,ln de ban van de ring',
Bakshi's verfilming van
T olkiens meesterwerk
«KcRw
kijk op de film
publiek, waaruit blijkt dat gezonde Hol
landse jongens ook best geld in het
laatje kunnen brengen, ook al is deze
film van Wim Verstappen een tikkeltje
slordig in elkaar gezet volgens onze v.d
Wetering-kenner, die het boek las en de
film zag. (Grand 3, derde week, 12 jaar).
Wllleke van Ammelrooy
in „Grijpstra De Gier".
Aandacht ook nog even voor ..1900
deel I en II" van Bertolucci, waar men
ook in de komende week nog naar kan
kijken in Grand 5 Dit grandioos epos
trekt (gelukkig) voldoende publiek om
een derde week te rechtvaardigen. En
ook deze film is erg lang (totaal 5'/2 uur!)
maar er zullen zich maar weinigen ver
velen. Nog niet gezien? Niet langer
wachten, gaan! (Grand 5. derde week.
16 jaar).
Wie er belangstelling voor heeft: ko
mende week kan men nog gaan kijken
naar ..Pas op of we slaan d'r op" met
Bud Spencer en Terence Hill (Grand 2.
vierde week). ..Prophecy, ofte wel de
Monster Movie", een nogal uit de hand
gelopen horror/SF/aktiefilm van John
Frankenheimer (Grand 4, derde week),
..The Warriors" de barre tocht van een
op de vlucht gejaagde jeugdbende door
nachtelijk New York (Cinema 2. zesde
week) en ..Escape to Athena", een tik
keltje ongeloofwaardig overkomende
film rond ontsnappingen in een Duits
gevangenenkamp op een Grieks ei
land. Met James Bond als Duitse ge-
vangeniskommandant en dat kan nr
goed gaan (O ja. en ni.-
met Kojak als Zor:
tweede week. 16 jaar)
EEN TOLKIEN BE
STIARIUM
U weet het, we houden niet
van koppelverkoop, maar nu
we toch helemaal in de ban
van Tolkien en diens legenda
rische ring zijn gekomen, toch
maar meteen eventjes extra
aandacht voor een zeer bij
zonder boek „Een Tolkien Be
stiarium", samengesteld door
David Day en uitgebracht door
een terecht trotse uitgeverij
Rostrum te Haarlem.
U weet wat een bestiarium is?
Juist, een boek over beesten In
de Middeleeuwen, zo leert onze
geschiedenis, was een be
stiarium buitengewoon populair
als een soort encyclopedie, een
„Natuurlijke Historie", waarin de
nieuwsgierigen dingen te weten
kon komen over bestaande en
denkbeeldige dieren en mon
sters.
Het moderne bestiarium is al
niet veel anders. Ook hierin treft
men van alle soorten beesten
aan. die al dan niet bestaan.
Doordat vooral de laatste veertig
jaar het genre fantasy- en SF-
romans een geweldige bloei
doormaakt, waarbij tal van be
roemde schrijvers complete
werelden schiepen met eigen
monsters, eigen verschrikkelijke
en minder verschrikkelijke
kreaturen, werd het gebruik van
zo'n bestiarium bijna onontbeer
lijk om al die verschillende
scheppingen uit elkaar te kunnen'
houden bij het lezen van de vaak
erg spannende en ingenieuze
boeken (o.m. van Jack Vance,
en Frank Herbert, om een paar
opvallende schrijvers in dit genre
te noemen).
Dat de beroemde trilogie van
J. R R. Tolkien. The lord of the
rings" (In de ban van de ring) een
dergelijk bestiarium rechtvaar
digt, spreekt eigenlijk voor zich
zelf en zij, die zelfs zonder het
boek gelezen te hebben naar de
film gaan kijken, zullen dat met
mij willen beamen en vertwijfeld
naar de boekhandel snellen om
alle onopgeloste raadselen van
de bizarre Tolkiense wereld tot
klaarheid te brengen. „Een Tol
kien Bestiarium" van David Day
biedt daarin uitkomst, want het is
een in zijn genre bijzonder fraai
en waardevol uitgevoerd boek,
waarin naast een zeer lezen
swaardige alfabetische opsom
ming van de in de wereld van
Tolkien voorkomende monsters,
beesten, gedrochten, duivels en
wat al niet meer voor maaber
fraais, verschillende bekende il
lustrators zorg hebben gedragen
voor een bijzonder fraaie visuali
sering van de in dit boek be
schreven beesten, monsters,
draken etc.
