Een tabaksschuur bij ,,'t Spul",
restant van een rijk verleden
HOFSTEEDE
LANDER YEN 1
el
HAMERSFELD LEUSDEN.
té ban raetntage fHtbtetq aan te tnetffötetente tt
CetfWnft ftn Hoffteede ban outy? genaauib tetLr
Ttrm nogmnttent eenfiaïf Jtëecgen Landïeggente tnt#e
€nrtatefafinog rtrra 8 J©etgen493 &5o Bouw, Wey aï&
Dté Wet tnne gabtng Rebben/ bte bomen op Maandag
Endie inmiddels nader onderrichringebegeeren, of de
I
Leusder Krant - historie
DONDERDAG 5 JANUAR11978
LEUSDEN - Bijgaand
artikel, geschreven door de
heren W. J. van Hoorn en A. J.
van Kooij, wordt met toe
stemming overgenomen uit
het tijdschrift „Flehite". Het
verscheen in het nummer van
dit blad, dat in december 1977
verscheen.
Enigszins verscholen tussen de nieuwbouw in
de wijk Groenhout Zuid te Leusden staat bij
de voormalige boerderij "t Spul' (ook wel
't Spel genaamd) een vrij forse tabaksschuur.
Over het als monument in stand houden van
deze tabaksschuur en het indien enigszins
mogelijk te laten voortbestaan van 'l Spul zijn
de laatste lijd de nodige discussies gevoerd,
met als gevolg dat hel geheel nog al in de
belangstelling is gekomen. Dit is de
aanleiding geworden tot het schrijven van dit
artikel. Het zal nl. waarschijnlijk niet iedereen
bekend zijn dat wij hier te maken hebben met
het weinige dat nog resteert van een eertijds
uitgestrekt bezit genaamd 'de Busaert'.
gelegen in het toenmalige Hamersveld.')
Een eerste vermelding van het goed komt
voor in een pachtbrief gedateerd 1436.
aanwezig in de charters van het Kapittel van
Oudmunster (St. Salvator). thans berustend
in het Rijksarchief te Utrecht. Over welk stuk
grond deze verpachting handelt is momenteel
nog niet geheel duidelijk, maar wel blijkt
hieruit dat dit deel tot de zeer vroeg
ontgonnen gebieden van Hamersveld
.gerekend moet worden. Meer duidelijkheid
over het bezit krijgen wij eigenlijk pas op
grond van een stuk uil 1664. Dit is een wel
zeer uniek document, namelijk een met de
pen getekende kaart van de bezittingen van
het Kapittel van Oudmunster (voor de helft
toebehorend aan de Thesaurie van
Oudmunster-'). De tekenaar is de als zeer
bekwaam bekend zijnde landmeter Dirck van
Groenouw. Deze kaart bevindt zich in het
archief van het Kapittel van Oudmunster
(R A U. -inv. nr. 1407).
Uil deze tekening blijkt dat het goed 'de
Busaert" zich toen aan beide zijden van de
Hamersveldseweg uitstrekte van de Grift tot
aan de Moorstcrbeek en ongeveer 51 morgen
groot was. Met nog enkele kleine nabij
gelegen stukken grond aan dc oostzijde van
de Hamersveldseweg was het totale bezit van
Oudmunster volgens deze kaart 56 morgen
en 434 roeden. De boerenhoeve stond aan de
westzijde van de Hamersveldseweg ten
noorden van een dwarswegje (thans
Landweg). De kleine bocht in dit we&je zoals
op de kaart aangegeven, is op de laatste
topografische kaart nog te zien. De
oorspronkelijke boerderij is verdwenen, de
woning die er thans staat (Hamersveldseweg
nr. 86). is 15 jaar geleden iets terzijde
ervan gebouwd Volgens dc beschrijving bij
de kaart bestond het grootste deel van de
gronden uit bouwland. Verder was het
weiland, driesland (braakliggende grond) en
bos. terwijl ook enkele stukjes grond als
moestuinen waren ingericht.
