Herinneringen
SPAANSE
ONTBOEZEMINGEN
Zaterdag 26 mei 1979 ICiiSlICI*
terugblik
Een dezer dagen bestaat het
Kon. Ned. Ondcrnemersverbnd
afd. Leusden 25 jaar; zoiets
geeft een schrik effect. Alweer
25 jaar voorbij, en met het ouder
worden heb je dan de neiging
weer in 't verleden te duiken bij
soortgeliike mijlpalen.
Na als kind de strijd der kleine
zelfstandigen mee gemaakt te
hebben kom ik tot de ontdek
king dat ik al zo'n vier en vijftig
jaar mee huppel in het onderne
mersklimaat. Wat een zee van
herinneringen.
De sterkste indrukken die me
bijgebleven zijn, zijn die, buiten
'40-'45, de crisis jaren van ne
gentiendertig tot negetien vee
rtig. Het leven leek toen rustiger
dan in deze turbulente tijd,
vooral het zakenleven. De
ouderen onder ons zeggen
vaak: de mensen waren tevre
den. Nou ze moesten wel, want
er was niet meer, d'r was niks te
eisen of te verlangen. Hoewel ik
het bewust heb meegemaakt is
het me nog een raadsel hoe en
waarvan men toen van heeft
geleefd. Niet alleen de werk
lozen (in 1936 450.000 bij 8.5
miljoen inwoners) in ons land,
ook duizenden kleine tot zeer
kleine ondernemertjes kenden
de bitterste armoe.
Als u het zou willen weten dan
zou u eens „Arme Mensen" van
Jan Mens moeten lezen of het
werk van de Duitse schrijver
Hans Fallada: „Wat nu, kleine
man".
Het gezin van een werkloze
genoot een ondersteuning van
ongeveer dertien gulden per
week en al 'ie kerks was met de
kerst een pond spek met wat
suiker of zoiets. Wat dit alles
voor het zakenleven betekende
is met eindeloze verhalen te il
lustreren.
Er was een collega die net
zomin als de andere z'n var
kenskoppen kwijt kon en ze te
neinde raad 's avonds aan z'n
winkeldeur hing. Anderen
daags hingen er vier bij.
Een andere kwam 's maan
dags morgens vijftig gulden bij
mijn baas lenen en zaterdag-
avonds ging ik ze weer terug
halen met als interest een sigaar
van zes cent. Dat ging jaar in
jaar uit, op zulk soort manieren
werden de minimale omzetten
gefinancierd. De omzetten wer
den krampachtig op peil ge
houden door het „horen en be
zorgen", waaraan vaak het hele
gezin mee moest werken; een
onsje vleeswaren werd nog
X_ii
graag nabezorgd ook al was er
een halfuur fietsen mee ge
moeid. Bakkers, melk en
groentenboeren sjouwden met
hun handwagen waaronder
vaak een trekhond, de hele stad
door om hun klantjes bijeen te
houden.
Wat me altijd bij gebleven is,
en dat zal de boeren die deze
ontboezening misschien lezen
wel aanspreken: in '36 kochten
we twee slachtvarkens van plm.
300 pond per stuk voor 9 ct. per
pond op de Rotterdamse markt.
De hele handel kostte vier en
vijftig gulden, daarbij kwamen
de crisisheffingen ten bate van
de landbouw van 10%. Een
zware vette slachtkoe kochten
we in diezelfde tijd voor 175,-
gulden, en dan waren we zater
dagsavonds of beter gezegd 's
nachts, want de winkel was tot
elf uur open. dolblij als huur en
licht en loon weer betaald kon
den worden. Dat loon bedroeg
voor een twintigjarige bij een
werkweek van 70 uur zeven-
eneenhalve gulden. De nieuwe
Chevrolet kostte in die tijd
f 1390 - en een pond spek 15
ct. een corset van Hückemuller
f 4,90 en een brood was te
koop voor een cent of acht.
Ondanks de overvloed van
alles waren het wat Evert Werk
man in zijn interresant boek
noemt: de magere jaren. Een
sprong naar de tijd van na 1945,
we kwamen terecht in een klein
verlopen winkeltje in de haven
buurt van de grootste haven
stad ter wereld. D'r is daar veel
geleden en gelachen, na een
moeilijke aanloop ging het, toen
de distributie werd opgeheven
al vlug beter, maar de ups en
downs waren niet van de lucht.
Zo'n volksbuurt met een wat
rauwe maar openhartige be
volking zit vol met verhalen.
Willem van Ipendaal die ook in
de buurt woonde kon er wat van
vertellen (Lord Zeepsop en
Polletje Piekhaar) Talloze trieste
maar ook vrolijke verhalen zijn
bij ons over de toonbank gerold.
Er kwam een jongetje vragen
of we een rijksdaalder konden
wisselen, natuurlijk jong, hier
twee gulden en twee kwartjes,
hij grist het van de toon bank en
terwijl hij de zaak uit stormt zegt
'ie: me moeder zal het van de'
week wel geven.
Een niet erg betrouwbaar
mevrouwtje komt een flinke be
stelling plaatsen Want d'r
dochter ging trouwen. Of we het
even wilden bezorgen, zo ge
daan; leg het maar op de trap ik
kom zo betalen 't vrouwtje nooit
meer gezien met het geld. maar
het bleek dat ze ook geen
dochter had. We gingen er dan
op af met het dreigement de
deur in te trappen als er niet
betaald werd. Stond daar bo
ven aan de trap zo'n reus van
een havenarbeider. Jan met de
Handjes, die dreigde alle kapi
talistische winkeliers uit te roei
en, nou dan ging ik maar.
