Werk van drie Mondrianen in Flehite
FOTO-KOPIE
NODIG?
Leusder Krant
u
In giftig rose, groen en andere V<
travagante tinten geeft Pjeero Roor<
jee, vanuit een wrange wereldv$n
symbolische voorstellingen. Het dui£(
lijkst voor mij was de weergave to
Keith Drinkel. Daphne Heard en
Carr, waarin het volmaakte en het vj.
dorvene tegenover elkaar worden n,
steld. Kleurkeuze en mismakende wul
van schilderen worden functioneett
dienst gesteld van mogelijkerwijs dens
schuw waarmee de gevoelsmens deïtc
lijkheid. het geweld en de comma u
van het huidig konsumentenpatrc
ondergaat.
Knap geschilderd zijn de fotoreal i
sche doeken van Maurice de Cler^
Op het doek van de geparkeerde fj|
heeft elke schaduw een andere klfl
naar gelang hij op een andersoo*
materiaal valt.
DOOR
ANCO MALI
al
Rozendaallaan 9 ik
Leusden-C. a
DONDERDAG 19 JUN11980
AMERSFOORT - In Museum Fle
hite is in de twee benedenzalen tot en
met zondag 17 juli een familieten
toonstelling te zien. En wel van het
werk van vader, zoon en oom Mond
riaan. Getekend en geschilderd in de
jaren tussen 1870 en 1900.
ue later zo beroemde schilder Piet
Mondriaan werd in 1872 als tweede
kind in het Amersfoortse onderwijzers
gezin Mondriaan geboren. En wel op de
Kortegracht. waar enkele gereformeer
de en hervormde inwoners van
Amersfoort in 1868 een dubbel woon
huis hadden gekocht Met het doel er
een christelijke bijzondere school plus
onderwijzerswoning in te vestigen Op 4
mei 1869 bericht het bestuur der school
voor Christelijk Nationaal Onderwijs dat
..zoo de Heer wil genoemde school zal
geopend worden op maandag 31 mei
e.k. 's morgens te 11 ure. De Wel Edele
Heer G. P. Mondriaan van 's Hage zal
alsdan zijne betrekking als Hoofdon
derwijzer aanvaarden-' Op voorspraak
van ds Donner en onderwijsman Van
Lummel kreeg vader Mondriaan deze
post. De jonge Piet Mondriaan zou in
Amersfoort de eerste zes jaar van zijn
leven doorbrengen.
Dat Nederland wat nonchalant met
..zijn grote zonen" en hun nalaten
schappen pleegt om te springen is in
ternationaal bekend. In een land als
Frankrijk heeft zelfs een onbekende
markies die ooit in Canada vocht als
Louis de Saint Veran een luisterrijk, met
buro. bed. vaandels en wapens getooid
geboortehuis, dat een in de streek veel
bezocht museum is geworden.
In Nederland heeft men jaren tever
geefs moeten zoeken naar een Van
Gogh Museum Op de geboortehuizen
van beroemde Nederlanders treft men
- oh uiterste moeite! - hier en daar
soms een gevelsteentje met naamaan
duiding aan.
Het zal de vraag zijn of Nederland
ooit over een Rietveld museum zal kun
nen beschikken. Een Mondriaanhuis
zal men totnutoe in Nederland óók te
vergeefs zoeken.
Dat in Frankrijk veel meer mensen
belangstelling tonen voor ,.hun grote
zonen" komt omdat de Fransen meer
museum-geboortehuis-minded zijn.
Voor hun schilders, beeldhouwers,
schrijvers en architekten brengen de
doorsnee-Fransen mede daardoor, èn
door de goede voorlichting bij het on
derwijs, een levendige belangstelling
op
Direkteur Peter Reurslag van de
Amersfoortse Culturele Raad doorbrak
de Nederlandse manier van doen en
deed bij de opening van de tentoon
stelling in Museum Flehite een prima
voorstel. Hij wil het Amersfoorts ge
boortehuis van de internationaal be
kende Piet Mondriaan doen aankopen.
Hij wil het doen inrichten en er een do-
kumentatie - en informatiecentrum
over deze schilder vestigen.
