Mie etsen van Rembrandt: een monumentaal werk
ogels van Europa'
it beschermen waard
Politiek in de thriller-literatuur
Geheimen van verzonken
beschavingen: intrigerend
Psycho-analyses van
dr. Leslie H. Farber
Samenstelling:
Bert Vos
-
FOTO-KOPIE
NODIG?
Leusder Krant
eusder Krant - boeken
DONDERDAG 15 MAART 1979
13
Ifs zij, die misschien geen en-
interesse hebben gehad voor
t, zullen geboeid raken tijdens
>ekijken en lezen van het boek
etsen van Rembrandt", op
grootte afgebeeld, aangevuld
drie vouwbladen met etsen, die
root waren voor het boek.
orandt is niet alleen beroemd
zijn talrijke schitterende door
gebruik, stijl en nuancering op-
nde schilderijen, maar ook zijn
i vormen een niet weg te cijferen
ent. Het zijn juist die etsen, die
oek vormen, dat door uitgeverij
aan (Unieboek bv te Haarlem)
uitgegeven en werd vervaar
door Gary Schwartz en Hans
JW.
Ie etsen van Rembrandt op ware
te" is zonder meer een uniek
werk geworden voor de liefheb
van kunst en in het bijzonder voor
die hun hart hebben verpand aan
eelzijdige werk van Nederland's
t beroemde schilder. In totaal zijn
>tsen van Rembrandt in dit monu-
jle standaardwerk verzameld,
:org gecatalogiseerd en van he
lende teksten voorzien. Compleet
Ie chronologie van Rembrandt's
en etswerk, met een duidelijke
over de techniek van het etsen in
I van de beroemde kunstenaar en
irlijk een artikel over literatuur over
irandt's etswerk verschenen.
iensteller Gary Schwartz over het
in zijn inleiding:
:e uitgave van de etsen van
irandt is uitzonderlijk in twee op-
n;het is de eerste uitgave in deze
waarin alle etsen op ware grootte
gereproduceerd, en het is voor het
I dat de reprodukties (met enkele
>pderingen) niet naar foto's zijn
pakt maar naar de etsen zelf. Het
belang, Rembrandt's etsen op ware
grootte te kunnen bestuderen in plaats
van in verkleinde weergave, zal ieder
die vouwbladen, behorend bij dit boek
opent, onmiddellijk duidelijk zijn. De
winst in kwaliteit, die ontstaat door de
reprodukties direkt naar de originelen te
maken in plaats van naar foto's, is mis
schien wat minder spectaculair, maar
door op deze manier het produktie-
proces te verkorten wordt correctie tot
een minimum teruggebracht. Zelfs de
beste foto zal altijd afwijkingen ten op
zichte van het origineel vertonen, al was
het maar in afmeting, struktuur en de
scherpte van de dunste lijntjes. Door nu
deze stap uit te schakelen, kan men met
eenvoudige middelen en tegen lagere
kosten een aanzienlijk betere kwaliteit
bereiken.
De basis van deze uitgave vormt de
fraaie en weinig bekende groep
Rembrandt etsen in het bezit van het
Teylers Museum te Haarlem. Deze
19e-eeuwse collectie is bijeengebracht
met een opmerkelijk gevoel voor kwa
liteit, in een tijd dat er voor de verzame
laar met smaak nog een keur van druk
ken op de markt was, waaruit hij naar
believen kon kiezen. Het karakter van
0/
boeken, voor u besproken
deze collectie heeft in hoge mate het
karakter van dit boek bepaald - de bla
den zijn uitgekozen meer met het oog
op visuele rijpheid en gaafheid, dan
vanwege hun experimentele bijzon
derheden. De groep etsen van het
Teylers Museum omvat een overvloed
van gave. schone drukken van vooral
latere staten, die uitmunten door rijke
kontrasteringen en technische vol
maaktheid. De keuze van bladen voor
dit boek volgt het principe dat aan deze
klassieke verzameling ten grondslag
ligt - van elke plaat is de druk gekozen
met de rijkste picturale kwaliteiten Uit
zonderingen op deze regel zijn ge
maakt om een aantal vroege proefdruk
ken te kunnen laten zien. De onvoltooi
de bladen die in dit boek zijn opgeno
men, zijn of inderdaad nooit afgemaakt,
óf voltooid door een ander dan Rem
brandt zelf.