Als geïllustreerd naslag
werk is „Een Tolkien Be
stiarium" zeker voor de Tol-
kien-kenners een must. Met
alle levende wezens, volkeren,
beesten, monsters, naties,
godheden, flora en fauna die
Tolkiens Midden-Aarde en de
Onsterfelijke Landen bevolk
ten. Bijna 300 pagina's met
handige (en onmisbare) index.
Ik geef het toe, het is een prij
zig boekwerk 59,50, gebon
den), maar alleszins deze for
se uitgave waard.
Bert Vos
David Day: „Een Tolkien Be
stiarium", Uitgave Rostrym bv.
te Haarlem. Prijs 59,50.
Gebonden, 288 blz. Rijk geïllu
streerd in kleur en zwart wit.
Ned. vertaling en bewerking:
Pon Ruiter.
DONDERDAG 4 OKTOBER 1979
)OOR BERT VOS
AMERSFOORT - Deze week, naast het „doorsnee-nieuwe-spul"
wordt bijzondere aandacht gevraagd voor de verfilming van Tolkien's
„In de ban van de ring" door (tekenfilm-) regisseur Ralph Bakshi.
Hoewel natuurlijk alle Tolkien-aanhangers hun hart kunnen ophalen
aan deze fraaie, tweeëneenhalf uur durende tekenfilm, biedt „In de
ban van de ring" ook voor hen, die minder bekend zijn met het
befaamde werk van Tolkien, voldoende spanning om er een bezoek
aan Cinema 1 aan te wagen. Hoewei we persoonlijk van mening zijn,
dat de film ietwat aan de lange kant is, maar misschien vindt u 'm niet
lang genoeg
Nog even wachten en de premières van „Kort Amerikaans" en „Hair"
denderen over het Amersfoortse filmdoek. Maar voordat het zover is,
zullen we het voor de rest moeten doen met .Firepower", een aktiefilm met
Sophia Loren, James Copburn en anderen (In Grand 1), het tweede deel
van de avonturen van, wat genoemd wordt het heetste hoertje ter wereld
Josephine Mutzenbacher", (Duo 1) en „The Golden Lady", een thriller
met een heldin in de hoofdrol.
In de nachtvoorstellingen kunnen de echte liefhebbers hun hart ophalen
aan een pornofilm van Lasse Braun „French Blue" (In Nederland opge
nomen, zeggen de advertenties, alsof dat ook maar enige waarborg voor
kwaliteit is en „Fighting Mad", een reprise van een aktiefilm met Peter
Fonda, als de verdediger van de burgerbelangen, in de hoofdrol.
De jeugd kan - zoals gebruikelijk - in de matineevoorstellingen op
zaterdag en woensdag hun hart ophalen in Euro, waar deze week
„Peter en de vliegende autobus" te zien zal zijn. Een Nederlandse
speelfilm (bijzonder leuk), zodat kinderen, die moeilijkheden met de
ondertitels hebben, er ook echt van kunnen genieten zonder zich
minuut na minuut in te moeten spannen om ai die lettertjes op tijd te
kunnen lezen
IN DE BAN VAN DE RING
_BS
„In de ban van de ring" is de lang
ste tekenfilm, die ooit gemaakt is. En
het is meteen de vraag of dat een
verdienste is van de regisseur ervan,
Ralph Bakshi, want tweeëneenhalf
uur lang kijken naar de kleuren-wer-
velende avonturen van Frodo, Sam,
Merijn, Pepijn, Gandalf, Boromir, Le-
golas en al die andere wonderlijke
figuren, die de bijzondere fantasie
wereld van J. R. R. Tolkien bevolken,
kan voor sommigen wel een tikkeltje
teveel van het goede zijn. En daar
mee heb ik meteen mijn voornaam
ste bezwaar gespuid tegen deze ver
filming van „Lord of the Rings", die
aan de andere kant kan worden ge
zien als een monumentaal werkstuk,
gemaakt volgens een bijzondere te
kenfilm-techniek. waardoor tiental
len figuren tegelijk In beeld zijn, wat
volgens de normale tekenfilm-tech
nieken een eeuwig karwei zou zijn
geworden.
Hè. hè, dèt was een lange zin voor
een beschrijving van een dus lange film.
