leusder krant
I MartinSheen
i verdient een Oscar
DONDERDAG 6 DECEMBER 1979
kijk op de film
12
„Apocalypse Now" de gruwelijke waanzin
van de ooriog in het Vietnam van Coppola
DOOR BERT VOS
AMERSFOORT - Deze week de eerste ,,Kerst"-klapper (zij het een beetje
aan de vroege kant, eerder een Sint NicolaaspremièreZoals bekend
sparen de meeste filmdistributeurs hun naar wat zij vinden beste films" op
tot de Kerst. En daarna weer tot Pasen. Een beetje een eigenaardige ge
woonte, waardoor het kan gebeuren, dat je veel belangrijke films in één keer
geserveerd krijgt en zo n zware maaltijd kan dan soms wat verkeerd vallen.
Wat Amersfoort betreft kunnen we in de komende weken tal van premières
verwachten. Deze week start „Apocalypse Now" in Grand 3, in landelijke
première, nadat het proefdraaien in Amsterdam een doorslaand succes
werd. In de toneelwereld worden de „try outs" in de - wat zij in de stad zo
aardig noemen „de provincie" gehouden, met deze film werd de zaak omge
draaid. „Apocalypse Now" werd dus goed bevonden om ook aan den volke in
de provincie te tonen, vandaar dat deze week Grand 3 wel stampvol zal zitten
met filmliefhebbers, die de tocht naar Amsterdam er niet voor over hebben
gehad .Volgende week is het opnieuw raak, want dan gaat „Een pak slaag"
van regisseur Bert Haanstra in Grand 1 en 2 in première. Datzelfde geldt voor
„Rabbi Abraham in het wilde westen" (The Frisco Kid") van regisseur Robert
Aldrich met Gene Wilder in een komische hoofdrol. In dezelfde periode kan
men in Amersfoort ook nog de Alistair McLean-verfilming „Bear Island"
verwachten, de langverwachte speelfilm „Cha Cha" met Herman Brood en
zijn Wild Romance, Nina Hagen, Lene Lovich Less Chapell in de hoofdrol
len, terwijl tenslotte ook nog aandacht wordt gevraagd voor de nieuwste Bud
Spencer.
Zouden er méér theaters in Amersfoort zijn geweest, dan zouden de filmliefheb
bers helemaal hun hart kunnen ophalen, want noodgedwongen blijven andere
„grote" films nog eventjes liggen, zoals ..Airport'80-Concorde", „Escape from
Alcatraz", ..Flic ou Voyou" (Belmondo) en „Steel", die eveneens de moeite van het
bekijken waard worden geacht. Kortom: een grote overvloed aan nieuwe films, die
het filmbedrijf met moeite kan verwerken. Erg gelukkig is men er niet mee en er is al
meerdere malen aangedrongen op een betere coördinatie, zodat iedere film de
aandacht kan krijgen die hij verdient, maar tot nu toe is alles bij het oude gebleven
Met als gevolg, dat er toch enkele films git de boot zullen vallen, overtroefd door de
konkurrenten.
Het programma van deze week heeft verder niet zoveel nieuws te bieden
„Nieuw" in Grand 5 is de Franse film „Servante et Maitresse" met Andrea Ferreol
en Victor Lanoux in de hoofdrollen, terwijl in Cinema 2 „Histoire d'O" van Just
Jaeckin nog eens weer tevoorschijn wordt gehaald in afwachting van betere
tijden Opvallend is het vlugge verdwijnen van „Alien". Deze uitstekende horror/
SF-film hield het vijf weken uit.
Speciale cassettes (ook daarin
zijn al gespecialiseerde bedrijven)
zorgen er voor, dat iedereen naar
eigen keus een spel kan spelen
ofen daarin zit het venijn: kan
programmeren De eerste huis-
computers zijn al via de postor
der gidsen aan den volke voor een
zacht" pri/sje gepresenteerd en
het zal niet lang meer duren voor
dat in ieder huisgezin zo'n gezellig
computertje de gemoederen be
zig houdt. En dat niet alleen Een
eigen huiscomputer? Dat wordt
het statussymbool van de tach
tiger jaren. Totdat het te laat is
Want leer mij ze kennen.
Wedden, dat over enkele jaren,
als iedereen aan die met micro
processors gevulde kunstbremen
is gewend, lekker knus in een
hoekte van de huiskamer, dat dan
de aap uit de wijde mouw komt?