TE STARTEN FONDS
Het zou een prima initiatief zijn, als de
schilders en architekten in Amersfoort
een fonds daartoe zouden willen star
ten Een fonds, waaraan alle Neder
landse schilders en architekten zouden
verzocht moeten worden bij te dragen,
zodat de gemeente Amersfoort, met
een eigen financiële aankoop van het
pand Kortegracht zou kunnen beslui
ten
De tentoonstelling in Museum Flehite
van het werk van de familie Mondriaan
kwam tot stand door een initiatief van
leraar Wim Scholtz uit Winterswijk. De
plaats waar het gezin Mondriaan van
1878 tot 1901 gevestigd was. En waar
oom Frits Mondriaan vaak in de vrije
natuur ging schilderen
De tentoonstelling was reeds te zien
in Winterswijk, Bocholt en Gronau in de
bondsrepubliek Duitsland en het Haags
Gemeentemuseum. Herbert Henkels
schreef er een fraai essay ter begelei
ding voor
PIETER CORNELIS
MONDRIAAN SR.
(1839-1921)
Vader Pieter Cornelis Mondriaan
(1839-1921) was behalve een fervent
voorvechter van de ideeën van Groen
van Prinsterer en Abraham Kuijper. een
toegewijd tekenaar van school- en ge
denkplaten Hij tekende aanvankelijk
met wit krijt op het zwarte schoolbord
voor de kinderkerstfeesten van de ge
reformeerde kerk. De kerstkribbe, Si
meon in de tempel, de vlucht naar
Egypte Deze tekeningen maakte hij ter
illustratie bij de feestviering, tijdens
welke de kinderen broodjes, chocola
demelk en boekjes kregen
In de eerste zaal van Museum Flehite
zijn diverse litho's van vader Pieter
Mondriaans hand te zien, die hij voor
het godsdienstonderwijs van de kinde
ren maakte: de lofzang van Simeon in
de tempel, de verkondiging aan de her
ders. de aanbidding van de herders, de
aanbidding van de drie Koningen.
Waarschijnlijk al vanaf 1870 maakte
vader Pieter Cornelis historische ge
denkplaten De onderwerpen daarvan
betreffen de vaderlandse geschiedenis,
vooral de 80 jarige oorlog en de een
wording van Nederland, èn het huis van
Oranje. ,,Ter nagedachtenis aan Ne
derlands onafhankelijkheid 1813-
1888" is een lithografische feestplaat,
die te zien is in Flehite Evenals de litho
uit 1898. de gedenkplaat bij de Kroning
van Koningin Wilhelmina.
Als hoogtepunt in Mondriaan seniors
oeuvre geeft Herbert Henkels de plaat
aan uit 1874,Revolutie of Evangelie",
een politiek pamflet van de eerste orde.
„Vreest God, eert den Koning": en de
gratie Gods zal uw deel worden. Een
direkte wervingsleuze voor de anti-re
volutionaire partij.
SCHILDERING
„UW WOORD IS DE
WAARHEID"
Tenslotte beschikt men over de hal
fronde schildering, die is getiteld „Uw
woord is de waarheid" Deze bevindt
zich in de oude school aan de Ratum-
schestraat in Winterswijk, waar vader
Pieter hoofdonderwijzer was gewor
den. nadat de grond hem vanwege de
felle schoolstrijd die hij had gevoerd in
Amersfoort te heet onder de voeten was
geworden Deze schildering heeft
waarschijnlijk in een boogvormige
doorgang gehangen.
