imersfoortse landschapsschilder
lohan van Bijsterveld in restaurant van zwembad
ielegenheidsgrafiek en ex-libris:
loeiende collectie in bibliotheek
URGEMEESTER RADEMAKER OPENDE EXPOSITIE
I0G TOT 14 JANUARI TE ZIEN
Leusder Krant - Kunst
DONDERDAG 29 DECEMBER 1977
voorkant één zin liet drukken in een
roodgetint fraai lettertype.
Soms zijn er mensen die er
uitspringen door de kleuren die ze toe
passen. Een héél mooie wens uit 1965
is van Jan Batterman:,,Zelfs door het
oog van de naald kan men de hemel
zien". Stralend van kleurschakering in
rood en blauw
Een erg mooi gezegde staat op de
1968 wens van Myra en Jan Rheber-
gen:„lndien ge vreugde witt verme
nigvuldigen, moet ge haar delen,
Pythagoras?"
Anco Mali.
De tentoonstelling zal voor het
publiek te bezien zijn tot en met vrijdag
6 januari 1978. En wel tijdens de
openingstijden van het zwembad: op de
weekmiddagen van 13.00 tot 18.00 uur,
in de week 's avonds van 20.00 tot
22.00 uur, 's zaterdags van 10 00 tot
13.00 uur, en 's zondags van 10.00 tot
14.00 uur.
Johan van Bijsterveld is een typische
landschapschilder. Hij heeft oog voor
het mooie plekje in de natuur. Het fraaie
duinlandschap, de herfstige bomen, het
zomeravondlicht, de holle weg in een
bosformatie, de schilderachtige bos
rand, een bloeiend stuk hei.
Hollandse winterlandschappen. Het
ene geeft een beeld van Enkhuizen,
waar de scheepjes in de haven en de
oude Dromedaris zijn ondergenieuwd
Het andere doek geeft onder een koude
grauwe vrieshemel een Hollands win-
tergebeuren bij uitstek de Elfsteden
tocht. weer Bewust heeft Van
Bijsterveld de honzon héél laag
gekozen om de nietigheid van die paar
schaatsende figuren in het winters
barre landschap aan te geven. Hoe uit
gestrekt is de hemel, hoe mee
dogenloos de kou, hoe eenzaam zijn de
Elfstedenrijders!
Kunst en soort. In het Leusdense
zwembad biieen dank zij het initiatief
van cantinebeneerder Van Schaik.
tekening van massa's mensen Iemand
heeft:,,Een gelukkig 1964" als volgt uit
gebeeld. (postzegel van) 1 (cent) ge
lukkig 196 (postzegel van 4 cent
Mevrouw Van Rijswijk noemt een
ander aardig voorbeeld: ,,Het jaartal
1961 kon je zo mooi ómkeren Toch
waren er maar enkelen, die dat ontdekt
en verwerkt hadden. Sommigen beeld
den er een speelkaart bij uit. Die kun je
immers óók ómkeren"
Om weer es tot iets anders te komen
schreef grafikus (postzegelontwerper)
Otto Treumann een wenszin voor het
nieuwe jaar heel gewoon met de hand,
en een ontwerper als Wim Crouwel ge
bruikte een groot formaat dubbele kaart
waaroverheen hij op achter- en
Hij legt de natuur graag in tekening of
olieverfschilderij vast. Vaak maakt hij in
de natuur een schets met potlood of
pen, een aantekening als het ware. Een
voorstudie zou je ook kunnen zeggen.
ANCO MALI
verzamelen. Het is de Ex-libriskring, die
onderdeel is van de Wereldbibliotheek
't Gaat deze mensen om het stukje gra
fiek. dat ze in handen hebben. Vaak
hebben ze ook nieuwjaarskaarten, ge
boortekaartjes en dergelijke erbij. Het
zijn ook altijd dezelfde ontwerpers, die
je bij de gelegenheidsgrafiek tegen
komt
Toch zijn er in Europa zo'n ruim vijf
honderd kunstenaars te vinden, die hun
brood verdienen met de kleingrafiek".
„Is de ex-Fibris oorspronkelijk be
doeld als herkenningsteken van de
eigenaar, zodat iemand, die in zijn
boekenkast een boek met een
vreemde ex-librls ontdekt, dit boek
in de snelste keren aan de eigenaar
kan teruggeven?"
„Inderdaad, dét was de bedoeling.
Daar herinnert de volgende ex-libris-
rijm ook aan; „Terug als een haas
Naar zijn baas".
