,Edvard Munch,leven en werk",
rionumentaal overzichtsboek
Ragna Stang schreef fascinerende
levensbeschrijving van beroemde Noor
,Que la fête commence",
ealistische „reportage"
/an een uitbundig
stuk geschiedenis
DONDERDAG 10 ME11979
vervolg van pagina 23
Twee jaar geleden waren de fes-
ivalbezoekers van de filmweek Arn-
em bepaa
onder de indruk van „Que la fête
ommence", een schitterend tijds-
leeld van de Franse regisseur Bert-
and Tavernier met een keur van
ooraanstaande Franse acteurs en
ctrices in de hoofdrollen, zoals Phi-
ppe Noiret, Jean Rochefort, Jean
'iere Marielle, Marina Vlady en
)hristina Pascal. Tavernier, die
Que la fête commence" in 1975
ealiseerde. oogstte een jaar later
lewondering met zijn dramatische
,La juge et l'assasin", eveneens met
'hilipe Noiret.
..Que la fête commence" is voor de
Imliefhebber inderdaad een filmfeest,
avernier is er in geslaagd om van een
lein stukje Franse geschiedenis een
loeiend en verrukkelijk schouwspel te
laken. Over een tijdperk, waarin de
strenge normen van het fatsoen over
boord en de sluizen van losbandigheid
en frivoliteit wijd open worden gezet. Na
de dood van de Lodwijk de Veertiende
viert de Franse adel feest onder de li
berale regent Philippe van Orleans (een
sublieme rol van Philipe Noiret). Het
wordt een langdurig feest, dat Frankrijk
bijna aan de rand van het faillissement
voert en de eerste stap is op weg naar
de Franse revolutie.
Terwijl Parijs schittert als nooit tevo
ren, lijdt het platteland armoede, terwijl
het de schulden betaalt. Tegen die
kontrasterende achtergronden
schildert Tavernier zijn uitbundige ver
haal. met als middelpunt Philippe Noiret
als Philippe van Orléans en Jean-Pierre
Marielle als de markies van Pontcallec,
een rondborstige, naïeve boerenjonker
uit Bretagne, die persoonlijk naar Parijs
trekt om de regent de waarheid te ver
tellen, maar voortdurend heel ergens
anders beland. Want Parijs is Bretagne
niet.
Philippe van Orleans staat in de ge
schiedenis bekend als een liberaal
man. Zijn vooruitstrevende visie botste
regelmatig met dat van de adel n van de
koninklijke familie. Na vijfjaar regeren is
hij de strijd moe en als zijn dochter, de
Duchesse de Berry plotseling overlijdt,
kent het cynisme van de regent geen
grenzen Hij verwaarloost de staatsza
ken en dat komt prima in het straatje
van de aartsintrigant Abbé Dubois
(eveneens een voortreffelijke rol van
Jean Rochefort). die in feite de regering
heeft overgenomen. Eén van de gevol
gen daarvan is de gevangenneming
van vier Bretonse edelen (die in op
stand zijn gekomen) en de doodstraf,
die Philippe noodgedwongen onderte
kent. Philippe van Orleans doet dit met
bitterheid in zijn hart, omdat hij de strijd
allang heeft verloren. ..Ik kan niet met
twee maten meten," zegt hij korte tijd
daarna, als hij het doodvonnis onderte
kend van zijn neef, die in koele bloede
en uit financieel oogpunt een man
neerstak.
"Que la fête commence" is natuurlijk
veel meer, dan in dit korte bestek wordt
beschreven. Bertrand Tavernier is er in
geslaagd om op eigentijdse wijze de
geschiedenis van toen te bezien. Hij is
er als het ware met de camera bij, regi
streert. Deels fictie, deels de realiteit
van toen Men kan deze uitbundige,
humoristische, wrange, cynische, maar
ook romantische film zien als een fas
cinerende reportage uit het verleden
Met naast drie hoofdrolspelers uit de
geschiedenis de courtisane uit het ge
wone volk (een heel fijne vertolking van
Marina Vlady). .Que la fête commen-
de" is een film vol kontrasten Deca
dentie naast bittere armoede. Pure hu
mor naast wrang cynisme. Rijkdom
naast honger Erotiek en romantiek en
dat allemaal tegen de achtergrond van
een klein, maar toch belangrijk stukje
geschiedenis. Toen, aan de vooravond
van de Franse revolutie In een tijd,
waarvan de historicus Michelat schrijft:
,De voorbode van 1789. Voor het eerst
toonde de regering in die acht jaar re
gentschap menselijke trekken en de
honger waaide over Frankrijk."