Er is veel op deze schildering te zien:
een opengeslagen bijbel, palmtakken,
een anker, een zeis, een zandloper,
twee duiven, een olielamp, een kruis,
een zwaard, een helm, schild, kroon en
een beker, die in een spiegel gere-
flekteerd wordt! En daar bóven wolken
met een zwaluw en een gordijn. Herbert
Henkels zegt in zijn essay, dat er ner
gens een teken is, dat vader Mondriaan
het schilderen meester was Mondriaan
sr. noemt zichzelf bij voortduring „teke
naar". Ook zoon Carel spreekt over zijn
vader in interviews uitsluitend als „te
kenaar" De veronderstelling ligt voor
de hand. dat Mondriaan jr de schilde
ring heeft uitgevoerd
FREDERIC HENDRIK
MONDRIAAN
Oom Frits Mondriaan (1853-1932)
wordt door Piet Mondriaan jr. als een
professionele schilder bestempeld
Frits Mondriaan was in zijn tijd bekend
als een schilder van bosgezichten in de
trant van de Haagse school. Hij ver
kocht veel. zelfs naar het buitenland. De
groothertog van Saksen Weimar kocht
een schildering van Frits Mondriaan
voor zijn Pinakotheek aan. Ook de
Kunstverein te Praag kocht
Om in zijn levensonderhoud te voor
zien nam hij allerlei opdrachten aan als
bacteriologische tekeningen voor
tekstboeken, gelegenheidsportretten
en kopieen van schilderijen in musea. In
de eerste zaal van Flehite bevinden
zich een getekend portret van Oom
Frits en van een neef. Er zijn enkele
vroege gouaches te zien als „Op de
lappenbrink", „Het Wevershuis" en
„Kerk te Winterswijk" En er zijn enkele
tegelontwerpen van de hand van Piet
Mondriaan jr., van Hollandse boertjes
en boerinnetjes, twee naar Maris en De
Chattel geschilderde tegels en enkele
ex-libri
Wanneer men de olieverven van Piet
Mondriaan jr. bekijkt, die tot stand
kwamen in de jaren tussen 1898 en
1900, dan zien men dat zich bij Piet toen
reeds een voorkeur voordeed om zijn
onderwerpen op te zetten in grote par
tijen. Heel duidelijk is dit te zien bij de
olieverfschilderijtjes „Boerin met kind
voor boerderij" en „Vrouw voor
boerderijDe waterverf gouache „De
ploegende boer" wijst in dezelfde rich
ting. Piet had van zijn oom leren
schilderen, maar stelde al heel vroeg
voor zichzelf vast wat hij essentieel
vond om weer te geven
Na 1908 werd Piet Mondriaans stijl
steeds abstraherender, aanvankelijk in
de geest van Jan Sluyters fauvisme.
Maar ook in die van Jan Toorop's
pointillisme. waarvan „De rode boom"
een sprekend voorbeeld is van zijn op
vatting om het gehele beeldvlak te vul
len. uoor de herhaling van steedgj
zelfde motieven (toren, werkfai^
bomen) is de ontwikkeling var«j
Mondriaans stilistische ideeën gijj
volgen. Zijn koloriet, waarin aanvjr
lijk het grijs en het paars ov. r
werd lichter door het gebruik van,
blauw, rose, wit en geel. Vóór hij inN
in Parijs aankwam had hij al kubist-
werken gemaakt, die sterk aanslol
Braque, Picasso en Léger: „Bloei'1
appelboom" (1912).
Tijdens de eerste wereldoorlog^,
bleef Piet Mondriaan jr. in Nedeifl
zijn onderwerpen versoberden to&M
enkel beeld in uiterst abstrakte lijneB
kleurenvlakken: „Compositie in ojiX
(1914). Zijn streven naar univeB
ekspressievormen uitte hij oor']
theoretische verhandelingen m|j
maandblad „De Stijl", dat hij in ra
met Theo van Doesburg en Bart vaëi
Leek had opgericht.
Piet Mondriaans verdere werk k
een onstuitbare evolutie naar de
straktie, waarmee hij de stoot g<
een hele stroming, die zich na det
de wereldoorlog ontwikkelde.
In Museum Flehite kunt u
Mondriaans werk tot plm. 1900
Het museum Is geopend van 1
tot 17.00 uur. Op zaterdag en zoi
is het open van 14.00 tot 17.00
ANCO h
1
Hedendaagse Vlaamse kunst in
exposeum De Zonnehof
R
een schilderij voor zijn museum, terwijl
er enkele van Frits Mondriaans schilde
rijen te Saint Louis werden bekroond. F.
Lurasco schrijft in zijn „Onze moderne
meesters" (Amsterdam 1907) „Bij
voorkeur schildert Frits Mondriaan bos
gezichten en waterpartijen"
Toen grootvader Willem Frederik
Mondriaan in 1878 overleed nam Frits
zijn zaak aan de Lange Poten 39 in Den
Haag over Het was een fabriek van
haarwerk, van pruiken en toupets voor
dames en heren. Een bloeiende zaak,
die in 1880 werd verplaatst naar Spui
straat 45 en die in 1887 uitbreiding on
derging Herbert Henkels vermeldt, dat
pas in het adresboekje van Den Haag
van 1901 F. Mondriaan genoemb wordt
als kunstschilder Zijn vrouw Josephine
Marie Destree zette de zaak alleen
voort. In 1909 werd de winkel door haar
zoon Frits overgenomen, terwijl „oom
Frits Mondriaan" al enkele jaren elders
in Den Haag zijn atelier had, om zich
geneei aan de schilderkunst te kunnen
wijden In 1907 had Frits Mondriaan al
een gevestigde naam.