Al gauw ging de naam van de man
erin mééspelen Als je heette zoals ik,
Van Rijswijk, dan koos je het wapen van
Rijswijk.
Anton Pieck heeft daar een enorm
handje van. Heette iemand Vos, dan
verscheen er direkt een vosje op de
tekening.
Ook kreeg je ex-libris voor gedeelten
van je bibliotheek Voor de muziekboe
ken nam je een vignet met een toespe
ling op de muziek. Voor de juridische
boeken één met Vrouwe Justitia en
zovoorts.
Volgens sommigen is het ontaard in
de hanq naar het plaatje zelf. Je laat
300 ex-libris drukken. Die kun je makke
lijk in 300 boeken kwijt. Maar dat doe je
niet Je plakt er een stuk of wat in, en de
rest behoud je om te ruilen".
De heer Piet van Rijswijk verzamelt
ex-libris sinds 1958 Alles wat hij in
dozen heeft gesorteerd, en voor de ten
toonstelling in de openbare leeszaal op
vellen karton heeft geplakt, is door
ruiling bij elkaar vergaard.
Zijn vrouw lacht:„Wij sturen bin:
nenkort weer gestencilde wensen, door
Piet ontworpen, aan alle leden van de
ex-libriskring, waarvan de lijst met
adressen ons door de We
reldbibliotheek wordt verstrekt En dan
hopen wij weer goede exemplaren voor
onze verzamelinq teruq te krijgen Ikzèll
spaar postzegels, en die krijg ik dan
óók, op die manier toegezonden!"
De heer van Rijswijk laat mij ex-libris
zien, waarvan de namen aardig zijn om
ze te herkennen: Willem Mengelberg,
Eduard van Beinum, Eduard Flipsen,
Bertus van Lier, Johan Willem Frederik
Weremeus Burning, Jac. P. Thijsse.
Op de tentoonstelling komt één vel
met ex-libris. De overige vellen zullen
gelegenheidsgrafiek tonen. „Naar een
zonnig 1965, Gaudaen". „Avec les
meilleurs voeux de Hervé" (met de
beste wensen van de tekenaar van
Kuifje: wens voorzien van talloze
„postzegels" met de beeltenis van
Kuifje). Van Fritz Behrendt „Veel geluk
op weg naar het jaar 2000", met een
i de redaktie)
EUSDEN - Tot 14 januari kan
in de openbare bibliotheek
leuw Langenbeek" in
isden-Centrum de boelende
ctie gelegenheidsgrafiek en
j-libris bekijken. Daarom komen
(op de valreep van oud-naar-
Kjw nog even op deze expositie
In ons vorige nummer
latsten wij een artikel over deze
onstelling, echter zonder
|b's. Vandaar, dat wij de re-
isie nogmaals publiceren, nu
|de foto's. Ga eens kijken, het
Ide moeite waard.
LEUSDEN - Wie geïnteresseerd is
in kleingrafiek, in het bijzonder in ge
legenheidsgrafiek en ex-libris, kan in
de weken rond oud en nieuw terecht
in de openbare leeszaal in Leusden-
centrum. Piet van Rijswijk eks-
poseert daar een gedeelte van zijn
kollektie kleingrafiek.
Onder gelegenheidsgrafiek verstaan
we eigenlijk óók de ex-libris. Gelegen
heidsgrafiek is de verzamelnaam voor
de grafiek, die gemaakt wordt voor bij
zondere gelegenheden of doeleinden-
geboorte, huwelijk, spijskaart, plech
tigheden, ex-libris. De gelegenheids
grafiek wordt door vele, ook grote, kun
stenaars beoefend, en is in sommige
landen het objekt van verzameling. Er
bestaan verenigingen en gespeciali
seerde uitgeverijen, die de gelegen
heidsgrafiek stimuleren en bekend ma
ken.
Een ex-libris is een vignet of prentje,
dat als eigendomsmerk vóór in een
boek wordt geplakt, en dat veelal be
halve de naam of de initialen van de
eigenaar een zinnebeeldige
voorstelling draagt.
Het gebruik van ex-libris in of op boe
ken is zo oud als het boek zelf. Het losse
of ingeplakte ex-libris is ontstaan na de
verbreiding van het gedrukte boek in de
tweede helft van de 15e eeuw
De eerste ex-libris kwamen tot stand
in Duitsland, waar kunstenaars als Dü-
rer, Cranach en Holbein verschillende
ex-libris in hout sneden.
Het oudste gedateerde Nederlandse
ex-libris draagt het jaartal 1565. De
meeste oude ex-libris vermelden geen
naamomdat het wapen volstond om de
eigenaar te doen herkennen.