Deze situatie moet ruim een eeuw vrijwel
onveranderd zijn gebleven, want doen wij een
flinke stap in de tijd. dan zien wij eerst in
1777 zich een nieuwe ontwikkeling voordoen
Dit blijkt uit dc stukken in hel archief van
Oudmunster in het R.A U.-inv nr. 1405 en
1406. In dat jaar besluit de thesaurier van de
kerk. Isacq Gerard van WachendorlT, een
poging te ondernemen om zijn deel van hel
goed (dus het 'gebenifïceerde' deel) te
verkopen. Dc revenuen blijken nog maar zeer
gering te zijn en er schijnen zich lieden
gemeld te hebben die het bezit wel willen
kopen. Bovendien loopt met Kerstmis 1777
de huurovereenkomst met de gebruiker der
gronden af zodat het moment gunstig lijkt om
een goede prijs voor het bezit te krijgen
Verkoop mag echter slechts plaatsvinden na
verkregen toestemming van dc Stadhouder
als collator der thesaurie. De thesaurier, die
duidelijk de initiatiefnemer is. stelt een
request op aan Prins Willem V, waarin hij
tevens het voorstel vervat om de verkoop van
de Biesaert als een geheel te doen
plaatsvinden, dus samen met het Kapittel, dat
nog recht heeft op de andere helft van het
bezit. Hij laat doorschemeren dat het goed
dan veel meer zal opbrengen dan wanneer het
in 2 delen zou worden verkocht. Het request
luidt letterlijk
Aan zijne Doorlugtige Hoogheid den Heere
Prince van Orange en Nassau. Erfstadhouder
der Vcreenigde Nederlanden
Geeft oodmoedelijk te kennen Isacq Gerard
van WachcndorfTThesaurier der Kerke van
Oudmunster te Utrecht, Dat aan gemelte
Thesaurie is behoorende de Eene helft van
zeeker stuk Goed. genaamt den Biesart,
leggende onder Lcusdcn op Hamersvelt
waarvan de andere helft aan 'tCapittul van
Oudmunster is competeerende. dat van 't
gemelde stuk goed zedert lange jaaren zoo
weinig is overgeschoten dat den Suppliant
voor zijn helft daarvan niet boven de 27 a 28
Gulden Jaarlijks heeft overgehouden, en
nadien dc huur met Corsmis Eerstkomende
staat te Expirecren. en reeds verscheijden zig
opdoen om 't gemelde stuk goed te koopen.
biedende daarvoor thans alsoo veel. dat den
suppliant van de helft der kooppenningen, in
's Lands obligatien beleggende, bijna eens
zoo veel zoude kunnen trekken, als hij
jaarlijks heeft genoten, reeden waarom 'l
genoemde Capittul enige Heeren uit den
haaren heeft gecommitteerd om dat stuk
goed eens naauwkeurig te gaan Examineeren
't Spul in dé woonwijk
en deselven van haar bevinding raport
gedaan hebbende, heeft het Capittul
geoordeeld het voordeeligste voor haar te
weezen. van decse duurte der Landerijen te
profitccrcn. en 't zelve voor haar aandeel
publicq te doen verkoopen, als zig verseckert
houdende, van de helft der kooppenningen
tegen 2 '/2 Percent jaarlijks important meerder
te zullen genieten als de revenuen van de helft
van 't gemelde stuk goed nu en een zeer lange
reeks van jaaren, jaarlijks hebben gerandcert,
en nadien den suppliant ook zeer gaarn van
dat voordeel zoo voor hem als ten besten van
de Thesaurie zoude profiteeren, en dus het
meergemelde stuk goed. met het Capittul
gesamentlijk geheel publicq verkoopen.
wanneer vertrouwd word, dat het veel meer
zal afbrengen, als dat den Een of ander sijn
helft apart verkoopt, dog alsoo den suppliant
zulks niet en vermag te doen zonder
permissie van U Doorlugtige Hoogheid zoo
keerd den suppliant zig tot U Doorlugtige
Hoogheid, zeer oodmoedelijk versoekende
dat U Doorlugtige Hoogheid hem gelieve te
permitteeren, om 't gemelde stuk goed den
Biesart op Hamersveld onder Leusden met
het Capittul gesamentlijk publicq te mogen
verkoopen. sijn helft van dc kooppenningen
in obligatien op dc Provintie van Utrecht te
beleggen, die door den secreataris van 't
Capittul van Oudmunster te doen
brandmerken, en in de Archiven des capittuls
bij de andere obligatien aan de Thesaurie
behoorende te doen bewaaren. *t welk doende
I :G :Van WachendorlT
Van de nabefchreeve
'TT*"
E N
b-
-4 Aoei P r p TJ A D --"f
/-<r'
0 J»
*•-
*«--
tr-tr-
n
GELEGEN OP
Dtrinoptn:
r i a- u» m Cokniif ui»» nmUfiil fw Ittarmnfin Rahui» '2
Baicrr feftiante ftlHo^TN Berg til Schoor nKtOtntTCltt
Vey a» Boriiodtejfantnte ban bt jlft tot eten nbet be ïlnfc aforaat aan bt
rnbt bteeet Willem Hendrikfe nl bel?»! P. J. VuTchcr, tn aan bt £oojbjgbe Ailbert Jtnfe ei
jin Stofbergen naaft attanb ffln.
