Amersfoort is tegen, voordelen voor Leusden
9 Polak: jarenlang deel van het gezicht van Leusden
IN OORLOGSJAREN
ONDERGEDOKEN OP
HET GEMEENTEHUIS
VAN UTRECHTSE WATERLEIDINGBEDRIJVEN
"SCHEID NA RUIM 30 JAAR GEMEENTE-DIENST
isder Krant - plaatselijk nieuws
in de redaktie)
USDEN - De gemeente Leusden
I geen bezwaar tegen een ver-
de concentratie van waterlei-
todrijven in de provincie
ïht Dat blijkt uit het pré-advies
Gedeputeerde Staten van
:ht aan de provinciale commis-
•nergie en Drinkwater over het
^erleldingplan Provincie
:ht". In dit plan wordt door het
Inclaal bestuur voorgesteld om
aterleidingbedrijven - overeen-
stig hoofdstuk lil van de Water-
rigwet - Midden Nederland,
rsfoort (waaronder Bunschoten
eusden), Doorn, Rhenen en IJs-
teln, samen te voegen onder de
n „Waterleidingbedrijf Midden-
srland". Het Waterleidingbedrijf
ersfoort" (bij monde van het
eentebestuur van Amersfoort)
t tegen dit voornemen bezwaar
letekend bij GS. Voor Leusden
rt een dergelijke fusie eerder
dan nadelen op.
3')lgens een Amersfoorts rapport zou
Ml, dat de prijs van één m3 drink-
t, geleverd door Amersfoort, een
tje lager ligt dan water, geleverd
het waterleidingbedrijf Midden-
9fland. Amersfoort is van mening,
S concentrate van de waterleiding-
ijven alleen maar prijsverhogend
werken. Gedeputeerde Staten
Ijven in hun pré-advies, dat het
verschil van een kwartje in de prak
tijk echter veel minder is en in de toe
komst geheel zal verdwijnen. Het pro
vinciaal bestuur schrijft:
..Bij het poneren van deze stelling
heeft echter de Amersfoortse commis
sie. die het rapport heeft opgesteld,
voorbij gezien aan het feit, dat bij de
vermelde en aan de afnemers in
Amersfoort in rekening gebrachte tarie
ven de exploitatie jaarlijks tekorten op
levert, die men verwacht met jaarlijkse
tariefverhogingen pas in 1980 in te lo
pen.
Vergelijking van de ontwikkeling van
de tarieven van het Amersfoortse be
drijf en die van het Waterleidingbedrijf
Midden-Nederland wijst uit, dat - afge
zien van de tariefverhoging per 1 ja
nuari 1979 - het Waterleidingbedrijf
Midden-Nederland voor het laatst op 1
januari 1976 het algemene tarief heeft
verhoogd, terwijl de gemeente Amers
foort ieder jaar tariefverhoging toepast.
Een prijsverschil van 25 cent per
m3 is dus né 1976 niet meer voor
gekomen en is in 1979 teruggebracht
- weliswaar nog steeds in het voor
deel van Amersfoort - tot een ver
schil van 13 cent per m3. Maar het
waterbedrijf van Amersfoort kent
geen kostendekkende exploitatie en
om de prijs van het water te kunnen
vergelijken met die van het Waterlei
dingbedrijf Midden-Nederland, dat
niet met tekorten werkt, moet de
waterprljs van Amersfoort nog ver
hoogd worden met het door de ge
meente bij te passen tekort ter
grootte van 2 cent per m3.
Daarbij komt, dat het vastrechtbe
drag in Amersfoort na de laatste ta
riefverhoging ligt bóven dat van het
Waterleidingbedrijf Midden-Nederland.
Uitgaande van een gemiddeld gezins-
verbruik per jaar van 132 m3 komt dit
neer op een verhoging van de prijs per
m3 met ruim één cent.
De konklusie van het voorgaande is,
dat de verschillen tussen de tarieven in
Amersfoort en van het Waterleiding
bedrijf Midden-Nederland aanzienlijk
minder groot zijn dan gesuggereerd en
dat de verschillen in plaats van groter
juist steeds kleiner zijn geworden se
dert 1976.
