„Kunststof" in het Kapelhuis
„Nederland kan veel van
samenleving leren"
üos de Roo:
m
interview
DOOR
ANCO MALI
DINSDAG 17 JUN11980
sieraad! In primaire kleuren.
PAUL DERRE2
Paul Derrez (1950) maakte geestige
brochures van „breinaalden" van alu
minium met een waaiertje erop van ge
kleurd teflon, dat rust tegen een zwart
perspex blokje. In vrolijke, primaire
kleuren der waaiertjes.
LOUS MARTIN
Lous Martin (1945) maakte aanvan
kelijk alleen sieraden Verrast op deze
tentoonstelling met objekten van een
grote verfijning Zij laat de vormen
draaien door de precisiewerker Leo de
Mooy Het zijn dozen, die opvallen door
hun bijzondere gaafheid. In het per
spex. dat zij gebruikt is veel meer mo
gelijk dan in glas De fragiele randjes,
die de doosdeksels hermetisch in de
dozen doen sluiten, zouden in glas
nauwelijks mogelijk zijn
Bevallige pillendoosjes hebben hori
zontaal openscharnierende dekseltjes,
die sluiten met een klikje door een in
een gaatje vallend kogeltje De deksel
tjes hebben allerlei kleurtjes. Er is een
mooie suikerpot (wel een beetje kost
baar!), die met hetzelfde draaibare
systeem sluit
Joke Brakman (1946) zaagde het
bestaande materiaal perspex in be
paalde vormen, en deed daar ingrepen
in. Ze voegde roestvnjstaal en zil
verdraad toe om er sieraden van te ma
ken. Zij gaat uit van het goedkope
sieraad en maakt series, waarin ze va
riaties aanbrengt Iets wat Ronne Lö-
wenstein en Paul Derrez óók doen.
In een vitrine in de benedenzaal
achter is nog een aardige armband te
zien. waarvan de metalen beugel kan
worden voorzien van verwisselbare
vormpjes in wit, zwart en transparant
perspex
YVONNE KRACHT
Yvonne Kracht toont een drietal
Jos de Roo: „Antilliaanse cultuur is voor ons van betekenis"
kolonialisme is een gespleten mens.
Hij wil hetzelfde worden als de Hol
lander, en hij wil het niet.
Wij Nederlanders hebben boven
dien 300 jaar lang gezegd: Neder
lands is de taal. Je moet je aanpassen
aan ónze taal De Antillianen hebben
zich onze normen eigen gemaakt. En
nu zeggen de Hollanders Nee, dat
heb je niet meer nodig. Je zit dan in
een ongeloofwaardige positie
Zo n jong land moet je historisch
besef bij brengen Je moet beschrij
ven wat er is, en dat proberen interes
sant te maken. Als je zo iets doet,
moet je dat niet zeggen In de krant
deden we dan een serie artikelen van
Chris Engels, die herinneringen aan
oude Curagaoënaars ophaalde
René de Rooy. dat is een Surina
mer. die op de Antillen heeft ge
woond, schreef aan het eind van zijn
leven „Verworpen vaderland". Daar
mee bedoelde hij Suriname, denk ik.
ik kreeg van zijn zoon dat manu
script, en dat vond ik zó interessant,
dat ik vroeg of Meulenhoff dat wilde
uitgeven Toen hebben we een serie
artikelen daarover gemaakt
Ik hoop ook Cola Debrot nog eens
zo ver te krijgen om artikelen te
schrijven over toestanden van vroe
ger".
VAKANTIEGIDS
„U hebt bij de Walburg pers naast
Antllliaans literair logboek" ook
Curagao Scenes and behind the
scenes uitgegeven".
Scenes and behind the scenes" is
een toeristische gids. Curagao is een
ideaal vakantieoord, en het is het
begin- en het eindpunt van menige
Amerikaanse cruise De toeristen
worden linearecta naar het koopcen
trum Willemstad gebracht Dat was
voor mij een motivatie om aan een
kuituur-historische gids mee te wer
ken Het verkoopt als een Maleier.
