De verdoezeling van de onmacht
oJ
POPMUZIEK IK DE JAREN ZEVENTIG:
UITEINDELIJK 1 1
MAANDAG 24 DECEMBER 1979 1 M.
Het is vrijwel onmogelijk een
gedegen beeld te schetsen van
een decennium popmuziek, ten
zij je er een lijvig boekwerk van
maakt. Dat is hier dan ook niet
de bedoeling. Wel zal ik probe
ren een aantal voor de zeventi
ger jaren karakteristieke ver
schijnselen onder de loep te
nemen.
TOEPASSING
De jaren zeventig worden niet
zelden gekarakteriseerd door een
term als .de grote matheid al
thans wanneer men praat over
maatschappelijke zaken Dit be
grip dat een jaar of drie geleden
door de VPRO werd gelanceerd in
het programma ,.Het gat van Ne
derland is in zekere zin ook van
toepassing op het popgebeuren in
het achterliggende decennium
Natuurlijk niet zo verwonderlijk,
gezien het feit dat de maat
schappelijke gebeurtenissen on
miskenbaar van invloed zijn op
(sub)culturele verschijnselen
Maar goed terug in de tijd nu.
Het begin van de jaren zeventig,
of misschien wel het hele tijdperk,
heeft steeds in de schaduw ge
staan van de turbulente zestiger
laren De jaren zestig van
Woodstock, van de hippies, de
(valse) idealen de Beatles en de
Stones De helden van weleer
werden gezapige dertigers, goede
uitzonderingen daargelaten
De stilte na de storm bleek
steeds minder een voorbode voor
de volgende Aan het front, waar
een paar jaar daarvoor nog van
alles gebeurde bleef het angstig
stil. De prominenten haalden bak
zeil. de een gefortuneerd, een an
der bankroet Slechts de heimwee
bleef, wat jaren later zou uitmon
den in grappen als een
Woodstock-revival of een flop als
Sergeant Pepper.
De breuk leek onherstelbaar. De
kloof tussen de twee decennia
werd almaar groter, waardoor er
een bij vlagen absurde verheerlij
king van het verleden plaatsvond.
Met name sterren, die het tijdelijke
voor het eeuwige hadden verwis
seld deden het goed Jimmi Hen-
drix. Jim Morrison (Doors). Janis
Joplin of Brian Jones werden post-
huum zodanig verheerlijkt dat het
niet mooi meer was.
Wat over bleef was niets anders
dan een grote leegte een
schijnbaar niet te dichten hiaat.
Hoe deze leegte op te vullen?
In eerste instantie leek het erop,
dat de zogenaamde heavy-metal
muziek het zou gaan maken Toch
zou deze stroming te weinig posi
tieve élementen in zich bergen om
succesvol te zijn.
Nee degenen die echt in het gat
sprongen waren mensen als Chinn
en Chapman voor wie het
emdprodukt slechts telde en de
uitvoerend artiest meer een nood
zakelijk kwaad was dan een we
zenlijk element van het produkt.
Een nieuw soort teeny-bopper
trend was geboren, ook wel aan
geduid een term als glitter-rock
De korte maar hevige single werd
populair Groepen als T. Rex. Sla-
de Gary Glitter en The Sweet ge
ven de toon aan Zij beheersten
gedurende ruime tijd met name de
Engelse hitparades Genoemde
groepen werden eerst uitgelachen
en bestempeld als eendags
vliegen maar al gauw bleek, dat ze
goed waren voor tal van hits
Niemand vroeg zich eigenlijk af
in hoeverre dit hele gebeuren nu
artistiek iets te betekenen had. En
dat mocht ook helemaal niet bij
zulKe ongecompliceerd^ muziek
Wie dwars wilde liggen, luisterde
gewoon niet. Het zeker niet rim
pelloze oppervlak van de glitter
kon veel verdoezelen. De ver
doezeling van de onmacht
In 1975 was het wel zo n beetje
gebeurd met genoemde heren.
Het nieuwtje was er af en men viel
in herhalingen, wat overigens door
het publiek niet werd gepikt. De
vlam van de glitter-rock doofde
langzaam maar zeker.