LEUSDEN
In Bunschoten en Leusden, welke
gemeenten door het waterbedrijf van
Amersfoort worden bediend, liggen
de uiteindelijke waterprijzen zelfs
ruim boven de prijs van het Waterlei
dingbedrijf Midden-Nederland. In
Bunschoten en Leusden wordt zo
wel van de verbruikers als van de
gemeentebesturen een extra bijdra
ge geheven door het gemeentelijke
waterbedrijf van Amersfoort. Voor
de inwoners van Bunschoten komt
dit per saldo neer op een waterprljs,
die 17 cent hoger is dan in Amers
foort, en voor de inwoners van Leus
den zelfs op een 19 cent hogere wa
terprljs.
Bij kostendekkende exploitatie en
onder verrekening van het hogere
vastrecht in de prijs van m3 zou dus
in 1979, aan de verbruikers in
Amersfoort 63 cent per m3 in reke
ning worden gebracht en aan de af
nemers in Bunschoten en Leusden
resp. 78 en 80 cent.
Hier tegenover staat het tarief van 73
cent per m3 van het Waterleidingbedrijf
Midden-Nederland Gezien het voor
gaande is het dan ook begrijpelijk, dat
van de kant van de gemeenten Bun
schoten en Leusden geen negatieve
geluiden zijn gehoord over een mogelij
ke overgang naar het verzorgingsge
bied van het Waterleidingbedrijf Mid
den-Nederland Aldus het provinciaal
bestuur in het pré-advies aan de com
missie.
Een nadeeel verbonden aan de op
richting van één waterleidingbedrijf in
Midden-Nederland acht het gemeente
bestuur van Amersfoort de omstandig
heid, dat een dergelijk bedrijf de ver
bruiker minder rechtstreekse toegan
kelijkheid biedt tot bestuurders en di-
rektie in geval van klachten, wensen en
dergelijke dan een door de gemeente
lijke overheid bestuurd waterleiding
bedrijf.
Gedeputeerde Staten: „Wij kunnen
niet zonder meer de bewering onder
schrijven dat de bestuursvorm van de
gemeenschappelijk regeling leidt tot
een feitelijk gemis aan openbaarheid
van een demokratische kontrole op de
besluitvorming, omdat dit in sterke mate
afhangt van aard en inhoud van be
doelde regelingen
Afgezien van hetgeen wij terzake in
het voorgaande daaromtrent hebben
opgemerkt als ook in het waterleiding-
plan zelf. stellen wij thans vast. dat dit
„nadeel" uiteraard niet geldt voor de
inwoners van Bunschoten en Leusden.
Een opmerking van gelijke strekking
past, waar de gemeente Amersfoort
stelt, dat de beslissingsbevoegdheid zo
dicht mogelijk bij de burger dient te lig
gen
Weliswaar bestaan met de ge
meenten Bunschoten en Leusden
gemeenschappelijke regelingen,
maar deze dragen meer het karakter
van leveringsovereenkomsten,
waarbij alle risico's voor Bunscho
ten en Leusden komen."
De indieners van de bezwaarschrif
ten. waaronder de gemeente Amers
foort, zijn van mening, dat onderlinge
samenwerking veel beter zou zijn. Alle
bezwaarden spreken zich uit tegen
concentratie.
Gedeputeerde Staten zeggen hier
over in het pré-advies:
„Het is een illusie te menen, dat door
onderlinge samenwerking de voordelen
van schaalvergroting zoals in het voor
gaande niet-uitputtend zijn opgesomd,
ook volledig bereikt zullen worden. Een
veelheid van afspraken, regelingen en
dergelijke zullen daan/oor noodzakelijk
zijn, wat leidt tot een onoverzichtelijk en
.onsamenhangend geheel.
Het feit, dat in incidentele gevallen
goede resultaten worden geboekt
dankzij enige vorm van samenwerking,
staat op geen enkele wijze borg voor
het ontstaan van dergelijke resultaten,
wanneer het gaat om gekompliceerde
zaken als het voeren van het meest
flexibele waterverdelingsbeleid.
