Zo was het in 1927...
historie
uiteindelijk
december 1977
29
Over luttele uren luiden de
klokken weer en barst overal het
vuurwerk los Wordt weer een
streep onder een moegeleefd
iaar gezet. Wij zouden de uren,
dagen, maanden en jaren zo
graag in tempo willen
beknotten, maar Vader Tijdis nu
éénmaal onverbiddelijk. Op
oudejaarsavond klokslag twaall
schudden wij hartelijk nóg har
telijker en doen ons tegoed aan
de bollen en de flappen. Geluk
kige, gezegende en zalige
nieuwjaarskaarten gaan over en
weer en daaraan doen wij altoos
dapper mee. Wij willen in pais
en vrêe over de drempel. Elk
oudejaar gaan wij even op de
weegschaal en voor de spiegel
staan Pinken dan traantjes
weg, omdat wij wéér in gewicht
toegenomen en kaler en grijzer
geworden zijn. Maar dat neemt
allemaal niet weg dat wij 1978
met optimisme tegemoet gaan.
Middels de media komen wij
dezer dagen aan de weet wat
ons in 1977 allemaal is gepas
seerd. Wij op onze beurt nemen
u eens mee door 1927, het
jaar dat een halve eeuw
geleden werd afgedankt.
Politiek
Duitsland zuchtte vijftig jaar
geleden onder de naweeën van
de eerste wereldoorlog. De her
stelbetalingen en de geallieerde
bezetting van het Rijnland
vormden de voornaamste pun
ten van bespreking. Duitsland
dankte veel aan zi/n minister van
buitenlandse zaken Strese-
mann, die het bovendien goed
met zijn Franse ambtsgenoot
Briand kon vinden. Beiden wer
den echter in hun verzoenings
politiek gedwarsboomd door de
nationalisten in hun land
Dankzij hun doorzettingsver
mogen zag een Frans-Duits
handelsverdrag het leven en de
geallieerde troepensterkte in
het Rijnland werd met 10.000
man verminderd. Veel dankte
Europa in die tijd aan de tandem
Briand-Stresemann En aan de
Duitse econoom Dr. Schacht,
die zi/n land behoedde voor in
flatie Jaren later zou dezelfde
Schacht een belangrijke rol spe
len in het Duitsland van Hitier.
Deze laatste was trouwens al
druk met één en ander bezig en
hield in Beieren, voor het eerst
na twee jaar, weer een rede in
het openbaar. De kiem voor het
nationaal-socialisme werd niet
gesmoord....
In de tien jaar bestaande
Sovjet-Unie elimineerde Stalm
gestaag zijn tegenstanders. Zijn
grootste obstakel was Trotzki
die onder geen beding een
compromis met zijn tegenstan
der duldde. Naast het fascisme
stak het communisme de kop
op, met name in China en Ned. -
Indiê. Engeland had bonje met
Rusland, maar nog heviger met
China. Er werd zelfs een Brits
leger naar het verre Oosten ge
dirigeerd. In België struikelde
het kabinet-Van der Velde over
het legervraagstuk en er kwam
daar een eind aan de samen
werking tussen katholieken en
socialisten. In Italië hield Mus
solini's fascistische gezag zich
goed staande, waarover zelfs
Churchill waarderend sprak
Maar hij verwierp het systeem
voor Engeland.
Juliana
kroonprinses
In ons land ging het er alle
maal wat gemoedelijker toe, ook
al vlogen de politieke jongens
elkaar wel eens in de haren. Zo
vond minister De Geer het non
sens om het fietsbelasting-
plaatje af te schaffen en op last
van het Departement van
Oorlog werd in het leger het so
cialistische blad „De Notenkra
ker" verboden. De ouderen her
inneren zich wellicht de vlijm
scherpe krabbels van Klereko
per en de kundige tekeningen
van Funke Kupper in dit blad.
Men vond ook dat het boek
„Frank van Weezel" van A M.
de Jong niet in de kazernes
thuis hoorde. De „rooien"
deden hun prevelementjes wel
in die tijd, maar kwamen vaak
nauwelijks aan de bak.