Regisseur Ralph Bakshi is geen onbe
kende in het nog te weinig betreden
tekenfilm-land Naast een erkende
grootheid als Walt Disney zijn er eigen
lijk maar weinig figuren, die de tekenfilm
als volwaardige hoofdfilm hebben ge
presenteerd. Bakshi is één van hen
Wie herinnert zich bijvoorbeeld niet de
pikante avonturen vanFritz The Cat"?
Na „Heavy Traffic" en het hier niet in
Nederland uitgebrachte „Coonskin"
was het een tijdje stil rond deze teken
filmer Geen wonder, want Bakshi was
CONCERT
Muziek verrijkt je leven. Maar
alle muziekVoor die vraag stond
een bevriend echtpaar kortgele
den, toen zij een korte vakantietrip
naar Londen maakten Het echt
paar - liefhebbers van kunst
hadden hun hart al opgehaald aan
de Tate Gallery, National Gallery
en nog enkele andere fraaie kol-
lektie's in de Britse hoofdstad en
dachten, dat een avondje klassiek
- in het bijzonder in de beroemde
Albert Hall - voor een aangename
afwisseling zou kunnen zorgen.
Meestal raakt zo'n uitstekend
voornemen in de versukkeling,
maar mijn vrienden waren door
tastend. Te meer, omdat ze op een
aanplakbiljet lazen, dat er die vrij
dag een pracht van een populair-
klassiek concert zou worden ge
geven en dan sloot aardig aan bij
de sfeer, die vanuit de Albert Hall
jaarlijks als ..Lastofthe Proms" via
de beeldbuis onze huiskamer bin
nenkomt. Twee kaartjes besteld,
dus. Dat kon, voor zo'n vier pond
(f 18,-) per persoon bleek een
prima avond klassieke muziek
gegarandeerd. Of de kaarten de
avond van de voorstelling opge
haald kon worden? Dat kon.
Die vrijdagavond hadden mijn
kennissen - na enige moeilijkhe
den met een bus, die maar niet op
tijd wilde verschijnen - toch nog
tijdig de Albert Hall gehaald en
namen hun kaartjes in ontvangst
„Gunst", had de kaart/esverkoper
nog gezegd, „het moet wel iets
bijzonders zijn, want de kaartjes
kosten nu zes pond".
„Ik heb nooit geweten, dat
Chinezen zulKe liefhebbers zijn
van klassieke muziek", zei de
vrouw nog, wijzend op de grote
stroom Chinezen, die in een lange
rij de imposante Albert Hall in-
schuifelden.
Ze kregen een prima plaats,
behoorlijk vooraan. Het is altijd
aardig als je de musici goed kunt
zien tijdens het concert, nietwaar?
Hoewel de stroom Chinezen bleef
aanhouden en het echtpaar tot het
handjevol Europeanen behoorde,
dat zich tussen hen had gewaagd,
was er nog geen argwaan, want er
stónden instrumenten op het po
dium.
„We zullen toch maar eens een
programma vragen", zo werd be
sloten, nadat de twijfel boven was
gekomen. De programma's waren
afgebeeld op fraaie waaiers, maar
de prijs van een pond schrok wel
af en er werd niet tot aankoop be
sloten.
Precies op tijd kwamen de mu
sici het podium op en het concert
begon. Een oorverdovend lawaai
van moderne popklanken, ver
mengd met die typisch Oosterse
instrumentatie, daalde als een or
kaan neer op het duizendkoppige
publiek. Het enthousiasme was
groot.
„Toch geen populair-klassiek",
was de konklusie van het echt
paar, dat het muzikale geweld nog
een kwartiertje had doorstaan al
vorens heel voorzichtig de zaal te
verlaten. „Ik vroeg me al af hoe
lang u het vol zou houden", zei een
zaalwachter met een knipogende
grijns.
Buiten hing het aanplakbiljet
Een kleine vergissing was in de
toch zorgvuldig opgezette plan
ning geslopen: die avond trad een
popzanger uit Hongkong op. De
populaire-klassieke muziek zou
pas de volgende week vrijdag in
de fameuze Albert Hall weerklin
ken
Die avond zijn ze maar eens
lekker gaan eten. Met op de ach
tergrond een rustig muziekje. Dat
hadden ze wel verdiend, vonden
ze.
V.
Scène uit „In de ban van de ring".
gestaakt worden. Dat is misschien ook
de oorzaak, dat ik de verfilming te lang
vind.