„Que la fête commence" heb ik
ondergaan als een stukje realiteit,
een steeds terugkerende werkelijk
heid. Maar wel tevens als een uit
bundig feest ondanks de soms bit
tere kontrasten die Tavernier op
dient met de vaardigheid van een
journalist, die met felle pen gedoopt
in azijn zijn ongenoegen neerschrijft.
De boodschap van Tavernier is
duidelijk. Wat ruim twee en een halve
eeuw geleden plaatsvond, vindt nog
steeds plaats. In een andere vorm, in
andere vermommingen, onder an
dere namen. Het is de kracht van de
ze film, dat deze boodschap niet op
een bloedserieuze manier, maar in
uitbundige humor en relativerend
cynisme is verpakt. Warm aanbevo
len voor hen, die de film inmiddels
niet elders hebben gezien. Want het
kan niet ontkend worden: het is een
latertje.
(Grand 5, eerste week, 16 jaar).
de grootste Munch-collectie aan
wezig is) heeft - dankzij langdurige
naspeuringen in allerlei musea en
archieven - rijkelijk gebruik kunnen
maken van de talrijke brieven, dag
boeken en notities, die Munch ten
aanzien van zijn leven en zijn werk
heeft nagelaten. Veel van die uit
spraken hebben een plaats gevon
den in het bijna driehonderd blad
zijden tellende boekwerk, veelal
gekombineerd met de schilderijen,
etsen of houtsneden van Munch.
Ook uitspraken van anderen heb
ben een plaats gevonden in dit
boek, dat door kunstkenners nu
reeds het „definitieve boek over
Edvard Munch" wordt genoemd.
Ragna Stang schildert op leven
dige wijze het leven van Munch,
daarbij uitstekend aansluitend bij
zijn werk. Een oeuvre, dat vaak ver
geleken is met dat van Vincent van
Gogh Ziekte en levensangst heb
ben altijd centraal gestaan in het
leven van Munch en daarom ook in
zijn kunst. Ragna Stang:
„Het proces al in zijn vroegste
jaren toen hij als klein kind dat vat
baar was voor indrukken, van
dichtbij volledig werd blootgesteld
aan de onverbiddelijkheid en de
onrechtvaardigheid van de dood.
De liefde beleefde hij in al haar
complexiteit ofwel rechtstreeks of
via zijn vrienden. Hij kon zich zo
intens identificeren met zijn vrien
den dat hij al hun ervaringen op
nieuw kon beleven alsof hij ze zelf
had meegemaakt, ledereen, die
„De Schreeuw", lithografie 1895.
hem persoonlijk kende spreekt over
de barrière van intanse verlegen
heid, die zo moeilijk te overbruggen
was, maar de kunst was dan zijn
middel om contacten te leggen. Per
slot van rekening komt de kunst
voort uit het verlangen van de mens
om met zijn medemensen te com
municeren. Alle methoden zijn even
doeltreffend. „Ik geloof niet in kunst
wanneer die niet voortkomt uit het
diepe verlangen van een mens om
zijn hart open te zetten. Alle kunst,
zowel literatuur als muziek, moet
ontspringen aan het hart: de kunst
zit in het hartebloed van de mens."
)ER AMERIKANISCHE
:REUND
Met de film „Der Amerikanische
reund" slaagde Wim Wenders er in
977 in om een veel groter publiek te
ereiken dan hij voordien met zijn
Ims „lm Lauf der Zeit" had gehad.
Der Amerikanische Freund" heeft
an ook een kleine drie miljoen mark
ekost en behoort niet meer tot de
ogenaamde „kleine" films. Duide-
jk is ook, dat Wenders veel meer
lan voorheen een publieksfilm heeft
iroberen te maken, waarin hij op uit
tekende wijze is geslaagd. Het on-
lerwerp droeg daaraan natuurlijk bij.