Drie en vier hoog boven ons
woonden twee gezinnen waar
van de moeders een aantal we
ken prima met elkaar omgingen,
samen winkelen, bioscoopje
pikken, borreltje drinken en na
en zekere tijd werd het steevast
slaande ruzie. Ze hadden op de
gemeenschappelijke kale- en
verveloze trap een prachtige lo
per gekocht van echt dik pluce
met koperen'roeden, zo van de
Hema, schitterend. We moesten
komen mee bewonderen, het
was een pracht op die steile trap
waar de rooie bakstenen door
de muren keken, dat kwam dan
weer door de fietsen van drie
gezinnen die 's avonds aan de
trapteuing gehangen werden.
Op een kwade dag be
schuldigde de ene buurvrouw
de ander dat ze een fles melk
had weggepikt, buurvrouw
twee, ook niet mals, blies toen
de stofzuiger leeg onder de
deur van het gangetje van
buurvrouw één.
's Anderen daags komt
buurvruw één: kom nou e's kij
ken, na m'n aanvankelijke
weigering, we hadden al wat
ervaring, ging ik mee. Boze
buurvrouw had de helft van de
fraaie loper door geknipt en
weggehaald, de bovenste 12
treden preikte met de rest.
't Was voor mijn kruide-
niershart wel eens moeilijk partij
te kiezen, deed je dat dan was je
vast en zeker een klant kwijt, en
dat kom je je in die ti/d niet per-
miteren.
Als ik alle discussies hier in
Leusden hoor over verkeer en
geluidsoverlast dan denk ik
vaak aan de tijd dat onze kin
deren in het zand tussen de rails
van het havenspoor speelden,
als er een trein kwam gingen ze
even op zij en speelden dan
weer verder. Ze fietsten naar
school, zich wringend tussen de
duizenden auto's, trams en
zwaar transport door; natuurli/k
brak er wel eens een arm of ver
speelde een stuk tand. Maar ze
leerden met het verkeer om
gaan, en dat leren ze in Leusden
niet zo best. Per etmaal pas
seerden bij ons over de
driedubbele rijbaan zo'n tien tot
vijftien duizend voertuigen en 's
nachts hadden we wel eens de
neiging de voeten op te trekken
want dan had je weieens het
gevoel dat er overheengereden
werd.
Er waren ook huisvrouwtjes
die zo af en toe het „leven in
gingen" zo heette dat; een
beetje bijverdienste al of niet
met goed vinden van de man,
en een enkele keer kreeg je die
erotische verhalen weieens te
horen als het rustig was voor het
toonbankje. Vaak heel triest, 'k
zie het vrouwtje voor me met op
haar armen littekens van uitge
drukte sigarettenpeukjes, een
presentje van haar man. Een
ander met een fraai blauw oog,
„zo, mevrouwtje een ongelukje
gehad" nee, van me vent, maar
ik heb hem een heis met de ko
lenschop gegeven.
Het vreemde was, dat hoewel
we niet uit die buurt kwamen, er
toch veel mensen waren die hun
leed maar ook hun vreugde aan
ons kwijt wilden, en we pro
beerden te luisteren. Simon
Carmiggeltkan wel tien bundels
vullen met zulk soort verhalen,
en dat doet hiij gelukkig ook. En
toen kwam Hamersveld, maar
dat zou een verhaal apart kun
nen worden. 'k Geloof niet dat je
nou speciaal winkelier zou
moeten zijn om al die geschie
denissen mee te maken, en of je
ze mee wilt maken, je kan ook
ogen en oren dicht houden.
Maarwijzouden voor geen geld
dit alles hebben willen missen, 't
Kwam alles weer boven bij de
mijlpaal van het K.N.O.V.
SP.
vervolg van pagina 19
familie v.d. Pol veel kontakt met
de kinderen. Zelf zijn zij al een
keer in Australië geweest en zo
nu en dan komen de kinderen
over naar Nederland. Een tijdje
zag het er naar uit dat de jongste
zoon de zaak zou overnemen,
maar toen hij eens op vakantie
naar Australië ging en daar een
meisje leerde kennen, is hij daar
gebleven.
V.d. Pol. ..Toen wij het café
gingen sluiten zeven jaar gele
den, wij waren toen vijfenzestig,
was niemand het er mee eens
Voor ons werd het gewoon te
veel. De sluitingstijd was in de
loop der jaren van half elf tot
twaalf uur verlengd. Voordat je
dan in je bed lag. 's Morgens had
moeder net het hele café ge
daan of er kwamen straten
makers en andere werklui koffie
drinken en brood eten en ze kon
weer opnieuw beginnen. Voor
de oudere mensen is het wel
jammer, die kunnen nog steeds
nergens hun slinger vinden. Ook
de werklui kunnen in Leusden
nergens terecht om 's ochtends
een kopje koffie te drinken
Voor ons is het wel een hele
verandering. Om zes uur sluiten
wij de slijterij en in het café had je
dan nog zo'n zes uur voor de
boeg. Wij kunnen eindelijk eens
rustig eten, want al die jaren
hebben wij elkaar moeten aflos
sen De slijterij alleen bevalt ons
prima. Het loopt goed, wij maken
geen reclame want dat vinden
we gewoon niet meer nodig. Nu
wilt u natuurlijk nog iets over mijn
hobbies weten. Vanuit mijn oude
beroep heb ik biljarten overge
houden, klaverjassen doe ik
graag Ik kijk naar sport op de
televisie, zoals voetballen en
paardesport, moeder ook
trouwens.
Thea Middelkoop van Maanen