Wellicht door het te precies willen
volgen van de handelingen in het boek,
waarin Tolkien toch al opmerkelijk veel
aandacht schenkt aan de wereld,
waarin de Hobbit's leven en het verhaal
zelf niet veel opzienbarende en span
nende elementen meegeeft, heeft de
film veel weg van het boek: op sommige
momenten te lang. En dat is erg jam
mer, want er zitten talrijke scènes in, die
zonder meer schitterend zijn, stuk voor
stuk kleine juweeltjes in tekenkunst,
rechtstreeks weggelopen van de
schilderijen der oude meesters als
Breughel en Jeroen Bosch, of ontsnapt
aan de al even fantasierijke kunstwer
ken der moderne SF- en fantasy-il-
lustrators.
mum" Ik geef ze graag gelijk. Ik voel
me net een ouwe brompot, terwijl
duizenden Tolkien-aanhangers zich
met een verzaligd gezicht verslingeren
aan 2V2 uur kleurrijk wervelende Hob-
bits en zo. „In de ban van de ring" is een
geweldige tekenfilm. Eigenlijk uniek in
tal van boeiende facetten En daarom
zwijgt deze schrijver stil. In Amerika is
„In de ban van de ring" een geheide
bestseller, waarom zou dat in Neder
land dan niet het geval zijn?
Het legendarische sprookje voor
grote mensen, in de vijftiger jaren
door een hoogleraar in de vergelij
kende taalwetenschap geschreven,
heeft een nieuwe dimensie gekre
gen. Moge de toch al onsterfelijke
geschiedenis van de Midden-Aarde
en de Onsterfelijke landen hierdoor
noq meer glorie en roem verwerven.
om een paar uurtjes met plezier naar
te kijken als u van het genre houdt.
Zoals gezegd, doorsnee amusement
met iets van een lange TV-film in de
stijl van Charlie's Angels. Maar ik kijk
persoonlijk liever naar dat stel
jonkvrouwen die het boze bestrijden
met onmiskenbare charme, dan naar
de bruutheid van mannelijke tegen
voeters, die alles in een gordijn van
bloed, zweet en tranen menen te
moeten volvoeren. Ook al staan die
vrouwtjes echt wel hun mannetje en
moet je er ook weer niet teveel
zachtmoedigheid van verwachten.
(Duo 2, eerste week, 16 jaar).
GEPROLONGEERD
„Grijpstra De Gier" trekken veel
helemaal geobsedeerd door het idee
ooit nog eens „Lord of the rings" te
kunnen verfilmen, nadat filmgiganten
als Walt Disney. John Boorman en
Stanley Kubrick op een mogelijke ver
filming stuk waren gelopen Het kostte
nogal wat moeite om de filmmaat
schappij ervan te overtuigen, dat het
wel degelijk mogelijk was en dat hij,
Bakshi de juiste man zou zijn om het
karwei te klaren
Als je weet, dat filmproduktie-maat-
schappijen niet bepaald moeders dom
ste zijn, dan is het ook duidelijk, dat het
vertrouwen in Bakshi behoorlijk groot
was om na bijna een miljoen dollar aan
mislukte opnamen toch met Bakshi in
zee te gaan
In 1975 kreeg Bakshi het fiat van
United Artists en begon het enorme
karwei, dat ongetwijfeld in latere film
geschiedenisboeken een aparte plaats
zal krijgen. Bakshi kwam op het idee om
voor zijn scènes in de eerste plaats ge
wone mensen te filmen en die later,
beeldje voor beeldje, over te tekenen
Door deze nooit gebruikte techniek kon
Bakshi veel méér figuurtjes in één scè
ne opnemen dan gebruikelijk is bij een
tekenfilm.
Bakshi's techniek heeft als voordeel,
dat de figuren in „In de ban van de ring"
veel vloeiender bewegen, ook al zeg
gen verstokte tekenfilm-makers, dat die
houterige beweginkjes van hun figuren
juist de charme van de tekenfilm uitma
ken. Hoe het ook zij, „In de ban van de
ring" is zonder meer schitterend van
kleur en beweging geworden.