Oom Frits logeerde vaak bij zijn broer
in Winterswijk. Hij schilderde dan bui
ten, en werd dikwijls begeleid door zijn
neef Piet. Hij kreeg als „salonschilder"
vleiende kritieken Tót de tijd dat Van
Gogh en de impressionisten nieuwe
wegen insloegen.
In de eerste zaal in Flehite zijn van
Oom Frits te zien een „Vaartje met
bruggetje", gedaan in akwarel met pot
lood, en een olieverfje op karton.
„Koeien bij sloot" Typische genres
tukjes.
In de tweede zaal zijn een groot aan
tal werken van oom Frits bijeenge
bracht als de olieverf van de zeer tradi
tioneel opgezette „kar met takkenbos
sen" en de stillevens met vissen, en
opengesneden meloen met druiven.
Zie ook het „Landschap met koeien bij
kanaal" uit de kollektie van het Haags
Gemeentemuseum. Een heel romanti
sche akwarel is die van het Haagse bos.
PIET MONDRIAAN JR.
(1872-1944)
Piet Mondriaan jr (1872-1944) leer
de het tekenen van zijn vader, het
schilderen van zijn oom. Hij behaalde
de lagere en middelbare akten tekenen
en studeerde drie jaar aan de Rijksaka-
demie in Amsterdam. Zijn studie werd
betaald door „iemand anders" omdat
het salaris van zijn vader als hoofdon
derwijzer dit met toeliet.
AMERSFOORT - In De Zonnehof tot
en met zondag 3 augustus de tentoon
stelling: Hedendaagse Vlaamse Kunst.
Een tentoonstelling, die tot stand kwam
in het kader van het Belgisch-Neder
lands kultureel verdrag, ter gelegenheid
van de 150e verjaardag van het onaf
hankelijk Belgisch koninkrijk De Zon
nehof is dagelijks geopend van 10 00
tot 17 00 uur Op zondag van 13.00 tot
17 00 uur
Meer dan dertig Vlaamse kun
stenaars hebben hun werk voor deze
tentoonstelling ingezonden Daar zijn
bekende kunstenaars bij, en jonge nog
onbekende kunstenaars.
JAN BURSSENS
Twee olieverfdoeken, die grote in
druk op mij hebben gemaakt, zijn het
zelfportret en de beeltenis van de dik-
tator, geschilderd door Jan Burssens.
Het zelfportret is breed geschilderd.
en geeft een op het gelaat gekon-
sentreerd kompositiebeeld aan. Het
gelaat is opgebouwd uit kleurige vlak
ken, die zowel de anatomie als het
menselijke aspekt ondersteunen De
ogen zijn levendig: de blik is indringend.
Het gelaat is het doorgroefde gelaat van
de mens, die lijst onder de gevolgen van
een mens-onvriendelijke samenleving,
waarin deze zich niettemin moet zien te
handhaven Schouderpartij en
schildersattributen zijn schetsmatig
aangegeven om niet met het gelaat te
konkurreren. De helderblauwe achter
grond is vlak en rustig gehouden.
Het doek van de diktator geeft een
eksplosie aan vanuit het gezicht van de
man, die trekken gemeen heeft met
Hitler In een grote maalstroom, voort
komend uit cirkelvormige lijnen rond het
hoofdbeeld in het midden van het doek,
worden kracht, brute snelheid en ge
weld beeldend vorm gegeven Kon-
sentratie van puin en ontwrichting, te
kenend voor het onbarmhartig spoor
dat de. diktator óm zich trekt Het mid
denbeeld roept een suggestie op van
een bloedige slachtpartij
Een zo moeilijk beeldend voorstel
bare typering als die van een diktator is
op bijzonder fascinerende wijze ge
schilderd. De afstand, die de toe
schouwer tot dit schilderij kan nemen, is
helaas te gering
indruk maken ook de doeken van
Frans Minnaert, die een prachtige na-
turelkleurige gobelinstruktüur vereni
gen met een zuivere tekenwijze van
Genesisachtige sferen. „Buiten de
wereld" en „Groot paard" zijn bevolkt
met vreemdsoortig gevormde mens- en
dierfiguren
Karei Dierickx laat typische stem
mingsbeelden zien. Door middel van
zijn subtiele kleurkeuze en vervagende
wijze van schilderen weet hij tere.
poëtische stemmingen op te roepen.
„Vanochtend op mijn atelier": alles
moet nog vorm krijgen; de dag. de
voorwerpen