babten aan te Himenfeldfc wegaftnaat aan be Znpbjpbe be beet Cr»«oe tn aan bt Üaojb'
jpte te beet en JBt. F. *.n Erkelem naajt grlanö ®n.
----- - -• bdtnb ten Zapte
r-1 -
Btwliod. (tllB8mtebanbt'~Hiinenfeldfe weg tot aan be Aliodze Weceriog
Jin A.lbertze tn ten £oojten be beer J»cob Cmoe.
Alle te urnen then, in Hoore gebrnyltt wordende by T i'u n11 J aki» tam G.imkcl.
die dur uo oog Hoort heeft tot Conmii 1777.
bm 17. NoTcmber 1777. bnaaniorttf ten b?ft uuren pjtdttf ten bn?5c ban Arie VojkuyL
boftef InbebtrtttTreaante^taam^retgontec H«me«tdd.
Koopcooditien gelieventc zien tddresfeeren zigh tenComptoire van Mr. WILLEM GERARD
/■-. -
Koopcooditien gelieven te
VAN NES Advoca.t en f
OVERMEER, wooendein de korte Nieowftrut
VAN NES Advoca.t en Notari. wonende op de lange Nicowfln.ten Mr. NICOLAAS VAN
tat beyden binoen Utrecht.
Zag het voort.
Tc Utrecht by dc Wed. J. J. v«r POOLSUM, S*b-dniUtcre» regen overt Stadhuya, 1777.
Aankondiging van de publieke verkoop van „de Busaert" op 17 november 1777. Rijksarchief Utrecht.
Dc prins antwoordt op 6 augustus dat hij
akkoord gaat. Men was kennelijk zuinig met
papier want het antwoord is geschreven in de
(gelukkig breed genoeg zijnde) marge van het
verzoekschrift. Hoewel de thesaurier in zijn
request het voorstelt alsof het kapittel zijn
voorstel steunt, ja zelfs van haar kant de
eerste stappen deed, is hij ietwat voorbarig
geweest. Hij moet nu het kapittel nog
schriftelijk bereid vinden om de voorgestelde
publieke verkoop te laten plaatsvinderr. Hij
richt zich hiertoe tot de Deken van het
kapittel in een brief luidende-
'Geelt zeer rcvcntclijk te kennen Isacq
Gerard van Wachendorff thesaurier der
kerke van Oudmunster dat aan dezelve
thesaurie is toebehorende de eene helft van
seker stuk goed genaamd den Biesart
leggende onder Leusden op Hamersvelt,
waarvan de wederhelft aan UEd: Eerw:
Capittul is competerende, dat de huur van 't
selvc goed met Corsrtiis eerstkomende staat
te expirecren cn tot hier wijnig daar van is
over geschoten alwarommc dc suppliant wel
genegen zoude zijn sijn helft met de helft
UEd: Eerw: Capittul competerende te samen
publiccq te verkoopen waartoe ook bereids
permissie van Sijnc Doorlugtige Hoogheid
den Heere Prince van Orange en Nassau
Erfstadhouder heeft geobtincert
blijkens de appontcmcntc op de Requeste
dezen annex cdog vermids zulx ook niet kan
geschieden zonder de permissie en approbatie
van UEd. Eerw: zo keerd suppliant zig bij
deze tot UEd: Eerw: oodmoedelijk
versoekende dat UEd Eerw: ook aan den
suppliant gelieve tc permitteeren om sijn helft
van 't bovengem: stuk goed genaamt den
Bicsard gesamentlijk met de helft aan UEd:
Eerw: capittul competerende publiecq tc
verkopen, mits dat de cooppcnn: ten
behoeven van dc thesaurie van Oudmunster
daar van provenierende door UEd: Eerw:
capittul zullen worden ontfangen en besteed
tot aankoop van obligatien ten lasten van de
Provincie van Utrecht, cn dat die obligatien
ter sccretarij van UEd: Eerw: zullen blijven
berusten, en de renten daar van aan hem
suppliant als thesaurier jaarlijkx worden
uitgekeerd, 't Welk doende I :GVan
WachendorfT
Het Kapittel stemt met het voorstel in,
waarna men de condities en voorwaarden
voor de publieke verkoop laat opmaken door
