Kort Amerikaans", sombere film
in Calvinistische kleinschaligheid
BfKciwf®
„The main Event" - Barbra
en Ryan, 'n amusant duo
HAIR, DE UNIVERSELE WAARDE VAN AMUSEMENT
bert vos
PEREN
DONDERDAG 11 OKTOBER 1979
kijk op de film
Vechtlustige Barbra in
„The Main Event".
gefrustreerd blijft overkomen.
(Première, Cinema 1, 16 jaar).
HAIR
„De jongens moeten, wat de regie
betreft, benaderd worden als een
„volksstam". Marshall Mc Luhan
omschrijft de wereld van vandaag
als een „dorpwereld". En de jeugd
van vandaag houdt zich bezig met
stamachtige aktiviteiten. Dus moet
„Hair" dat ook zijn. Een weergave
van wat er aan de hand is. Een sa
menkomen met een gezamenlijk
doel: het zoeken naar een manier van
leven die voor jongeren zinvol is, die
hen In staat stelt hun nieuwe visie te
ontwikkelen, hoe bepaald of onbe
paald die ook mag zijn; het vinden
van een alternatief voor de onaan
vaardbare normen, doeleinden en
moraal van de ouderen, het es
tablishment.
Dat is wat er nu gebeurt. De stammen
vormen zich, vestigen hun eigen manier
van leven, hun eigen zeden, hun eigen
ideologie, hun eigen manier van kleden,
van gedrag, en het gebruik van drugs
daarbij heeft een duidelijke parellel in
oude culturen, in de spirituele traditie
van de stammen, zowel in het Oosten
als in het Westen.
De jongens vormen dus een stam.
Tegelijkertijd weten ze in „Hair" dat ze
in een theater op de bühne staan, waar
vervolg op pagina 27
filmagenda Amersfoort
FILMAGENDA VOOR AMERSFOORT
VAN DONDERDAG 11 OKTOBER
T/M WOENSDAG 17 OKTOBER 1979
Grand 033-14632
Grand 1 en 2:
„Grijpstra De Gier", 12 jr.
Dagelijks: 14.00 - 19.00 - 21.45 uur.
Zondag: 14.00 -16.30 -19.00 - 21.45
uur.
Grand 3:
„Hair", a.l.
Dagelijks: 13 30- 1600-1830-21.15
uur.
Plaatsbespreken: telefonisch dagelijks
11 00 tot 21.00 uur. Aan kassa dagelijks
vanaf 12.30 uur. Speciaal voor Hair, tel.
14173.
Grand 4:
„Escape tot Athena", 16 jr
Dagelijks: 14.00 - 19.00 - 21.45 uur.
Zondag: 14.00 - 16.30 - 19 00 - 21.45
uur.
Grand 5:
„1900 deel 1 en deel 2", 16 jr.
Middagvoorstellingen: donderdag, vrij
dag en zaterdag 13.30 deel 1; maan
dag, dinsdag en woensdag 13.30 deel
2.
Zondagmiddag: 13.00 uur Deel 1.
16 00 Deel 2.
Avondvoorstellingen Elke avond:
18.30 deel 1. 21.30 deel 2 Toe
gangsprijs per deel 7.50.
Cinema 033-18900
Cinema 1:
„Kort Amerikaans". 16 jr.
Dagelijks: 13.45 - 18.45 - 21.30 uur.
Zondag: 13.45 -16.15 -18.45 - 21.30
uur.
Cinema 2:
„In de ban van de ring", a.l (Lord of the
rings)
Dagelijks: 13.30 - 18 30 - 21.15 uur
Zondag: 13 30 - 16 00 - 18.30 - 21.15
uur
Euro:
Euro 033-33655
„The main event", a.l.
Do. en vrij.: 13 45 - 18.45 - 21.15 uur
Zondag 13 45 - 16.15 - 18 45 - 21.15
uur.
Zaterdag t/m woensdag1415 -18 45 -
21.15 uur.
Euro Kindermatinee, tel. 33655:
„Hond, waar ga je met je baas naar
toe", a.l.
Nederlands ondertiteld.
Zat.- ma.-, di - en woe. 12.30 uur (half
één).
Duo 033-16572
Duo 1:
„Verpleegsters all in", 18 jr.
Dagelijks 14.15 - 19.15 - 21.30 uur.