Gut, zegt men dan, die mensen
van de bank, van de PTTvan de
overheid en al die andere nuttige
instanties die toch al zoveel zaken
zo keurig voor ons regelen, ,,als
jullie toch een eigen computertje
thuis hebben, waarom dan al die
moeite gedaan door naar ons toe
te komen? Blijf lekker thuis en sluit
uw computer aan op de onze.
Klaar is kees".
De eerste cursussen in het lek
ker thuis programmeren zijn al via
Teleac gegeven en zullen er vast
nog wel meer volgen. Ponsgaatje
hier, puisje daar. Eerst zal alles
natuurlijk nog facultatief zijn: u
mag van uw eigen computertje
gebruik maken, maar het hoeft
metMaar dan, als we er met
z'n allen aan gewend zijn, dan is
het Ineens verplicht Moet ieder
een er aan geloven. Zit iedereen
aan de computer vast.
Gut, denk je dan ineens. Da s
een bekend beeld. Waar heb ik
dat ook al eerder gelezenEn ja
hoor. Was het niet die Orwell, die
er ooit eens een befaamde roman
over schreef? Ik hoor het u zeg
gen. 1984 Big Brother is wat
ching youOver vijf jaar hebt u
niets meer te zeggen.
Kun /e nagaan waar die simpele
kinderspelletjes toe kunnen lei
den. Met ,,Mens erger je niet" en
.Ganzenborden" heb je dat soort
problemen niet. Sinterklaas, hóór
je me?
Het bli/ft stil bij de centrale ver
warming. Er wordt zelfs niet meer
lekker ouderwets gezongen. Dat
doen straks de computers voor
ons
V
HET WONDER KOMT
THUIS
Hoewel het in de aard van het
beestje ligt opgesloten, heb ik
toch met enige verbijstering ge-
konstateerd, dat het onafwend
bare is geschied. Het wonder van
de moderne micro-processor is
definitief doorgedrongen in onze
huiskamers Niet alleen zijn ver
schillende huishoudelijke en
audiovisionele apparaten daar
mee al enige tijd uitgerust, via een
zeer geraffineerde methode wor
den wij, argeloze burgers, spe
lenderwijs vertrouwd gemaakt
met de computer. Vooral in deze
schone tijd vol in rode pakken en
lange baarden rondfladderende
ouwe heren, is ons televi
siescherm tijdens die opwinden
de reclame-momenten gevuld
met allerhande elektronica, die
wordt aangeprezen als zijnde een
spel voor jong en oud
Je kunt bijna zo gek niet meer
bedenken, of er komt een al dan
niet ,,pseudo"-komputer aan te
pas. Bekende - zichzelf res-
pekterende - speelgoedfab
rikanten hebben zich alle mogelij
ke moeite getroost om het simpele
..Mens erger je niet" taboe te ver
klaren en de computer als zalig
makende speelmakker te introdu
ceren Ik ben alle elektronische
naamgevmgen, waarmee die din
gen op de markt worden gebracht
al weer vergeten, maar eén ding
hebben ze met elkaar in ieder ge
val gemeen: zij bepalen de spel
regels en als je niet al te pienter
bent en een dure computer als
speelgenoot hebt aangeschaft,
verlies je nog permanent ook
Tientallen spelletjes kunnen er nu
al gespeeld worden. Via het tele
visiescherm of een apart bijgele
verd beeldscherm, waar in de
tekstverwerkende industrie al ja
ren lang over wordt gediskus-
sieerd vanwege de slechte wer
king die deze schermen op je
ogen zouden kunnen hebben
Martin Sheen als kapitein Willard in „Apocalypse Now",
een schitterende vertolking, die een Oscar waard is.
Toch ben ik van mening - en voor
mijn mening graag een betere - dat
Coppola daardoor deels aan het door
hem gestelde doel voorbij is gegaan
door de film een eigen leven te laten
leiden, zoals hij zelf toegeeft Wat be
gon als een strak geregisseerde realis
tische oorlogsfilm wordt, naarmate ka
pitein Willard verder de rivier op vaart,
filosofischer, mystieker, waarbij het
slotdeel, onbedoeld wellicht, op mij niet
meer overkomt als serieus, maar meer
als „veredelde kitsch", die het onver
mogen van Coppola om een sluitend
einde te kreèeren, moet verdoezelen.