notaris Nicolaas van Ovcrmeer te Utrecht
Uit dit uitvoerige document blijkt dat de
verkoop zal plaatsvinden op maandag I7
november 1777 in 'de herberg aan de Swarte
Steeg op Hamcrsfeld onder den geregte van
Leusden'
Nog enkele opmerkelijke passages uit de
acte
'De koper van dc hofstecdc zal aan de
tcgenswoordige Bruijker Tcunis Janse van
Ginkcl (boven zijn koop en Randsoenpenn:)
moeten betaalcn dc somma van twee honderd
gulden, voor de mclioratien aan 't getimmerte
op dc Hofstede gedurende zijn huurjaaren
gedaan, cn 't hout dat thans hakbaar zoude
zijn.'
'Dc kopers zullen de landen kunnen
aanvaarden met leJannuary 1778 en de
huijssinge met Ie May daar aan volgende. De
kooppenningen moeten worden betaald in
grof zilver geld, of goude Rijders, zonder
heclc halve of quart Rijksdaalders off
Schellingen.'
Hieruit blijkt dus dat pachter is Teunis Janse
van Ginkel die ook de boerderij bewoont. Het
land moet vrijgegeven worden op I januari cn
dc hofstede zelf op I mei 1778. Van Ginkel
krijgt wel ccn kleine vergoeding voor dc
verbeteringen die hij de laatste jaren heeft
aangebracht Ook blijkt men kennelijk geen
vertrouwen tc hebben in alle muntsoorten,
gezien dc nadrukkelijke bepaling over de
betaling. Elders slaat
'Na de betaling van de totale cooppenningcn
zullen dc Heeren verkopers ten behoeve van
dc koopers behoorlijk transport en opdragt
van 'l verkogte daar en zulx behoort met
rcnuntiatic van alle regtcn en geregtigheden
de Heeren verkopers daar aan
competeerende. met belofte van vrijding en
waaring als Erfcoopregt cn in den landen van
Utrecht gcbruijkelijk is. zonder overlevering
der oude brieven cn bescheiden daar van
roerende, als zijnde door de oudheid destijds
niet zeer voorhanden. Tot het doen van welk
transport als dan de Heeren verkopers bij
deze vcrklaaren te constitueren en magtig te
maaken IJsbrand van Engelen Bode van den
Geregte van Lcusden cum suis, zulx met
belofte van ratificatie en approbatie onder
verband als naar rcgtcn.'
Uit deze clausules blijkt dat men niet meer
alle documenten betreffende het goed kan
overdragen aan de nieuwe eigenaren, daar
deze stukken niet meer volledig zijn als
gevolg van de ouderdom. Ook blijkt wie de
bode van het gerecht is en tevens dat het
transport nog plaats vindt bij het gerecht. De
verkoop betreft 3 stukken grond nl.:
'Eerstelijk een hofstcede met sijn huijss:,
berge, schuur, schapehok en verder
getimmerte, mitsgaders aanhorige landen met
sijnc bcpoting en beplanting daar op staande
te samen groot 51 mergen zo weij, bouw,
dries als boschland, cdog so groot en kleijn 't
zelve op hamersfeld onder den geregten van
Leusden gelegen legt beginnende van de grift
tot even over de Linie alwaar aan de
zuijdzijdc de Heer P. J. Visscher en de Heer
Willem Hendrikse en aan de Noordzijde
Aalbert Janse en Jan Stofbergen naast geland
zijn. of wie alommc bevonden worden met
regt daar naast gelegen te wezen,
jegenswoordig in huure gebruijkt bij Teunis
Janse van Ginkel. verongeldende in eem en
oudschildgeld tegens 26'/: oudschild, in 't
reeel en personeel tegens l6'/2 mergen en 't
slapersdijksgeld tegens 47 mergen, en in de
huurlasten tegen 49 mergen. en op last van
200 gl. aan den boer hier voren bedongen'.