50% van de kopers bestaat nog
steeds uit de Antillianen zelf'
Er komen op Curagao per jaar zo'n
300 000 toeristen. Het toerisme is een
heel belangrijke bron van inkomsten.
Er werken nèt zo veel mensen in het
toerisme als in de petrol Nu is het
gebied weer in de belangstelling om
zijn strategische ligging Ook heeft
Nederland het te koop aangeboden,
maar er was geen koper voor te
vinden
Tegen de tijd, dat ik wegging, zei
den de mensen wel eens tegen me:
„Als jij weg gaat stort alles wat je hebt
opgebouwd weer in elkaar!" Maar de
Antillianen hebben het geruisloos
overgenomen!"
AMERSFOORT - Heel plezierig om
in het Kapelhuis een tentoonstelling
te zien van objekten en sieraden, die
vervaardigd zijn uit kunststof.
Kunststof is een betrekkelijk nieuw
materiaal. Bij de naam „kunststof"
denkt het merendeel der mensen nog
attijd aan plastic, waaruit emmers en
andere keukenvoorwerpen worden
samengesteld.
Na veel eksperimenteren is de kunst
stof een volwassen materiaal gewor
den. dat een zelfstandig leven is gaan
leiden. Het is een „edel" materiaal ge
worden, waarmee kunstvoorwerpen
vervaardigd kunnen worden.
Kunststof is een meedogenloos ma
teriaal. Je ziet er alles op en in. Als het
verkeerd gegoten is komen er belletjes
tevoorschijn enzovoorts. Je moet goed
en vakbekwaam met kunststof om kun
nen gaan. Je moet gedisciplineerd kun
nen werken en het tot in de finesses af
i kunnen werken.
Als de zon er in schijnt, is het mate
riaal vergelijkbaar met kristal. Een
prachtige kleurschakering geeft het
materiaal een intense doorleefdheid.
De facetwerking is boeiend om te zien
Er ontstaan door het materiaal geheel
eigen vormen, die zo hedendaags zijn,
dat denkelijk niemand moeite heeft om
ze te herkennen, en als vormvertrouwd
te ondergaan
De kunststof wordt als vloeistof met
een katalysator gegoten en in mallen
gevormd.
HIL ANDRINGA
Aan de wieg van het werken met
kunststof staat Hil Andringa, die al ja
ren met deze stof bezig is geweest
Haar schaakspelen in kunsthars zijn
van een nobele vorm, en het Kapelhuis
heeft er goed aan gedaan om twee van
deze spelen van haar hand in deze
kunststoftentoonstelling te eksposeren
COEN KAAYK
De voornaamste eksposant is Coen
Kaayk (1947)* die in 1975 een stipen-
RONNE LÖWENSTEIN
Van Ronne Löwenstein (1946) zijn
er allerlei eenvoudige vormpjes te zien,
die heel aardig als sieraad zijn te dra
gen. Speels en vnj En voor een bedrag
van 25,-tot 30,-heb je een origineel
perspektivisch verrassende drukken op
perspex
WIES DE BLES
Tenslotte laat Wies de Bles (1941)
haar „ruggegraat projekt zien. Van
bestaande mannenruggen heeft zij af
drukken gemaakt, waarnaar ze mallen
heeft vervaardigd De verschillende
soorten ruggegraat. die ze bij mannen
konstateerde. heeft ze beeldend uitge
werkt. Soms hangen de schouders van
de man helemaal naar beneden. Zijn
LEUSDEN Jos de Roo, die de
tentoonstelling van het werk van Jo
sé Maria Caprlcorne In het Ploegh-
huis opende, Is neerlandicus van be
roep. Hij Is leraar aan het Farel Colle
ge, en woont In Leusden.
