lÊÊr
't Had echt wel iets plezieriger gekund
lïtf&i
Jan Kuijpers, na ruim 21 jaar gemeenteraad,
over de raad van Hamersveld, Mandemaker,
het Kuijpers-effect, het gemiste wethouderschap,
Holl, Dijkstra, de toekomst van Gemeente
belangen en de kilte bij zijn afscheid.
DONDERDAG 28 FEBRUAR11980
interview
FOTO'S:
JANUS VISSER
sen waren, weet je wel Zo ging dat
toen nog Dat was veel gemoedelijker
dan nu Wat kwam zo'n raad nu bij el
kaar? Met moeite werden er zes, zeven
vergaderingen per jaar gehouden. Als
er in een jaar zes of tien woningwetwo
ningen gebouwd werden, dan was het
veel Nee, niks polariserend in zo'n
raad Ja, ach, je werd natuurlijk wel een
beetje als de rooie rakker beschouwd,
maar zeker niet denigrerend En je
groeide in het raadswerk."
Kuijpers had al snel door dat het
raadswerk hier en daar toch wat al te
zeer tot een folkloristisch gebeuren
dreigde te vervallen. Bij de wethou
dersverkiezingen bijvoorbeeld. „Van
Zandbrink en Lagemaat waren wet
houder en die bleven dan gewoon tij
dens de eerstvolgende wethouders
verkiezing op hun wethoudersstoel zit
ten. Toen heb ik toch gezegd: hé. zo
vanzelfsprekend is het nou ook weer
niet. Ze bleven natuurlijk gewoon zitten,
maar vier jaar later zaten ze tijdens de
verkiezing bij hun fractie. Hadden ze er
toch iets van geleerd
In 1962 groeit de PvdA-fractie naar
twee man Naast Kuijpers krijgt Jan
Mandemaker een plaats in de progres
sieve fractie Hij zegt zelf behoord te
hebben tot de mensen die Mandemaker
indertijd voor het raadswerk hebben
aangetrokken. Kuijpers .De PvdA naar
twee man, dat was wat Toen werden
we net zo groot als bijvoorbeeld de
CHU; we gingen meetellen."
Helaas kwam het er bij de verkiezing
van het college niet uit. Ondanks af
spraken met de vertegenwoordiger van
de WD en Grootendorst van de Pro
testantse Kiesvereniging, kreeg wet
houderskandidaat Jan Kuijpers niet
meer dan de twee stemmen van zijn
eigen fractie. Kuijpers „Dat viel toen
tegen We hebben er wel wat van ge
zegd, maar wat kan je er verder aan
doen? Het zijn geen bindende afspra
ken met die andere partijen We hebben
er maar niet te zwaar aan getild."
waarop dat gebeurde zinde laatstge
noemde in het geheel niet. Kuijpers:
„Op zich ging het er mij niet om dat ik
niet op de eerste plaats gezet was. Als
ze me op de achtste plaats hadden ge
zet, had ik nog niet erg gevonden Maar
dan hadden ze me wel moeten vertel
len, waarom. En het ook niet zo onder
tafel moeten ritselen Opeens bleek
Mandemaker éen te staan en ik wist van
niks."
-„Maar waarom zouden ze dat dan
gedaan hebben? Deed u het niet
goed in hun ogen?"
Kuijpers „Dat weet ik nu nog niet
Dat is het hem nu net hadden ze maar
gezegd waarom het gebeurde Maar op
deze manier kreeg ik er zo de buik van
vol. Je moet goed begrijpen Man
demaker mocht op elk gebied zeggen
wat hij wilde, maar toch niet zonder dat
ik daar als fractievoorzitter iets van af
wist. De zaak is geëscaleerd en ik ben
er mee gekapt Ik heb mijn lidmaat
schap van de PvdA opgezegd, ik ben uit
de raad gestapt Voor mij hoefde het
niet meer
-„En toen kwam u met uw eigen
lijst."