'Item nog een half mergen land zo groot en
kleijn 't zelve gelegen legt in drie vakken aan
de Hamersfeldse wegenz
Item nog omtrent agt mergen 493 roeden zo
bouw' dries als boschland met sijn bcpoting
en beplanting daar op staande, edog zo groot
en kleijn 't zelve gelegen is mede onder den
geregten van Leusden op hamersfeld
strekkende van de hamersfeldseweg tot aan
dc alandsc wetering.enz.
De bij het 2c stuk grond genoemde buren zijn
Jacob Craane, een korenhandelaar wonende
te Amersfoort, die eigenaar was van de
boerderij 'Groot Wildenburg'1925
herbouwd en eigendom van de fam.
Lagemaat thans Hamersveldseweg nr.
120) en Mr. Erkelcns, eigenaar van 'De
Rosmolen' staande aan dc overzijde van de
Hamersveldseweg, dus tegenover het stuk
grond dat verkocht werd. De naam De
Rosmolen is bewaard gebleven (thans
Hamersveldseweg 118).
Dc bij het 3e stuk grond genoemde Jan
Aalbertzc was bewoner van 'de Hemel'
tegenover het bedoelde stuk land (thans
Hamersveldseweg 124 herbouwd in de
vorige eeuw). Jacob Craane is dezelfde als
genoemd bij het 2e stuk grond.
Nog een enkele opmerking t.a.v. het
aankondigingsbiljet. Iemand heeft hierop
aantekeningen gemaakt over de lasten die op
de goederen zullen rusten. Rechts boven staat
'Int geh(eel), en vervolgens o.a. afgekort
Oudschild en Eemgeld, reeel. personeel, enkel
huisgeld, dubbel huisgeld, haartstedegeld,
slapersdijkgeld cn huurlasten'.
Links staat aangetekend
'200 gl. boven de kooppenningen aan de
boer. Te betalen kooppenningen '/2 I
January 1778, '/2 I maart 1778. 't land met
January en 't huys met May te aanvaarden.
Eerst ider apart en dan bij malkanderen'.
Zoals reeds vermeld werd Benjamin Cohen
eigenaar van de Biesaert. Hij was een man
van grote welstand cn een vooraanstaande
figuur in Amersfoort en in den lande. In 1777
woonde hij nog in de Muurhuizen, maar later
bewoonde hij het prachtige huis aan de
Zuidsingel (thans nr. 38), dal hij in 1780 liet
bouwen. Ook bezat hij het fraaie
buitenverblijf'Vinkenhoef dat hij in
door Willem Pothoven van Abraham
Herschel (namens de erven Cohen) is
gekocht. Tevens wordt een vrije overweg
naar de tabaksschuur in dc acte vastgelegd.
Men moest bovendien een uitweg hebben
naar de Hamersveldseweg Welnu, ook dit
wordt in dezelfde acte geregeld. Er staat
letterlijk"alsmeede is onder dezen koop en
verkoop begreepen, en daar toe behoordende,
de steeg of uitweg, loopende tot aan de
Bocrenhofstccde den Busert genaamd, welke
Boerenhofstccde door Jan Cornelise Smit
gebruijkt en in eigendom behoord.
Het perceel waarvan Willem Pothoven
eigenaar was geworden omvatte ook het stuk
grond waarop het bovengenoemde door
Cohen gebouwde huis met bijbehorende
bedrijfsgebouwen stond. Waarom deze
tabaksschuur niet door Pothoven werd
aangekocht is uit de stukken niet duidelijk
geworden. Het huis van Pothoven kreeg later
dc naam "t Spul'. Waaraan het deze naam te
danken heeft is ons niet bekend. Het zal wel
voortgekomen zijn uit een aanduiding van het
bezit in de volksmond.
