„Men duldt het kind niet meer"
HET KIND
Professor Wilhelmina Bladergroen:
J -M
UITEINDELIJK 1 K
MAANDAG 24 DECEMBER 1979 At#
Professor Wilhelmina Blader
groen (Amsterdam, 1908) begon
haar beroepsleven als gym-
nastieklerares en beèindigde
het vorig jaar als hoogleraar in
de orthopedagogiek (of de op
voedkunde van het afwijkende
kind) aan de universiteit van
Groningen. Niet dat het gepen
sioneerd zijn voor haar nu rust
betekent.
als voorheen stelt ze zichzelf en
haar leven verder in dienst van
het kind. In Nederland is ze o.a.
sterk betrokken bij het „Jaar van
het Kind".
Tientallen jaren van observatie,
onderzoek en studie hebben Wil
helmina Bladergroen geleerd dat
afwijkingen bij kinderen niet
geisoleerd aangepakt moeten
worden, doch juist in verband met
het totale leefpatroon van die kin
deren bekeken dienen te worden
De toekomst van het kind ziet ze
nogal somber in. We geven het
kind niet meer waar het recht op
heeft We geven het geen ruimte
om te spelen We ontzeggen het
daarenboven ook de aandacht en
de begeleiding die het broodnodig
heeft om echt volwassen te kun
nen worden We maken er onmid
dellijk een volwassene-in-zakfor-
maat van Onze maatschappij lijkt
helemaal kind-feindlich" te wor
den Onomwonden stelt mevrouw
Bladergroen dat vrouwen die geen
tijd hebben of menen te hebben
om hun kinderen de eerste jaren
van hun leven zelf op te voeden, er
beter aan doen geen kinderen te
verwekken Het hoeft niet gezegd
dat de dames die in de voorhoede
van de emancipatie strijden niet
bijzonder opgetogen zijn over de
meningen van professor Blader
groen
Met deze markante vrouw had
den we in Amsterdam een uitvoe
rig gesprek
LANGE WEG
- - Mevrouw, wilt u om te be
ginnen uzelf even voorstellen?
U begon uw beroepsleven als
gymnastieklerares en u
beëindigde het als hoogleraar in
de orthopedagogiek. Hoe is dat
precies in zijn werk gegaan?
Prof Bladergroen: Het is een
lange weg geweest. Bij ons is de
opleiding voor de lichamelijke op
voeding een opleiding die nogal
wat medische inhouden heeft
Men krijgt ongeveer een opleiding
tot kandidaats-medicijnen Toen
ben ik zeer geboeid geraakt door
de problematiek van het bewegen
als zodanig die kinderen die niet
kunnen bewegen wat doe je daar
nou aan9 Je kunt wel gym
nastiekles geven, maar dan stot
teren ze nog met hun benen bij
wijze van spreken Aan de andere
kant was ik erg betrokken in het
toenmalige jeugdwerk van. wat wij
noemen de vrijzinnig-christelijke
jeugdbeweging - ik ben dus pro
testant- en daar hebik. juist in die
tijd van de dertiger jaren toen er
hier zo n structurele werkloosheid
was te maken gekregen met
werkloze jongeren en oudere
werklozen en heb ik voor hen een
stuk vrijwillig maatschappelijk
werk verricht Dat heeft er toe ge
leid dat ik behoefte kreeg om te
studeren want al die persoon
lijkheidsproblemen al die maat
schappelijke problemen, die boei
den mij zeer maar ik was er niet
voor opgeleid Aangezien ik een
einddiploma gymnasium had. be
dacht ik als ik nou in de lichamelij
ke opvoeding werk heb dan kan ik
misschien als werkend student
aan de universiteit gaan studeren
In Amsterdam lag het toen zo
dat er psychologie noch pedago
giek was; er was alleen filosofie. Er
zat een hoogleraar die afscheid
nam en nog maar eén jaar te doen
had en toen zei-ie ..Ik durf er niet
meer aan beginnen om iemand
nieuw in opleiding te nemen, en ik
weet nog niet wie mijn opvolgers
zullen zijn." Dus ben ik gewoon
doorgegaan met het eigen broodje
te verdienen en te sparen voor een
studie
„Na verloop van vier jaar zijn
dan de faculteiten van letteren en
wijsbegeerte ingesteld en die heb
ben de psychologie, de filosofie en
de opvoedkunde in zich genomen
Toen is er een structuur gescha
pen dat ik twee hoofdvakken, na
melijk wijsbegeerte en psycholo
gie, moest doen. en één bijvak, te
weten pedagogie Dit heb ik als
werkend student volbracht, en ik
ben later assistent bij professor
Révész geworden. Ik heb daar