Het gaat naar ons oordeel niet alleen
om het bereiken van een technisch en
bedrijfsekonomisch efficiënte bedrijfs
voering. maar juist en vooral om het
waarborgen in de toekomst van de
openbare drinkwatervoorziening in de
provincie Utrecht als geheel
Doelmatig beheer van het schaarse
grondwater, het voorbereiden en uit
voeren van maatregelen ter voorko
ming en bestrijding van verontreiniging
van het grondwater en het eventuele
gebruik van oppervlaktewater als
grondstof voor de produktie van drink
water zijn de onderwerpen, die de ko
mende jaren in toenemende mate aan
dacht zullen vragen.
Wij zijn van mening, dat één groot,
vertikaal geïntegreerd bedrijf dergelijke
aangelegenheden in onze provincie
optimaal kan behartigen." Aldus het
provinciaal bestuur.
Een mening, die wordt gedeeld
door de Raad voor de Drinkwater
voorziening. Deze Raad is van me
ning, dat In de nabije toekomst een
bedrijfsgrootte van tenminste
100.000 aansluitingen noodzakelijk
zal zijn.
BURGEMEESTERS
Tijdens de ruim dertig jaar dat de heer
Polak in dienst was van de gemeente
Leusden maakte hij tal van bur
gemeester mee
Hij begon onder burgemeester De
Beaufort, om daarna achtereenvolgens
te werken onder de burgemeesters
Kwint, De Roo van Alderwerelt, Bui-
ning, Schneiders, Van der Post en Ra
demaker. Polak: „Al ben ikzelf dan pas
in 1923 geboren en kwam ik pas eind
'45 officieel in Leusden in dienst, toch
kan ik zeggen alle burgemeesters van
Leusden sinds 1913 meegemaakt te
hebben."
Eén van die vroegere burgemees
ters, de heer Schneiders, was maandag
op de afscheidsreceptie present Aan
wezig daarbij voorts mevrouw Buining,
mevrouw Van der Post en een dochter
van burgemeester De Roo van Alder
werelt.
Trouwens, een veelheid aan recep-
tiegangers was er: vertegenwoordigers
van verschillende verenigingen en or
ganisaties. afgevaardigdén van ge
meentelijke diensten, vertegenwoordi
gers van de Rijkspolitie ook. Geschen
ken ook waren er voor de man die sinds
hij als Jo Goorts in het Leusdense ver
bleef zijn voornaam Sam in die van Jo
veranderde. Geschenken zoals hen-
gelsportbenodigheden, boeken en
fraaie planten en bloemstukjes.
OVERTROFFEN
Jo Polak. De geweldige belang
stelling voor zijn persoontje, de
veelheid aan vriendelijke en lovende
woorden, ze deden hem tijdens zijn
dankwoord zeggen: „Ik had wel op
iets gerekend, maar dat het allemaal
zo zou uitpakken, nee, dat had ik niet
verwacht. Het heeft al mijn verwach
tingen verre overtroffen."
DONDERDAG 15 FEBRUAR11979
ONDERDUIKEN
dammers van Joodse afkomst had ik
me moeten melden voor werk in Duits
land Conform die verplichting, had ik
me voor. wat dan zo fraai Arbeitseinsatz
werd genoemd, gemeld. Alle paperas
sen en andere benodigheden waren me
al ter hand gesteld. In plaats dat ik ech
ter naar de Hollandse Schouwburg
ging, waar op deportatie moest worden
gewacht, ging ik via bemiddeling van
familie van de heer Brouwer in de Jor-
daan, naar Leusden.
smeester Rademaker bedankt het echtpaar Polak Jan Kuijpers overhandigt de enveloppe met inhoud namens de raad
De heer Polak bedankt ledereen voor de geschenken en de enorme belang stelling. Hij had dat niet verwacht.