In de 19e eeuw is aan de achterzijde van het
huis een dwarshuis gebouwd, als uitbreiding
van de bedrijfsruimte. In 1925 als de heer
G. de Kruijf eigenaar is geworden, wordt het
huis, dat te bouwvallig is geworden,
afgebroken cn vervangen door de thans nog
bestaande boerderij. De heer de Kruijf wist
nog te vertellen dat het huis o.a. grote
marmeren plavuizen als bevloering der
gangen had cn dat op het dak in 1925 nog een
klokkestoeltje stond met een bel erin. Na het
overlijden van de heer G. de Kruijf werd het
bedrijf voortgezet door zijn zoons, de
gebroeders de Kruijf. die het bedrijf op 1
november 1977 moesten ontruimen, "t Spul'
cn dc tabaksschuur staan er nog (voor
hoelang?) als laatste getuigen van een
l i. 1
- Kaart van „de Busaert", in 1664 getekend door Dirk van Groenouw.
Rijksarchief Utrecht.
Een uitvoerige beschrijving van de ligging
van de gronden met dc belendingen was
noodzakelijk, daar immers het kadaster nog
niet bestond Hoe de belendingen waren zal
hieronder nog nader worden uiteengezet. Het
blijkt dat de aanleg van een verdedigingslinie
(de waterlinie) inmiddels heeft plaatsgehad.
Tevens wordt ccn inzicht gegeven hoe
ingewikkeld het belastingstelsel was. Het
Eem- en Oudschildgeld was een
grondbelasting, 't reeel cn personeel is een
belasting die terug te voeren is op het oudere
'morgengeld', slapersdijk was een bijdrage in
dc kosten van dijkonderhoud, de buurlanden
was een plaatselijk directe belasting waarvan
de opbrengst voor velerlei doeleinden
gebruikt werd zoals het salaris van de schout,
secretaris en bode, kosten van aanleg cn
onderhoud van bruggen en wegen enz. De
hiergenoemde belastingen kwamen ten laste
van dc grondeigenaar. Daarnaast bestonden
er nog tal van andere belastingen cn lasten
zoals huisgeld. haardgcld, ovcngeld, tienden
cn tal van accijnzen. Wij willen volstaan met
deze korte toelichting op dc belastingen, cn
terugkeren tot ons eigenlijke onderwerp. Het
eerstgenoemde stuk grond wordt ingezet op
4550 gulden door Hendrik ter Horst. Dit bod
wordt door de procureur A. Voskuijl voor
hem of voor een door hem binnen drie dagen
te noemen persoon verhoogd met 25 gulden!
Op 20 november maakt hij bekend dat door
hem tot koper wordt aangewezen de Heer
Benjamin Cohen, koopman te Amersfoort.
Deze wordt ook de koper van het derde stuk
grond en wel voor IÏOO gulden Het stuk van
een halve morgen wordt voor 200 gulden
gekocht door Hendrik Staal.
De verkoping van de Busaert werd
publiekelijk bekend gemaakt door middel van
een gedrukt aanplakbiljet. Hierop werd ook
in het kort de ligging van dc te verkopen
stukken grond aangegeven. Aan de hand
hiervan is ccn situering, mede met behulp van
uit andere bronnen bekende gegevens,
duidelijk te maken. Het eerste stuk wordt aan
de zuidzijde begrensd door de eigendommen
van Willem Hendrikse, een tabaksplanter uit
Amersfoort, die gelegen waren aan de
oostzijde van de Hamersveldseweg (thans
genaamd Munnikhoven) en door de gronden
van P. J. Visser die gelegen waren aan de
westzijde van de Hamersveldseweg (het
latere Groenhouten), terwijl aan de
noordzijde liggen de gronden van resp.
Aalbert Janse, westelijk van de
Hamersveldseweg (het latere Munnikenland)
en Jan Stofbergen, oostelijk van de
Hamersveldseweg (thans de Openbare
bibliotheek in dc voormalige boerderij
Langebeek).
Hoogland (thans grondgebied van
Hoevelaken) had laten bouwen.
