Een keur aan nieuwe science fiction-romans
Het leven op aarde,
deel 8 verschenen
,De geschiedenis van de lage landen",
belangrijk naslagwerk laat zich lezen
ils een boeiende roman
Geschiedenis
vande
Lage Landen
JaapterHaar
MUIL
StanislawLem
Samenstelling: Bert Vos
Dieren op reis
E.CTubb
VRAATZUCHTIGE
De uitgave van nieuwe science
fiction-boeken in Nederland gaat ge
stadig door, ook al zou u wellicht an
ders kunnen denken omdat ik er In
deze rubriek de laatste tijd zo weinig
aandacht aan besteedde. Ver
schillende uitgeverijen verrassen de
science fictionliefhebbers regelma
tig en in deze rubriek daarom aan
dacht voor nieuwe uitgaven.
boeken
boeken, voor u besproken
IN DE NADAGEN
Er zijn al talloze SF-romans ge
schreven over wat er gebeurt als de
aarde werkelijk in een derde (of vier
de) wereldoorlog wordt gestort of
wanneer een komische ramp de aar
de treft. De opkomst van het bar
barisme, het verval, radio-aktieve
misvormingen, een nieuw ras. Je
kunt het zo gek niet bedenken, of één
of meerdere elementen zijn ooit wel
eens gebruikt als hoofdthema in „na
de grote klap'-romans. Er zitten
schitterende verhalen tussen.
Kortgeleden belandde een nieuwe
versie op mijn bureau: „In de nadagen"
(Greybeard) van Brian Aldiss, Aldiss
laat de ramp deels veroorzaken door
het feit, dat er geen kinderen meer wor
den geboren En zoals ook de huidige
regeringen na hun oproep tot het ver
minderen van het kinder-aantal reeds
tot hun schande hebben ontdekt - min
der of geen kinderen betekent onher
roepelijk de vergrijzing van de bevol
king en de uiteindelijke uitsterving. Al
diss slaagt er in om de gevolgen van
deze ramp in een boeiend verhaal te
beschrijven. Een verhaal over een we
reld, waarin de natuur haar rechten
herneemt Twee van de laatstgeboren
mensen trekken door het vervallen En
geland en aanschouwen de stuiptrek
kingen van een eens trotse beschaving.
Maar er is hoop en dat hadden we na
tuurlijk ook ■niet anders verwacht
Bert Vos
„Komisch avontuur" - Stanlslaw
Lem. Uit het Pools vertaald door Ll-
setta Stembor. Uitgegeven door
Lultingh te Laren (NH). Paperback,
271 blz.
„Planeet Kardoon", door J. F. Bone
(The Lanl People). Vertaling Carl Lans.
Uitgegeven door Lultingh te Laren
(NH), paperback, 192 blz.
„Vraatzuchtige muil", door E. C. Tubb.
(The world at Bay), vertaling Cart
Lans. Uitgegeven door Lultingh te
Laren (NH), paperback, 128 blz.
„Het stalen paradijs", (Orbltsville)
door Bob Shaw. Vertaling Hans van
Dongen. Uitgegeven door Gradivus
bv te Ridderkerk. Paperback, 220 blz.
(Let er op, dat het boek op goede vol
gorde is ingebonden, mijn exemplaar
zat een tikkeltje verkeerd)
„Dagen van gras, dagen van stro"
Verhalenbundel, door R. A. Lafferty.
Samengesteld en vertaald door Mare
Carpentier Altlng. Uitgegeven in de
Meulenhoff SF-reeks nr 144. 285 blz.
„De vlucht van de Capricorn", (Cap-
rlocorn One), door Ron Goulart Ge
baseerd op de film. Vertaling Katty
Lensen. Uitgegeven door Bruna Zn
te Utrecht, SF-reeks nr. 104 188 blz.
„Vallende ster", door Sjoerd van der
Werf. Uitgegeven door Bruna Zn te
Utrecht In de Bruna SF-reeks nr 105.