Tweehonderdnegentien drukken die
aan deze maatstaven voldeden, kwa
men uit het Teylers Museum, en dit feit
geeft het boek een extra belang mee als
de eerste uitgebreide publikatie van de
ze collectie. In het algemeen is de voor-
Landschap met boerderij en grote boom. Rembrandt 1641.
keur gegeven aan de drukken uit
Teylers. behalve wanneer een betere
kwaliteit aangetroffen werd in de ver
zameling van het Prentenkabinet van
het Rijksmuseum. Deze veel uitge
breidere collectie, met meerdere druk
ken van bijna alle ets, is bijeengebracht
op grond van een ander principe, de
nadruk daar ligt op zeldzaamheid,
technische eigenaardigheden en vol
ledigheid Als aanvulling op Teylers is
voor dit boek gebruik gemaakt van zes
enzestig etsen van perfekte kwaliteit,
met inbegrip van enkele unica-etsen
waarvan maar een enkele druk be
staat."
„Rembrandts etsen, op ware grootte",
door Gary Schwartz. Uitgave:
Unieboek/De Haan. Haarlem. Prijs:
55,-.
Zelfportretmetdeonderarm leunend op een stenen dorpel. Rembrandt 1639.
boek over vogels in Europa,
tl nu de strenge winter ervoor
gezorgd, dat hongerende vogels,
iders nauwelijks in de buurt van de
onde wereld zullen komen, ook nu
achtertuin zijn geland op zoek
^Voedsel, is zo'n vogelgids des te
ssanter. De door u gesignaleerde
s zult u er zeker in aantreffen. Dat
werk van Roger Arnhem, voorzit-
n het Belgische Verbond tot Be-
ming van de Vogels", die enkele
aan dit boek heeft gewerkt en er in
laagd om maar liefst 257 soorten
eet met kleurenfoto bijeen te krij-
En wat die foto's betreft: Roger
Arnhem stelde bij voorbaat, dat geen
enkele foto mocht worden genomen
van vogels op het nest of op de vlucht.
Uit de foto's moest blijken, dat de fo
tograaf één is geweest met de natuur en
de natuurlijke omgeving niet heeft ver
stoord met zijn verschijning Een extra
moeilijke opgave, waarin hij uitstekend
is geslaagd.
Roger Arnhem is één van de bekend
ste vogelbeschermers van Europa en
zijn inzet staat er borg voor, dat de ge
gevens in dit boek niet alleen juist zijn,
maar ook boeiend en leerzaam. Hij
schrijft over de woonplaatsen, de
broedgewoonten en de persoonlijkheid
van iedere vogel, die in dit boek wordt
genoemd. Dat Arnhem bij het samen
stellen van dit boek veel hulp heeft ge
had van andere internationale vogel
kenners, behoeft geen betoog. Aanbe
volen!
Roger Arnhem: „Vogels van Europa",
Centrale Uitgeverij Harderwijk in de
Deltas informatie-reeks. 288 blz. ge
bonden, rijk geïllustreerd. Prijs:
39,50.
Rozendaallaan 9
Leusden-C.
Veel thrillers van tegenwoordig
hebben een duidelijke politieke
achtergrond. Ze zijn er niet minder
spannend om, maar er schijnen
toch behoorlijk wat mensen te zijn,
die een hekel hebben aan politiek,
hun ogen liever sluiten voor de in
dit soort romans geponeerde stel
lingen en realiteiten (waarin wel
degelijk een kern van waarheid
schuilt) en zich liever bepalen tot
thrillers, die recht-toe rechtaan de
zaken beschrijven. Waarin goed
ook werkelijk goed is en kwaad
ook echt een duivelse eigenschap
is. Politieke films hebben ook die
weerzin te overwinnen. Uitsteken
de politieke thrillers, als „Drie da
gen van de Condor", „All the pre
sident's men", „Cadaveri Ec-
celenti" en zelfs het magistrale
„1900" van Bertolucci zijn niet
zo'n lang leven beschoren als de
thrillers van Brian de Palma, om
maar eens een recent voorbeeld te
noemen. Toch is dat een onder
schatting, want juist de politieke
thrillers zijn, als ze goed zijn ge
schreven, minstens zo spannend
en bezitten zonder meer een gro
tere realiteitswaarde, dan de fic
tieve verzinsels van McLean en
consorten.
In dit korte bestek enige thrillers,
gebaseerd op politieke realiteiten
van heden en verleden
Allereerst „Ceremonie in rood"
van de Amerikaanse auteur James
Carroll Het is een redelijk goed ver
teld verhaal van een aanslag door de
IRA op een Engelse hoogwaardig
heidsbekleder in een Amerikaanse
kerk. Carroll studeerde aan de uni
versiteit van Georgetown en haalde
aan de katholieke universiteit van
Washington zijn doctoraal in de
theologie. In 1969 werd hij tot priester
gewijd en tot 1974 was hij als zodanig
verbonden aan de universiteit van
Boston. Hij publiceerde verscheide
ne boeken over het hedendaagse
geestelijke leven en ook een bundel
gedichten. In 1975 zei hij het
priesterschap vaarwel.
