„Close encounters of the Third Kind"
de nieuwe religie van Steven Spielberg
Immm
m iMi ÜJ
„De reddertjes"in Amersfoorts
nieuwste bioscooo
Leusder Krant - Kijk op de film
DONDERDAG 23 MAART 1978
21
DOOR BERT VOS
AMERSFOORT - Twee weken geleden ging Steven Spielberg's „Close
encounters of the third kind" (Wij zijn niet alleen) In Amsterdam in première.
Oeze week gaat Spielberg's super-produktie de provincie in en is vanaf
donderdag ook te zien in Amersfoort (Grand 3). Waarmee dan met eigen ogen
het wonder van de vliegende schotels kan worden aanschouwd. Wat dat is
het, wat de film „Close encounters..." In optima forma brengt: de komst van
de vliegende schotels naar het verbijsterde mensdom, het eindelijke kontakt
tussen de mens en wezens uit de kosmos. Regisseur Steven Spielberg, die
vooral succes oogstte met de film Jaws", maakte met „Close encounters of
the third kind" een film, waarin hij, zoals hijzelf zegt, helemaal gelooft. Het is
de vraag, of de bezoekers van de film er ook in geloven, zoals dat in Amerika
op grote schaal het geval is. Een feit is, dat „Close encounters of the third
kind" qua opzet en uitvoering stukken beter is dan „Starwars" van George
Lucas, met uitzondering van de muziek, ook al is die afkomstig van dezelfde
komponist, John Williams.
WIJ ZIJN
NIET ALLEEN
Wij zijn niet alleen. Zo lang de mens
heid bestaat werd onze beschaving ge-
konfronteerd met vreemde ver
schijnselen. Lichtbollen, bewegende
lichtvlekken en buitenaardse wezens.
Tenminste, als we die duizenden
boeken over dit onderwerp moeten ge
loven. Er zijn tal van sceptische
mensen, die hun schouders ophalen en
al die ontmoetingen" met dat
vreemde, bijzondere en soms bizarre
naar het rijk der fabelen verwijzen en de
zieners indelen in de kategorie
verstandsverbijsterden" Toch valt
niet te ontkennen, dat de .vliegende
schotels" en alles wat daarop lijkt, niet
zonder meer afgedaan kunnen worden
met het predikaat „nonsens". Zelfs als
men zo'n negentig procent van de ge
vallen heeft kunnen herleiden tot nor
male verschijnselen, zoals bolbliksem,
vallende sterren, kometen, vliegtuigen,
satellieten, noorderlicht, St. Elmusvuur
etcetera, dan nog blijft er minstens 10
procent verschijnselen over, die tot nu
toe niet zijn verklaard en zijn op
geborgen in het zo langzamerhand erg
uitgebreide UFO-archief. De ..Uniden
tified Flying Objects" (UFO's, niet
geïdentificeerde vliegende objekten)
blijven boeien, zolang het grote raadsel
niet wordt opgelost.
Dat wij zonder meer niet alleen zijn, is
in de loop der jaren stellig duidelijk ge
worden. Afgezien nog van de UFO's, is
de meest verbreide wetenschappelijke
stelling, dat elders in het heelal den
kende wezens zoals wij leven.
Misschien geen mensachtige wezens,
maar daarom niet minder intelligent.
Vanuit dit gezichtspunt bekeken is de
komst van de buitenaardse beschaving
met vliegende schotels naar de aarde,
een kwestie van tijd. Zoals ook het alles
orhvattende, uiteindelijke kontakt van
de derde graad (third kind), zoals
Steven Spielberg dat in zijn inmiddels al
befaamd geworden film visualiseerde.