174 blz.
„In de nadagen" (Greybeard) door
Brian Aldiss, 1965. Vertaald door W. B.
Relsky, 1979. Uitgegeven door
Meulenhoff Amsterdam In haar SF-
reeks nr 142. 250 blz.
DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1979
lezen over alles wat vanaf het vroege
begin van de beschaving tot nu plaats
vond op dat kleine stukje aarde, op de
lage landen aan de Noordzee.
Jaap ter Haar heeft de gave om de
dingen op een prettige, begrijpelijke,
maar zeker ook boeiende en indringen
de wijze te vertellen Het is juist die
schrijftrant, aangevuld met de schitte
rende platen van Rien Poortvliet, die de
geschiedenis tot leven brengt. De voor
spoed en tegenspoed van onze natie
wordt beschreven op een wijze, die in
druk maakt, méér vertelt over wat de
mensen hebben gedreven tot hun soms
gruwelijke daden Wat hen naar een
oorlog voerde wat rijkdom bracht en
armoede.
„De geschiedenis der lage lan
den" is daardoor een compleet, maar
vooral belangrijk naslagwerk voor
de Nederlandse geschiedenis, voor
dat het een goede bundel is. Minder
goed dan „900 grootmoeders" (in 1972
door Meulenhoff uitgebracht) maar dat
kan aan mij liggen. Niet alles was
nieuw. „En noem mijn naam", een
overigens kostelijk verhaal met de typi
sche Lafferty-ironie, is eerder in het
Nederlands verschenen. In totaal zijn
de verhalen van Lafferty in deze bundel
van een goede kwaliteit, waarin weer
lekker gegniffeld kan worden om de
manier, waarop Lafferty de mensheid
en de lezers op de hak neemt.
DE VLUCHT VAN DE CA
PRICORN
Ron Goulart schreef een SF-roman,
gemaakt naar een bekende film:.Cap
ricorn One", die ook in Nederland rede
lijk succes oogstte. Hef thema is enigs
zins spektakulair. Drie astronauten
gaan, voor het alziend oog van de tele
visiecamera's op weg naar Mars. In
werkelijkheid gebeurt er iets anders.
Goulart schreef deze roman naar het
scenario van de film, die geregisseerd
werd door Peter Hyams, en dat deed hij
kort, maar krachtig. Voor wie de film niet
heeft gezien is dit een prima, goed ver
telde SF-roman en de film-en
thousiasten kunnen alles nog eens na
lezen en ook dat heeft z'n charme.
VALLENDE STER
De Nederlandse ruimtevaart-journa
list Sjoerd van der Werf schreef met
„Vallende ster" een aktuele roman over
de ruimtevaart en de konkurrentie tus
sen Amerika, Rusland en China. Maar
dat niet alleen. Ook andere internatio
nale, politieke aspekten spelen een rol
in dit ruimtevaart-drama, waarin een
Russische kunstmaan terug dreigt te
vallen op de aarde. Met een kernreactor
aan boord. Dit laatste is al geen toe
komst meer, maar realiteit. Hoewel ik
enigszins mijn twijfels heb ten aanzien
van de traditioneel ingedeelde partijen
(west contra oost) wat getuigt van een
pessismisme ten aanzien van een toe
komstige werkelijke toenadering tussen
de wereldmachten, is „Vallende ster"
een goed geschreven roman, gemeten
naar internationale maatstaven. En
misschien een „reportage uit de toe
komst", zoals Van der Werf zijn boek
zelf omschnjft. Het is niet te hopen.
„Geschiedenis van de lage landen",
door Jaap ter Haar, geïllustreerd door
Rlen Poortvliet. Vier delen. Geheel
herziene uitgave, 1978 (1979). Uitge
geven door Fibula-Van Dishoeck te
Haarlem. Kleuren-editle. Prijs per deel
95,-.