Cohen liet het gehele terrein van de Busaert
herontginnen voor de verbouw van tabak. De
boerderij zelf werd verhuurd aan Hendrik
Rcijertsen van Bosserdijk. Cohen liet
vervolgens een huis van enig formaat bouwen
ongeveer halverwege tussen de
Hamersveldseweg en de Grift. Dit huis was
niet voor eigen bewoning door Cohen
bestemd, maar was vermoedelijk een woning
annex kantoor enz. voor wat wij nu de
bedrijfsleider zouden noemen. Er omheen
verrezen de voor de tabakscultuur
noodzakelijke bedrijfsgebouwen, o.a.
tabaksschuren. Dit alles moet zoals hierna
aangetoond zal worden gestaan hebben waar
nu "t Spul' staat, en dc tabaksschuur is
hiervan het laatste restant. Waarom werd
e.c.a. nu juist daar gebouwd en niet aan dc
Hamersveldseweg? Zekerheid hebben wij
niet, maar er zijn wel aanwijzingen aanwezig
Het merendeel van de tabakswerkers kwam
uit Amersfoort. Uil diverse bronnen is
bekend dat een belangrijk deel van de
Amersfoortse bevolking, soms slechts als
seizoenwerker, een bestaan vond in de
tabaksverbouw. Langs de Heiligenberg en de
Grift komend, kon men via een brug
(waarvan het bestaan bekend is)dc
tabakslanden bereiken.
In dc Franse tijd treedt een ernstige
teruggang in de tabakshandel op en wordt de
tabaksverbouw nog nauwelijks lonend. Dit
betekende na dc dood van Benjamin Cohen
ook het einde van zijn bezit als grote
tabaksplantage. Op 14 januari 1801 wordt
hel goed in veiling gebracht, maar er is geen
koper voor te vinden Men probeert dan een
perceelsgewijze verkoop te bewerkstelligen.
Dit heeft iets meer succes. Zo wordt op 8 mei
1801 de hofstede 'de Busert' met een deel der
landerijen verkocht aan Jan Cornelissen
Smit Op 3 februari 1803 vindt de verkoop
van nog een stuk land plaats, evenals op 7
februari 1806. Bij deze laatste verkoop
moeten wij nog even stilstaan. Het betreft,
volgens de acte opgemaakt door notaris
Simon van Wisselingh, vier morgen oud
zwaar en best tabaksland bekend onder de
naam 'dc vier morgen' Als verkoper treedt
op Abraham Herschel uit Amersfoort als
gemachtigde van de erven van de heer
Benjamin Cohen en als kopers Johan
Matthias van Oven. woonachtig 'op den
Huijse Zwaanenburg in Hamelsveld' en Jan
van den Hengel, 'woonagtig aan of bij de
Swarte Steeg in of bij Hamelsveld'. In de
koop is tevens besloten een tabaksschuur
staande op het perceel ten Noorden der
genoemde vier morgen, welk perceel onlangs
belangrijk hoofdstuk uit de geschiedenis van
Hamersveld Misschien bestaat de
mogelijkheid om de herinnering aan dit
verleden levend te houden door de naam van
'Den Biesaert" te geven aan een deel van
Leusden, evenals du met Groenhouten (op
iets te grote schaal) is gebeurd.
Noten:
1 Men komt in dc loop der tijd verschillende
benamingen tegen Waarschijnlijk was de oudste ïR
naam den Biesaert'. In latere acten komt men
tegen den Biesart. den Busart en den Busert. zulks f
vermoedelijk als gevolg van verminkingen door
onduidelijk schrift en verbastering in de
volksmond 1
:hri
V
2 Het Kapittel van Oudmunster (St. Salvator) wa."'®®
van oorsprong het college van kanunniken van de
kathedraal (bisschopskerk)St. Salsator in 6C
Utrecht Dit kapittel had belangrijke bezittingen it
het Slicht en grote bevoegdheden op kerkelijk cn
wereldlijk gebied Uit de bezittingen werden de
kosten bestreden voor huisvesting en
levensonderhoud der kanunniken en hun
activiteiten van velerlei aard Een ander deel der a
inkomsten uit de bezittingen werd besteed voor dc^
kerk cn haar bedienaren (dus ook de bisschop). Ni
de reformatie bleven de kapittels van Utrecht, in
tegenstelling tot overal elders in den lande, wel
gehandhaafd, zij hel in ccn andere vorm en jQ
samenstelling dan voorheen, en behielden zij nog
enige bevoegdheden, o.a. binnen dc stalen van
Utrecht. Dc bezittingen vielen voor een deel (het jO
z.g. kerkdeel) toe aan dc staten. Dit worden dan
z.g. gebenificccrdc goederen. Het gcbcniflcecrde
bezit cn dc inkomsten daaruit worden als een soo|0
apart fonds beheerd. In het kader van dit artikel
moge du als toelichting voldoende zijn.
50'
?0
