achen om heel ernstige dingen
undman en de
uropese arrogantie
Zweedse crime
van redelijk niveau
Schijn
vanleven
I
ïeee", fascinerende hallucinaties
wondermooie sprookjes-SF
Lekkere dubbelroman
van Jack Vance
[MAN DIE NIET OP HITLER SCHOOT":
mes Tiptree:
0.000 licht
en van huis",
zonderlijke SF
n Alice Sheldon
MAN VAN ZWEEDSE PARLEMENTARIËR;
„RETROGRADE
ZOMER"
„SCHIJN VAN
LEVEN"-
BOEIENDE
BUNDEL
SF in het kort..
„DE LOKKENDE
VERTE"
m andere verhalen
iNDERDAG 19 APRIL 1979
19
nveertig jaar geleden
te de nu zeventig-jarige
ehmann uit Duitsland naar
land. Lehmann, Berlijner in
ii nieren, studeerde rechten
t geboortestad, maar het
egime maakte voortzetting
ie studie onmogelijk. Leh-
s jood.
Hmsterdam, waar Lehmann
zijn vlucht vestigde, werd hij
meer geholpen door Menno
aak. Onder het pseudoniem
d Merz publiceerde Lehmann
rste roman ,,Ein mensch fallt
eutschland". Zijn tweede ro-
aakte bij de uitgever zoek.
sen 1940 en 1945 duikt Kurt
Lehmann onder, om, zoals hij het
zelf zegt, na de oorlog opnieuw ge
boren te worden. Hij begint een
carrière als masseur, eerst in Am
sterdam, later in Purmerend.
Precies veertig jaar na zijn de
buut komt Lehmann, weer onder
het pseudoniem Konrad Merz, met
een tweede boek: ,,Der Mann der
Hitier nicht erschossen hat". Een
bundel korte verhalen, waarvan
sommige in vertaling eerder ver
schenen in Het Parool. Avenue en
De Revisor. Thans is de gehele
bundel vertaald en verschenen bij
Bruna.
De verhalen hebben allemaal
ernstige dingen tot onderwerp
Verhalen over patiënten uit de
praktijk van de masseur, mis
maakte kinderen, oorlogservarin
gen van mensen. Merz beschrijft ze
op een expressionistische manier
met een taalgebruik dat neigt naar
het surrealisme. Een meesterlijk
taalgebruik, alsof iemand die heel
veel te vertellen heeft daarvoor zes
minuten toegemeten heeft gekre
gen. Heel compact, waardoor Merz
erin slaagt in een verhaaltje van
drie, vier bladzijden een compleet
leven te vertellen.
En iedere keer moet je er om la
chen. Merz is een begenadigd
beoefenaar van de humor, die bij
hem de koestering vindt die ze ver
dient, na elders zo vaak gepijnigd
en mishandeld te zijn. Merz' korte
verhalen zijn onovertroffen.
Het is te hopen dat Lehmann
nog lang niet dood gaat. Zodat hij
in staat is om nog meer te schrij
ven. Maar ook omdat Lehmanns
lach dan zal verstommen. Of
zoals hij het in één van zijn ver
halen zegt: „Weet je wat het ver
schrikkelijkste is van de dood?
Dat je niet kunt lachen over
hem".
M.K.
Konrad Merz:
„De man die niet op Hitier schoot"
Uitgeverij Uitgave: Bruna
Prijs: 18,90
in, maar fijn, zo zou ik de
iman „Reee" van Doris Pi-
ia willen typeren. Uitge-
it in de bekende Prisma-
van Het Spectrum is het
fors boekwerk, maar de in-
is aanmerkelijk beter dan
nslag belooft. Van dezelfde
jfster verscheen eerder in
rlandse vertaling bij Het
Irum „Jade van de sterren"
ie die SF-oman heeft gele-
neet ongeveer wat men kan
achten, ook al vind ik pe-
Ijk „Reee" net iets méér
feit hebben.
sen lichtvoetige, maar uiterst
tende, poëtische schrijftrant
Piserchia het wonderlijke,
rkelijke verhaal van een klein
e (maar wel erg groot voor
'eeftijd dat alleen is ach-
bleven op een in het algemeen
■vijandige aarde, die wordt
erst door Indogo, een plasma-
j „denkend" wezen, dat alle
doet om de mensen te imi-
om de echte mensen, die een
op aarde wagen te zetten, te
in elimineren. Dat zijn dan
tamelijk mensen, die gekolo
niseerd zijn op Mars en met typi
sche eigenzinnige koppigheid zon
der wijsheid trachten de aarde te
heroveren zonder te weten hoe dat
zaakje geklaard moet worden.