MACHINE
In dezelfde periode valt ook de
opkomst van de synthesizer te
melden Reeds in de jaren vijftig
stond Robert Moog aan de basis
van dit instrument/machine.
De synthesizer wordt voor vele
muzikanten een bron van inspira
tie. Een nieuw elektronisch geluid
ontstond Mensen als Keith Emer
son. Stevie Wonder en de groep
Pink Floyd behaalden er ongeken
de successen mee.
Het voordeel was, dat een muzi
kant het ding volledig naar zijn
hand kon zetten. De machine dient
de meester, zullen we maar zeg
gen Een minder leuk verschijnsel
in dit verband was. dat een aantal
mensen van mening waren, dat de
synthesizer e^en makkelijke moge
lijkheid bood om commercieel
succes te halen.
De technologie schrijdt voort en
lijkt andere instrumenten overbo
dig te maken. Bij de emotionele
beleving van de muziek kunnen
echter een aantal vraagtekens
worden gezet Vooral dankzij de
disco zou de synthesizer een paar
jaar later pas goed geaccepteerd
worden.
CONSEQUENT
De hard-rock is eigenlijk het eni
ge genre, dat consequent heeft
voortgebouwd op de jaren zestig,
weliswaar veelal in de sporen van
grondleggers als Deep Purple en
Led Zeppelin. Niet zo verwonder
lijk. gezien het feit, dat de hard
rock uitblinkt door een chronisch
gebrek aan pretentie, op zich na
tuurlijk ook wel weer eens aardig.
De meeste h.r. bands hebben,
weliswaar binnen een bepaalde
leeftijsgroep, een vrij constante
schare aanhangers, die helemaal
niet zo'n behoefte hebben aan in
grijpende veranderingen binner
het muzikale concept van hun
idolen.
In de jaren zeventig bleek Japar
de grootste uitdaging voor h r -
bands. Na Deep-Purple (zie de li
ve-elpee ,,Made in Japan") volg
den velen de sprong naar het
oosten. Kiss en Cheap Trick be
haalden er gigantische successen
Opvallend is ook, dat er de
laatste tien jaren heel wat interes
sante groepen bij zijn gekomen.
Denk maar eens aan Van Halen
Judas Priest of*Bad Company.
In Nederland ging het er alle
maal wat minder ruig aan toe.
Teaser en Turbo doen het op na
tionaal niveau niet onaardig. Gol
den Earring is natuurlijk een ander
verhaal, met daarbij de aanteke
ning of het rechtvaardig is om
Barry Hay c.s. in de categorie
hard-rock onder te brengen
Slechts weinige betongroepen
uit de jaren zestig hebben dit de
cennium overleefd. Misschien is
Status Quo wel de enige in dit ver
band
Het perspectief voor de hard
rock doorgaan op de ingeslagen
weg Ik heb het flauwe vermoeden,
dat we over tien jaar dezelfde zin
snede kunnen noteren
SCHOPPEN
Mick Jagger. het gezicht van de Stones, die nieuwe fans blijven
trekken omdat zij moeiteloos inspelen op trends als bijvoorbeeld
de reggae Maar wel een onmiskenbaar eigen geluid weten te
handhaven.
1975 is het jaar van de punk (of
new wave: die scheiding was toen
nog niet zo duidelijk) De hitpara
des werden nog steeds beheerst
door groepen als Slade. Sweet en
Glitter. De punk, begonnen als
undergroundbeweging in Enge
land en later New York, was uiterst
negatief en schopte tegen alles
aan, wat maar naar orde of es
tablishment rook. Het elan van de
zestiger jaren bloeide weer even
op. The Sex Pistols, onder aan
voering van punkkoning Johnny
Rotten, probeerden naarstig alles
ondersteboven te gooien Ze we
zen alles af, met uitzondering van
de rock als communicatiemiddel
bij uitstek Niets verhullende tek
sten, agressieve muziek en allerlei
randverschijnselen als spelden,
leer en rattekoppies waren de
symptomen van wat sceptici be
schouwden als een rotte plek in het
muziekgebeuren van de jaren ze
ventig.