Van 1970 tot 1973 woonde en werk
te hij In Suriname. Was daar leraar
aan het pedagogisch instituut. Van
1973 tot 1979 zat hij op Curasao,
werkte gedeeltelijk bij het HAVO en
VWO, en gedeeltelijk bij de leraren
opleiding, die daar werd opgezet.
„In Suriname", zegt hij, „heb ik de
ervaring opgedaan, dat je, als je leer
lingen uit andere kuituren letterkun
dige termen als verteller, sonnet en
zovoorts wilt overbrengen, moet uit
gaan van hun eigen kuituur.
Het was daar in het onderwijs nog
echt koloniaal met Nederlandse boe
ken. waarin de calvinistische regen
grauw uit de wolken druppelt Maar
studenten vinden die boeken niet
interessant.
De mensen daar moeten funkti-
oneren in de eigen maatschappij en
leren hun eigen omgeving te hante
ren
Met collega's begonnen we het
begrippenapparaat aan te vallen. Bea
Vianen spreekt daar aan. Albert Hel
man werd niet zo gewaardeerd. Men
verweet hem dat hij te veel naar het
Nederlandse publiek toeschreef. Wat
ik overigens niet terecht vind.
Je pakte wat er aan Surinaamse
litteratuur was. En dat voldeed vaak
niet aan litteraire normen. De poëzie
bestond grotendeels uit gelegen
heids versjes.
Als je daarmee bezig bent, dan
blijkt dat niets genoteerd is in de
litteratuur. Je vindt uitsluitend sum
miere vermeldingen als „geboren in
dat jaar; schrijft in Sranan Tongo".
Daar heb je bij het onderwijs geven
niets aan. Geef je in Nederland les,
dan loop je, rits, een aantal boeken
door over een schrijver, en je hebt
een beeld van hem.
Een paar neerlandici zijn er zich mee
gaan bezighouden Ik heb toen een
boekje geschreven over Bea Vianen.
DICTATUUR
„U bent minder lang in Suriname
gebleven dan u op CuraQao bent
geweest. Wat was daarvoor de re
den?"
„Suriname beviel mij om heel veel
redenen niet De diktatuur, die daar
nu tot uiting is gekomen, vond ik daar
Jos de Roo
in vele vormen. Er was een geestelij
ke corruptie. Je werd gedwongen je
morele maatstaven te veranderen.
Als je dat niet deed. had je geen vorm
van overleven.
Je kon nooit in de krant je eigen
mening schrijven, want dan werd het
leven je zuur gemaakt.
Het leven in de tropen en het omge
ven zijn door een andere kuituur
beviel ons zó goed, dat we graag naar
Curasao of Aruba wilden. Het lukte
bij Curagao".
„Was Curagao een groot verschil bij
Suriname?"
„Op Curagao was de situatie in het
onderwiojs nog veel Hollandser
Daar was het voor het eindexamen
niet verplicht om de Antilliaanse litte
ratuur te kennen Dat stelden wij
verplicht. Er was nauwelijks littera
tuurbeschrijving. Cola Debrot had
wat overzichtsartikelen geschreven,
die een paar hoofdlijnen geven.
De situatie op Curagao heb ik als
bevrijdend ervaren Je kon veel effek-
tiever bezig zijn. De krant Arnigoe
kwam één maal per maand met een
boeken pagina, geschreven dooréén
Hollander. Voor de radio was er een
boekenrubriek, waarin door één Hol
lander steeds één boek werd bespro
ken Bij voorkeur ging het altijd over
de Europese zaken
Martinus Arion had net „Dubbel
spel" geschreven, en dat was nog niet
besproken Toen vroeg men bij de
radio of ik dat wilde doen. Die man
ging bij de radio weg, en toen nam ik
de rubriek over. Ik gaf kortere infor
matie over meerdere boeken. Die
jongen van de krant ging weg, en
toen nam ik die rubriek óók over
Toen dacht ik: als ik weg ga kan wel
weer een andere Holander het over
nemen, maar het is beter om Antilli
anen er bij in te schakelen. Och,
zeiden de mensen tegen mij: die vin
den alles goed, omdat ze niet kritisch
durven zijn
Ik vroeg jongens, die net afgestu
deerd waren, en die vol goede moed
waren om aan de opbouw van hun
land te gaan werken.