,Der Amerikanische Freund" is ge-
laseerd op het boek „Ripley's Ga-
ne" van de bekende detec-
ive-schrijfster Patricia Hlghsmith,
vier debuut „Strangers on a train"
loiteens door Hitchcock is verfilmd.
Wim Wenders, één van de beste
'ieuwe Duitse filmers, heeft natuurlijk
:ijn eigen interpretatie gegeven aan
fighsmith's boek, maar dat neemt niet
veg. dat het totaal een spannende film
•pleverde, op internationaal niveau
in, zoals ook sommige critici een tik-
eltje over-enthousiast opmerkten:
mét sommige scènes, die overeen-
omsten vertonen met wat Hitchcock
leeft gedaan in bijvoorbeeld „Stran-
|ers on a train"
Wie daar gevoelig voor is. herkent
iderdaad overeenkomsten, maar het
Hijft toch Wenders' eigen stijl deze
ipannende gangsterfilm Want dat is
'et in feite: een film over een man, die in
en „gangsterkomplot op z'n Ameri
cans" terecht komt.
meer te leven. Op een dag wordt hij
benaderd door een Fransman die hem
het schaamteloze voorstel doet voor
veel geld een man te vermoorden Mo
rele bezwaren zijn er volgens hem niet,
want het slachtoffer in spé is een gang
ster. Na enige aarzeling stemt Jonathan
toe: hij kan dan tenminste zijn vrouw en
kind wat nalaten Na de eerste moord
wordt hem een tweede opgedrongen.
Ditmaal moet het slachtoffer koud wor
den gemaakt in de TEE van Hamburg
naar München Hier krijgt hij hulp van de
mysterieuze Tom Ripley, die tussen
Amerika en Europa een handeltje drijft
in valse schilderijen en daarbij graag
gebruik zou willen maken van de vak
kennis van de lijstenmaker Ripley is de
man, die de Fransman op Jonathan
heeft afgestuurd. Hij is de man achter
het komplot en dreigt tenslotte bijna zelf
het slachtoffer Ie worden.
Wenders heeft vooral ook het ac
cent gelegd op de man Jonathan,
die, heen en weer geslingerd tussen
zijn angst voor de komende dood èn
zijn gezin, voor wie hij graag wat geld
wil achterlaten, in de greep komt van
het web, dat anderen om hem heb
ben heen geweven. Na de eerste
moord is er geen terug meer. Wen
ders verfilmt dat allemaal in sfeer
volle beelden zonder een overvloed
aan dialogen. Ondanks de lengte (de
film duurt ruim twee uur) zal men
vanaf het begin tot het eind geboeid
blijven door de interpretatie van Wim
Wenders van Patricia Highsmlth's
roman. Zoals gezegd een film voor
een groter publiek, dan we van de
films van Wenders gewend zijn.
(Filmhuis Amersfoort, zaterdag tot
en met dinsdag. 20.15 uur)
Deze uitspraken passen hele
maal bij het openlijk beleden oog
merk van de idealistische, jonge
Bohémiens van de jaren 1880: „Gij
zult zelf uw leven schrijven." Zelfs
nog in de jaren dertig schreef
Munch aan zijn jeugdvriend Jens
Thus, die toen bezig was een
biografie te schrijven voor de ze
ventigste verjaardag van de kun
stenaar: „Je hoeft niet ver te zoe
ken om uit te vinden waarom mijn
leven zich heeft ontvouwd tot wat
het nu is. Het antwoord ligt in mijn
tijd als Bohémien - het was enkel
een kwestie van het schilderen van
je eigen leven en van het leven
zoals het door anderen wordt ge
leefd."
Stang vertelt van Munch' ken
nismaking met de Bohémiens, aan
wie hij zich sterk verwant voelt en
vooral aan hun leider Hans Jaeger,
van wie hij verschillende portretten
maakte. Zoals gezegd zijn het
vooral de ideeën van de Bohémien-
beweging, die hem blijvend zouden
inspireren. Maar natuurlijk zijn er
ook andere kunst-invloeden aan te
wijzen, die in het werk van Munch
een belangrijke rol gespeeld heb
ben. Wat de gebruikte technieken
betreft, beperkte Munch zich niet.
Hij bediende zich van die techniek,
die zijn bedoeling het beste uit liet
komen.