Geleidelijk kwamen ook andere mo
tieven voor: allegorische"
voorstellingen, zinspelingen op de
naam, het beroep of de liefhebberijen
van de eigenaar. Hierin werd de naam
verwerkt, voorafgegaan door de woor
den ex-libris (=uit de boeken van). An
dere ex-libris bestaan alleen uit een ge
graveerde of topografische tekst in een
sierlijke omlijsting.
Talrijke bekende kunstenaars
hebben ex-libris uitgevoerd in alle mo
gelijke grafische technieken. In de be
gintijd als houtsnede In de 17de en
18de eeuw als kopergravure. Later ook
als ets, staal-, hout- of plastic gravure,
lithografie, linoleumsnede, zeefdruk of
als fotografisch gereproduceerd teke
ning.
De ex-libriskunst heeft zich
ontwikkeld tot een belangrijke tak van
de grafische kunst, mede door het feit
dat sinds de 18de eeuw het ex-libris
verzamelobjekt werd. Hoewel vele be
kende vorsten, staatslieden, kun
stenaars een ex-libris bezitten, wordt
door de meeste verzamelaars meer
waarde gehecht aan de kunstvorm dan
aan de erop voorkomende naam
Terwijl in West-Europa de belangstel
ling voor het ex-libris schijntaf te nemen,
is het tegenovergestelde het geval in
landen als Polen. Tsjecho-Slowakije en
Rusland, waar zowel de grafici als de
verzamelaars een grote aktiviteit aan de
dag leggen.
„In Nederland", vertelt Piet van Rijs
wijk mij, „bestaat een vereniging van
een paar honderd leden, die ex-libris
Deze werkt hij op zijn atelier in olieverf
uit.
Johan van Bijstervelds
landschappen zijn traditioneel ge
schilderd. „Ik heb leren kijken door de
bril van de Haagse en de Amsterdamse
school en de Franse impressionisten",
zei hij mij, toen hij in 1975 een over
zichtstentoonstelling in het A. K. G.
Ploeghhuis hield ter gelegenheid van
zijn 65ste verjaardag. „Bovendien
hecht ik erg veel aan techniek. Ik be
schouw het schilderen als een vak,
waarvan je de techniek door veel oefe
nen onder de knie moet krijgen".
Van Bijsterveld had les van Martin
Brink en Willem van Dam. Eén van zijn
eigen leerlingen, Gerrit IJzelendoorn,
eksposeerde een aantal maanden ge
leden in de cantine van het zwembad.
De Amersfoortse schilderes Mari Ros is
ook een leerlinge van hem.
Wie van bos houdt, kan op deze ten
toonstelling terecht „In Den Treek",
„Bosrand op Schiermonnikoog", „Sep
tember in De Boom", „Boslaan bij
Hooghalen". Johan van Bijstervelds
doeken zijn naturalistische weerspiege
lingen van het Hollandse landschap. Hij
en zijn vrouw Bep fietsen graag in
Drente, op Schiermonnikoog. Van Bij
sterveld legde er het binnenhalen van
het hooi vast, bij Orvelte, en hij
schilderde de hei bij Exloo.
Van zijn hand vindt u op deze ten- -
toonstelling ook twee karakteristieke
rgemeester Rademaker tijdens zijn speechje.
WSDEN - Als eerste officiële daad
zijn installatie, opende bur-
neestermr. J. W. M. Rademaker vo-
i week vrijdagavond de expositie
Johan van Bijsterveld in het
embad-restaurant BavoortDe
er Rademaker, die zich overigens
cfinog eventjes vergiste enDelden"
mde, inplaats van Leusden (maar
zich handig wist uit te praten),
mde het werk van de Amersfoortse
nstenaar aansprekend Hij vond het
voordeel, dat men niet apart naar
ie expositie hoefde te gaan, omdat
tentoonstelling is geïntegreerd bin-
i het zwembad-gebeuren. Plezie-
opgewekt werk in een al even ple
ng kader, het. zwembad", aldus de
:gemeester, dlë de heer Van Bijster-
4 vóel succós toé wens te 'in zijn
De heer G. G. van Tiel sprak namens
Zwembadstichting. Hij was blij, dat
heer Rademaker de expositie kon
enen. Hij sloot zich geheel bij de
orden van de burgemeester aan.
k hij vond het werk bijzonder aan
gekend. Na de opening wandelde
het gezelschap, waaronder loco- chef-badmeester Grit, door het zwem-
burgemeester Van Zandbrink en badcomplex.