toen het voordeel gehad dat - al
hoewel het heel tragisch was - al
les wat uit Duitsland moest vluch
ten aan geleerden op dit gebied,
een zeker asiel kreeg in ons insti
tuut zolang er gewacht diende te
worden om naar Amerika te gaan
Van hen heb ik veel geleerd we
hadden maar weinig assistenten
en ik heb aan deze mensen heel
veel assistentie moeten geven
..Toen liep het langzaam tegen
mijn doctoraal aan Ik heb vooral
van de Griekse wijsbegeerte nogal
wat opgedaan, van Heraclites en
zo beweging is leven en als je de
beweging stop zet. ga je dood. Dat
is een hele korte theorie - de dood
heeft geen beweging meer. geen
leven meer - die mij zeer sterk
heeft aangesproken Inmiddels
heb ik ook patiénten gekregen die
juist in hun beweging zo gestoord
waren en bepaalde intellectuele
deficiënties hadden. Het waren
overwegend spastische kinderen
die van de geboorte af zo waren
geweest maar die pas veel later
hadden leren lopen Ze konden
geen van allen rekenen, doch ze
hadden wel taal Ze begrepen die
taal. die met beweging, met ruimte,
en met het indelen van ruimte en
tijd te maken heeft - dat is rekenen
- echter niet Ik ben erin geslaagd,
door vormen van bewegingsthe
rapieën en een herhaling van de
ontwikkeling en het leren lopen, en
dat te verbaliseren, om deze men
sen tot functioneren te brengen
Een sprak een behoorlijk aantal
talen maar begreep geen woord
van wat ze zei Ze was al jarenlang
behandeld bij Freud, in Wenen Ze
was daar helemaal emotioneel
geïnterpreteerd, terwijl ik dacht
ja. maar, dat mens heeft nooit be
wogen. ze heeft dus nooit afstand
afgelegd, ze heeft nooit in haar li
chaam iets van afstand opgeno
men en dat geverbaliseerd
We hebben haar weer laten
spelen en bouwen, en we hebben
alles gedaan om de taal in bewe
ging. en de beweging in de taal om
te zetten, hetgeen geslaagd is. Ik
kreeg van de artsen uit Wenen te
horen: einmal kaputt. bleibt ka-
putt". en dat blijkt niet waar te zijn:
je kunt een heel stuk herstellen. Ik
heb op vele congressen en via in
ternationale contacten wel begre
pen dat een zenuwstelsel niet alles
gebruikt wat er in zit, m.a.w. het
laat dikwijls wat liggen en dit kan
een intellectsbeschadiging teweeg
brengen, die tot pseudo-debiliteit
kan leiden. Dat is de basis geworr
den van mijn werk."
OORLOG
„Toen ik mijn doctoraal examen
moest doen brak de oorlog uit Ik
kreeg te horen dat ik binnen drie
maanden alles klaar moest heb
ben. omdat de universiteit zou
sluiten Inmiddels was ik al be
noemd als referendaris aan het
departement voor de lichamelijke
opvoeding van vrouwelijke jeugd
ik had dus al een hele hoge positie
gekregen De laatste dag dat de
universiteit open was. heb ik mijn
examen gedaan Eenmaal dit
achter de rug kreeg ik van de Duit
se regering 'n briefje dat ik voor bij
scholing naar Duitsland moest, of
dat ze anders mijn zaak. mijn hele
benoeming niet konden aanvaar
den Dat heb ik geweigerd het
heeft wat moeite gekost maar het
is tenslotte goed gekomen. Ik heb
mij dan gevestigd als psycholo-
gisch-pedagogisch adviseur. In
een mum van tijd had ik kindertjes
met rekenstoornissen te behan
delen.
AVONTUUR
- ..De oorlogstijd is een heel
avontuur geweest. Ik had Jood
se kinderen in mijn huis, wat me
een half jaar gevangenschap
met concentratiekamp heeft ge
kost. Omwille van een wer
velfractuur veroorzaakt door het
kolen sjouwen, hebben ze me
„begnadigt" en naar huis ge
stuurd, wat een wonder was.
want ze hadden me ook naar een
„Vernichtungslager" kunnen
sturen, natuurlijk. Terug thuis
vond ik mijn instituut - ik had
een schooltje van een dertig,
veertig leerlingen, wat eigenlijk
het eerste begin was van wat wij
een LOM-school noemen - een
beetje in ontreddering. Toen
kwam de hongerwinter. Ik had
een heleboel kinderen die niet
naar huis terug konden daar alle
rivieren afgesloten waren. Nou
ja, ik heb ze een flinke tijd te eten
moeten geven, tot na de bevrij
ding van de vijfde mei, en toen
was ik eigenlijk financieel uitge
put".