„Reee" is in de ogen van die
Marsbewoners een opmerkelijk fe
nomeen, een wonder op zich. want
dit meiske slaagt er in om steeds te
overleven. Zij kent de grapies die
Indigo uithaalt om haar te pakken te
nemen en trapt daar niet meer in.
Bovendien heeft ze op de planeet
één al even mysterieuze mede-
standster: Emeroo, de tegenpool
van Indigo. Je zou het de ironiek
van Piserchia's opvattingen over
goed en kwaad kunnen noemen.
Want ironie spreekt telkens door in
de kostelijke vertelling in sprook
jesachtige SF-sfeer, waarin niets
onmogelijk is en waarin tenslotte de
aarde wordt gered in dezelfde hal
lucinerende sfeer, waarin Doris Pi
serchia het hele verhaal schreef.
„Reee" komt op mij over als
een zeer aandoenlijk SF-
sprookje, prachtig geschreven
vol ironie. Lichtvoetig, brutaal
maar ook spannend en bruisend
in al haar facetten. Aanbevolen!
V.
„Reee", door Doris Piserchia. Oor
spronkelijke titel: „Earthchlld", ver
taald door J. W. Korthals. Uitgegeven
door Het Spectrum te Utrecht in de
Prisma-reeks nr 1841. Pocket. Prijs
7,90.
nes Tiptree is sinds 1968
nnen met het schrijven van
nderlijke SF-verhalen. En
iardige was, dat niemand
wie deze Tiptree was; om-
het een pseudoniem was.
nysterieuze auteur, die zich
ergens vertoonde en alles
ftelijk afhandelde. Er deden
allerlei verhalen over hem de
e en aan de hand van een
msbeschrijving" kon-
eerde men zelfs, dat Tiptree
een voormalige ClA-agent moest
zijn of zelfs nog was.
Tiptree verraste iedereen met
een reeks van korte verhalen, die
stuk voor stuk opvielen door de
snelle en uitbundige stijl en het be
handelen van onderwerpen op een
aparte wijze, zoals nog niet eerder
in de sf-literatuur was gedaan.
In 1977 werd het raadsel Tiptree
opgelost. De auteur onthulde wie hij
was: Alice Sheldon, een 61-jarige
psychologe, die ook verhalen
schreef onder de naam Raccoona
Sheldon.
Van deze James Alice Sheldon
Tiptree verscheen kortgeleden een
nieuwe bundel vol inspirerende
korte verhalen bij Meulenhoff onder
de titel10.000 lichtjaren van huis"
een keuze uit twee Amerikaanse
selekties.
Voor hen, die Tiptree's verhalen
reeds eerder onder ogen hebben
gehad, hoef ik weinig te zeggen.
voor de „nieuwelingen": lezen die
bundel.
V.
„10.000 lichtjaren van huis", korte
verhalenbundel, uitgave Meulenhoff
Nederland te Amsterdam.
SF-reeks nr. 139. Prijs 12,50.
ontdekkingsreiziger
iley heeft mij lang gefas-
erd. Een reiziger en verover-
die alle hindernissen te lijf
een harde kolonisator die
ogenblik scheen te twijfe-
aan het eerstgeboorterecht
de blanke gentleman. Van al
ondernemingen is de ex-
itie voor de bevrijding van de
se ontdekkingsreiziger Emin
«ha wel de meest opmerkelij-
deze tweeënhalf jaar durende
die 27.709 pond kostte, 9
ing en 5 pence, zevenhon-
of negenhonderd men-
evens en oneindig veel leed.
beeld dat we van Stanley
)en is hoofdzakelijk geken-
kt door het zelfportret dat hij in
boeken geschetst heeft. Ik
tg er zin het type Stanley vanuit
een ander perspectief te beschrij
ven. te onderzoeken".
