Science Fiction in Nederland
WAALF JAAR MEULENHOFF-SF:
„Heelal van dromers"
overzicht van nieuwe uitgaven
De beste SF-verhalen
van Meulenhoff
„De Godenmakers" van Frank Herbert
S.F. SPECIAL
Christopher Priest „Vuurstorm" aan uitgebalanceerde verhalen
„RING OM DE
ZON", HET
NIEUWE
PARADIJS
VAN CLIFFORD
SIMAK
TSCHAI, de
waanzinnige
planeet
Inventiviteit en humor in „De zeven
clans van de Alphaanse maan"
FRITZ LEIBER
VERZAMELT DE
DUISTERNIS
OM HET „LICHT"
TE BESTRIJDEN....
„Het laatstgeboorterecht", een
novelle van Frank Visser
eusder Krant - boeken
DONDERDAG 30 NOVEMBER 1978
21
boeken,voor u besproken
DOOR BERT VOS
Twaalf jaar geleden (1966) begon
SS ueulenhoff met haar nu bekende SF-
fsfiks-
Nu uitgegroeid tot 141 titels,
jrvan meer dan de helft uitver-
eht, maar toen in feite, net als voor
B- prschillende andere uitgevers, een
i®perlment. Want SF was een vrijwel
onbekend fenomeen in die tijd in Ne-
derland. We rekenen Meulenhoff,
tf met de uitgeverijen „Het Spectrum"
S en „Born" tot de pioniers van SF in
y Nederland. Er is in die tien tot vijftien
jaar heel wat veranderd op dit gebied
0 en ten goede (voor de liefhebbers
van dit genre). Steeds meer uitge
vers proberen een graantje mee te
pikken van de SF-markt en ook al zijn
er steeds weer uitvallers, die het met
hun SF-reeks om wat voor reden dan
ook net niet halen. De SF-markt
groeit gestaag. In feite begint de
science fiction in Nederland lang
zaam maar zeker volwassen te wor
den.
Ter gelegenheid van het Meulenhoff-
jubileum werd door deze uitgever met
enige trots een SF-special uitgegeven,
waarin voor een rijksdaalder een fikse
hoeveelheid feitelijke informatie over
SF te vinden is, zowel uit het buitenland
als uit Nederland (Benelux) zelf
Naast een korte geschiedenis van
het ontstaan van de SF (Shelley. Wells.
Verne) biedt het bundeltje een aardige
lijst met trefwoorden, vindingen, vak
termen, vondsten en standaardsitua
ties. zoals die in de SF-literatuur voor
komen Zelfs als doorgewinterde SF-
lezers kun je daar nog wat van leren
Aandacht wordt ook besteed aan de
fantasy-literatuur, een genre, dat nauw
met SF te maken heeft Veel SF-schrij-
vers leveren fantasy-verhalen af. Be
langrijk voor de beginneling is ook een
overzicht van de bekendste SF-autuers
met vermelding van de boeken, die
kunnen worden aanbevolen als een
prettige kennismaking.
Als voorproefje biedt ,,Het heelal van
de dromers" (de titel van het over
zichtsbundeltje) twee korte verhalen,
één van Isaac Asimov, de vader van de
bekende robot-theorie en één van Larry
Niven, de uitvinder van tal van nieuwe
werelden, zoals Kijknouwes, Tisgelukt
en Wunderland.
Voor de geïnteresseerden wordt een
lijst van Nebula en Hugo Awards en van
International Fantasy Awards gepu
bliceerd, terwijl Annemarie Kindt,
hoofdredaktrice van het fan-tijdschrift
,,Holland-SF" iets vertelt over de ge
schiedenis van de SF in Nederland en
het fandom in Nederland Voor hen die
dat graag nu al willen weten: Holland-
SF wordt uitgegeven door het Neder
land Contactcentrum voor Science Fic
tion (NCSF), een vereniging die zich al
sinds 1965 in Nederland bezighoudt
met alles wat te maken heeft met SF,
fantasy en aanverwante genres. Men
kan daar lid van worden voor een gering
bedrag per jaar (Postbus 45. Maarn)
„Heelal van de dromers" is een
uitstekend informatief boekwerkje
voor een zacht prijsje. De moeite van
het aanschaffen waard voor hen, die
graag kennis willen maken met
science fiction, maar niet weten waar
te beginnen.
„Het heelal van de dromers", samen
gesteld door Mark Carpentier Altlng.
Uitgeverij Meulenhoff Nederland bv te
Amsterdam. Prijs 2,50.
Door Fritz Leiber.