„Later hebben ze mij gevraagd
een instituut in Gelderland te run
nen. maar dat is mislukt doordat op
een gegeven moment de voorzitter
van het gehele plan kwam te over
lijden. Daarna ben ik uitgenodigd
om lector te worden en in Gronin
gen alle kinderstudie op te zetten,
en dat heb ik geaccepteerd Daar
staan nu drie scholen die ik heb
opgericht en die, ik zou zeggen,
proefstations zijn. Ze krijgen alle
drie met dezelfde problematiek te
maken kinderen die niet van de
vloer komen op stoornissen van
oogontwikkeling, van het zien. van
handcoördinatie, van de hele be-
wegingscoordinatie. ook spraak-
en klankstoornissen De hele sen-
sori-motorische achtergronden
blijven dikwijls bij kinderen op drie
a vier jaar steken."
„Ik ben nu veertig jaar bezig Dat
betekent dat ik erg veel kinderen
gezien heb en dat ik me erg veel
met kinderen bemoeid heb en zo
ben ik kennlijk in het Jaar van het
Kind gekomen. Ik ben dus eerst
lector kinderpsychologie geweest,
dan twee jaar lector kinderpsy
chologie en hoogleraar orthope
dagogiek, en ik ben geëindigd he
lemaal als hoogleraar orthopeda
gogiek Nu ben ik met pensioen."
- U wordt de moeder van de
LOM-school genoemd. Waar
staan de letters LOM voor?
Prof. Bladergroen Leer- en
opvoedingsmoeilijkheden, zonder
dat je nu kunt zeggen dat het hier
om echt defecte kinderen gaat.
Wel tijdelijk gehandicapten
- Hoeveel van die scholen
zijn er in Nederland?
Prof. Bladergroen Zeer veel
Iedere stad van betekenis heeft er
zeker twee. drie Men rekent op
een zes procent van alle kinderen,
maar in wezen is het 44 procent.
Als ik de onrijpheid in het func
tioneren van de kinderen in de ge
wone scholen zie - en ik heb hele
provincies onderzocht - dan is
tussen 1950-1960 en de jaren '70
het aantal in dit opzicht bedreigde
kinderen gestegen van 33 tot
44,5%. Kinderen die dus niet vol
doende functioneren, niet op
scoiale gronden, maar op een
voudig neuro-technische gronden
En met die kinderen heb ik erg veel
medelijden Eigenlijk moeten ze
een plafond witten op een reuze
ladder met reuzekwasten die ze
niet kunnen tillen; allen moeten ze
falen, en dan krijg je psychiatrische
stoornissen.
- Het feit dat 1979 tot inter
nationaal jaar van het kind werd
geproclameerd, betekent dat
niet dat onze maatschappij een
beetje ziek is?
JAAR VAN DE GEHAN
DICAPTE
Prof Bladergroen „Ja Kijk
eens. we hebben een jaar van de
vrouw gehad en een jaar van de
dieren, en we krijgen nu een jaar
van de gehandicapte ik vind het
op zichzelf niet zo gek dat er op
wereldformaat gekeken wordt
waar men tekort komt. De eerste
vraag die er hier bij het begin van
het jaar van het kind kwam. was:
we hebben het hier zo goed. is een
dergelijk jaar voor Nederland wel
nodig9 Als we nu kijken wat er in de
commissie aan gegevens naar ons
toekomt, dan zeg ik het liegt er niet
om dat het jaar van het kind méér
dan nodig is' Ik ben net op een
congres in Berlijn geweest waar
aan ik in discussie en lezing intens
deelgenomen heb. en een soort
eindconclusie was dat we eigenlijk
bezig zijn met helemaal ..kind-
feindlich' te worden dus een
vijandige houding iegens de kin
deren gaan aannemen, of ze niet
willen hebben, of - als we ze aan
nemen - ze zo gauw mogelijk te
laten varen en ze naar de crèche
sturen En het jaar van de vrouw
als voorbereiding, of als onder
steuning van de emancipatie
houdt daar wel degelijk verband
mee.'
- Heeft u niet de indruk dat
kinderen tegenwoordig de tijd
niet meer wordt gegund om nog
kind te zijn?
Prof. Bladergroen .Ja Als ik
nou bedenk dat er een verhaal
naar ons toegekomen is - ik weet
niet of het waar is. maar het ligt
toch wel in de plannen - om de
leerplicht op 1 jaar en 9 maand te
laten ingaan
JE MAG GEEN KIND
MEER ZIJN
- Dat is toch helemaal waan
zin?
Prof Bladergroen: ..Ja dat vin
den wij ook. maar dan zeggen
sommige psychologen dat een
kind trainbaar is en ontwikkeling
niet bestaat Het is weliswaar een
eerste mededeling die in een
commissie werd geuit, maar we
kregen wel helemaal de rillingen
Je mag geen kind meer zijn. je bent
onmiddellijk al staatsburgertje
dan."
- Gelooft u dat een jaar van
het kind iets uithaalt? Het is al
lemaal goed en wel om veel te
praten, maar zijn er ook ergens
resultaten merkbaar?
Prof Bladergroen: „Dat is
eigenlijk de moeilijkheid. Een jaar
van het kind. gezien de problema
tiek volledig uitwerken is bijna
vervolg op pagina 16
- A
V