Aldus het motief dat Per Olof
Sundman aangeeft voor het schrij
ven van zijn roman „De expeditie",
die in 1962 in Zweden verscheen en
nu kortgeleden in een Nederlandse
vertaling is uitgekomen. Sundman.
parlementariër voor de links-libe
rale Centrumpartij, heeft als rode
draad door zijn hele werk lopen zijn
belangstelling voor het individu als
lid van de gemeenschap
In „De expeditie" gebruikt
Sundman twee vertellers om dat
gegeven uit te werken. De luitenant
Laronne verkeert regelmatig in de
buurt van Sir John, die model staat
voor Stanley. Laronne is de infor
matiebron, wanneer het erom gaat
de expeditieleider neer te zetten als
een vertegenwoordiger van de
Europese arrogantie en zelfover
schatting tijdens het imperialisme.
Laronne bericht over Sir John als
een man die de hele expeditie ziet
als een door middel van grondige
berekeningen uit te voeren op
dracht.
Jaffar Topan, een inheemse
klerk, schetst het leven van de Afri
kaanse manschappen, dat geheel
iets anders is dan koele bereke
ning Met deze techniek weet
Sundman de lezer een geslaagd
contrast te schetsen. En al gauw
wordt het je duidelijk dat het met de
expeditie niet goed af kan lopen
Hoewel Per Olof Sundman al
om geprezen wordt als een ge
boren verteller, had ik toch enige
moeite om „De expeditie" uit te
lezen. Ik moest het drie, vier keer
opnieuw opnemen; een moeite
die uiteindelijk beloond werd.
M.K.
Per Olof Sundman:
„De expeditie"
Uitgave: Meulenhoff
Prijs: 29,50
Uitgeverij Meulenhoff, één van
de voorlopers op het gebied van
SF in Nederland, is nog niet lang
geleden begonnen met het uit
geven van de bekende Quantum-
SF-reeks die onder redaktie staat
van Isamov en Bova, in Neder
landse vertaling. En dat is een
uitstekend initiatief geweest,
want wat wij tot nu toe in deze
reeks onder ogen zagen, mag er
zijn. Een prima kwaliteit en dat
kan beslist niet van alle SF in Ne
derlandse vertaling gezegd wor
den.
Opgenomen in Meulenhoff's
grote SF-reeks verscheen kort
geleden opnieuw een Quantum-
SF-uitgave: „Retrograde Zomer",
een bundel korte verhalen van de
inmiddels bekende schrijver John
Varley, die eerder verraste met zijn
JOrtNVjfUUJEY
boeken, voor u besproken qOOR BERT VOS
Dat de detective-, crime- en
politieroman in Zweden genres
zijn die ook door andere dan
Sjöwall en Wahlöö op niveau be
dreven worden, begint langzaam
maar zeker in ons land door te
dringen. In het spoor van en wel
licht geholpen door het succes
van Sjöwall en Wahlöö verschijnt
een stroom van vertalingen van
andere Zweden. Daaronder kort
geleden „Het gat van terreur"
van Sven Sörmark. Een aardig
boekje van onderwerp, opzet en
plot.
Het verhaal speelt zich af in een
grote uitgeverij van kranten en tijd-
schrijften. Daar is een directiesec
retaresse verdwenen Bij het on
derzoek door inspecteur Ullman
blijkt al spoedig dat zij in het ge
bouw verdwenen moet zijn. Dat is
roman „Rode lijn met Ophiuchi".
Het thema uit dat boek: onbeken
den leveren met de regelmaat van
de klok tal van opzienbarende vin
dingen, is trouwens opnieuw in de
korte verhalen terug te vinden. En
Varley, dat weten we nu wel inmid
dels, heeft inventieve ideeën ge
noeg om deze verhalenbundel ook
tot een enerverende SF-belevenis
te maken. Met de gebruikelijke uit
schieters en die van iets mindere
kwaliteit.
„Retrograde Zomer", door John
Varley, Verhalenbundel. Uitgegeven
door Meulenhoff Nederland te Am
sterdam In de Quantum-reeks. Nr. 138
van de Meulenhoff SF. Prijs f 12,50.
geschied nadat de secretaresse
een heftige woordenwisseling heeft
gehad met haar directeur Vilhelm
Blanck
De helft van het boek wordt ge
vuld met dagboeknotities van deze
Blanck, gemaakt tijdens het onder
zoek door Ullman. Er blijkt het een
en ander uit omtrent de verdwijning
van het meisje, maar Sörmark geeft
ook een fraaie tekening van de ver
houdingen binnen een groot fami
lieconcern.
De aantekeningen van Blanck
worden afgewisseld met een ver
slag van het onderzoek van Ullman.