Bekende politici uit die tijd: de
communist Louis de Visser, de
SDAP-er Albarda en Wibaut, de
vrijzinnig-democraat Marchant,
de anti-revolutionair Colijn en de
bekende Kamervoorzitter Ruys
de Beerenbrouck.
Ons prinsesje Juliana ging in
Leiden studeren en betrok in
Katwijk huis ,,'t Waerle". Zij
werd 18 jaar en dus kroonprin
ses. Minister Kan (de pa van
Wim) zorgde voor een
nouveauté door zich tijdens een
voetbalwedstrijd van het Neder
landse elftal tegen New Castle
United aan de spelers te laten
voorstellen. Conservatieven
vonden zulks wel al te democra
tisch...
Oranjeglorie..
Het Nederlandse voetbalelftal
verloor in Brussel met 2-0 van
België en won in Amsterdam
met 8-1 van de Tsjechen. Op
schitterende wijze nam het met
3-2 revanche op de Roode
Duivels. Na een 2-0 voorsprong
van Oranje kwamen de Belgen
langszij en het was uiteindelijk
onze zwoegende spil Pierre
Massy (Roermond) die ons op
de valreep middels een magi
strale kopbal naar een 3-2 zege
tilde. Het oude stadion trilde op
zijn grondvesten. Uit tegen De
nemarken werd gedeeld (1-1),
thuis van Zweden met 1-0 ge
wonnen en bijzonder fraai was
de 2-2 draw in Keulen tegen de
Duitsers. Ons achtertrio Van der
Meulen-Dénis-Van Kol was on
genaakbaar in die tijd.
Strijd om de ether
De strijd tussen de kerkelijke
en politieke groeperingen om
de voorrang in de ether was bij
ons heviger dan in enig ander
land Een „Nationale Omroep"
bleef dus uit. Er waren ook
winstpunten. Zo werden in Hui
zen en Scheveningen
langegolf-zenders geopend en
Dr. A. F. Philips bracht de radio
verbinding met Italië tot stand.
Kelen stokten toen Koningin
Wilhelmina haar onderdanen
toesprak. Er kwam voorts een
internationale golflengterege
ling van de grond. Vaz Dias le
verde het nieuws, Ir. De Jong
hield landbouwpraatjes en mej.
Verhaar deed het kinderuurtje.
De morgenwijding namen
Johan de Heer en zijn
echtgenote voor hun rekening
en het sprak vanzelf dat ra
diopionier Willem Vogt ook
nogal eens voor de microfoon
verscheen. Met graagte werd
geluisterd naar Clinge Dooren-
bos, Willem van Capellen en het
echtpaar Speenhoff. Het ging er
allemaal pnmitief toe en als er
op de ANRO, NOV, VPRO of
VARA niets was, dan werd Da-
ventry, Langenberg of radiola-
Paris afgestemd.
Lindbergh nam
Oceaan!
De Oceaanvluchten hielden
de aandacht in de wereld ge
spannen. Nungesser en Coli
verongelukten op het traject Le
Bourget-New York, hun licha
men werden nimmer gevonden.
Charles Lindbergh, bijgenaamd
„De vliegende duivel", vloog in
zijn eentje met het toestel The
Spirit of St. Louis" binnen 40 uur
van Panjs naar New York. AJs
mascottes dienden een poes en
een kippebeentje. Lindbergh
was de eerste mens die over de
Charles Lindbergh staande voor zijn vliegtuig, de „Spirit of
St. Louis", waarmee hij in 1927 de eerste solovlucht over de At
lantische Oceaan maakte.
Oceaan vloog en won daarmee
de Orteiprijs van 25.000 dollar I
n heel de wereld werd hij als een
wondermens ingehaald.' In ons
land volbrachten Geyssen-
dorfer, Scholten en Weber de
eerste passagiersvlucht naar
Indië. De Amerikaanse miljonair
van Laer Black was zo
vriendelijk zich als eerste en
enige passagier te laten gebrui
ken.