Fritz Leiber heeft in Nederland
vooral bekendheid gekregen door
zijn sword sorcery-verhalen rond
zijn twee helden Fafhrd en de Grijze
Muizer. Bij Born te Amsterdam ver
scheen kortgeleden in de Nova-SF-
reeks nr. 2 de vertaling van zijn in
1950 geschreven roman „Gather,
darkness!" („Verzamel, duisternis"),
waarin Leiber eveneens een behoor
lijk portie sword sorcery verwerkt
binnen het kader van een degene
reerde wereld, geregeerd door de
nieuwe kaste van wetenschapsmen
sen, die hun kennis hebben gebun
deld in een nieuwe, wereld
omvattende religie. Aanvankelijk uit
edele motieven, later uit puur eigen
belang en machtswellust. Het
schrikbewind van de Grote God wekt
uiteraard tegenkrachten op, die een
einde willen maken aan de slavernij
van de religie.
Niet ontspeend van enige humor be
schrijft Leiber de stroomversnelling,
waarin de beschaving terecht komt, als
,,de prins van de duisternis" begint aan
steeds sneller opeenvolgende aanval
len op het bastion van de Grote God en
- evenals de priesters van de Grote
God zelf - allerlei moderne technieken
in de strijd werpt om het volk te overtui
gen van de kwetsbaarheid van het
symbool, dat ze noodgedwongen maar
met uiterst respekt aanbidden als de
enige zaligmaker
Leiber maakt er een lekkere hutspot
van, vol verrassende wendingen en in
ventieve ideeën met technieken, die
zeker voor 1950, vooruitliepen op toe
komstige technische ontwikkelingen.
Kortom een lekker ontspannend en
spannend boek. waarin bovendien nog
een parallel te trekken is met sommige
aspekten in onze hedendaagse „be
schaving".
„Verzamel, duisternis", door Frltz
Leiber. Uitgegeven door Born te Am
sterdam In haar Nova-SF-reeks nr. 2.
Vertaling: Ruud Bal. Paperback, 158
blz.
|Ter gelegenheid van de twaalf jaar
SF, die Meulenhoff tot nu toe op de
[ederlandse markt heeft gebracht,
lengt deze uitgeverij een bundel met
|n keuze uit de beste bij haar ver
benen korte science fictionverhalen
Éde bundels „Sterren stralen overal",
j «Alpha 1. 2, 3 en 4", „Negenhonderd
Kootmoeders", „Dinochroom". „Tijd-
j ruimte voor springers". „De stranden
van Sirius Vier" en „De kluis van het
Eln totaal vijftien verhalen, die teza-
I men een behoorlijk goede indruk geven
van het totaal SF-fonds van Meulen
hoff Verhalen van Isaac Asimov, Ja
mes Eliah. Philip Dick, Robert Heinlein,
R. A Lafferty, Keith Laumer, Fritz
Leiber, David Masson, Larry Niven,
Frederik Pohl, Robert Silverberg. Jack
Vance, A E van Vogt en Roger Zelaz-
ny. En dan heb je ongeveer het puikje
aan SF-auteurs bij elkaar
In totaal 388 bladzijden zeer geva
rieerde science fiction. De moeite van
het aanschaffen waard, zeker als u er
eigenlijk voor het eerst over denkt om
eens SF te gaan lezen
„De beste SF-verhalen van Meulen
hoff". Samengesteld door Mark Car
pentier Alting. Uitgave: Meulenhoff-
Nederland te Amsterdam. Paperback.
388 blz. Prijs 19,50.
Frank Herbert heeft zijn grootste
roem te danken aan zijn „Duin-
triologie", de befaamde romans over
de planeet Duin met z'n geheel eigen
wereldopvattingen en ecologie.
Hoewel niet iedereen „Duin" als een
bijzondere roman heeft ondergaan,
lijdt het geen enkele twijfel, dat Her-
bert met die triologie een hoogtepunt
in de science fiction-literatuur
schreef. Kortgeleden verscheen bij
uitgeverij Born te Amsterdam (in
haar SF-reeks nr. 74) van Herbert de
roman „De Godenmakers" en
hoewel de opzet van deze roman
heel anders is, zijn er toch elementen
van Duin in „De Godenmakers" te
rug te vinden. Het gaat te ver om op
deze plaats vergelijkingen te gaan
trekken, maar de dominerende reli
gieuze beweging op de planeet
Amel, vanwaar uit de „goden" een
groot deel van het heelal regeren,
heeft overeenkomsten met de
priesteressen - hegemonie in
„Duin".