Marlon Brando als de mystikus, die zijn
eigen oorlogsnormen heeft, die zichzelf
rechtvaardigt via goedklinkende „bla-
bla-bla" teksten, losjesweg uit de lite
ratuur geplukt, voldoet niet aan de ver
wachting. die de kijker zich in de voor
gaande uren heeft opgebouwd aan de
hand van de filmisch verstrekte gege
vens en veronderstellingen.
Aan de andere kant geeft Coppola
een andere mogelijkheid aan als hij
zegt, dat „Apocalypse Now" geen
realistische film is en méér op „2001"
(van Stanley Kubrick-V.) lijkt, dan wat
ook. „De film is vooral emotioneel be
doeld, terwijl het basisgegeven nog
steeds kontroversioneel is". Een op
vallende vergelijking. Kubricks my«
tieke, mythische toekomstfilm heeft
als men er langer over nadenkt - inde
daad overeenkomsten qua struktui
Ook die film begon als een realistis<
ruimte-epos en eindigde in de filoso
sche mystiek, waar filmkenners n<
steeds niet over uitgedacht zijn
steeds weer nieuwe interpretaties a;
geven. De „verdedelde kitsch" v«
Coppola zou dus - met dit in het achte
hoofd - misschien dan toch funktionel
zijn dan ik op het eerste gezicht ko
stateer? Het kan zijn en wellicht zul
„Apocalypse Now" ook beter begrijp'
als je de film vaker gaat zien, op je
laat werken. Dan ligt de sleutel van h
verhaal in het slot
Coppola heeft - afgezien nog v
haar werkelijke betekenis - e
schitterende film gemaakt, waara
met name ook cameraman Vitto
Storaro (Last tango in Paris, 1900. T
Conformist) voor een belangrijk dt
debet is. Prachtige beelden in al ha
gruwelijkheid blijven steeds maar we
imponeren en fascineren Fotograf
ren, zegt Storaro, is afgeleid van
Italiaanse woord „fotografhia" en c
vervolg op pagina 13
Het doel van de reis bereikt: de moord op kolonel Kurtz.
De grote napalm-scène.
De reis van kapitein Willard nadert het einde: de mystieke, gruwelijke tempel van kolonel Kurtz komt in zicht.
Wordt Marlon Brando naar vo
ren geschoven als de ster van
Apocalypse Now" in de pers
campagnes, in feite is het Martin
Sheen, die de film draagt. Sheen,
die al in tal van films een blijkbaar
onopvallende rol speelde (Bad
lands, Catc 22, The Missiles of
October, That certain Summer)
komt in .Apocalypse Now" naar
voren als een uitstekend acteur,
die op voortreffelijke wijze de rol
van kapitein Willard gestalte geeft,
er een extra dimensie aan geeft.
Sheen heeft eens gezegd: Ac
teren is het masker laten vallen, is
het laten zien van de pijn, niet het
verbergen ervan". Die uitspraak
maakt hij in Apocalypse Now"
volledig waar. We zien de film
door de ogen van Sheen, de ont
redderde Vietnam-veteraan, die
aan het begin van de film op een
vuile hotelkamer zijn ogen opent
en het geluid van helicopters
hoort:Saigon. I'm still in Saigon.
Every time I wake up I'm still in the
jungle". Het zijn die paar zinnetjes,
die voor de rest van de film Sheen
in het verhaal plaatsen. Die rol
weet hij zeer konsekwent vol te
houden tot aan het bittere einde.
Daardoor is Sheen voor mij een
topacteur, die met zijn rol als ka
pitein Willard in .Apocalypse
Now" zonder meer een Oscar
heeft verdiend.
„APOCALYPSE NOW'' -
HET VIETNAM VAN FRAN
CIS COPPOLA
„Apocalypse when?" was het
geijkte grapje in filmkringen, wan
neer het nieuwste filmprojekt van de
Amerikaanse regisseur Francis
Coppola ter sprake kwam. Coppola
was al jaren bezig met het projekt
zonder dat er enig uitzicht was op
resultaat ten aanzien van „Apoca
lypse now", dat het allesomvattende
antwoord zou moeten worden op de
Vietnam-qorlog. Na jaren voorberei
ding heeft Coppola zo'n drie jaar aan
deze film gewerkt in de jungle van de
Philippijnen en op het filmfestival in
Cannes dit jaar werd de langver
wachte film vertoond, zij het nog als
werkkopie, maar wel met het resul
taat, dat de film in de hoofdprijzen
viel. Een maand geleden ging „Apo
calypse now" om onduidelijke rede
nen alleen in Amsterdam in première
en nu is het de beurt aan de rest van
Nederland.