Buitenlands
nieuws
Kauwgommagnaat Wrigley
loofde een prijs van 25 000
dollar uit aan degene die in de
kortste tijd van het Cataline-
eiland (zijn eigendom) naar de
Califomische kust zwom. De
17-jarige Canadees G. Young
won en... de kauwgomverkoop
verdubbelde. Vier stuks voor
één stuiver was de prijs in ons
land. In Pittsburg ontplofte een
gashouder, er waren 40 doden
en 6000 daklozen. In Karavaikar
(Rusland) kwamen 27 kinderen
bij een schoolbrand om, -de
draadloze telefonie tussen Lon
den en New York kreeg haar
beslag en voorgoed heen
gingen de Duitse socialist Mol-
kenbuhr, koning Ferdinand van
Roemenië, Charlotte van België
en de Italiaanse wielrenner Bot-
tecchia.
Sport allerlei
Piet Moeskops en Mazairac
waren onze grote wielersprin-
ters en bij de stayers waren Ble-
kemolen, Leddy en Schlebaum
schier onverslaanbaar. De
zwemster Maria Baron verbe
terde het wereldrecord 400
meter schoolslag en onze ten
nisspeelster Kea Bouman deed
niets dan winnen. Het tennis fe
nomeen big BUI Tilden (USA) en
de beroemde Zweedse zwem
mer Arne Borg gaven demon
straties in ons land en Jan
Dommenng (Arnhem) was onze
sterkste biljarter. Wat verder van
huis werd Dr. Aljechin wereld
kampioen schaken. In de States
streek de bokser Paolino in 11
maanden tijds 160.000 dollar op
en in Chicago kwamen twaalf
personen door emotie om het
leven tijdens het boksgevecht
Dempsey-Tunney. De Franse
tennisvedette Susanne Lenglen
liet op een tn'p door Europa zien
hoe sterk zij was en de
Belgische voetballers faalden
Op eigen veld werd met 1 -9 van
Engeland verloren en in Stock
holm met 7-1 van Zweden. Mei
de beide Braines en de legen
darische Dr. Swartenbroekxs in
de gelederen nog wel....
Gemengd nieuws
De Rotterdamse Diergaarde
verloor twee olifanten aan infek-
tie, IJmuiden kreeg de grootste
sluisdeur ter wereld en de Ne
derlandse Spoorwegen ging op
electrificatie over. De zomertijd
duurde van 15 mei tot 2 oktober,
maar die zomer was slecht en
de kersenoogst bedroevend.
Voor de 446e maal trok de
Staasloterij en voor dirigent
Nico van der Linden was het
een verademing dat de start van
het community singing in ons
land in goede aarde viel. In Rot
terdam braken twee ontslagen
politieagenten bij een goudsmid
in. de Amerikaanse komiek Ha
rold Uoyd vertoefde als badgast
op onze stranden en bij een on
geval met de Gooise tram
vonden vier personen de dood
Troelstra-oord ging open en
Amsterdam bouwde naarstig
aan zijn Olympisch stadion. Wil
lem Kloos besloot tot het
uitgeven van zijn minnebrieven
en een opgericht comité
beoogde het dansen op zondag
te ven/delen. Oud en jong geno
ten vijftig /aar geleden van de
romantieke „soirée's dansant",
waar ook de Black Bottom - op
volger van de Charleston - werd
uitgeprobeerd. In Venlo wachtte
huilend bruidje Anna tevergeefs
op haar lieve bruidegom Jan,
die zich had verslapen. Maar
het gemeentehuis was gelukkig
nog open! Indien Anna en Jan
nog leven en het met elkaar
hebben kunnen vinden dan zijn
zij nü' vijftig jaar getrouwd.
Joséphine Baker.
Van het witte doek....