Kuiipers: „Ja. wacht even onder
druk Ontelbaar is een groot woord,
maar heel veel mensen benaderden me
om door te gaan. Vooral ook veel vanuit
de oude PvdA-aanhang. Daarom ben ik
met die eigen lijst gekomen."
KUIJPERS EFFECT
Bij de verkiezingen van 1974 ge
schiedt wat later de dorpsgeschiedenis
in zal gaan als het „Kuijpers-effect"
Met zijn lijst zes haalt Jan Kuijpers het
boven verwachting hoge aantal van
twee raadszetels Hij is er dolgelukkig
mee. Ziet het als een genoegdoening
voor het onrecht dat hem door het ge
konkel binnen de plaatselijke PvdA is
aangedaan En noemt het ook nu nog
antwoord is eerlijk en duidelijk: „nee,
natuurlijk niet. Die verkiezingsuitslag
was toen wel mooi, maar het was toch
niet meer echt politiek Binnen zo'n
PvdA had je het gevoel dat je echt poli
tiek bezig was Met problemen kon je
terugvallen op de Wiardi Beekman-
stichting of het gewest. Niet dat ze in
Amsterdam en Utrecht je problemen
oplosten, maar die achtergrond had je
toch maar. Je kreeg politiek gezien je
hinten. Maar waar ga je met zo n lijst
zes op varen? Er zijn zo'n tien, twintig
daadwerkelijk betrokkenen en met dat
kader moet je je uitgangspunten bepa
len."
-„Wat zijn dan de uitgangspunten
van Gemeentebelangen?"
Kuijpers: „In de eerste plaats natuur
lijk de woningbouw. We hebben er altijd
voor gepleit dat er meer goedkope wo
ningen moeten komen. Ik zie dat als
een belang voor de gemeente, als een
ideaal Verder het zorgen voor sport -
voorzieningen, binnen het haalbare
natuurlijk. Misschien is dat ook wel bij
andere politieke groeperingen een
kreet, maar dat is voor mij toch echt wel
een ideaal: proberen het haalbare er uit
te vissen
CONFLICTEN
Ook de met een zekere regelmaat
terugkerende conflicten met fractiege
noten ondermijnden de door Kuijpers
verwachte resultaten van zijn eigen lijst
Het gevalletje met Holl bijvoorbeeld, die
niet alleen al geruime tijd lid van de WD
bleek, maar ook nog eens op een on
gunstig tijdstip het schip verliet en bo
vendien de wereld liet weten dat hij zich
nooit wat had aangetrokken van de
opinie van de schaduwfractie En dan
was daar nog eens meneer Dijkstra, die
een blauwe maandag deel uitmaakte
van de raadsfractie en zich vervolgens
via een advertentie in de Leusder Krant
distantieerde van de partij Gemeente
belangen, waarin lijst zes twee jaar ge
leden werd omgedoopt
Niemand van het gewest of het alge
meen bestuur heeft tegen me gezegd
Jan, je moet blijven. Van de solidariteit,
die zo hoog in hun vaandel staat, heb ik
weinig gemerkt Toen ben ik er maar
mee gekapt. En ik zou ook niet meer
terug willen Er zijn inmiddels dingen
gebeurd, waar ik het ook niet altijd mee
eens was. Tien over rood is geweest,
Nieuw Links. Ik was altijd een meer be
houdende PvdA-er Niet zo verschrik
kelijk links Drees was mijn voorman."
-„Wat stemt u bij landelijke of pro
vinciale verkiezingen?"
Kuijpers: „Niet VVD, niet confes
sioneel, niet CPN. En PSP en DS'70
zijn ook niet mijn partij. Nou, dan kun je
zelf zien wat er over blijft PvdA en D'66,
ja. Dat is dan het beste van het slecht
ste. Want je moet toch stemmen vind ik.
Niet stemmen is helemaal laf."