DRAMATISCHE
GEBEURTENISSEN
De film begint pas goed met het mo
ment dat de monteur Roy Neary
(Richard Dreyfuss) getuige is van een
aantal overscherende UFO's, vlakbij
zijn huis in Indiana. Deze „ontmoeting"
betekent het begin van een onge
looflijke hoeveelheid dramatische en
spannende gebeurtenissen. Wanhopig
probeert Neary zijn ervaringen te be
grijpen. Vooral als hij ontdekt dat de
autoriteiten de zaak in de doofpot willen
Mglinda Dillon wordt gekonfronteerd met vliegende schotels. -Richard Dreyfuss in „Close Encounters of Third Kind".
VOORJAAR
IN DE KOP
Hoewel de regen vorige week
met fikse bakken uit een loodgrijze
en huiverige hemel op ons neerkla-
terde met de blijmoedigheid van de
Niagarawatervallen, ontkom je toch
niet aan die onmiskenbare lucht, die
de lente met zich mee brengt. Op
het moment dat de wolken breken,
de zon eventjes het aardse tranen
dal een vriendelijker aangezicht
geeft en de regenjas wordt uitge
schud, bekruipt je onwillekeurig het
gevoel, dat het gedaan is met de
winter. Zelf heb ik dat in mindere
mate dan tal van mijn soortgenoten,
die dat oeroude instinkt blijkbaar
nog niet zijn kwijtgeraakt en de
lente, het opluchtende voorjaar, als
het ware tussen de kooldioxyde,
loodluchtjes en radio-aktiviteit uit
pikken met een prima neus, waar
onze voorouders jaloers op kunnen
zijn.
Die mensen zijn het eerste slach
toffer. Zij krijgen hetvoorjaar in de
kop", zoals het in de volksmond zo
plastisch wordt uitgedrukt. Er is
geen ontkomen meer aan. De
deuren en ramen worden
wagenwijd open gegooid,
gordijnen worden van het plafond
geritst, bankstellen en ander meubi
lair buiten gezet, al dan niet
voorzien van een plastic kleed
tegen eventuele regenbuitjes. Kor
tom: de voorjaarsschoonmaak be
gint langzaam maar zeker op gang
te komen en zal alleen nog kunnen
worden onderbroken door een
hardnekkig Russisch griepje of zo.
Tegelijk met die voorjaars
schoonmaak zijn er mensen, die
nog rigoreuzer te werk gaan en het
hele huis ook nog eens op gaan
knappen. De Doe-het-zelf-
instinkten komen dan feller dan ooit
naar boven en de desbetreffende
detailhandel beleeft in deze periode
dan ook gouden tijden
Een kennis van mij heeft „het
voorjaar ook in de kop" gekregen en
is begonnen aan een
grootscheepse interieur-
verandering. Naast het wegbreken
van allerlei zaken, die hem toch al
jaren in de weg hadden gestaan,
werd er op alle mogelijke wanden
behang geplakt en wat te
schilderen viel werd van een nieuw
fris kleurtje voorzien. De Doe-het-
zelfzaak op de hoek zag hem dage
lijks met genoegen de winkel betre
den en zwaarbeladen weer
verlaten.
Hoogtepunt van de voorjaars
renovatie was wel het behangen
van het trappegat. M'n kennis had
daar al enige weken voordien met
groot gezag tegen op gezien, want
het is voorwaar geen kleinigheid om
drie verdiepingen hoog te moeten
behangen, wat neerkomt op banen
van zo acht, negen meterlangEr
werd daarom van tevoren een
plan-de-campagne opgemaakt en
ook al was men tot de konklusie ge
komen, dat beter een akrobaat ge
huurd zou kunnen worden, besloot
mijn kennis toch om dit karweitje
zelf op te knappen. Een lange trap is
gauw geleend of gehuurd en ach,
het moet al gek lopen als dat stukje
papier niet op de muur blijft zitten,
nietwaar?
Behangen, zo is het uitgangspunt
van m'n kennis altijd geweest, moet
je als echtpaar nooit samen doen.
