Wijzer worden van een
wijsgerig mijmeraar
uiteindelijk
december 1978
i
Het plotseling overlijden van GODFRIED BOMANS, enkele dagen voor
Kerst, nu zeven jaar geleden, werd door zeer velen ervaren als een persoon
lijk verlies.ln de bundel „Herinneringen aan Godfried Bomans" noemt zijn
vriend Michel van der Plas dit „een zeldzaam verschijnsel in ons land, en
zeker rond een schrijver"
Bomans was op het moment van zijn heengaan Nederlands meest gelezen
schrijver. Zijn oeuvre sloeg aan in alle lagen van de bevolking. Het mar
kantste aspect van zijn persoonlijkheid, zijn haast onbeperkte veelzijdigheid,
kwam vooral ook tot uitdrukking door zijn veelvuldige medewerking aan
televisieprogramma's.
De N.C.R.V -uitzending over het kloosterleven van zijn broer Arnold en zus
Wally - en de drie herhalingen ervan - veroorzaakten een ongekende kijk
dichtheid.
Zijn persoonlijkheid, hoe raadselachtig soms ook, schiep niettemin een
band van vertrouwen met zijn lezers, luisteraars en kijkers. Wat iedereen
onbewust voelde of dacht, wist hij treffend te formuleren. Het Nederlandse
volk gaf hem een duidelijke erkenning van zijn groot talent. Bomans zélf was
daar niet zo zeker van. Hij zei eens: „Vijftig jaar na mijn dood zal niemand mij
meer noemen".
Die uitspraak trekken we in twijfel. Reeds kort na zijn dood bedolf „El
sevier" ons met een lawine van Bomans-herdrukken, de grammofoonpla
tenmaatschappijen zagen een markt in Bomans en kranten en tijdschriften
bleven maar doorgaan met het aandragen van Bomans-materiaal o.a. in de
vorm van nog niet eerder gepubliceerd werk
Nu is de jus er af voor de commercie. De wat ziekelijke adoratie voor zijn
persoon heeft plaatsgemaakt voor een meer gerichte en minder emotioneel
geladen belangstelling voor zijn unieke en omvangrijke oeuvre
Bijna een halfjaar na zijn dood, op 1 juni 1972, werd te Leiden opgericht het
Godfried Bomans Genootschap.
Doel van deze vereniging is het bestuderen en uitdragen van de werken
van Bomans, zowel in geschreven als gesproken vorm in de ruimste zin van
het woord.
Het Genootschap oefent geen aandrang uit om Bomans te blijven verheer
lijken. De leden zijn geen fans of fanaten Het zijn stuk voor stuk mensen die
op één of andere manier een binding hebben met Bomans. Zij zien het
Genootschap als een soort vriendenkring.
Naast studie over het oeuvre van de schrijver, verzamelt men gegevens
over de mens Bomans, in zijn werk en privé. De Genootschappelijke activi
teiten genieten de volledige instemming van de weduwe Bomans.
Eén van de bestuursleden, Jan Bouwer, woont in Nijkerk. Met hem spraken
wij over Bomans en over het Genootschap.
hij zich daar verveelde „Ik verveel
de me nooit. Ik praat graag met een
goede vriend, dat heb ik altijd heer
lijk gevonden, maar dat kan op dit
eiland niet. De omtrek van Haarlem
is toch veel mooier
De samenhang in een groep van
zijn persoonlijke vrienden Wat ik
ervan gelezen en gehoord heb is
zeer cohesief, je zou misschien
kunnen spreken van een „esprit de
corps", eensgezind in zoverre dat
bij alten die sterke behoefte be
stond aan die interactie, de be
hoefte aan gesprekken, discussies,
door
teus van de kuilen
het bekende proces van stimulans
en respons.
Dit verklaart waarom de com
municatiestructuur met Bomans
geen lineair, doch een circulair
beeld vertoonde, hij kon luisteren
en wordt dit laatste niet een steeds
minder voorkomend verschijnsel?"
vervolg op pagina 7
Wat betekent het werk van
Bomans voor u?
..Onsterfelijke creaties van ernst
en humor. Verfijnd taalgevoel, sub
tiele ironie, woordkunstenaar bij de
gratie Gods. Dit zijn de eerste
woorden die bij me opkomen. Hij
was vooral een groot prozaïst, niet
verheven, begnjpbaar voor ieder
een, ondanks of misschien wel
dankzij zijn grote intellectuele be
gaafdheid Ik geloof dat het vooral
dit laatste is waarom hij thans in
1978 nog één der meest gelezen
auteurs is in Nederland
Hoewel dit op zich natuurlijk al
een duidelijke erkenning is van zijn
groot talent, is het toch jammer dat
dit nooit is onderschreven in de
vorm van een literaire prijs. Dit was
misschien wel gebeurd, ware het
niet dat hij eigenlijk zo jong nog is
gestorven Ik geloof namelijk dat
velen altijd gedacht hebben dat
Bomans zeer oud zou worden, hij
had een kalme, bedaarde levens
wijze. Men dacht wellicht met Bo
mans hebben we de tijd, dat komt
nog wel een keer
Zou Bomans een officiële er
kenning geaccepteerd hebben?
Hij kon soms zo onverwachts
anders reageren dan je ver
wachtte
.Zeker wel! U weet misschien dat
de Katholieke Universiteit te Nijme
gen. waar hij psychologie gestu
deerd heeft, overwogen heeft hem
een eredoctoraat te verlenen. He
laas. het is er allemaal net niet van
gekomen Helaas, omdat hij toch
eigenlijk naar zulk een officiële er
kenning hunkerde. Bomans was
iemand die voortdurend een sterke
behoefte had zich waar te maken
Zijn enige literaire prijs en mijns
inziens tóch de grootste prijs die je
Bomans (1970).
kan krijgen was. dat half Nederland
hem las en blijft lezen en dat is een
onderscheiding die hij met weinigen
hoeft te delen
Er zijn meerdere aspecten die
u boeien
„Jazeker Een ander aspect
is, dacht ik, dat Bomans altijd iets
jongensachtigs behouden heeft
Veel mensen tegenwoordig zijn zo
gauw oud. ook al zijn ze nog jong.
voelen zich zo belangrijk Michel
van der Plas zei in dit verband eens
dat Bomans beschikte over het
verwachtingspatroon van een
adolescent Eigenlijk tot aan zijn
dood zat hij vol met dwaze en komi
sche invallen Zijn kostelijke, niet te
evenaren humor was spreekwoor
delijk Het was zo relativerend Hij
prikte zo haarfijn door gewich
tigdoenerij heen
Een derde aspect is dat Bomans
duidelijk een sociaal mens was. Hij
had de communicatie nodig om
mens te zijn, echt mens. namelijk in
relatie met de ander"
Voorbeeld
„Hij vond Rottumerplaat wel
„mooi, ongerept, schitterend",
maar antwoordt later op de vraag of
Jan Bouwer uit Nijkerk, bestuurslid Godfried Bomans Genootschap.