In deze rubriek hebben we vpker dan
eens de aandacht gevestigd op de
nieuwe delen, die verschenen in de Se-
sam-reeks „Het leven op aarde". Voor
ons ligt deel 8 (er komen er nog drie):
„Dieren op reis", geschreven door
Eberhard Weismann. die samen met
Andreas Bertsch de redaktie van deze
serie vormt, (deel 7, 9 en 10 komen
nog).
In de vertaling van J. J. Hoedeman.
wordt de lezer meegenomen op een
reis. Maar dat niet alleen Weismann
schildert op bijzonder fascinerende wij
ze het leven van de dieren. Op bepaal
de specifieke plaatsen (er werd bijvoor
beeld zes jaar lang vogelobservatie ge
pleegd op een kerkhof) en hij vertelt
over het territorium der dieren, hoe dat
wordt verdedigd en wanneer zij naar
elders vertrekken en waarom.
We kunnen wat leren (misschien over
onze eigen toekomst) ten aanzien van
de bevolkingsregulatie bij dieren als de
leefruimte te benauwd gaat worden, we
volgen de dieren onderweg van hier
naar de eindeloze horizon. Zonder te
verdwalen
„Dieren op reis" als achtste deel van
de Sesam-encyclopedie „Het leven op
aarde" vormt een kostbare aanvulling
op de reeds uitgegeven delen. Kost
baar in die zin, dat er voor een relatief
lage prijs kostelijke en kostbare gege
vens voor een groot publiek bereikbaar
wordt Een kostbaar bezit.
„Het leven op aarde", Sesam-en-
cyclopedle. Deel 8: „Dieren op reis".
Door Eberhardt Welsman. Ruim 140
blz. Rijk geïllustreerd, gebonden. Uit
gegeven door Bosch en Keunig nv te
Baarn.
'T l 111
rJwhml I lciwian/i
Geschiedenis kan erg saai zijn als
het wordt beschreven als een nood
gedwongen opsommingen van de
feiten, zonder dat er ook maar enige
moeite wordt gedaan om het hoe en
waarom achter die feiten op een
aantrekkelijke wijze uit de doeken te
doen. De geschiedenisboekjes van
vroeger behoorden ongetwijfeld tot
dat saaie „ras" en de tegenzin was
navenant. Gelukkig is daarin de
laatste jaren een kentering te kon
stateren. Steeds meer wordt aan
dacht geschonken aan de samenle
ving achter de geschiedenis door de
eeuwen heen. Naast de populaire
uitgaven over bepaalde perioden, is
ook het grotere naslagwerk een wat
aangenamere uitgave geworden.
Een treffend voorbeeld was „De ge
schiedenis van de lage landen" van
Jaap ter Haar, dat in het begin van de
zeventiger jaren werd bekroond met
de Nienke van Hichtumprijs.
Vorig jaar werd gestart met een ge
hele nieuwe druk, die in tegenstelling tot
de uitgave van 1970 in kleuren werd
uitgevoerd, met schitterende illustraties
van Rien Poortvliet en verder uiteraard
met tal van illustraties en reprodukties
van oude schilderijen, prenten, teke
ningen en oude voorwerpen. In deze
rubriek werd al uitgebreid aandacht ge
schonken aan deze heruitgave bij het
verschijnen van het eerste deel. Wie
van plan was om deze „geschiedenis
boekjes" aan te schaffen, maar dat nog
niet had gedaan, kan de serie van vier
kloeke delen nu in één keer kopen. Ook
deel 2, 3 en 4 zijn Inmiddels versche
nen.