„Apocalypse Now is een verfilming
van Joseph Conrads korte klassieker
„Heart of Darkness", overgeplaatst
naar Vietnam tijdens de oorlog in 1969
Het was de bedoeling van de filmmaker
een grootscheepse, spekatulaire actie-
en avonturenfilm te kreèeren, die echter
een rijk thema heeft een filosofische
speurtocht naar de mythologie van de
oorlog en naar de condition humaine.
Evenals het boek van Conrad gaat
„Apocalypse Now" over een man, ko
lonel Willard, die een buitengewone reis
stroomopwaarts over een rivier onder
neemt om in kontakt te komen met een
mystieke, mysterieuze man, kolonel
Kurtz, die op een afgelegen post in een
wild en primitief deel van de jungle
opereert. Terwijl onze hoofdpersoon
een reis maakt door de waanzin en de
absurditeiten van de Amerikaanse rol in
de oorlog, die „beschaving" wil bren-
Robert Duvall speelt een korte, maar
schitterende rol als luitenant-kolo
nel Kilgore, een militair, die verliefd
is op de oorlog en speciaal voor een
partijtje surfing een Vietnamees
dorp met de grond gelijk maakt. „Ik
hou van de geur van napalm", zegt
hij.
gen aan de onwetende miljoenen,
slechts een uitvloeisel is van koop-
mans-kolonialisme en dat de horror, de
wreedheid niet ingebed is in de jungle,
maar in de Amerikaanse cultuur zelf
met haar machteloze technologie en
pop-cultuur", aldus beschrijft regisseur
Coppola zelf zijn indrukwekkende film
van ruim twee- en een half uur
Hoewel zeker Coppola er op heeft
gewezen, dat vergelijking met andere
recente Vietnam-films zinloos zal zijn,
komt tijdens het kijken naar „Apocalyp
se Now" toch vaker dan eens de ge
dachte op, dat verschillende thema's uit
deze film parallel lopen met die andere
grote film „The Deer Hunter" van Mi
chael Cimino. Qua uitwerking is er een
levensgroot verschil en beperkt „Apo
calypse Now' zich tot de oorlog in
Vietnam zelf. ook al wordt die strijd in al
haar lugubere verschrikkingen, evenals
in „The Deer Hunter" op een gegeven
moment totaal ondergeschikt aan de
menselijke drijfveren, die de oorlogs
gruwel veroorzaken Voorpubliciteit
heeft er voor gezorgd, dat veel filmlief
hebbers wellicht met enige huiver een
gang naar de bioscoop zullen maken
om „Apocalypse Now" te gaan bekij
ken. Huiver, omdat zij wellicht een al-
lesovertreffende trap aan oorlogsgru
wel verwachten. Toegegeven, „Apo
calypse Now" is geen zachtzinnige film,
de beelden liegen er bepaald niet om,
maar de Vietnam-scènes uit,The Deer
Hunter" komen naar mijn gevoel veel
schokkender op de kijker over dan de
massale slachtpartijen, die in „Apoca
lypse Now" worden vertoond als een
absurde demonstratie van macht en
onverschilligheid. Dat is de kracht (en
misschien ook wel de zwakheid) van
deze gigantische film Coppola zegt er
zelf over: „Toen de film af was reali
seerde ik me, dat hij niet eens over
Vietnam ging. Hij is niet realistisch.
Vietnam wordt in de film als achter
grond gebruikt, zoals je zou kunnen be
sluiten om een stuk van Shakespeare in
een bepaald decor te laten spelen. Ik
wilde een film maken, die zich afspeel
de tijdens de oorlog in Vietnam en die
ging over wat ik als de belangrijkste
kwesties beschouwde. En daarna
raakte ik meer geïnteresseerd in die
belangrijke kwesties dan in de bijzon
derheden van de Vietnamoorlog. Filo
sofische kwesties, zoals het begrip
moraliteit - goed en kwaad - wat je
tegenkomt als je een onderwerp be
handelt, waarin mensen voorkomen,
die geloven dat ze goed zijn, moreel
hoogstaande mensen, die dingen doen
die heel slecht lijken"
Natuurlijk „Apocalypse Now" geeft
voldoende stof tot nadenken En een
film, die politiek iets wil bereiken, die de
mensen tot nadenken stemmen, moet
niet over politiek gaan „Apocalypse
Now" gaat daar dan ook niet over.