Dat geeft in veel gevallen oorlog
door verschil van inzichten ten aan
zien van het nobele behangersvak
en het resultaat is dan meestal niet
van dusdanige aard, dat je er later
met erg veel trots op terug kunt
kijken. Maar dit keer was er niet aan
te ontkomen en de krijgskreten
klonken dan ook zonder enige te
rughoudendheid schallend door
het trappegat. Zelden zijn zoveel
zweetdruppels geplengd, hangend
tussen plafond en negen meter
dieper gelegen hal-bodemMaar
het behangetje kwam er piekfijn op
te zitten.
Later sprak m'n kennis iemand,
die hem de schrik van zijn leven gaf.
„Heb je de muur welafgesobt en de
kalklaag er zoveel mogelijk afge
haald?" vroeg die. Want als je het
niet goed doet," klonk het be
moedigend, „heb je grote kans, dat
de volgende dag al het behang keu
rig netjes onder aan de trap ligt
Nachten lang is er angstvallig ge
luisterd naar een eventueel zacht
ritselend geluid. Soms, na een on
rustige slaap, sprong m'n kennis uit
z'n bed om het vakwerk nog eens
nauwkeurig te bekijken. Nog niets
aan de hand. Het behang zit op de
muur, alsof het er voor eeuwig aan
is vastgenageld. Maar toch..
Deze week is de lente begonnen.
Het voorjaar kan nog heel wat el
lende teweeg brengen aan tal van
huisgezinnen, die willen behangen.
Ik heb slechts één goede raad: kijk
uit wat je doet. Want ritselende ge
luiden in de nacht zijn uw deel als u
onervaren en zorgeloos uw zo met
heel veel moeite uitgezochte pa
troontje op de muur plakt. Voor de
rest wens ik u heel fijne Paasdagen
toe. Wat mij betreft: ik ga behangen,
't Is toch lente?
stoppen. Zijn vrouw (Teri Garr) begrijpt
er helemaal niets van en verklaart hem
regelrecht voor mesjokke. Samen met
de kinderen vertrekt zij dan ook al gauw.
Tijdens zijn onderzoekpogingen klemt
Neary zich aan het meisje Jillian Guiler
(Melinda Dillon) vast die de UFO's óók
heeft gezien. Samen proberen zij de
mysteries rond de ruimtevaartuigen en
hun gezamenlijke visioenen op te los
sen.
INTERNATIONALE
KONTAKTGROEP
Terwijl Roy en Jillian voortworstelen,
is een internationale „kontaktgroep" -
onder leiding van de Franse expert La-
combe (Francois Truffaut) - bezig
direkte kontakten met buitenaardse
wezens te leggen. Kernpunt in deze ak-
tiviteiten is de kommunikatie. Dit span
nende, kosmische speurwerk leidt de
groep tot ver in India. Uiteindelijk zal
men het antwoord moeten vinden om
de „nabije ontmoeting van de derde
soort" te kunnen realiseren. Codenaam
voor het ontmoetingspunt achter de
berg Devil's Tower is „The dark Side of
the moon". Déór zal het hoogtepunt van
Close encounters of the third kind in
volle glorie tot stand komen.
UFO-DROOM
Spielberg, die zelf van jongsaf was
geboeid door het fenomeen UFO,
begon aan „Close encounters of the
third kind" op het moment, dat hij volop
met „Jaws,' bezig was.
Overdag werkte Spielberg nu aan
„Jaws", terwijl hij 's avonds het
scenario van Close Encounters in
elkaar pende. Het onderwerp had hem
van jongsaf aan geboeid. Op zijn zes
tiende - hij zat nog op school in Phoenix
maakte hij een 2,5 uur durende film
op het amateur 8mm formaat, die „Fire
light" heette. Uiteraard ging het verhaal
over een groep geleerden die vreemde
verschijnselen in de lucht opzochten.