Als de fijnste periode herinnert hij
zich „de tijd dat we hier begonnen te
bouwen. Dat was onder Burning Toen
begon de eerste fase, later kwam de
aanzet tot de Tweede Fase. Dat vond ik
mooi, dat er wat ging gebeuren. Nu kun
je je afvragen of het allemaal wel goed
is geweest, zoals het is gegaan Som
migen zullen het misschien een geluk-
door
MARNIX KREIJNS
en
BERT VOS
LEUSDEN - „Ik heb toch zo
verlangd naar aanstaande don
derdag. Dat Bor het dan over
neemt en dat het dan echt Is af
gelopen. Dat die druk dan weg is.
God, jongens, ik kan je niet ver
tellen, hoe blij ik daar mee ben."
Maandagmiddag was er al iets
van opluchting merkbaar bij Jan
Kuijpers. Ontspannener dan we
hem de afgelopen maanden in
verschillende vergaderingen
hebben zien opereren, was hij
bijna twee uur aan het woord.
Omdat hij het raadslidmaatschap
er na ruim 21 jaar aan heeft gege
ven. Moegestreden vertrekt
Kuijpers (64) van het plaatselijke
politieke toneel, waar hij zich
meer dan vijf raadsperioden lang
voor dit dorp heeft ingezet.
Van een oogverblindende car
rière kan geen sprake zijn. Jan
Kuijpers heeft, zoals hij het zelf
uitdrukt, meer dan eens flinke
klappen gehad. Hij voelde zich
eens uitermate gepasseerd door
de PvdA en brak met die partij. Hij
deed tot tweemaal toe een gooi
naar het wethouderschap en
slaagde daar even zoveel keer
niet in. En binnen zijn
groep-Kuijpers rommelde het
ook meer dan eens: Tim Holl ver
liet op een kwade dag vrij plotse
ling de fractie en bleek toen al
geruime tijd lid te zijn van de
WD; en diens opvolger Dijkstra
distantieerde zich knap ran
cuneus van de in 1978 opge
richte partij „Gemeentebelan
gen", omdat hij niet hoog genoeg
op de kandidatenlijst kwam.
Dat soort politieke en persoonlijke te
genslagen leek Jan Kuijpers tot voor
kort vrij goed aan te kunnen. Regelma
tig vocht hij terug Na zijn breuk met de
PvdA, tien jaar geleden, proefde hij het
genoegen om met zijn lijst-Kuijpers
twee zetels in de raad te veroveren De
interne conflicten binnen zijn groepe
ring wist de voormalige fractievoorzitter
van Gemeentebelangen altijd weer
zonder kleerscheuren te overleven. En
er kan toch minstens sprake zijn van
enige grootmoedigheid, toen hij in
september '78 bij de wethouders
verkiezingen voor Jan Mandemaker
stemde.
TE VEEL
Maar toch kwam de sleet er de laatste
tijd meer en meer in. Jan Kuijpers zei in
raads- en commissievergaderingen
niet zoveel meer en de stem van Ge
meentebelangen leek verloren te gaan
Kuijpers erkent het; „dat is in 1979 be
gonnen. Wat het precies is en hoe het
komt, weet ik niet. Maar het me te veel
geworden Ik kan het echt niet meer
opbrengen. Weet je dat ik vorig jaar zo'n
115 avondvergaderingen heb gehad?
De helft van het aantal werkdagen ben
ik 's avonds weggeweest Dat kan ik
niet meer
Hij wijt het aan zijn leeftijd en heeft
daarom het besluit genomen om het
raadswerk aan een jonger iemand over
te laten Vorige maand nam hij afscheid
van de raad De Leusder Krant maakte
melding van het speechje van de bur
gemeester. de vriendelijke woorden
van collega Piet Voormolen, het tegeltje
voor Kuijpers en diens dankwoord En
we besloten met de mededeling dat de
raadsleden na afloop nog even infor
meel het glas hieven op Kuijpers' 21 -ja
rige raadswerk Dat laatste mocht ech
ter niet zo zijn. Het afscheid uit de raad
van Jan Kuijpers werd gekenmerkt door
een formele kilte, waarover het schei
dende raadslid zijn teleurstelling niet
kan verbergen: „dat van dat informele
samenzijn na afloop in de Johan-
neshoeve was namelijk helemaal niet
waar Er gebeurde na afloop helemaal
niks En dat vond ik eigenlijk nog het
vervelendste voor mijn vrouw, want die
had ik gevraagd om mee te komen. Ze
gaat nooit mee. maar voor die laatste
keer Nou. toen was er na de gewo
ne raadsvergadering nog een besloten
gedeelte en toen liep mijn vrouw daar
nog rond. Iedereen al weg Heeft een
van mijn kinderen haar maar naar huis
gebracht
-„Beetje lullig"
„Ja zeker. Als ze nou gewoon na af
loop nog een borreltje hadden ge
schonken en een schaal met zoutjes
hadden neergezet; wat kost dat nou?