Zondag: 14.15 -16.30 -19.15 - 21.30
uur.
Duo 2:
„Pas op. of we slaan d'r op", 12 jr
Dagelijks 14.00 - 19 00 - 21 15 uur.
Zondag: 14.00 - 16.15 - 19 00 - 21.15
uur.
NACHTVOORSTELLINGEN
Duo 1:
„Erotische dromen van een nymfoma-
ne". 18 jr.
Vrijdag- en zaterdagavond 24 00 uur
Duo 2:
„Bestemming Cassandra". 16 jr.
Vrijdag- en zaterdagavond 23 45 uur.
zien hebt, beleefd heeft, dat die toch
aan zijn einde komt. Je weet als je zo'n
boek neemt, dat je met zo'n einde zit. Er
zijn een half miljoen exemplaren van
verkocht. Ik hoop dus, dat de film een
zelfde indruk achterlaat bij het publiek
als het boek heeft achtergelaten bij een
heleboel mensen."
„Kort Amerikaans" is, zoals gezegd
geen slechte film, maar ook geen op
gewekte film, zonder dat het melod
rama teveel overheerst
Erik van Poelgeest, hoofdpersoon in
„Kort Amerikaans", is een negen
tienjarige jongen die de oorlog, de tijd
waarin de film zich afspeelt, op een vol
strekt andere wijze beleeft dan de door
snee-mens.
Om niet in Duitsland te werk gesteld
te worden duikt hij onder in Leiden,
waardoor hij zich kan losmaken van zijn
ouderlijk huis waar strenge regels, ge
baseerd op religieuse grondslag, een
beklemmende kooi voor hem vormen
Erik is een vreemde, cynische - en
soms kinderlijke jongen die nog steeds
achtervolgd wordt door de bijbelteksten
van zijn vader. Niet alleen vanwege zijn
opvoeding, maar ook door een groot
litteken op zijn linkerslaap, opgelopen in
zijn kinderjaren, is Erik kontaktarm en
nauwelijks in staat een relatie met wie
dan ook op te bouwen
Zijn dagen vult hij deels op een atelier
waar hij lampekappen beschildert,
deels op de tekenacademie waar hij
zich voor 's middags heeft laten in
schrijven.
Door deze aktiviteiten komt hij in
aanraking met een paar mensen, die in
zijn leven een belangrijke rol gaan spe
len. Allereerst is daar de Spin. een me
deleerling op de tekenacademie, die
een volstrekt kluizenaarsbestaan leidt
en zich van alles wat aards is heeft ge-
distanciëerd Verder leert hij op zijn
werk Elly kennen; een joods meisje van
21 jaar, dat net als hij een onder-
duikersbestaan leidt. En dan is er nog
Ans, een vriendinnetje van 16 jaar, dat
haar leven het liefst wil inrichten vol
gens de ideeën van meneer pastoor
De relaties met zijn ouderlijk huis
worden slechts in stand gehouden door
de korte bezoekjes van zijn moeder, die
hem een paar keer per week een pan
netje eten komt brengen.
Óp een gegeven moment keert het
leven zich tegen Erik; zijn broer sterft
aan difterie, Ans verlaat hem, hij wordt
ontslagen en de Spin pleegt zelfmoord.
Het isolement van Erik wordt kompleet.
Hij verschanst zich in de tekenacade
mie waar zijn enige gezelschap een
vrouwentors zonder hoofd is; een per-
fekte partner die niets vraagt of zegt en
geen moeite heeft met Erik's karakter
en litteken. Deze ogenschijnlijk vredige
situatie wordt op brute wijze verstoord
door de plotselinge komst van Elly, die
uitloopt op een dramatische ontmoe
ting. Zij vernielt Erik's „stille vrouw" en
daarmee zijn laatste houvast.
Guide Pieters heeft dit verhaal op een
konsekwente wijze in beeld gebracht
Zonder veel opsmuk Sober bijna. Der
ek de Lint als Erik van Poelgeest en
Tinque Dongelmans als Elly zijn twee
hoofdrollen, die er bijna perfekt natuur
lijk uitkomen, in tegenstelling tot som
mige bijrollen, die toch nog weer het
schier onuitroeibare „toneel-euvel"
hebben. Joop Admiraal als De Spin had
dat vooral in het begin. Pas toen zijn rol
dramatische vormen begon aan te ne
men, groeide hij naar een schitterend
hoogtepunt toe
Kleine, maar subtiele rolletjes waren
prima toevertrouwd aan Andrea Dom
burg (als Eric's moeder) en Tilly Périn-
Bouwmeester als oma.