Nadat Jaws gereed was kon Steven
Spielberg zich nu helemaal op zijn
ruimteuitdaging werpen. Hij besefte nu
ook dat de film een massa „special ef
fects" zou vergen. De naam van
Douglas Trumbull (de man die onder
andere Kubrick's „2001: A Space
Odyssey" zo overtuigend in elkaar tim
merde) kwam onmiddellijk bij hem op
Er was geen twijfel mogelijk. Trumbull
was de enige man die de moeilijke klus
zou kunnen klaren. Toch waren er pro
blemen om hem te kunnen krijgen Na
Space Odyssey had Trumbull zelf een
ruimtefilm (Silent Running) geregiseerd
en had hij zich „voorgoed" uit de
special effects business teruggetrok
ken. Spielberg dorst hem niet zo goed
te benaderen. Na een aantal omwegen
wist hij Douglas Trumbull enthousiast te
krijgen en fungeerde deze vooral als
coördinator en special-effects super
visor.
UFO-UITDAGING
Trumbull steekt zijn enthousiasme
voor Close Encounters niet onder stoe
len of banken: „Al jarenlang wilde ik
eigenlijk een Ufofilm realiseren en het
verhaal van Steven pakte me meteen.
Het idee om Ufo's te kunnen maken en
vooral om ze geloofwaardig op het witte
doek te kunnen brengen vormde een
regelrechte uitdaging voor me."
De opnamen waren nog maar net
begonnen of Trumbull en zijn specialis
ten eisten een groot aantal stu
dioruimten op om hun zaakjes te
kunnen afhandelen. Er werden aparte
ruimtes gebouwd voor het ontwikkelen,
optisch printen, montage-faciliteiten en
natuurlijk gigantische studio's tjokvol
houtwerk, een komplete metaalwerkerij
en een speciale afdeling voor het kon-
strueren van miniatuurdecors, om over
aangepaste kamera's en
lichtarmaturen nog maar te zwijgen.
Hier werd het filmwonder Close en-
counters of the third kind bewaarheid en
hier werden de visies van Steven Spiel
berg tot leven gebracht.
RELATIVERENDE
FILM
„Close encounters..." is - in te
genstelling met wat men zou ver
wachten - een relativerende film ge
worden, waarbij men, behalve in het
laatste deel, grotendeels met beide
voeten op de grond blijft staan.
Spielberg, die het verhaal ook zelf
schreef, heeft vooral een menselijk
„drama" willen verfilmen, een ver
haal van een ontmoeting tussen de
mens en een andere intelligentie.
Met gevoel voor humor en verhou
dingen schetst Spielberg de reacties
van de mensen, die in kontakt komen
met de Ufo's en het zijn normale,
puur-menselijke reakties. Vooral het
eerste deel van de film ademt de
sfeer, die ook „Jaws" had: de sfeer
van de verwachting, van iets wat nog
moet gaan komen. En die sfeer valt
niet weg, als de eerste ontmoetingen
met de Ufo's plaatsvinden, integen
deel. Je kijkt met plezier en met een
tikkeltje achterdocht naar al die
fraaie - technisch vernuftig in beeld
gebrachte - Ufo's, je luistert instem
mend naar de gesprekken van de
mensen, die verbijsterd dat schouw
spel hebben gezien en er niet over
uitgepraat raken. Er zijn mensen die
er heilig in geloven en sceptici, die
aan een of andere geheime zaak van
de regering denken. De laatste groep
overheerst in het begin, maar dat
verandert al snel, als blijkt, dat een
groot deel van de aarde te maken
heeft met het fenomeen.
De twee hoofdpersonen in dit kosmi
sche drama, Richard Dreyfuss en Me
linda Dillon, klemmen zich aan elkaar
vast en gaan vastberaden op zoek naar
de bron, van waaruit de Ufo's volgens
hen naar de mensen komen- een ge
heime basis, de berg „Devil's Tower".
Zij en tal van anderen komen op die
gedachte door een geheimzinnige me
lodie, door de Ufo's in hun gedachten
geprent.
Het blijkt echter héél an< 'rs te zijn en
Ufo's boven de duivelstoren..