De punk was geen lang leven
beschoren. De sceptici kregen het
gelijk aan hun kant. De ondergang
werd al ingeluid toen de punk niet
zonder de commercie bleek te
kunnen bestaan De punk verloor
zijn geloofwaardigheid op het mo
ment. dat de eerste band de
handtekeningen zette onder een
vorstelijk contract van een van die
platenmaatschappijen, die nu juist
onder meer als doelwit golden van
deze agressieve rage
Neil Young zong heel treffend
,,This is the story of a Johnny Rot
ten. the King is gone, but he's not
forgotten". Lyrische woorden voor
een verschijnsel, dat zich in al haar
facetten allesbehalve lyrisch ma
nifesteerde
BEPALEND
Stevie Wonder, die van ..Little Stevie" uitgroeide tot een belangrijk
baanbreker op het gebied van de elektronische muziek
Een beweging die tot op heden
nog steeds springlevend is. is de
new wave, intussen ook overge
waaid naar het continent. Deze
stroming, die in grote mate bepa
lend is voor het karakter van de
popmuziek van de zeventiger ja
ren, kenmerkt zich door een een
voud in stijl en tekst en korte
songs. Exponenten van de new
wave Ian Dury The Blockheads,
Nick Lowe. Dave Edmunds. The
Police, Joe Jackson etc.
Het verschil tussen punk en new
wave ligt hierin, dat laatstgenoem
de richting het agressieve en vaak
ongenuanceerde karakter van de
punkmuziek ontbeert De punk
bleef een subcultureel iets voor
maffe freaks, new wave daarente
gen werd volksmuziek en kon zich
dan ook gemakkelijk handhaven,
ook al gezien het feit dat haar
vertegenwoordigers weinig te
duchten hadden van de gezapig
heid van de gevestigde orde. He
laas moet worden geconstateerd,
dat dit lichtpuntje niet in een klap
de treurigheid van de jaren er voor
kon doen vergeten
Voor de reggae zijn de jaren ze
ventig niet een periode zonder
stroomversnellingen geweest
nooD
PIM VAN GALEN
Buiten Jamaica, de bakermat van
deze volksmuziek begon reggae
snel aan populariteit te winnen.
Dat bracht tevens met zich mee,
dat de authentieke muziek zoals
die door de Jamaicaan werd ge
speeld. plaats moest maken voor
een westers, wat mechanisch en
gekunsteld overkomend model.
Stilzwijgend sloot reggae verbon
den met new wave en zelfs de dis
co. De resultaten waren vaak niet
om aan te horen, wat met name
voor de disco geldt.
De westerse wereld ontdeed de
reggae van een zeer essentieel
element, de religie, ofwel Rasta
Dat de muziek hiermee een groot
deel van haar oorspronkelijke
waarde verloor, scheen weinigen
te kunnen deren
Van de Jamaicanen wierp Bob
Marley zich op als de ongekroonde
keizer, met in zijn kielzog ex-disci-
pel Peter Tosh De inwoners van
Kingston (de belangrijkste stad
van Jamaica) werden overigens
nergens een cent wijzer van. Maar
ook dat mag de pret niet drukken.
Meestal valt het niet mee om
een bepaalde periode te beschrij
ven als een scherp omlijnd geheel.
Voor wat betreft de popmuziek van
de jaren zeventig valt dat nogal
mee. Met het heengaan van de
jaren zestig werd ook het ver
nieuwend elan in de muziek gedag
gezegd
Als we. aan de vooravond van
een nieuw decennium, de balans
opmaken mag het duidelijk zijn
dat er sprake is van een schrale
oogst aan nieuwe en voor een
grote groep aanvaardbare verwor
venheden.
Het leven werd hard en zo ook
de popmuziek De business draai
de de duimschroeven steeds har
der aan. waardoor al dan niet la
tente muzikale inventiviteit veelal
in de kiem gesmoord werd.
Laten we besluiten met nog een
citaat van Neil Young ..Rock roll
can never die" 4
Wat mij betreft kunnen we met
deze constatering met een tamelijk
gerust hart aan de tachtiger jaren
beginnen, al is er veel om te ver
geten