Ik ga wat uitgebreider in op deze
levensbeschrijving van Carroll, om
dat die elementen ook in zijn thriller
..Ceremonie in rood" terug te vinden
zijn. Want naast de problematiek van
het Ierse geheime leger, de IRA. bin
nen de Amerikaanse samenleving
(waaronder veel leren leven en wer
ken). schetst Carroll ook de veran
derende opvattingen binnen de R.K.
kerk en de botsingen, die daardoor
kunnen ontstaan. Hoofdpersoon is
pater John, een Vietnam-veteraan,
die zich na zijn terugkeer uit het verre
Oosten geroepen voelde tot het
priester-ambt, maar gekonfronteerd
wordt met de botsingen tussen tradi
tie en vernieuwing binnen de R.K
kerk Met name de vrouwen-eman
cipatie binnen de R.K. hiërarchie
speelt in dit verhaal een niet onbe
langrijke rol.
Zonder direkt te willen zeggen, dat
Carroll erg diep ingaat op deze pro-
blematieken (daardoor zou een
thriller misschien eerder een sociaal
maatschappelijke roman worden),
weet hij toch relativerend en met de
nodige humor dit complete ineengrij-
pen van factoren samen te vatten tot
een boeiende thriller met bovendien
een tamelijk verrassend slot. Met
voorbij zien aan de misschien wat
teveel ingebrachte melo-dramatiek,
is „Cermonie in rood" zonder meer
en vlot geschreven, spannend boek.
Mét politieke achtergronden.
Geheel anders van stijl èn onder
werp is het debuut van Nathan M.
Adams „De vijfde ruiter". Je zou op
het eerste gezicht kunnen zeggen,
dat romans over het zeer omvangrij
ke nazi-dom uit de dertiger en veerti
ger jaren zo langzamerhand verve
lend beginnen te worden. Wij - en dat
is dan opnieuw een onderschatting -
weten het allemaal wel. We hebben
het gruwelijke verhaal van de Joden-
vernietiging nu wel in alle mogelijke
nuances gelezen, gehoord en ge
zien. Tenzij je belust bent op de pure
sensatie van het sadisme wat inhe
rent is aan hetgeen Hitler's derde rijk
aan dogma's en duivelse taktieken
heeft opgeleverd, moet je er een
streep onder kunnen zetten, is de
mening van velen, die moe zijn van
het verleden.
Het merkwaardige doet zich echter
telkens weer voor, dat je vooral als je
die zwarte periode uit de geschiede
nis zelf niet hebt meegemaakt, tel
kens weer geïntrigeerd wordt door
hetgeen anderen ons al dan niet in
romanvorm voorleggen uit de alles
behalve fraaie geschiedenis van het
Nazi-dom. Voor hen, die deze perio
de wel bewust hebben meegemaakt,
geldt vaak hetzelfde, zij het dan uit
geheel andere motieven.
Wanneer een dergelijke roman
dan wordt geschreven door een
Joodse auteur als Nathan M. Adams,
die zich indringend verdiept in de
achtergronden, de struktuur en de
beweegredenen van zo'n SS-of-
ficier, daarbij het onmisbare span
ningselement niet uit het oog ver
liezend. dan ben je reddeloos verlo
ren en lees je een boek als ..De vijfde
ruiter" in één adem uit.
Alles draait om de figuur van de
ex-ss-officier Bruno Kampass, die
twintig jaar nadat hij zijn naam en
identiteit veranderde, door de Israëli
sche inlichtingendienst wordt ont
voerd en een speciale opdracht
krijgt: vind Rudolf Vogel, een be
ruchte kampkommandant. die on
dergedoken schijnt te zijn in de Afri
kaanse wildernis
Adams beschrijft die speurtocht in
een speciaal kader, ingeklemd tus
sen de neurotische herinneringen
van Kampass aan die afschuwelijke
kamptijd, waarin hij zijn plicht deed
en de gifgascapsules in de overvolle
..badkamers" liet breken. Heen en
weer geslingerd door verschillende
geheime diensten, die ieder voor zich
belanq hebben in het vinden van Vo
gel.