Handelde deel 1 over de prehistorie,
de Romeinse tijd en de Middeleeuwen,
deel 2 duikt in het boeiende en uiterst
rumoerige tijdperk van de Bourgondi
sche tijd en het twaalfjarig bestand
(waaronder de alombekende slag bij
Nieuwpoort, het jaartal vult u zelf wel
in De wijze waarop Jaap ter Haar
dat allemaal is echter wél een tikkeltje
anders dan het opdreunen van jaartal
len
In deel 3 wordt het einde van de tach
tigjarige oorlog aangekondigd en het
begin van de patriottentijd. De moord op
de gebroeders De Witt, het rampjaar
1672 en de verschillende oorlogen uit
dat rumoerige tijdperk der verandering.
Het vierde deel begint met de inval
der Fransen en eindigt tenslotte, via de
eerste en tweede wereldoorlog bij het
heden. Bij dit vierde deel begint pas
eigenlijk mijn bezwaar, zij het misschien
van minder belangrijke aard. Het laatste
hoofdstuk - het heden - is wel erg be
perkt van opzet, terwijl juist over de
laatste tien jaar nog erg veel te vertellen
zou zijn, waardoor het boek in ieder ge
val nog verschillende jaren ook ten
aanzien van de nieuwste geschiedenis
aktueel zou blijven. Nu eindigt de „Ge
schiedenis van de lage landen" in het
midden der vijftiger jaren met een en
kele verwijziging naar wat later heeft
plaats gevonden.
Nu is het natuurlijk wel zo, dat twintig
jaar in het kader van zoveel eeuwen
geschiedenis niet veel is, miniem
eigenlijk, maar voor de kinderen, die nu
geschiedenis leren eigenlijk net zo in
teressant. Maar goed, voor Jaap ter
Haar wellicht ooit nog eens reden om
een vijfde deel te schrijven bij leven en
welzijn.
„De geschiedenis van de lage lan
den" is, wanneer we alle vier delen
naast elkaar leggen, zonder meer een
unieke uitgave te noemen. Een kost
baar bezit, waar men vaak naar zal grij
pen om met verwondering en begrip te
KOMISCH AVONTUUR
Bij de uitgeverij Luitingh te Laren NH,
een uitgeverij die tot één der oudste op
het gebied van SF behoort, verscheen
een amusante bundel van de befaamde
Poolse wetenschapper-auteur Stanis-
law Lem (vooral in Nederland bekend
door de film en het boek „Solaris"). In
een cyclus korte verhalen beschrijft
Lem de dolle avonturen van twee komi
sche konstrukteurs Turl en Klapaucius
Lem maakt er een dolle boel van met tal
van uitbundige, ingenieuze en vaak
verrassende vindingen, waarmee de
twee komische zwervers zich uit de
meest benarde situaties redden, waarin
ze zichzelf bewust hebben gebracht.
Een werkelijk kostelijk boek om de wat
meer serieuze SF-literatuur mee af te
wisselen. Aanbevolen
PLANEET KARDOON
De SF-auteur F. F. Bone schreel met
VRAATZUCHTIGE MUIL HET STALEN PARADIJS
In de toekomstige wereld is er een
heleboel misgegaan. Een derde we
reldoorlog heeft dan weliswaar niet
tweederde van de planeet vernietigd,
maar heeft er wel voor gezorgd, dat de
wereldomspannende samenwerkingen
tussen naties en commerciële bedrijven
tot een minimum terug is gebracht. De
landen en volkeren hebben zich op hun
eigen grondgebied terug getrokken en
de enige organisatie, die een totale
controle probeert uit te oefenen, is de
Vredesliga, wier taak het is er voor te
zorgen dat er nergens ter wereld een
Bob Shaw schreef met „Het Stalen
paradijs" (Orbltsville") de beste
Britse SF-roman in 1975. Hij kreeg In
dat jaar voor deze roman de Britse
SF Award en wie de Nederlandse
vertaling leest, kan het daar meer of
minder mee eens zijn. Hoewel het
een goede roman Is, komen som
mige gedeelten op mij toch een tik
keltje te clichématig over. Shaw's
thema is uitstekend gevonden (en
daarvoor alleen al verdiende hij wel
licht de prijs) alleen het space-
opera-aspekt overheerst naar mijn
gevoel toch in het overgrote deel van
het boek en dat brengt ^Orbltsville"
niet op een hoger niveau dan de
meeste toppers onder de SF-litera-
tuur.