„De godenmakers" is het verhaal
over Lewis Orne, die door een
schijnbare reeks toevalligheden ver
zeild raakt in een interplanetair komplot,
waarvan hij uiteindelijk zelf de spil blijkt
te zijn. Een komplot. dat zich over ge
neraties uitstrekte, en waarbij de go
denmakers van de planeet Amel een
beslissende funktie hebben
Herbert vertelt dat verhaal op zijn zo
eigen wijze, boeiend en fascinerend,
daarbij vrijgevig strooiend met allerlei
wijsheden en pseudo-wijsheden, ge
plukt uit de „oude geschriften" van
Amel. Een struktuur. die sterke over
eenkomsten vertoont met „Duin".
Overigens had ik een deel van de
roman ergens als kort verhaal al eens
gelezen, maar dat is niet zo'n bezwaar,
want het verhaal is zonder storend te
zijn binnen het kader van de roman op
genomen en is er één mee geworden.
Overigens gaan er berichten de ron
de, dat Herbert bezig zou zijn aan het
vierde deel van de „Duin"-reeks. Voor
Herbert-fans een uitstekend bericht,
zoals ook dit boek voor de liefhebbers
een prima aanvulling is op de eigen
Herbert-verzameling.
„De Godenmakers", door Frank Her-
bert. Vertaling: Lucien Duzee. Uitgave:
Born te Amsterdam In haar SF-reeks
nr. 74. Paperback, 204 pagina's. Prijs
De Britse SF-schrljver Christopher
iest geldt op dit moment als de
langrijkste Engelse SF-auteur van
de jongere generatie. Hij debuteerde
In 1966 op 23-jarige leeftijd met „The
Run". In 1972 kreeg hij echt bekend
heid door zijn tweede roman „Fugue
fora Darkning Island", dat werd uit
roepen tot „the outstanding Bri-
Ish novel of the year" en een derde
laats bereikte in de rangschikking
foorde John W. Campbell Memorial
ïward. De grote internationale
loorbraak kwam met „Inverted
World" (Omgekeerde Wereld, Born
SF 69), bijna tegelijkertijd met de
verhalenbundel „Real-Time-World",
«aarvan de vertaling (Vuurstorm)
kortgeleden bij Born verscheen.
De uitgever kondigt deze bundel op
de achterflap aan met „Tien korte ver
halen, die elk garant staan voor een
haJIicunerende werking van maximaal
zes uur", een wat al te boude bewering,
omdat een dergelijke werking natuurlijk
wel afhankelijk is van de mate, waarin
iemand gevoelig is voor hallicunaties.
De één is er mentaal veel toegankelijker
voor dan de ander, nietwaar'?
Wat allemaal niet wegneemt, dat
„Vuurstorm" enkele juweeltjes van
korte SF-verhalen bevat. Verhalen, die
fascineren en misschien sommigen aan
het hallicuneren zet, al dan niet met be
hulp van andere stimulantia. Priest pre
senteert in deze bundel een hele reeks
inventieve ideeën, die hij goed weet uit
te werken, de climax langzaam opvoer
end naar een soms explosief plot. In
„Het hoofd en de hand", inderdaad een
verhaal waar je wat langer stil bij blijft
staan, speculeert Priest bijvoorbeeld
naar de steeds groter wordende drang
naar sensatie via de massa-media.
Daarover zijn al tal van goede verhalen
geschreven, maar de kontekst, waarin
Priest dit idee plaatst, is gewelddadig
op zich. In „Vuurstorm' (het titelverhaal)
wordt de oorlog op een zeer aparte wij
ze gevoerd, in „Dubbelfunktie" belicht
Priest een nieuwe vorm van samenle
ving en dat in een tijd, waarin de huidige
maatschappij al de grootste moeite
heeft om al die simpele samenlevings
vormen naast het huwelijksinstituut te
begrijpen
Een van de sterkste verhalen in de
bundel vind ik persoonlijk „Een naakte
vrouw". Dit verhaal laat zich vrijwel van
het begin tot het einde lezen als een
anti-feministisch verhaal, het huwelijk
als heilig instituut centraal stellend,
overspel als een zware misdaad tegen
de mensheid. Het knappe van dit ver
haal is. dat de laatste zin die gevestigde
indruk in éen klap omver werpt en van
„Een naakte vrouw" ineens een ver
haal maakt, waarin de waarde van de
vrouw - althans door de schrijver -
voorop wordt gesteld op een wijze, die
een tikkeltje onthutst. Omdat je je beet
hebt laten nemen door het kader, waar
binnen het verhaal zich afspeelt.
