechts. Het merkwaardige en
verwarrende is, dat er nu een
soort dubbele moraal heerst:
geweld is goed als het door „de
staat" gebeurt, geweld is slecht
en heet terreur, als het door an
dere groepen gebruikt wordt, bij
voorbeeld tégen de staat. Als de
staat oorlog voert, zal niemand
eraan denken dat te vergelijken
met politiek terrorisme - maar in
feite is het enige belangrijke ver
schil het aantal doden. Oorlog
voering is politiek terrorisme in
meervoud.
worden doorverkocht aan wapen
handelaren, of rechtstreeks aan
ontwikkelingslanden, of waarheen
dan ook, maar als schroot gaan ze
nooit weg. Ze zijn er: en elke poten
tiële terrorist kan zijn keuze maken.
Bijvoorbeeld tussen de Ame
rikaanse Red-Eye of de Sowjet-
russische Strela: beide handzame
raketten, waarmee je opstijgende
vliegtuigen binnen enkele
seconden kunt neerschieten.
KWETSBAARHEID
In de derde plaats, de schrik
barend toegenomen
kwetsbaarheid van de sa
menleving, met name de ontwik
kelde landen. Dat vergroot de mo
gelijkheden tot chantage. Politieke
moord haalt wel de krantekoppen,
maar in politiek opzicht verandert er
meestal niets: de vermoorde wordt
opgevolgd door iemand die van on
geveer hetzelfde kaliber is Maar
Er is echter wel iets anders aan
de hand. Dat is, dat door „links-
intellektuelen" vaak gedachten
over de ontwikkeling van de staat,
van de rechtsorde of van het inter
nationale systeem worden opge
schreven, waarin wordt
vastgesteld, dat het paradijs op
aarde nog niet is gekomen, en dat
er nog heel wat groepen in de
wereld zijn voor 'wie het woord
„rechtsorde" bijvoorbeeld, een loze
kreet is. Driekwart van de wereld
bevolking lijdt honger, één miljard
mensen staat aan de rand van de
hongerdood, maar ons probleem is
„hoe vermager ik en waar laat ik
mijn auto" (Wim Kan). Daaruit kun
je wel afleiden dat ze vinden dat er
nog heel wat moet veranderen.
Eigenlijk is er ook niemand die het
allemaal wil houden zoals het nu is.
Maar sommigen gaat die verande
ring niet vlug genoeg; of nog erger,
ze zien helemaal geen verandering
zelfs eerder een teruggang. De
RAF-leden zien bv. het fascisme
zich alweer meester maken van de