Ên krant én radio heb ik twee jaar
gekombineerd De krant was ik be
gonnen als tok achter de deur om me
te verdiepen in de Antilliaanse littera
tuur. Het radioprogramma ging er
interviews bij doen. Een half uur vul
len op nivo, dat is moeilijk. Dus na
men we volksmuziek er bij van over
de hele wereld panfluiten uit de An
des. Als Kees Brusse sprak, dan na
men we dat. Als er een proefschrift
was uitgekomen namen we dat.
De kleine redaktie van de krant had
het razend druk met het gewone
nieuws. Toch wilden ze ook werken
aan de bewustwording van het eigen
volk, en wilde ze achtergrondartike
len hebben. Ze hadden een samen
werkingsverband met Nederlandse
kranten. Maar daarmee kreeg je een
stuk koloniale afhankelijkheid, en dat
wilden ze niet En dat ben ik toen in
mijn vrije tijd gaan doen Zoals een
ander bezig is met zijn postzegels, zo
ging ik knutselen met stukjes".
SPANNINGEN
„Wat fascineerde u in de Caribi
sche samenleving?"
„Via de literatuur ging je ontdek
ken welke echte spanningen er in de
maatschappij heersten. Je zat daar in
een multiracialë en multikulturele
maatschappij, die 300 jaar bestaat
Het was uitermate boeiend om te
zien hoe verschillende rassen op kul-
tureel gebied een eenheid zijn gaan
worden. En op radicaal gebied was er
toch ook iets van een eenheid ge
groeid. „Wie niet van buiten verne-
gert, vernegert van binnen", zei Cola
Debrot heel juist.
Ik denk, dat de Nederlandse maat
schappij daar veel van kan leren. We
hebben 300 jaar gedacht, dat wij daar
iets hadden te brengen. Nog steeds is
het zo. dat een aantal mensen, die er
naar toe gaan, van mening zijn dat zij
het weten, ook politici van partijen als
de P.S.P de PPR en de PvdA geven
er met een wijs gezicht allerlei advie
zen Hier denkt men dan, dat die
linkse mensen daar funktioneren
Nou, ze komen aan de ene kant
duidelijk op voor ontwikkelingslan
den. Maar aan de andere kant gooien
ze al die landen op eén grote hoop,
alsof er geen grote verschillen zou
den zijn.
Prof Hoetink heeft laatst in Utrecht
gepleit voor de terugkeer van zo iets
als land- en volkenkunde. Om in een
land iets te kunnen adviseren moetje
de taal spreken, op de hoogte zijn van
de godsdienst en de gewoonten Je
hebt niet veel aan mensen, die op de
hoogte zijn van de derde wereld"
GELUKKIG
„Wat was er zo specifiek aan die
Antillen en aan de Antilliaanse
mens?"
„Als ik Curagao en Suriname ver
gelijk, dan was ik in het ene land
gelukkig, en in het andere land onge
lukkig.
De Antilliaanse mensen hebben
een geweldige vorm van eerbied voor
een ander Ik ben hier geschrokken
van hoe mensen deden tijdens een
Groot Uur U van Koos Postema.
Mensen, die heel verstandige dingen
zeiden, zaten op een volgend mo
ment mensen uit te lachen, die een
ander standpunt verkondigden. Hier
in Nederland zie je veel, dat als je het
niet met iemand eens bent, dan lach
je hem uit.
Op de Antillen heb ik. zelfs als
Hollander, en de Hollanders zijn er
beslist niet geliefd, toch kontakt kun
nen maken met Antillianen, omdat ze
mijn belangstelling voor hun zaken
waardeerden. En door de kontakten
met de Antillianen ga je je eigen
westerse kuituur relativeren.