Priest biedt in „Vuurstorm" een be
hoorlijk aantal uiteenlopende ideeën,
die stuk voor stuk zijn uitgewerkt tot uit
gebalanceerde verhalen
„Vuurstorm", door Christopher Priest.
Vertaling: Gerard Suurmeijer. Uitgege
ven door Born te Amsterdam In haar
SF-reeks nummer 76. Paperback, 192
blz.
Eén van de weinige Nederlandse SF-
auteurs is Frank Visser. Binnenkort
kunnen we van hem zijn nieuwste trilo-
9ie „Bujjemok" verwachten, maar
vooruitlopend daarop publiceerde hij
2n novelle „Het laatstgeboorterecht"
net is in Nederlandse SF-kringen wel
opvallend, dat een eigenlijk kort verhaal
jn afzonderlijke band wordt uitgegeven
e uitgeverij Servire in Katwijk heeft het
er op gewaagd „Het laatstgeboorte-
[®oot is een verhaal van nauwelijks
nonderd bladzijden, maar het is wel de-
9el'jk de moeite van het aanschaffen
waard.
Op het eerste gezicht doet het bun
deltje je aan een poëziebundel denken,
j'e zijn ook vaak van deze omvang en
aan betaal je er vaak wel méér voor
„Het laatstgeboorterecht" is een uit
gebalanceerd verhaal, gebaseerd op
ue toekomstige wereldvoedselvoorzie-
ning uit zeewier Het is hoofdzakelijk
gesitueerd in Nederland en dat geeft
het verhaal natuurlijk ook al een extra
dimensie, temeer omdat maar weinig
Nederlandse auteurs hun verhalen in
Nederland laten afspelen Frank Visser
doet dat wel en weet daarbij het
kneuterige van ons kikkerlandje te ver
mijden.
Het verhaal is boeiend verteld, ook al
belooft de tekst om het omslag méér
geheimzinnigheid, dan er in werkelijk
heid aan verbonden kan worden, maar
dat is eigenlijk niet zo belangrijk.
We zijn overigens intussen erg
nieuwsgierig geworden naar de
al enige tijd aangekondigde
triologie van Visser „Bujemoh",
die eveneens bij Servire zal ver
schijnen. We houden u op de
hoogte.
„Het laatstgeboorterecht", door Frank
Visser. Uitgegeven door Servire, Kat
wijk. Paperback, 93 blz.
Clifford D. Simak is zo langzamer
hand niet de jongste meer in het in
middels uitgegroeide legioen van
internationale SF-auteurs. Hij is 74
jaar en kan terugzien op een opmer
kelijke carrière en een enorme reeks
romans. Bij Born verscheen kort
geleden de Nederlandse vertaling
van zijn in het begin van de vijftiger
jaren geschreven „Ring around the
sun" (1952-1954) „Ring om de zon",
waarin Simak zich bezighoudt met
het heimwee van de menselijke be
schaving naar een betere wereld. Die
betere wereld biedt Simak zijn lezers
aan via een simpele bromtol. U kent
die misschien wel, zo'n kleurig ding,
waar je een paar keer op drukt en dan
sneldraaiend één of ander wel
luidend geluid geeft, waarbij de
kleurige afbeeldingen op de tol ver
vagen tot snel verdwijnende kleurige
strepen. Jay Vickers komt via z'n
simpel stuk kinderspeelgoed in de
„zevende" hemel terecht en sleept
een hele generatie met zich mee.
Clifford is er (in 1952 al) in geslaagd
om een tijdsbewust en tijdsvooruitlo-
pend boek te schrijven, waarin ook nu
nog tal van herkenbare elementen, die
nog niet door de tijd en de vooruitgang
zijn achterhaald. Enerzijds schetst Si
mak de gevolgen van een industrie, die
onverslijtbare produkten maakt, an
derzijds neemt Simak zijn lezers mee
naar een wereld, waarin de druk van de
beschaving wegvalt en plaats maakt
voor een soort eeuwigdurend paradijs
Dat doet hij overigens via een span
nend verhaal met een logisch plot.
Dat ook Clifford Simak zich een tik
keltje verliest in de in de vijftiger jaren in
de SF sterk naar voren komende drang
naar supermensen (ook Alfred van Vogt
doet in die periode niets anders dan
supermensen scheppen) zij hem ver
geven. Simak geeft in ieder geval alle
mensen een kans om naar die nieuwe
wereld te ontsnappen om deel te heb
ben aan het paradijs. Prima „ontsnap-
pings" lektuur.