én onzer redakteuren)
SDEN - Burgemeester Rade-
noemde hem tijdens ffe
lag in de raadszaal van het
intehuis gehouden af-
"Tsreceptie „een civil servant",
an, die steeds de gemeente op
meldlge manier had gediend,
""antesecretaris Brouwer sprak
en „all-rounder", iemand, die
\in de hoed en de rand en al wat
in moet zitten, oud-voorzitter
ooi van de stichting Leusden
naakte gewag van zakelijke in-
sn, terwijl raadsnestor
irs hem karakteriseerde als
jbaak voor leder raadslid en
le hem vervolgens „een heel
ndlg, heel vriendelijk en heel
>zaam ambtenaar",
nan die met al die lovende uit-
»n terecht de hoogte in werd
i: de heer S. Polak, die die
officieel uit gemeentedienst
ia (burgemeester Rademaker
et voor zijn toespraak exact
ikend) welgeteld 33 jaar en 5
len actief te zijn geweest.
Thuis, in zijn woning aan Gersteland,
had de heer Polak een paar dagen te
voren doen weten, dat gezondheids
redenen ten grondslag liggen aan zijn
vroegtijdige pensionering De heer Po
lak „In het verleden heb ik al eens een
duidelijk teken gehad, dat ik het wat
kalmer aan moest gaan doenMaanden
en maanden ben ik toen uit de running
geweest. Ik wilde niet, dat me iets der-
gëlijks'nog" eens zou overkomen Van
daar dat eerder weggaan
Eind 1945 kwam de in 1923 geboren
Polak als zogenaamde vierde amb
tenaar (een rang in die dagen) in dienst
van de gemeente, om die gemeente tot
aan de dag van maandag trouw te blij
ven. Burgemeester Rademaker sprak
tijdens de door tallozen bezochte af
scheidsreceptie van het lot dat de heer
Polak destijds naar Leusden had ge
voerd. Polak daar zelf over: „Dat was in
1942. toen ik, dankzij bemiddeling van
de huidige gemeentesecretans, de
heer Brouwer, in Leusden kon onder
duiken. Net als alle andere Amster-
Oktober 1942 was het toen.
Hij vervolgt met: „Op het station van
Amersfoort zou ik die avond worden af
gehaald door een man in een regenjas,
met een krant en een zaklantaarn in zijn
hand Aan hem zou ik de weg naar Oud-
Leusden moeten vragen Die man in die
regenjas was de heer Brouwer. Bang,
dat ik gevolgd zou zijn, voerde hij me
kris-kras door Amersfoort naar de Lan-
gestraat. Daar was in die dagen de so
ciëteit Concordia Een paar weken heb
ik daar ondergedoken gezeten Ik bleef
daar tot het moment waarop de wedu
we Kraaikamp, de vrouw van de
vroegere veldwachter van Leusden,
zich bereid verklaarde mij in haar huis te
willen opnemen. Ze bewoonde de
veldwachterswoning, die deel uit
maakte van het oude Leusdense ge
meentehuis. Als slaapkamer kreeg ik
de ruimte boven de burgemeesters
kamer Ook overdag verbleef ik daar
heel veel. Niemand mocht immers we
ten dat ik daar verblijf hield Alleen 's
avonds kwam ik naar buiten om een
luchtje te scheppen."
De onderduikperiode benutte de heer
Polak voor het tikken van illegale bro
chures en het stencillen ervan. „Ik
maakte daarbij gebruik van de schrijf
machine en het stencilapparaat van de
gemeente."
GOORTS
Later zou de ondergedoken Polak
onder de naam Jo Goorts deel uit gaan
maken van het secretarie-personeel.
Polak daarover: „Inmiddels had ik de
beschikking gekregen over goede per
soonsbewijzen en andere papieren,
stuk voor stuk op naam van ene Jo
Goorts. Na Dolle Dinsdag was het, dat
ik normaal werkzaamheden op het ge
meentehuis ging verricfttén. Betrokken
ject, was de heer Polak daadwerkelijk
betrokken. Hij vertelt, hoe hij bestem
mingsplannen verdedigde bij de Raad
van State, hoe hij mede bemoeienis
had met de zogenaamde Knelpunten
nota van de SOS-gemeenten en hoe hij
als loco-secretaris een veelheid aan
raads- en commissie-vergaderingen
notuleerde.