In dit korte bestek zou het te ver
voeren om uitgebreid in te gaan op
de geschiedenis van Munch' leven.
Ragna Stang heeft daar terecht bij
na driehonderd bladzijden groot
formaat aan besteed en wie het
boek leest, zal na de laatste bladzij
den eigenlijk nog meer willen weten
over deze fascinerende man, wiens
filosofieën tot nadenken stemmen
en vaak de grote waarheden van
het leven bevatten.
Dat is ook de kracht van het boek:
de talrijke notities, opmerkingen en
aantekeningen, die Munch over en
tijdens zijn werk heeft gemaakt.
Daaruit spreekt de mens én de kun
stenaar Munch in talrijke facetten.
Mede daarom is het boek „Edvard
Munch, leven en werk", een juweel,
dat niet alleen spreekt door de tal
rijke illustraties van Munch' werk,
maar veel dieper gaat. Dood, ver
driet, eenzaamheid, het zijn be
langrijke thema's in het werk van
deze Noorse kunstenaar, maar
daarnaast heeft Munch veel méér in
sprekende, ontroerende, meesle
pende en hartstochtelijke beelden
vastgelegd. Beelden, die onderde
len hebben gevormd van het boei
ende leven van Edvard Munch.
De prijs van dit monumentale
boek(/ 145,-) zou misschien een
bezwaar kunnen zijn om het aan
te schaffen. Toch zou ik het
daarom niet willen nalaten. Want
„Edvard Munch, leven en werk"
is de prijs meer dan waard Rag
na Stang is er. ontegenzeggelijk
in geslaagd om een zeer kom
pleet beeld te schetsen van deze
kunstenaar. Juist in deze tijd, nu
Munch' werk steeds meer waar-
,ln mijn kunst heb ik getracht
n verklaring te vinden voor het
ien en voor de betekenis van
Heven. Ik heb ook geprobeerd
deren te helpen een duidelijker
eld te krijgen van wat leven is."
I zijn woorden van Edvard
inch, de beroemde Noorse
hilder, die leefde van 1863 tot
44. Over dit boeiende leven
hreef Ragna Stang een uitge-
eide biografie, kompleet met
Oreprodukties, waarvan 280 in
kleur: „Edvard Munch, leven en
werk". Dit monumentale werk
werd uitgegeven door Meulen-
hoff te Amsterdam in de vertaling
van F. J. Bruning.
Of je nu de moeite neemt de vol
ledige tekst te gaan lezen van dit
schitterende boek of je alleen be
paalt tot de talrijke al dan niet ge
kleurde illustraties: in beide geval
len is het een feest. Ragna Stang,
die jarenlang direktrice was van het
stedelijk museum van Oslo (waar
n het doodsbed", ook getiteld „Koorts" of „De zoon", lithografie
Oostindische inkt 1896.
De hoofdpersoon is Jonathan, ge
speeld door Bruno Ganz. die in deze
film overigens formidabel spel aflevert,
evenals Dennis Hopper in de rol van
Tom Ripley. Hopper werd vooral be
kend als de regisseur van Easy Ri
der" Er spelen trouwens nog meer
Amerikanen mee in deze Duits-Franse
coproduktie: de regisseurs Samuel
Fuller en Nicholas Ray
Jonathan is een eerzame lijstenma
ker, die zijn vak verstaat. Hij schijnt on
geneeslijk ziek te zijn en heeft niet lang
Dennis Hopper (in de auto) en Bruno Ganz in Wim Wender s „Der
Amerikanische Freund
Zelfportret in Ekely, 1926, schilderij.
„Puberteit", één der beroemdste schilderijen van Munch. Een
schilderij uit 1894.
dering krijgt, is het een goede
zaak, dat de Nederlandse verta
ling op zo'n verzorgde wijze ge
stalte heeft gekregen. Aanbevo
len.
Bert Vos.
Ragna Stang: „Edvard Munch, le
ven en werk", 1977. Vertaling uit het
Engels door F. J. Bruning, 1979.
Uitgegeven door Meulenhoff Ne
derland te Amsterdam. Met 360
reprodukties, waarvan 280 in kleur.
Bijna 300 blz. Gebonden 145,-.