„Kort Amerikaans" is (weer) een ty
pisch Nederlandse film geworden. Een
film, waarin het kleinschalige drama bij
na tot in de details wordt ontleed tegen
de achtergrond van het grote drama,
dat Tweede Wereldoorlog heet. Klein
schalig en persoonlijk. Vooral dat
laatste manifesteert zich door de Cal
vinistische trekken, die Wolkers het
boek en daarmee ook de film meegaf.
De film wemelt als het ware van ver
knipte, gefrustreerde mensen, die door
de oorlog helemaal uit het lood worden
geslagen
Regisseur Pieters heeft de ge
dachten van Erik van Poelgeest op
^en aanvaardbare wijze over weten
te brengen in sobere beelden. „Kort
Amerikaans" is wat mij betreft - on
danks het droeve eind - een ge
slaagde film geworden. Een film,
waarin Derek de Lint excelleert door
zijn volkomen natuurlijk spel. Maar je
moet er van houden, van dat puur
Hollandse drama, dat ondanks de
grapjes in de dialogen somber en
Scène uit „Hair" van regisseur Milos Forman.
5 ui
iet kir
velds
Vlaei
foor
Scène uit „Kort Amerikaans" met Tinque Dongelmans en de vrouwelijke tors,
die een belangrijke hoofdrol speelt in deze sombere film van Guido Pieters.
slot van de film het loodje en dat is na
tuurlijk niet zo leuk Toch is dat een
logisch vervolg van het hele verhaal
Regisseur Pieters heeft in de hele film
naar dit einde toe gewerkt.
Het is bepaald niet zonder risico,
wanneer een filmmaker zijn film geen
happy end meegeeft. In een interview in
Filmfan geeft Pieters dat zelf ook toe,
maar het kon niet anders, zei hij. „Als
de kijkers dit als een teleurstelling er
varen. dan is dat een teleurstelling, die
inherent is aan het verhaal Ik weet ver
der niet zo goed. wat ik er op moet zeg
gen. Ik denk, dat als je de film gezien
hebt, het heel erg zult vinden, dat die
jongen doodgeschoten wordt. Dat hoop
ik tenminste, want daar is de film op
gedraaid, de hele film wordt er naar toe
gewerkt dat je het erg zult vinden dat die
jongen, die al die dingen die je net ge-
uur:
>den
AMERSFOORT - Terwijl in Arnhem de laatste meters film over het
loek gaan, begint in Amersfoort de nieuwe (film-)week met maar
iefst twee premières. Hoewel „The Main Event" in de hoofdstad
iorige week al van start ging (wellicht om de naam als „filmstad"
l biau overeind te houden), kan men deze komedie met Barbra Streisand en
ï^adri tyan O'Neal vanaf donderdag in het hele land (en ook in Amersfoort)
gaan bekijken. „Kort Amerikaans", de nieuwste Nederlandse speel-
ilm van regisseur Guido Pieters (de slotfilm van de Internationale
:ilmweek Arnhem) gaat eveneens in première. Derde klapper van de
eek is „Hair", de verfilming van de bekende musical door Milos
beltjelporman (One Flew over the Cuckoo's Nest). Kortom: het is een beetje
onne Iringen geblazen op het filmfront. Het lijkt erop alsof iedere film-
SO0 distributeur juist nu haar beste films van de plank haalt. Voor een
'a9er stad als Amersfoort met haar tien bioscopen heeft dat voor- en
llels nadelen. Voordeel is in ieder geval, dat u vanaf de start reeds naar
deze films kunt gaan kijken (en dat was een paar jaar geleden toch wel
inders), maar een nadeel Is zo langzamerhand wèl, dat ook andere,
uitstekende films die niet In Amersfoort gelijktijdig in première gin
gen, toch nog eventjes moeten wachten. Een situatie die alleen maar
s op te lossen door minder films In première te brengen of meer
dioscoop-zalen te bouwen. Een derde mogelijkheid is om suc-
isvolle films niet al te vaak te prolongeren
Maar ja, dat is natuurlijk niet commercieel gedacht. Aan de andere
<ant is het wellicht beter om met dit soort problemen te kampen te
lebben dan met een tekort aan films en lege bioscoopzalen bij gebrek
Lev:aan publiek. Laten we dus voorlopig maar tevreden zijn met het feit,
m Va fat Amersfoort de laatste jaren niet meer achteraan komt met de
sema belangrijkste filmpremières.