,,De vijfde ruiter" is onmiskenbaar
een belangwekkende thriller, ge
schreven door een gedreven auteur
met enorme kennis van zaken
Tenslotte in dit artikel aandacht
voor een herdruk van „De Salaman
der", van de bekende auteur Morris
West (Toren van Babel. De Zeevaar
der e.a ..De Salamander" is een
thriller, maar het is méér dan dat.
West is erin geslaagd om niet alleen
een spannend verhaal te schrijven
over de chaos in politiek Italië met
alle gevaren, die daaraan zijn ver
bonden, maar hij is er tevens in ge
slaagd om de enorme gecom
pliceerdheid van de Italianen, hun
onderlinge verscheurdheid, hun uit
eenlopende tradities, op voortreffelij
ke wijze uit te leggen, zonder dat dit
uitloopt op een wetenschappelijke
voordracht. Italië is binnen de EEG
nu niet bepaald een schitterend
voorbeeld van een goedlopende
demokratie. Wie de kranten regel
matig volgt weet, dat geen enkele
politieke eenheid is te bespeuren in
dit land vol innerlijke tegenstellingen.
Anarchie, extremisme en fascisme,
communisme en kapitalisme. Een
politieke verdeeldheid, die onmoge
lijk kan leiden tot een evenwichtig
bestuur, waarbij dan nog eens de
zeer verschillende tradities en opvat
tingen van iedere landstreek tot extra
tegenstellingen leiden. Morris West
plaatst tegen deze opwindende,
kleurrijke, maar vooral angstaan
jagende achtergrond zijn verhaal
rond een samenzwering tegen de
staat, gebaseerd op authentieke ge
gevens. Een verhaal, waarin heden
en verleden in elkaar grijpen.
Na het lezen van ,,De Salaman
der" heeft men een beter inzicht ge
kregen in wat er in Italië eigenlijk aan
de hand is. Morris West kent Italië op
z'n duimpje Zonder aan spanning in
te boeten weet hij dat Italië op
meesterlijke wijze samen te vatten in
ruim 300 bladzijden, tot een politieke
thriller van formaat.
Bert Vos.
„Ceremonie In rood", door James
Carroll, 1976. Vertaling Tine Pollmann-
Vroom. Uitgegeven door Amsterdam
Boek b.v. te Amsterdam. 248 blz. ge
bonden. Prijs: ƒ22,50.
„De vijfde ruiter", door Nathan M.
Adams. 1967. Vertaling: L. Coutinho.
Uitgave: Bruna te Utrecht. Zwarte
Beertjes nr. 1811.
„De Salamander", door Morris West,
1973. Vertaling: P. van Antwerpen. Uit
gave Bruna te Utrecht, Zwarte Beertjes
nr. 1807.
De bekende schrijver Charles Ber
litz, van wie vooral de boeken over de
Bermuda-driehoek en haar mys
teries bekend zijn, schreef opnieuw
een boeiend boek, ditmaal niet ge
richt op één bepaald objekt, maar
veel omvattender: „Geheimen van
een verzonken beschaving".
Hij treedt daarmee in het roemruchte
voetspoor van amateuronderzoekers
en schrijvers als Von Daniken, Char-
roux, en anderen. Berlitz duikt ook in de
talrijke geheimen van onoplosbare
raadsels van het verleden en gaat
dieper in op de resten van wat genoemd
wordt de verloren gegane beschavin
gen.
Berlitz: ,,Wij weten, dat de oude lite
ratuur van diverse delen van de wereld
gewoonlijk enorme vluchten van de
fantasie bevat en ongelooflijke legen
den, die echter toch wel zouden kunnen
verwijzen naar een fantasierijke versie
van iets dat werkelijk gebeurde Maar
wanneer enkele van die fantasieën een
nauwkeurige parallel schijnen te zijn
van wetenschappelijke feiten waarmee
we helaas maar al te vertrouwd zijn. dan
ondergaan we een soort historisch
„déjè vu": Dit is al eens gebeurd.
Alle bekende geschiedenis en zelfs
préhistorie die we kunnen rekonstrue-
ren, schijnt ons een zich herhalend pa
troon te tonen met daarin een waar
schuwing, want. zoals het Franse
spreekwoord zegt: ..Zij die de geschie
denis negeren, worden veroordeeld
haar te herhalen."