Die dringt ver door naar een recon
structie van wat zich voordeed,
maar er blijven verschillende mo
gelijkheden open. Het meisje had
contacten met een terroristische
organisatie, maar er waren ook
persoonlijke verhoudingen tussen
Blanck en de secretaresse.
Het grappige is dat Sörmark aan
het eind van het boek niet alles vol
ledig uit de doeken doet. Hij laat
Ullman op een politieschool een
voordracht houden over dit geval.
De feiten worden op een rijtje gezet
en de leerlingen mogen hun oplos
sing zoeken. Zijn eigen hypothese
houdt Ullman voor zich. Met andere
woorden: de lezer mag van Sör
mark zijn eigen hypothese beden
ken.
Een crime van redelijk niveau,
die vertaling van meer werk van
Sörmark rechtvaardigt.
M.K.
Sven Sörmark:
„Het gat van terreur".
Uitgave: Meulenhoff Detection 23
Prijs: 9,50
In de Prisma-reeks verscheen
kortgeleden een uitstekende
korte verhalenbundel vol SF-ju-
weeltjes. Het Spectrum heeft
werkelijk een goede neus voor
korte verhalen, want de bundel
„Schijn van leven" levert tal van
verrassingen op, zoals het titel
verhaal van Brian W. Aldiss,
„Rood staan bij de geheugen
bank" van John Varley met een
werkelijk prima uitgewerkt thema
en plot, het reizen-door-de-tijd-
verhaal van Richard Cowper
„Het Hertford Manuscript", en
het schitterende „Natuurlijk
voordeel" van Lester Del Rey.
Ontroerend is het verhaal van
Isaac Asimov over (natuurlijk!)
een robot, die zichzelf tot mens
wil transformeren. „Schijn van
leven" is een bundel met stuk
voor stuk verhalen, die de moeite
van het lezen ruimschoots waard
zijn. Aanbevolen!
„Schijn van leven" Vertaling Pon
Ruiter. Uitgebracht door Het Spectrum
te Utrecht in de Prisma-reeks nr 18.40.
Prijs 7,90.
In de Meulenhoff-SF-reeks
verscheen opnieuw een dub-
belrorr.cr. van de bekende SF-
auteur Jack Vance. Twee prima
avonturenverhalen, geheel in de
stijl, zoals we dat van Vance ge
wend zijn. Inventief, onder
houdend, spannend en met een
uitstekende plot.
Het eerste verhaal, „De domei
nen van Koryphon' heeft hetzelfde
karakter als bijvoorbeeld „Tschai".
Het wemelt in deze roman van al
lerlei exotische volkeren met het
meest vreemdsoortige uiterlijk. Het
kan dan ook niet uitblijven, dat er -
na een lange tijd van gewapende
vrede - konflikten losbarsten,
waarin de grote kernvraag wordt
gesteld welk van al die volkeren en
rassen nu de „erfgenaam" van de
planeet is. Welk volk Is het echte
inheemse volk en welke van de vol
keren kwamen later als verover
aars? Jack Vance heeft van dit ge
geven een niet alleen spannend,
maar ook ironisch verhaal gemaakt,
waarin de verrassingen aan het slot
elkaar in snel tempo opvolgen.
„De zoon van de Boom" is al net
zo'n typisch Vance-verhaal met tal
van grappige en spannende mo
menten in een volkomen buite
naardse wereld, waar men de „ge
lukkige" bezitter is van een soort
„Levensboom". Een gigantische
boom, die zo snel groeit, dat de bo
venste takken al mijlenver boven de
wolken zijn uitgekomen. Maar er
steekt natuurlijk veel meer achter
en Vance vertelt dat op een kostelij
ke wijze. Met alweer een meester
lijke plot, wanneer de Zoon van de
Boom aan bod komt
Deze dubbelroman van Vance
behoort tot mijn lievelingslectuur
Vance bezit de kunst om hele
nieuwe werelden tot leven te wek
ken, sympathie en antipathie te be
werkstelligen op een bijna vanzelf
sprekende wijze, waarbij vaak de
meest inheemse volkeren het sym
pathiekste uit het verhaal tevoor
schijn komen. De mens speelt in dit
totaal eigenlijk - als je alles op een
rijtje zet - toch een ondergeschikte
rol. En dat is maar goed ook.
V.
„De domeinen van Koryphon/De
Zoon van de Boom" - dubbelroman.
1974/1951. Vertaling 1978 van Warner
Flamen en Jaime Marlijn. Uitgegeven
door Meulenhoff Nederland te Am
sterdam in haar SF-reeks nr 124. Prijs
12.50.