r: e ..Grijpstra De Gier" verhuizen naar Grand 1 en 2. De film blijft veel
A«publiek trekken ..Hair" is in Grand 3 te zien en voor het reserveren van een
!?rf?T'aa,s voor deze mus'cal is een speciaal telefoonnummer ingesteld:
14173. ..Escape to Athena" is nu voor de derde week in Grand 4 te zien.
Voor de vierde week draait voor de hele echte filmliefhebbers (die er een zit
van5'/< uur voor over hebben) ..1900" van Bertolucci in Grand 5 (deel 1 en
'"wln 2). „In de ban van de ring" trekt veel belangstelling, maar wordt nu
30™ noodgedwongen (door de grote vloed aan première-films) in Cinema 2
senoi gedraaid. „Pas op of we slaan d'r op" begint aan de vijfde week en is nu in
Duo 2 te zien. In de nachtvoorstellingen van Duo 2 de „rampen "-film
Bestemming Cassandra", het verhaal van een uit de hand gelopen epi
demie in de expresstrein van Genève naar Stockholm. Wie eens een
avondje op de sex/pornotoer wil, kan het hart ophalen in Duo 1waar
Verpleegsters All In" zijn, terwijl in de nachtvoorstellingen „Erotische
dromen van een nymfomane" over het doek gaan.
Walt Disney beheerst het doek van Euro tijdens de kindervoorstellingen
met „Hond, waar ga je met je baas naar toe". (Nederlands ondertiteld).
srdag
graa;
zater
jur to
Zo nu en dan is de groente en
het fruit aardig prijzig. De winter
slaat toe, een staking gooit roet in
het eten, half mislukte oogst, kort
om, er kan van alles gebeuren
waardoor de prijzen omhoog
schieten. Er zijn mensen, die déér
blijkbaar wat op hebben gevon
den. De vader van mijn schoonzus
signaleerde zo'n oplossing tegen
de duurte.
Naast de man is kortgeleden
een rij nieuwe schakelbungalows
gerealiseerd, met daarachter een
paar schitterende perebomen, die
de gemeente, natuurminnend als
zij onder de druk der omstan
digheden pleegt te zijn, onge
moeid heeft gelaten, ook al heeft
een aannemer er per ongeluk
eentje omver laten bulldozeren.
Ach u weet hoe dat in de praktijk
gaat
Een aardig vrouwtje, die al ja
renlang tegenover het desbetref
fende stuk bouwland woont, had
al - zolang de grond braak lag -
de gewoonte om - als de peren
plukrijp waren - daar profijt van te
trekken door regelmatige
schudpartijen.
Dit jaar werden de eerste wo
ningen echter opgeleverd en on
gelukkigerwijze ook de woning
met de tuin waar de beste pere
boom stond te schitteren in een
rijke en rijpe herfstgloed.
Tot verbazing van de nieuwe
bewoners liet de vrouw zich hier
door niet weerhouden en begon
trouw volgens het al jarenlang
aangehouden schema met het
schudden van de pereboom in de
gerechtvaardigde hoop, dat rijpe
peren heel gemakkelijk uit de
boom vallen. Nou ja, dacht men,
laat haar nou maar een paar keer
schudden, ook al vraagt ze dan
geen toestemming om dat in de
tuin te mogen doen. Je moet je
buren te vriend houden nietwaar,
zeker als je pas bent aangeko
men.
Maar ja, het noodlot wilde, dat
de peren nogal van een zeer
hardnekkige soort waren. Er
moest heel vaak en zeer driftig
worden geschud. Dat ging een
week zo en op een gegeven mo
ment vonden de eigenaars van de
tuin, dat er genoeg aan de arme
pereboom was geschud.
De volgende dag herhaalde het
inmiddels vertrouwde ritueel zich
weer, maar nu zonder enig resul
taat. De prijsbewuste buurvrouw
keek een tikkeltje verwonderd
naar boven. En inderdaad alle
peren waren verdwenen. Inplaats
daarvan hing er een keurig ge
schreven bordje aan één der tak
ken. Zonder bril best te lezen.