Kontakt met een buitenaardse intelligentie. Hoogtepunt uit de nieuwste film van
Steven (Jaws) Spielberg: „Close encounters of the third kind".
op dat moment vervalt Spielberg
volgens mij in een ietwat té melodra-
misch sprookje, waarin de heiligheid
van het Grote Gebeuren centraal komt
te staan en als het ware een nieuwe
religie ontstaat na het definitieve
kontakt met de buitenaardsen. De rela
tiverende toon, die Spielberg in de
voorgaande scènes liet overheersen,
blijft wel, maar wordt naar de achter
grond verdrongen door de schitterende
apotheose van dit wonderlijke, kosmi
sche gebeuren Spielberg liet een ma
gistraal moederschip van Ufo's
neerfalen op de nederige bodem van
moeder aarde, vlakbij Devil's Tower,
waar de luchtmacht de buitenaardse
broeders een zeer hartelijk welkom
hadden voorbereid.
De kommunikatie tussen de mensen
en de buitenaardsen verloopt moei
zaam, via de muziek van een gyganti-
sche synthetiser, verbonden aan een
kleurenpatroon. Tijdens die periode
weet Spielberg de onderkoelde humor
in de juiste dosenngen in de dialogen te
houden, maar op het moment, dat het
kontakt tot stand komt en tal van al die
tientallen jaren vermisten uit de buik
van het moederschip voet op aarde zet
ten, is het gedaan met de zakelijkheid
van de registratie Priesters en predi
kanten komen in aktie en verklaren het
gebeuren tot heilig, de aanwezigen sta
ren in volstrekte aanbidding naar dat
gigantische ding boven hen, ter grootte
van een flinke stad. Als je er gevoelig
voor bent, springen de tranen in de
ogen...
En tenslotte verdwijnt het
moederschip. Het is - gegeven - een
machtig schouwspel, wat Spielberg
dankzij het technisch vernuft van
Trumbull ons voorschotelt, maar bij
mij blijft de indruk, dat het slot wat
overtrokken is en dan druk ik me
voorzichtig uit.
GOED SPEL
Dat neemt echter niet weg, dat
„Close encounters of the third kind"
een uitstekende film is, waarin prima
spel wordt geleverd door Richard
Dreyfuss, Francois Truffaut (die als
Franse regisseur wellicht befaamder is
dan als acteur, maar desniettemin over
tuigend spel aflevert), Melinda Dillon en
Teri Garr.
Vergelijken is wellicht niet helemaal
juist, maar als we „Close en-
counters..." vergelijken met „Star
Wars", dan valt die vergelijking zonder
meer in het voordeel uit van Spielberg's
superproduktie. En dat is dan vooral te
danken door de puur menselijke draad,
die door het hele verhaal heenloopt.
Een stuk herkenbaarheid, die de film
voor een deel redt van de
vervreemding, die anders zonder meer
zou zijn ontstaan Een vervreemding,
die „Star Wars" kenmerkt en waar
Lucas niets tegenover had gezet
Van „Close encounters...." is
overigens ook de Nederlandse verta
ling in boekvorm verschenen, bij
Bruna en Zn te Utrecht. Wie daar be
hoefte aan heeft, kan het boek lezen
na de film te hebben gezien en dan -
evenals ik - tot de konklusie komen,
dat Spielberg ongetwijfeld beter kan
filmen dan schrijven. Maar dat ter
zijde. „Close encounters of the third
kind" zal het ook in Nederland vast
wel goed doen, ook al haalt deze film
lang niet het niveau van Kubrick's
„2001", die onlangs opnieuw in
roulatie werd gebracht. (Grand 3,
eerste week, twaalf jaar).