Robert Silverberg: Dubbelle
ven. Bij de uitgeverij Gradivus te
Ridderkerk verscheen kortgeleden
de Nederlandse vertaling van „To
live again" van Robert Silverberg:
Dubbelleven. Dit uit 1969 dateren
de boek vertelt het verhaal van mul-
ti-miljardair John Roditis en diens
opponent Mark Kaufmann, die bei
den het brein van Paul Kaufmann
willen bezitten om op die manier
een nog grotere macht uit te kunnen
oefenen. De technische mogelijk
heden zijn aanwezig. De vraag is;
wie krijgt het brein? Opvallend in
deze roman is de - voor die tijd -
nogal vrijmoedige sex (vooral in SF
altijd stiefmoederlijk behandeld).
Vertaling Hugo Timmerman.
Michael Moorcock: Het juweel
in de schedel. Een goed geschre
ven sword sorcery-verhaal van
Moorcock, waarin het gaat over het
Europa ver na deze tijd, dat weer
vervallen is in barbarisme en rid
derdom. Boeiende fantasy, waarbij
opvalt, dat de Britse Moorcock zijn
eigen land een nogal kwaadaardige
rol laat spelen. Nova SF nr. 9 van
uitgeverij Born te Amsterdam. Ver
taling L. van Herck. Prijs 10,90.
Robert A. Heinlein: De rode
planeet. Er zijn al heel wat verhalen
over Mars verschenen en deze van
Heinlein, on 1949 reeds geschre
ven, is beslist niet de slechtste, ook
al is maar weinig op reële weten
schappelijke gegevens gebaseerd,
maar dat was in 1949 ook niet te
verwachten. De befaamde kanalen
spelen een belangrijke rol. Met
twee jongemannen in de hoofdrol
len van dit spannende verhaal, dat
ook heel geschikt is voor de jeugd.
Nova SF nr. 3, uitgegeven door
Born te Amsterdam. Prijs 9,90.
Robert A. Heinlein: Ruimte
schip Galileo. Twee jaar eerder
dan „De rode planeet" schreef
Heinlein, veertig jaar oud, dit ver
haal, waarin drie jongens zelf met
een raket ruimtevaart bedrijven
Prima SF-lektuur voor de jeugd,
maar natuurlijk totaal niet meer
reëel, nu de fantasie-ruimtevaart
der schrijvers uit de jaren dertig en
veertig inmiddels is achterhaald
door de werkelijkheid Nova SF nr
10 van uitgeverij Born te Am
sterdam. Prijs 10,90
V.
Tegelijk met „Retrograde
Zomer" van John Varley ver
scheen in de Quantum-reeks
van Meulenhoff de Nederland
se vertaling van Gordon Dick
son's „The far call" (De lok
kende verte) en dat verhaal
doet in eerste instantie denken
aan de film „Marooned" van
regisseur John Sturges,
waarin ook sprake was van een
ruimtevaart-vlucht, die fout
liep.
Dickson is zelt een duidelijke
voorstander van het uitvoeren
van het ruimtevaartprogramma,
maar onderkent aan de andere
kant de gevaren, die er aan ver
bonden zijn voor de uitvoeren
den.
In „De lokkende verte" be
schrijft Dickson de ruimtevlucht
naar Mars, uitgevoerd door
astronauten van verschillende
nationaliteiten uit Oost en West.
Een gezamenlijke onderneming
van de wereldmachten en dat
brengt altijd extra complicaties
met zich mee. Hij beschrijft de
expeditie vanaf de start, tot aan
het emotionele einde. Dickson
vertelt niet alleen over de
astronauten, maar ook over de
vrouwen, de NASA-funktionaris-
sen, de buitenlandse vertegen
woordigers, kortom in een breed
scala van gebeurtenissen por
tretteert hi| de ruimtevaart in een
allesomvattend verhaal. Boei
end, dat wel. maar aan de andere
kant wordt ook erg veel ruimte
besteed aan de achterblijvers,
waardoor het verhaal veel minder
SF oplevert, dan men in eerste
instantie zou verwachten
V.
De lokkende verte", door Gordon
Dickson. Nederlandse bewerking van
Walter B. Relsky 1973/1978. Uitgege
ven door Meulenhofl bv te Amsterdam
In haar Quantum-SF-reeks. Meulen-
holf-SF nr. 137. Prijs 12.50.