Tot de beste films behoorden
in 1927: „Groote Parade" met
John Gilbert, Ben Hur" met
Ramon Novarro, „Czardas-
fürstin" met Liane Haiden Oskar
Marion, „De kleine lord" met
Mary Pickford, Dansende
vrouwtjes" met Maria Corda en
Willy Fritsch, Faustmet
Camille Hom en Emil Jannings
en Asta Nielsen vierde haar co
meback in „Laster der Mens
heid". De wereldvermaarde
Pola Negri trouwde met vorst
Serjus Mdivani, Anna Pawlowa
schitterde in „de Tooverfluit' en
optredens van Josephine Baker
waren al lang van tevoren uit
verkocht. Het was heerlijk dan
sen op de muziek van Paul Whi-
teman en wereldnieuws werd
de scheiding - de eerste - van
Charlie Chaplin
Van het plankier
Lou Bandy, Willy Derby, Louis
Davids en Kees Pruis waren
onze grote vermaak-makers,
Buziau en de familie Kohier
speelden bij ter Hall en
Bouwmeester wist zich verze
kerd van Siem Nieuwenhuizen,
Heintje Davids, Mimi Boesnach,
Johan Heesters, Willy Leurs en
Cor Hermus. Annie van der Lugt
Melsert-van Ees. Else Mauhs en
Nel Stants speelden travesti-
rollen, Ruys en De Bree deden
„Potasch Perlemoer" en
Arnold Spoel gaf zijn Volks
zangavond. Het Amsterdamse
Rembrandtplem was getuige
van de afschuwelijke
beslechting van een liefdesaf-
faire. Jean Louis Pisuisse en zijn
vrouw Jenny Gilliams werden
door een oud medewerker van
hun gezelschap Tjakko Kuiper
dood geschoten. Na ziin daad,
sloeg de man de hand aan zich
zelf. Nap de la Mar was 40 jaar
bij het toneel, Jacob Hamel een
kwart eeuw toonkunstenaar en
Jan van Riemsdijk was 12}hjaar
met zijn grollen en liedjes bezig.
Vijftig jaar geleden vond Edison
de grammofoonplaat uit. Popu
laire meesterstamperswaren
in 1927: „Alte Kameraden",
„August, waar zijn je haren",
„Ca C'est Paris", „Ik heb mijn
hart in Heidelberg verloren" en
„Met jou wil ik uit vissen gaan"
In 1927 werden de Comedian
Harmonists opgericht Hun lied
jes „Sonnenschein" en Wo-
chenend" werden wereldattrak-
ties. Onze operettediva Beppie
de Vries maakte een
succesvolle tournee door
Australië en op haar gebied was
ook Jeanne Horsten een goede
bekende Willem Royaards
werd 70 jaar en Johan Buziau
50 jaar.
Beiden ontvingen van
minister Kan een schriftelijke ge
lukwens. Maatschappelijke af
standen slonken...
Spotkoopjes en
reclame
Tóen al begreep men dat ad
verteren verkopen betekende.
Wij bleven sterk en onver
woestbaar dankzij
„Sanatogen" en „Mijnhardt's
pillen" namen onze zenuwen
weg. Lux "waste alle fijngoed,
Wennex bleek- en Rinso zeep
poeder werden aanbevolen en
kindertjes waren dol op Dob-
belmann's cocosrozenzeep.
„Angelides", een Turkse sigaret
(1 '/2 cent), heette de beste te
zijn en ook Broches, Chief Whip
en Miss Blanche lagen goed in
de markt. „Sopla"-sigaren
(Stinkt Ontzettend Probeer
Liever Andere) kostten 21/2 cent
per stuk en Poorters Toeback
ging voor 30 cent per V2 ons
over de toonbank Het humoris
tische weekblad „De Lach"
(met de fraaie kopprent van
Wam Heskes) kostte één dub
beltje en voor die prijs kocht
men ook heerlijke Méco-repen.
Dunlop-fietsbanden waren
f 4,50 een kostbare bedoening
in die tijd en HO was klaar in 2
3 minuten. Rollades met haas
75 cent per kilo, rookvlees 35
cent per V2 pond,
scheerkwasten 5 cent, f 2,25
een liter jenever, colbert
kostuums f 7,-en voor f 7950,-
kocht men al een groot en riant
herenhuis. Damesdirectoires
waren voor 39 cent te geef,
dagmeis/es verhuurden zich
voor vier gulden per week en
voor f 1,25 schotelde men een
heel behoorlijke plat du jour
voor. En wie wat te drinken ver
langde kreeg er voor f 0,25 een
bittertje bij...
door j. van rijn