Mevrouw, op doktersadvies mag
ik niet meer geschud worden. Mijn
misselijkheid was niet meer om uit
te houden.
De volgende dag had de lang
skomende groenteboer een prima
dag. Buurvrouw had maar liefst
twee kilo peren gekocht. En dat,
terwijl de prijs nu niet bepaald
laag genoemd kon worden. Met
de pereboom gaat het nu weer
uitstekend. Ze bereidt zich voorop
de komende winter. Haar per
manente misselijkheid is verdwe
nen. De dokter is echter nog
steeds vol zorgen over het ziekte
beeld. Want zonder te schudden
vallen nu haar bladeren. De eige
naar van de pereboom heeft nu
een briefje gestuurd naar de
schudgrage buurvrouw. Of ze
misschien belangstelling heeft
voor pere-bladeren. Er kwam
geen antwoord.
V.
Derek de Lint en Tinque Dongelmans in „Kort Amerikaans".
KORT AMERIKAANS
Als we Wolkers moeten geloven,
dan Interesseert hem de verfilming
van zijn boek „Kort Amerikaans"
door regisseur Guido Pieters geen
zier. „Ik ga niet naar de film kijken,"
vertelde hij Aad van de Heuvel In de
„Alles Is anders show", vorige week
zaterdagavond een tikkeltje veron
gelijkt. Merkwaardige man, die Wol
kers, want even later vertelt hij heel
enthousiast, dat hij naar aanleiding
van de film een „geheel vernieuwde
versie" van zijn boek heeft geschre
ven en deelt en passant mee, dat het
allemaal hetzelfde is met die regis
seurs. „Ze doen maar, inplaats van
feeling te houden met de auteur.
Neem nou Guido (Pieters). Die komt
naar Leiden toe om te gaan filmen,
maar komt niet even bij me langs om
me te vragen hem wat aanwijzingen
te geven over het toen (in de oorlog)
was, welke plaatsen hij het beste kan
gebruiken etc. Niks daarvan".
Persoonlijk kan het me geen zier
schelen wat Wolkers denkt, want ik ben
niet zo'n liefhebber van zijn boeken. En
dat is op zich al heel merkwaardig, want
hoewel ik me met moeite door enkele
van zijn boeken heb geworsteld, de
films gemaakt naar zijn boeken komen
op mij héél anders over, plezieriger, on
danks de lang niet altijd optimistische
onderwerpen van deze t-shirt-leren-
jasje-schrijver. die op mij overkomt als
een overjarige, verongelijkte tiener, die
nog steeds tegen de wereld om hem
heen bokst omdat die wereld hem maar
niet wil begrijpen „Kort Amerikaans" is
als film wat mij betreft dan ook beter te
pruimen dan het boek waar het op is
gebaseerd. Dat ligt niet aan Wolkers,
dat ligt vast aan mij.
Afgezien nog van de vraag of „Kort
Amerikaans'' nou zo'n geweldig cine
matografisch hoogtepunt is. dat die film
op de slotavond van de Internationale
Filmweek Arnhem moest worden ge
draaid, is de film niet slechter dan de
gemiddelde film die de afgelopen week
in Arnhem over het doek van Remb
randt of Luxe rolde Met dat verschil, dat
het een Nederlandse film is en dan kijk
je met nóg meer belangstelling (en
vooral ook méér begrip), dan je gewend
bent naar die tientallen buitenlandse
produkties te kijken.
De Nederlandse film verdient die ex
tra aandacht, te meer omdat de filmp-
rodukten van eigen bodem per definitie
worden onderschat „Wat van ver komt
smaakt beter" is een gezegde, dat
vooral in de filmwereld nogal opgang
doet Dat het publiek daarentegen niet
snel een film van eigen bodem laat val
len en daarbij graag een soms mindere
perfektie door de vingers ziet. wordt
maar al te vaak vergeten bij de mensen,
die de Nederlandse film beoordelen
„Kort Amerikaans' is niet direkt een
opwekkende film, zeker niet als je het
slot in aanmerking neemt. Er is geen
happy end en zoiets wordt door de
doorsnee filmkijker meestal niet in dank
afgenomen. De hoofdfiguur. Erik
Poelgeest (Derek de Lint) legt aan het