„Het stalen paradijs" gaat over de
ontdekking van een immense bol, gro
ter dan men zich als mens voor kan
stellen. Een doorsnee van drie honderd
miljoen kilometer onvoorstelbaar.
En totaal onverwacht is echter, dat zich
binnenin de bol een complete wereld
bevindt. Gereed om de mensheid te
ontvangen.
Het laatste deel van deze roman is
veel sterker en Shaw weet dan een
eigenlijk afschrikwekkend slot te berei
ken. Die climacs maakt het hele boek,
en maakt zelfs al die space-opera-ach-
tige elementen op de voorgaande blad
zijden weer grotendeels goed en doet
de humbug rond een heerseres en dat
soort spul snel vergeten.
DAGEN VAN GRAS, DA
GEN VAN STRO
Je moet van R. A. Lafferty's stijl en
manier van SF-bedrijven houden. Je
moet (net als bij kabaret „Neerlands
Hoop") de absurde ideeën en verhalen
waarderen, maar als dat het geval is,
dan heb je aan de bundel „Dagen van
gras, dagen van stro" een uitstekende
serie korte verhalen in handen. Hoewel
ik persoonlijk soms een tikkeltje moeite
heb met Lafferty's SF, geloof ik toch wel
jong en oud. Misschien dat de prijs
(na verschijnen) van 95,- per deel
een bezwaar kan zijn om tot aan
schaf over te gaan. Maar bedenk dan,
dat het alleszins de moeite waard Is.
Kennis van de geschiedenis levert
begrip op voor het heden en wellicht
voor de toekomst Geschiedenis Is
een stuk cultuur, een kostbare er
fenis, opgebouwd uit bloed, zweet en
tranen, maar ook uit kennis, wijsheid
en wetenschap. „Geschiedenis van
de lage landen" maakt duidelijk hoe
die erfenis tot stand is gekomen.
Bert Vos
„Planeet Kardoon" een prima SF-thril-
ler tegen ecologische achtergronden.
Het gaat allemaal om een veearts, die in
dienst treedt bij X. M. Alexander, die in
feite de hele planeet Kardoon beheerst
met inbegrip van het ras op die planeet,
de Lani's, die officieel geboekt staan als
niet-menselijk en daarom automatisch
onder de categorie „vee" vallen. Dr.
Kennon kan met moeite wennen aan de
Lani's die - met uitzonderig van de
prachtige staart het evenbeeld (zo
niet mooier) zijn van de mens. De vee
arts begint aan een onderzoek naar de
herkomst van de Lani's, wordt verliefd
op één van hen, Copper, en ontdekt de
waarheid. „Planeet Kardoon" is door
het gebruikte thema méér dan een pri
ma SF-thriller. Goed geschreven, met
een prima plot.
Inval der Fransen
Twintigste eeuw
heerser de kans krijgt om de wereld
opnieuw in het verderf te storten. In
specteur Neil is* één van degenen, die
een harde controle-taak hebben. Ag
ressievelingen die teveel macht begin
nen te krijgen, worden meedogenloos
uit de weg geruimd. Dan is er opeens
iets merkwaardigs aan de hand in En
geland, dat door een economische
blokkade uitgehongerd was, maar waar
een nieuwe bloei en groei te bespeuren
valt, zonder dat de blokkade is opgehe
ven Neil gaat op onderzoek uit en komt
voor een verbijsterend iets te staan, de
vraatzuchtige muil E. C. Tubb van wie
„Vraatzuchtige muil" het eerste boek in
Nederlandse vertaling is, slaagde er in
een roman te schrijven, die ook nu nog,
tientallen jaren na dat nog steeds ak
tueel is. Prima boek!