Ik geef een voorbeeld. Als iemand
op de Antillen een kadootje krijgt,
dan wordt dat niet uitgepakt. Want
als er weinig geld aan besteed kon
worden, dan is die man arm, en dat
toon je niet in het openbaar. Dus pak
je je kado niet uit Ik beschouw zulke
dingen als echte levenskunst
Hier in Holland werkt men met het
konfliktmodel
Je kunt bepaalde opvattingen heb
ben over je vak. maar hier drijft men
die op de spits met principiële verkla
ringen
Daar zit je op dat ene eiland, en je
slikt een hoop van elkaar Je geeft
elkaar de vrijheid.
Ik heb in Holland altijd met het
konfliktmodel gewerkt. Op de Antil
len heb ik leren werken met het har
moniemodel Je hoeft daarbij heus
niet je opvattingen overboord te
gooien.
In Suriname heeft men daar een
mooi spreekwoord voor „Je kunt je
grootmoeder wel verstoppen, maar je
kunt niet verhinderen dat ze hoest".
PAPIAMENTO
„Wat is het Papiamento voor een
taal?"
„Het Papiamentu is niet een eigen
taal-tje. Dat is een taal waarin een
heel eigen litteratuur bestaat Als
twee Antillianen elkaar ontmoeten,
dan spreken ze Papiamentu. Het is
een taal voor èlle lagen van de bevol
king.
In Suriname ligt dat anders Als
twee Surinamers elkaar ontmoeten,
die uit wat hoger kringen zijn, dan
wordt het puur Leids wat ze spreken.
In Suriname beroepen ze zich er, als
het gaat om verloren raken van eigen
kuituur, eenvoudig op dat hun groot
ouders slaven waren. Dat hoor je in
Curagao veel minder.
In Nederland krijgt de Surinamer
meer de aandacht. Hij is wat extro-
verter, hij uit zich sneller en hij
schreeuwt harder
Bovendien heeft de Antilliaan meer
moeite met het Nederlands 40% van
de leerlingen blijft op de lagere
school zitten, en een groot deel ervan
maakt de school niet met goed ge
volg af. Het Nederlands funktioneert
daar in de maatschappij helemaal
niet. En men praat er nog steeds over
of men het Nederlands al dan niet
door het Papiamentu zal vervangen
op de lagere school Voor verdere
studie moet het grootste deel van de
VWO studenten altijd naar het bui
tenland. Men is in HAVO en VWO dus
wel op een vreemde taal aangewezen
als voertaal Vanuit de koloniale ge
schiedenis is dat het Nederlands ge
worden.
En dan krijg je ten aanzien van die
voertaal iets heel geks De ouders
hebben gezien, dat mensen alleen
slagen, als ze Nederlands spreken
Daarom wil de bevolking het Neder
lands op de scholen handhaven En
dat zijn de mensen, die dat niet in
goed Nederlands kunnen zeggen!
Het Surinaamse spreekwoord is wéér.
Het resultaat van 300 jaar
dium ontving van CRM om de transpa
rante plastics te onderzoeken in het la
boratorium van TNO
Hij maakte paars gekleurde bollen in
kunsthars, waarbij hij gegoten vormen
over andere vormen heen goot Bollen
en kubussen zijn zijn uitgangsvormen,
en hij heeft het komponeren daarmee
helemaal uitgediept
Zijn strakke vormen bieden verras
sende effekten, zowel wat ruimtewer
king. lichtinval als kleurnuance betreft.
Zijn werk is opgewekt, speels en
aantrekkelijk te noemen
ruggegraat is een spons Soms is ie
gespannen als een veer Soms slap en
week. Soms één met zijn rustig en uit
gezette schouderbladen, als hij de
stoere bink moet/wil uithangen
Galerie Het Kapelhuis, Krankeleden-
straat 11is van dinsdag tot en met za
terdag geopend van 11 00 tot 17 00
uur De tentoonstelling duurt tot don
derdag 3 juli
ANCO MALI