Bij het lezen van dit en andere boe
ken over het befaamd geworden on
derwerp van „verzonken beschavin
gen" bekruipt mij telkens het gevoel, dat
wij als mensheid te weinig kijken en
luisteren naar wat het verleden ons
heeft te vertellen Ik verbaas me er dan
ook regelmatig over te moeten kon
stateren, dat men relatief weinig doet
om de raadsels van dat verleden echt te
doorgronden. De wetenschap zou zich
nog meer dan in het verleden moeten
gaan verdiepen in de tot nu toe onop
geloste raadsels, die de archeologie
boven water heeft gebracht Ik zeg niet,
dat dit in het geheel niet gebeurt, maar
toch
„Geheimen van verzonken bescha
vingen" is de zoveelste poging van een
schrijver-onderzoeker om de aandacht
op al die zaken te vestigen, een poging
om opnieuw te trachten aan de hand
van talrijke aanwijzingen, een voorzich
tige konklusie te trekken. Een kon-
klusie. die pas kan worden gestaafd
door de realiteit, wanneer de weten
schap zich serieus gaat bezig houden
met al datgeen. wat nu nog in het ver
borgene is gebleven. Het is mogelijk
zelfs waarschijnlijk, dat veel van al die
raadsels allesbehalve geheimzinnig
zijn en misschien simpel verklaard kun
nen worden. Maar dan nog blijven er
teveel vragen over Vragen, die door de
wetenschap maar al te vaak met even
zo simpele verklaringen worden beant
woord. Maar zijn veelal verklaringen,
die passen in het vastgeroeste patroon,
dat de wetenschap voor zichzelf heeft
vastgesteld.
„Geheimen van verzonken be
schavingen" van Charles Berlitz
heeft voor de geïnteresseerden in dit
zeer boeiende onderwerp in feite niet
zoveel nieuws te bieden, maar het
boek is wel een waardevolle aanvul
ling op hetgeen reeds eerder is ver
schenen op dit terrein. Met tal van
foto's en tekeningen. Het is alleen
jammer, dat verzuimd is om een li
teratuur-lijst en bronnen-lijst op te
nemen. In het boek zelf wordt maar
sporadisch verwezen naar ge
schriften en publikaties, waaruit ook
Berlitz voor een belangrijk deel zijn
informaties heeft verkregen.
Bert Vos.
„Geheimen van verzonken bescha
vingen", door Charles Berlitz, 1971,
vertaald door Corinne van Moorselaar.
Uitgegeven door J. H. Gottmer te
Haarlem in de Tref-reeks. 183 blz. rijk
geïllustreerd, paperback. Prijs:
19,50.
In zijn boek met de toch wel erg
lange titel „Liegen, wanhoop, ja
loezie, afgunst, zelfmoord, seks,
drugs en het goede leven" onder
zoekt dr. Leslie H. Farber de misluk
kingen en teleurstellingen in ons le
ven. Het zijn juist die gevoelens, die
iedereen kent, maar waarover men
zo moeilijk praat. Farber beschrijft
deze verschijnselen zoals ze zijn,
maar tegelijkertijd is zijn humor ver
lichtend en zijn inzicht verruimend.
Door zijn grote ervaring als psycho-
analist weet hij een diepte en rijkdom
in zijn analyses te leggen, die op de
lezer een vertroostende werking
kunnen hebben.
De stijl is gelukkig verstaanbaar, ook
al is het natuurlijk wel zo dat Farber in
zijn serie opstellen (het boek bestaat uit
een verzameling eerder geschreven
artikelen) voor een niet onbelangrijk
deel teruggrijpt op zijn ervaringen, op
gedaan tijdens zijn werk als psycho-
analist in de Amerikaanse samenle
ving. Natuurlijk, daarin zitten talrijke
parallellen met bijvoorbeeld onze Ne
derlandse samenleving, maar aan de
andere kant komen we ook dingen te
gen, die puur Amerikaans zijn en wel
licht later ooit nog eens in Europa boven
water komen onder de druk van de dan
verder geschreden beschaving.
In de VS is het vnj gebruikelijk, dat
veel mensen een eigen psycho-analist
hebben, waar ze te pas en te onpas bij
te rade gaan om hun eigen zieleleven
enigszins in evenwicht te houden. Bij
ons is dat verschijnsel vrijwel onbe
kend. ook al beginnen steeds meer
mensen aan het idee te wennen.
Farber's boek is zeer nuttig en voor
hen, die zich voor deze onderwerpen
interesseren, boeiend door de heldere
analyses, die Farber aandraagt ten
aanzien van de in de titel genoemde
onderwerpen. Een stuk zelfherkenning
en misschien een oplossing voor eigen
problemen
„Liegen, wanhoop, jaloezie, afgunst,
zelfmoord, seks, drugs en het goede
leven", door Leslie H. Farber. Verta
ling: Frank Visser. Uitgegeven door
Servire te Katwijk aan Zee. Paperback,
204 blz. Prijs: 21.-.