Evelien (Blom) was ook des duivels Ze
zei: als iemand zich nou toch 21 jaar
voor de gemeenschap heeft inge
zet Ja. want dat is het toch in feite
Nee, dat had echt wel iets plezieriger
gekund."
Misschien had de hele politieke car
rière van Jan Kuijpers eigenlijk wel iets
plezieriger gekund. Hij begon op 2
september 1958 als opvolger van mr.
dr Jan den Tex Naar eigen zeggen
werd Kuijpers gevraagd voor het
raadslidmaatschap, terwijl Den Tex
zich op verzoek terugtrok Kuipers „Ik
heb het zelf niet meegemaakt, maar
van horen zeggen weet ik dat ze Den
Tex te weinig een man van de praktijk
vonden Die bestudeerde in zijn kamer
de stukken, kwam niet buiten de deur."
Kuijpers zegt eerst na lang aandrin
gen de opvolger van Den Tex hebben
willen worden. „Ik zag er eigenlijk niks
in. Ik was, bij wijze van spreken, blij dat
ik het leven had. Maar ze hadden me
een week respijt gegeven, en toen nog
eens en regelmatig benaderd En op
een gegeven moment heb ik toen maar
„ja" gezegd
ELF RAADSLEDEN
In september '58 kwam Kuijpers in de
toen elf leden tellende raad van Ha
mersveld Hij herinnert het zich als een
leuke tijd Met de oude meneer Herder
als fractievoorzitter van de KVP („een
geweldig charmante vent"), de broer
van melkboer Cor Horst („dat was toen
het dwarsliggertje in de raad") en bur
gemeester De Roo van Aldewerelt
(„echt een goede kerel") Mede dankzij
de hulp van de eveneens van de PvdA
lid zijnde gemeentesecretaris Buining -
de latere burgemeester - en een ak-
tieve achterban raakt hij vrij snel op de
hoogte van het raadswerk. Zijn eerste
begrotingsbeschouwingen maken in
druk Kuijpers: „De oude Herder zei dat
toen nog Dat meneer Kuijpers het mooi
gedaan had. Dat zij maar boerenmen-
TRAWANTEN
Mandemaker en Kuijpers verdelen
de arbeid en werken jarenlang een
drachtig samen Ze maken de samen
voeging van Stoutenburg en Hamers
veld mee en het begin van de uitgroei
van het dorp. En daarmee ook de groei
van de PvdA Het ledental schoot om
hoog en vele waren afkomstig uit ver
stedelijkte gebieden. Zoals meneer
Visser uit Sneek, die in zijn vorige ge
meente wethouder was geweest en het
hier bracht tot voorzitter van de PvdA-
afdeling Kuijpers heeft weinig goede
herinneringen aan hem. Hij spreekt van
„Visser en zijn trawanten", die Man
demaker zouden hebben opgejut om
het op een controverse met Kuijpers
aan te laten komen. Een machtsstrijd
die zich bepaald niet alleen achter de
gesloten deuren van de bestuurskamer
afspeelde, maar ook leidde tot merk
waardige taferelen in de raad. Kuijpers
„Mandemaker had zich dan op laten
juinen - ik noem het maar even zo - om
plotseling eigen algemene beschou
wingen in de raad te gaan houden. Daar
wist ik niks van en dan zat hij dat nota
bene van papier af voor te lezen."