„Ring om de zon", door Clifford Simak.
Vertaling: Annemarie Klndt. Uitgege
ven door Born te Amsterdam In haar
SF-reeks nr. 75.
Eén van de meest imponerende
avonturen-SF heb ik altijd de Tschai-
serie van de bekende Amerikaanse
schrijver Jack Vance gevonden. Vance
toont zich in deze opeenvolgende reeks
een meester in het scheppen van totaal
nieuwe werelden, bevolkt door
vreemdsoortige, maar toch eigenlijk wel
een tikkeltje menselijke, wezens. Fas
cinerende reizen in onbekende werel
den. In „Tschaide waanzinnige pla
neet, schetst Vance de avonturen van
een Aardse ruimtereiziger, die door een
ongeval met zijn ruimteschip op deze
planeet terecht komt en verwikkeld
raakt in allerlei spannende komplotten,
waar hij zich meestal met moeite uit
weet te redden Het is vooral de soms
opwindende beschrijvingen van al die
verschillende volkeren, die het boek tot
een erg plezierige aangelegenheid
maakt.
Oorspronkelijk is de reeks van vier
boeken in afzonderlijke deeltjes door
Meulenhoff uitgegeven. Daarna ver
schenen de vier delen gebundeld in één
uitgave (paperback) in 1976 en nu be
leeft „Tschai" een vierde druk. in een
gebonden uitgave.
Aanbevolen voor hen, die tot nu toe
„Tschai" aan zich voorbij hebben laten
gaan.
„Tschai", door Jack Vance (vier delen
in gebonden uitgave). Uitgegeven door
Meulenhoff Nederland b.v. te Am
sterdam. 533 blz. Kompleet met uit-
vouwkaart van de geografie van
Tschai. Prijs 29,50.
Philip Dick is een boeiend vertel
ler, die zijn verhalen vaak weet te
kruiden met een fikse portie humor,
terwijl hij anderzijds ook bloedse
rieuze romans produceerde, die lan
ge tijd tot nadenken stemden (zoals
„Dr. Bluthgeld", om maar eens een
bekend voorbeeld te noemen). „De
zeven clans van de Alphaanse
maan" is een toch wel ingenieus in
elkaar zittend verhaal over een
maan, waar de Aardse beschaving
zich heeft genesteld met een „ge
kkenhuis". Dat is allemaal uit de
hand gelopen, de gekken kregen de
macht en vestigden zich op de maan,
nadat ze het gekkenhuis op hebben
geblazen. Manische-depressieven,
hebefrenen, schizofrenen en para
noïci hebben ieder voor zich een ei
gen samenleving opgebouwd met
alle kenmerken van de groep. De
Mans, de Deps, de Heebs, de Skitz en
de Para's leven in betrekkelijke vre
de naast elkaar op die veraf gelegen
maan.
Maar uiteraard moeten de aardbe
woners zich er weer mee bemoeien. Ze
willen het gekkenhuis opnieuw vestigen
en de bewoners van de maan er in op
sluiten om ze te „genezen" Noodzake
lijk om de rechten op deze merkwaar
dige maan te kunnen doen gelden, want
er zijn kapers op de kust: de Alphanen,
met wie de Aarde tijden geleden in een
fikse ruimte-oorlog was verwikkeld,
maar waarmee men nu op voet van ge
wapende vrede leeft. Ook de Alphanen
willen zich graag op de maan vestigen,
want deze satelliet behoorde tenslotte
bij het Alphaanse stelsel, vandaar.
CIA-man Chuck Rittersdorf zit tussen
al die mogelijke vuren in en heeft het
bovendien nog extra moeilijk met z'n
vrouw Mary, die hem omhoog wil stoten
in de vaart der volkeren, terwijl Chuck
eigenlijk best tevreden is met z'n rustige
leventje Mary is bovendien de psy
choloog. die op de Alphaahse maan het
„gekkenhuis" in ere dient te herstellen,
maar uiteindelijk zelf verstrikt raakt in de
snelle opeenvolging van gebeurtenis
sen. Gebeurtenissen, die Philip Dick
met een onmiskenbaar Dickiaans hu
mor-sausje heeft overgoten, waardoor
„De zeven clans van de Alphaanse
maan" een kostelijke belevenis is Aan
bevolen. En pas op voor schimmels!
V.
„De zeven clans van de Alphaanse
maan". Door Philip Dick. Vertaling
Jaime Martijn. Uitgegeven door
Meulenhoff Nederland te Amsterdam
in haar SF-reeks nummer 131. Prijs
11,50.