Vooral de wervelende kleuren en
de fascinerende decors zijn opval
lend nadrukkelijk aanwezig in deze
film. De invloed van de schilderkunst
heeft zich beslist laten gelden in dit
werk. Bakshi zegt dat zelf ook: „Ik
ben geïnteresseerd In satire, in
realiteit, in datgene wat schilders en
illustrators in staat zijn te doen". De
wonderlijke fantasiewereld van Tol
kien komt door de ogen van Bakshi
vaak als Jeroen Bosch-achtige ta
ferelen tot leven en het is alsof Pieter
Breughel persoonlijk zijn aandeel
heeft geleverd aan die schitterende,
soms absurde, soms groteske
kleurenpracht, die geraffineerd
wordt vermengd met de magie van
het macabere en bizarre.
Bakshi is er nogal trots op, dat hij het
boek van Tolkien zoveel mogelijk heeft
aangehouden, op enkele kleine uitzon
deringen na Dat is wellicht ook de re
den, dat hij maar liefst 2Va uur nodig
heeft gehad om slechts de helft van
Tolkien's trilogie te verfilmen. „De rest
komt nog", beloofde hij.
Persoonlijk ben ik niet zo'n grote
aanhanger van Tolkien, ook al verslind
ik SF-boeken aan de lopende band en
kan ik me best vinden in de fantasy van
de moderne schrijvers. Tolkien heeft
me, hoe vreemd dat misschien ook
klinkt, niet in die mate kunnen bekoren.
Pogingen om diens werk helemaal door
te nemen, moesten vaak halverwege
Scène uit „In de ban van de ring", van regisseur Ralph Bakshi.
Scène uit „Firepower", onder meer met James Coburn en Sophia Loren.
De spanning van het verhaal in de
talrijke achtervolgingen, de monster
achtige verschijningen en magische to
venaars wordt door Bakshi niet strak
aangehouden. Verschillende scènes,
vooral de massa-scènes met allerlei
spektakulaire gevechten tussen
spookruiters, Hobbits, magiërs en elf
jes. beginnen daarom later in de film op
herhalingen te lijken, ook al zijn ze even
kleurrijk uitgevoerd als hetzelfde soort
scènes aan het begin van de film
Ik hoor de Tolkien-fanaten al op me
afspringen. „Nou moet je niet zo door-
drammen, Tolkien is het einde, the Lord
of the Rings is het einde, dus Bakshi's
verfilming is ook zonder meer het sum
Mijn zegen gaat hierbij. (Cinema 1,
eerste week, alle leeftijden).
FIREPOWER EN THE GOL
DEN LADY
En natuurlijk vallen de andere films in
het niet bij Tolkiens verfilmd verhaal,
dat spreekt. Het is. alsof de Donkere
Vijand Morgoth (oftewel één van de du
veltjes van Tolkien) er mee speelt, want
de film „Firepower" van regisseur Mi
chael Winner heb ik helaas niet voor u
kunnen bekijken Het is een actie (spio
nage?) film, waarin James Copburn. Eli
Wallach, Sophia Loren en Victor Mature
de hoofdrollen spelen. De Amerikaanse
overheid huurt via de Maffia de avon
turier Jerry Fanon in om de multimil
jonair Karl Stegner op te sporen, waar
van slechts een foto bestaat, die dertig
jaar oud is en die niemand verder per
soonlijk kent Eén van de slachtoffers
van Stegner is een vermoorde bioche
micus wiens vrouw op wraak zint en
Fanon terzijde lijkt te staan bij diens
opsporingswerkzaamheden. En daar
moet u het maar mee doen. (Grand 1
eerste week. 16 iaar).
Nieuw in het weekprogramma van de
Amersfoortse bioscopen is ook de ak
tiefilm „The Golden. Lady" van regis
seur José Larraz, te zien in Duo 2. Een
aardige filmdie een beetje doet denken
aan de TV-serie „Charlie's Angels",
doordat de hoofdrollen (aan de goeie
kant) hoofdzakelijk door vrouwen wor
den gespeeld Dat is dan in de eerste
plaats Christina World, die als Julia
Hemmingway een perfekt geprogram
meerde computer .Corku". met verve
bediend door June Chadwick als Lucy
De conversatie tussen Lucy en Corku
levert nog wel eens aardige dialogen
op. maar voor de rest moet u er niet
teveel van verwachten. „The Golden
Lady" is een film, waarin alles draait om
olie en manipulaties door internationale
belanghebbenden, door spionagedien
sten uit oost en west en wie al niet meer.
De golden lady Julia Hemmingway
is natuurlijk James Bond niet, ook al
willen de ferme slagzinnen In de ad
vertenties u dat doen geloven. Maar
aan de andere kant levert „The Gol
den Lady" voldoende spanning op