Het kwam tot vinnige controntaties
tussen de twee PvdA-raadsleden en
noch klachten van Jan Kuijpers bij het
bestuur, noch bemiddelingspogingen
van het D'66 raadslid Willem van
Spaendonck mochten baten. Het con
flict escaleerde en kwam tot uitbarsting
in 1974 toen voor de verkiezingen de
kandidatenlijst werd samengesteld.
Mandemaker kwam op de eerste plaats
en Kuijpers op de tweede en de manier
als een hoogtepunt in zijn loopbaan als
raadslid.
Maar de feestvreugde wordt enige
maanden later toch wat getemperd als
niet hij maar de CHU-er Gijs van
Woudenberg lid van het college wordt.
Kuijpers vindt het een vanzelf spreken
de zaak dat hij niet op Mandemaker kon
stemmen, „dan hadden ze me een
slappe drol gevonden Eerst verlaat je
je partij om een conflict met Mandema
ker en vervolgens kies je hem tot wet
houder Dat kan natuurlijk niet." Maar
van de andere kant had de PvdA best
zijn kandidatuur kunnen steunen. Het
gebeurde niet en Kuijpers vindt het nog
altijd jammer: „toen had Progressief
Leusden de kans om tegen me te zeg
gen: het was allemaal niet zo kwaad
bedoeld Maar dat deden ze niet En
zonder een kwaad woord van Gijs van
Woudenberg te willen zeggen - want
hij doet het prima als wethouder -, vind
ik het toch een schande als progressie
ven om bepaalde redenen gaan kiezen
voor een CHU-man, terwijl er toch een
veel progressievere kandidaat is. En
waarom? Ja, Willem van Spaendonck
had het toen over een niet aanwijsbare
aanhang bij lijst zes Daar werd ik toch
wat giftig van ik had nota bene een veel
duidelijker aanwijsbare achterban dan
hij. 't Was toch wel een klap voor me dat
dat zo gelopen is."
Het droeg er in ieder geval ook toe bij
dat Kuijpers' politieke importantie aan
zienlijk gereduceerd bleef. Een wet
houderszetel is immers zeven maal zo
veel waard als een gewone raadszetel.
Hebben lijst zes en later Gemeentebe
langen voor Kuijpers zelf eigenlijk ge
bracht wat hij er van verwachtte? Het
Kuijpers over Holl „Tim maakte in
mijn ogen twee fouten. Ten eerste had
hij mij moeten vertellen dat hij lid was
van de WD. En bovendien publiceerde
hij die brief waarin hij zei dat hij zich
nooit iets van het overleg in de fractie
had aangetrokken, zonder overleg met
mij, terwijl we dat wel hadden afgespro
ken Ik durf je nu nog namens mijn ach
terban te zeggen dat dat niet waar was.
En dan schrijven jullie dat ik daar zuur
op reageerde Ja, dat zal wel. maar het
was ook niet fair. Overigens heb ik het al
lang vergeven en vergeten, ik heb ge
woon bijgedragen aan zijn afscheids-
kado."
Kuijpers over Dijkstra: „Ik begrijp nog
steeds niet wat hij wilde met die ad
vertentie Ik begrijp wel waar het van
daan komt We hadden indertijd met
zo'n man of twaalf fractieberaad, toen
we de kandidatenlijst opstelden. We
hebben toen een schriftelijke stemming
gehouden, waarbij iedereen zijn volg
orde van kandidaten aan gaf Ik kwam
er uit als nummer één en Dijkstra en Bor
hadden evenveel stemmen Maar Bor
had meer tweetjes, dus die kwam hoger
en Dijkstra lager, waarbij we bovendien
hadden afgesproken dat er om en om
Leusdenaren en Achtervelders op onze
lijst zouden staan Dus Dijkstra kwam.
geloof ik, op de vijfde plaats en daar is
hij toen een beetje pinnig over gewor
den."
-„Dus al met al niet wat het had kun
nen zijn".