DE REDDERTJES
Hoewel het Grand-complex nog
heel wat uurtjes bouwvakmanschap
nodig zal hebben om geheel ver
bouwd feestelijk te kunnen worden
heropend, heeft Amersfoort en vanaf
donderdag toch weer een bioscoop
erbij, Grand 2. Met z'n 275 plaatsen
een behoorlijk theater. Het wachten
is nog op het even grote Grand 1dat
ook binnenkort van start zal kunnen
gaan, waarmee voorlopig het ver
bouwingsprogramma wat de
theaters betreft is afgerond. Ter
opening van Grand 2 wordt vanaf
donderdag In deze zaal „De redder-
tjes" gedraald, de nieuwste film uit
de tekenfilmfabriek van Walt Disney,
die zelf al jaren geleden afscheid van
het aardse tranendal heeft genomen,
maar de zaken heel goed aan zijn op
volgers bleek te kunnen overlaten.
„De reddertjes" is ongetwijfeld een
erg plezierige, spannende en humons-
tisch gemaakte tekenfilm, waarbij de
kinderen zich vooral uitstekend zullen
vermaken. Wat overigens niet bete
kent, dat de ouderen zich er bij zullen
vervelen. Het verhaal gaat over het
weesmeisje Penny, dat door een echte
heks, mevrouw Medusa wordt ontvoerd
naar een gruwelijk moeras vol kwaad
aardige beesten, zoals twee
krokodillen. Het aardige is. dat twee
kleine muisjes, Bernard met het leuke
petje en juffrouw Bianca van gegoede
huize, een bevrijdingsaktie op touw zet
ten. De Disney-tekenaars hebben zon
der meer hun beste beentje voor gezet
en zijn met allerlei orginele ideeën voor
de dag gekomen, zoals de
kwaadaardige moerasmobiel van me
vrouw Medusa, de vliegtuigvogel van
Bernard en Bianca en de alleraardigste
Helibel, de libelle-veerman, die de
show steelt. En dan hebben we het he
lemaal niet over die twee krokodil-
lenbewakers, die voor de horror zorgen
in deze spannende film.
Een extra voordeeltje, vooral voor
jongere kinderen, is wel. dat de film ge
heel door Cinecentrum is nagesynchro
niseerd met Nederlandse acteurs en
actrices. Zo kan men de stemmen
horen van Aart Staartjes (als Bernard),
Trudy Libosan (mejuffrouw Bianca),
Arnold Gelderman (als meneer Soeps)
en Foncesca Haverslag (als Penny).
Het filmverhaal is gebaseerd op de be
kende boeken van Margery Sharp.
Volwassen kijkers zullen zich overi
gens bijzonder goed kunnen vermaken
met die toch wel erg herkenbare perso
nen. Je zou kunnen zeggen, dat de te
kenaars van Disney een aardige
blauwdruk van de volwassen men
senwereld in kindertaal en -beeld heb
ben omgezet. Aanbevolen!
(Grand 2, openingsfilm, alle leef
tijden).
JOUR DE FETE
In Grand 5 kan men deze week nog
eens gaan kijken naar een „oudje",
de film „Jour de fête" (Het is feest
vandaag) van de bekende Fransman
Jaques Tati, de man met het be
faamde hoedje en wandelstok. Tati is
een man, die puur registreert, zoals
onze bloedeigen Bert Haanstra dat
ook heeft gedaan. Toch wijken de
opvattingen van beide cineasten af,
want ze zijn er niet in geslaagd om in
volledige harmonie samen een film
(Play Time) te maken. „Jour de fète"
is gemaakte in 1949. Het was zijn
tweede film, waarvan hij naast de
hoofdrol, ook de regie voerde en bo
vendien het script schreef.
(Grand 5, eerste week, alle leef
tijden).
IN HET KORT
Al met al ziet het paasprogramma er
aantrekkelijk uit. Hoewel „The spy who
loved me" na dertien weken het veld
heeft moeten ruimen, is er voldoende
aktie te beleven in „Smokey and the
bandit" (nu in Grand 4, negende week),
„The rescuersDe Reddertjes, de nieuwste film van Walt Disney en de
zijnen, draait als openingsfilm in Grand 2. Een erg fijne en spannende film.