Over zijn inzet voor de raad kwam
afgelopen maandag met name de nes
tor van de raad, de heer Kuypers, te
spreken. Hij zette uiteen, hoe de
raadsleden de jaren door nimmer een
vergeefs beroep op de heer Polak had
den gedaan Hij wees op de vele
nieuwe en oude raadsleden die ter re
ceptie waren gekomen Oud-raadsle
den zoals een mr Den Tex, een Van de
Lagemaat, een Van Zandbrink, een
Van Maanen en een Van Dijk.
LEUSDEN 1200
Oud-voorzitter Van Gooi van de
Stichting Leusden 1200 ging met name
in op de inzet die de heer Polak als
secretaris van die stichting aan de dag
legde
De heer Polak over die
eeuwfeestviering: „Dat Leusden 1200
is een heel mooie afsluiting van mijn
gemeentelijke loopbaan geweest." Ook
aan de periode waarin hij de represen
tatie en voorlichting verzorgde denkt hij
met plezier terug Buitenlandse ge
meentebesturen vergezelde hij, die in
het Leusdense kwamen kijken naar de
verkeersdrempels en nagenoeg auto
vrije woonwijken, huisvrouwen
commissies leidde hij rond in de huizen
in het plan Rozendaal.
De heer Polak: „Ik heb een drukke,
maar fijne en boeiende tijd bij de ge
meente gehad. Boeiend vooral omdat
je er als ambtenaar van een aanvanke
lijk maar onbeduidende plattelands
gemeente met duizendenéén dingen in
aanraking kwam: je had bemoeienis
met begrotingen, maar ook met be
stemmingsplannen en wat al niet
meer."
wals ik onder meer bij het werk voor de
naar Leusden uitgeweken evacués. In
die tijd begaf ik me ook gewoon op
straat, haalde ik zelfs onderduikers af
bij het Amersfoortse station."
Een kleine ploeg vormde toen het
ambtenarenkorps Polak „Er werkte
een man of vier plus een volontair. De
heer De Beaufort was burgemeester,
de heer Buining secretaris, de heer
Brouwer eerste ambtenaar Om aan
extra bonkaarten te komen zonder
daarvoor overvallen op distributiekan
toren nodig te hebben, was het bevol
kingsaantal van Leusden op papier flink
opgeschroefd Na de oorlog heeft dat
nog het nodige werk met zich gebracht,
want toen moesten alle falsificaties
verwijderd worden."
In het huis van de weduwe Kraai
kamp verbleef een zuster van mevrouw
Kraaikamp. Die zuster werd in 1949 de
echtgenote van de heer Polak „Met
kerst '45 hadden we ons verloofd."
REPRESENTATIE
In de afgelopen ruim dertig jaar was
de heer Polak onder meer chef van de
afdeling Algemene Zaken, plaatsver
vangend gemeente-secretaris, zo'n 27
jaar ambtenaar van de burgerlijke stand
en was hij, sinds maart 1972. belast met
voorlichting en representatie, waarbij
het accent de laatste jaren vooral op die
representatie lag Polak was, zo liet
burgemeester Rademaker tijdens de
receptie weten, vele jaren lang een deel
van het gezicht van de gemeente Leus
den.
Polak over het ambtenaar van de
burgelijke stand-zijn: „Ik heb wel brui
den en bruidegoms gehad, waarvan ik
destijds ook de geboorte-aangifte had
gehad. Eén keer heb ik als man van de
burgerlijke stand de voorpagina van De
Telegraaf gehaald, omdat ik, omdat niet
aan alle voorschriften was voldaan, had
geweigerd een huwelijk te sluiten."
Bij heel veel wat zich in de afgelopen
decennia op gemeentelijk terrein in
Leusden voltrok, de samenvoeging
Leusden-Stoutenburg, de eerste aan
zetten tot het groter groeien, de pre
sentatie van de plannen voor de eerste
fase, inclusief het Eurowoningen-pro
Gemeente-secretaris Brouwer tijdens zijn toespraak