Kuijpers: „Als ik op zo'n zwart-wit
vraag een zwart-wit antwoord moet ge
ven, dan zeg ik nee Maar op zich blijft
het raadswerk een boeiend geheel. Als
je er de zin en animo voor hebt, dan is
het iets dat je lang kan volhouden, als je
tenminste niet door iets anders gefrus
treerd wordt."
EENVOUDIG MENS
Als we vrag'en naar hoogtepunten of
grote blunders in zijn carrière, haalt Jan
Kuijpers zijn schouders op. „Ach," zegt
hij, „ik ben maar een eenvoudig mens.
Ik leef eigenlijk niet zo met hoogte- of
dieptepunten En luidop lachend: „Die
straatnaambordjes, dat is natuurlijk een
geweldig hoogtepunt." Maar dan na
enig aandringen noemt hij toch zijn ver
kiezingsresultaat met lijst-Kuijpers een
mooi moment. En zijn breuk met de
PvdA als een heel naar moment. „Een
blunder wil ik het niet noemen, dat is het
niet. Maar het deed me toch wel wat. Ik
was zo'n twintig jaar lid van die partij en
dag zeg je niet zo maar: barst maar Ik
heb er toen diep over na gedacht
kiger situatie hebben gevonden als
Leusden wat minder groot was gewor
den. Maar ik heb me altijd nogal verzet
tegen die eerste nieuwkomers hier, die
meteen de deur voor anderen wilden
dichtschoppen Mensen in Leusden-
Zuid, die toen zij er eenmaal zaten ver
dere iedere boom en iedere struik ge
spaard wilden zien. Dat vond ik niet
reëel."
„Als ik het in zijn algemeenheid be
kijk, dan vind toch dat we er een fan
tastische mooie woongemeente van
hebben kunnen maken, en dan ben ik
blij dat ik daar aan mee kon werken. Die
variëteit aan woningen, al dat groen,
straks een mooi hoofdcentrum Dat die
bewinkeling wat achterop heeft gelopen
is een feit. maar dat kun je de raad niet
verwijten, We hadden al veel eerder De
Biezenkamp uit willen breiden
Als voorzitter van de
nieuwbouwcommissie van de Wo
ningstichting Leusden en als beheerder
van de Groenstichting Rozendaal zal
Kuijpers nauw betrokken blijven bij de
Leusdense nieuwbouw en de kwaliteit
van de woonomgeving „Nee. dat ver
loochent zich niet Ik zal dat werk graag
blijven doen Wat moet ik thuis doen? Ik
wil niet de hele dag thuis zitten Het ging
me er om dat ik niet meer zoveel
's avonds weg wil zijn Maar overdag wil
ik natuurlijk best wat om handen heb
ben."
Kuijpers blijft voorlopig ook zijn op
volger in de raad. Wim Bor, begeleiden.
De oud-fractieleider blijft de raadsstuk
ken ontvangen en zal de nieuwe frac
tievoorzitter met advies bijstaan. „Wim
moet op een rijdende trein springen en
dat is moeilijk natuurlijk Je kunt die jon
gen niet in het diepe gooien en dan
maar kijken of hij de overkant haalt Ik
vind dat ik verplichtingen heb tegenover
Wim Bor."
-„Wat denkt u er eigenlijk van: haalt
Gemeentebelangen 1984?"
Kuijpers, lachend „Dat zou je maar
aan Ónze Lieve Heer moeten vragen
Nee, dat ligt natuurlijk vooral aan Wim
Bor. Het hangt er van af, hoe hij het
doet. En hoe aktief de achterban is."
-„Maar we vermoeden dat die partij
toch sterk is opgehangen aan de fi
guur Kuijpers en dat als die wegvalt
er van Gemeentebelangen niet zo
veel overblijft."
Kuijpers. „Eerlijk gezegd oen ik daar
ook wel een beetje bang voor. Maar als
Wim Bor het goed doet, zie ik er nog wel
brood in. Ik hoop het echt voor die jon
gens, ik hoop het echt
