„Ik geef, wat de mensen ervan nemen is hun zaak"
10%
RABBIJN J. S. JACOBS VAN DE JOODSE GEMEENSCHAP IN AMERSFOORT:
korting
op alle
artikelen
Nog maar één maand
zijn wij in Hamershof
gevestigd.
Nog maar één maand
hangt de kollektie in
de winkel.
10-50% korting.
Jacks
Overhemden
Zomer
pantalons
Polo's
Hemden korte mouw
Shorts
T-shirts
extra
samenleving
DINSDAG 15 JULI1980
door
Anco Mali
AMERSFOORT J. S. Jacobs van
Ja Joodse gemeenschap In Amers
foort. Hij behoort tot de Chabad-rlch-
ilno van de Chassldlem. Dat komt In
Je loop van ons gesprek naar voren.
De Chassldlem zijn de aanhangers
van een beweging, in het orthodoxe
jodendom, die In de 18e eeuw in
Oost-Europa Is ontstaan.
Hij zegt, dat het er bij het authentie-
<e Jodendom niet toe doet tot wat
roor richting hij behoort. In de dienst
an de synagoge heeft de rabbijn
jeen funktie. De rabbijn is een Jood
je jurist, die erop toeziet dat er ge-
eefd wordt volgens de Joodse wet-
:en. Hij houdt wèl de toespraak in de
jynagoge, maar hij is niet de voor
zanger. Dat is een fundamenteel ver
schil met de dominees en de priesters
n de protestantse en rooms-katho-
ieke kerken.
Drs L. D. Meyers beschrijft in zijn
uitstekende onderzoek „Chassidis
me in Israël" de Reb Arrelech van
Jeruzalem in de wijk Mea Sheariem.
In het oorspronkelijk chassidisme
werd vooral de nadruk gelegd opeen
meer emotionele religieuze beleving.
Chassidiem onderscheidden zich in
de begintijd door een zeer geëmoti
oneerd gebed en in het algemeen
door een manifestatie van hun reli
gieuze gevoelens in het dagelijks
handelen
Rabbi Schneur Zalman van Liadi
(1745-1812), richtte de Chabad-rich-
Jting op. waarbij het woord chabad
IJeen afkorting is van de Hebreuwse
termen voor drie intellektuele eigen-
■schappen, die onderscheiden wor
den. Eigenschappen waarmee ie
mand zijn gevoelens van eerbied en
liefde tot G-d moet opwekken. (Over
eenkomstig het gebruik in het ortho-
t*tdoxe Jodendom wordt het woord
G-d niet voluit geschreven).
De huidige Lubavitcher Chassidiem
zijn de vertegenwoordiges van deze
richting.
MEER NADRUK OP
INNERLIJK
„De Chabad-Chassidiem leggen
meer de nadruk op innerlijk dan
puiterlijk. Chabad-Chassidiem be-
schouwen meditatie als essentieel
Chabad-Chassidiem bereiden hun
k dagelijkse ochtendgebed voor door
Chassidische geschriften te bestude
ren en daarover na te denken. Tijdens
het gebed worden deze bespiegelin-
gen voortgezet. Er ligt geen bijzonde
re nadruk op uiterlijke kenmerken als
kleding. De muziek van de Chabad is
jl duidelijk meditatief. De groep staat
open voor buitenstaanders en is
f goed georganiseerd. De rebbe is in
eerste instantie gids en leraar op de
levensweg.
Op dit ogenblik is de Lubavitcher
richting inhet Chassidisme de enige
representant van de Chabadstro-
♦♦ming. Opvallend is dat Chabad als
enige stroming in het Chassidisme
met een eigen schriftelijke traditie
geen afsplitsingen in zijn historie
kent. Momenteel is het Chassidisme
over de vier windstreken verspreid
Imet als centra Israël en Amerika Zij
zijn de kern van de huidige orhtodo-
xie".
In Amersfoort was vóór de heer
Jacobs de heer Abraham Levi rabbijn
van de Joodse gemeente. Hij had een
zeer hechte binding met de gemeen
schap in Amersfoort. Na de tweede
wereldoorlog kwam hij in Amers
foort, waar toen een vrij grote Joodse
gemeenschap was. De heer Levi was,
evenals de heer Jacobs nü, verbon
den aan de Sinai-kliniek Een jaar na
het overlijden van de heer Levi in
1974 kwam de heer Jacobs naar
Amersfoort
Het is in de Sinai-kliniek, dat dit
gesprek plaatsvindt. Als ik zeg. dat ik
in Amsterdam heb gewoond, zegt
Rabijn Jacobs, dat zijn vader daar
ook vandaan komt. Deze was opti-
ciën, en had voor en na de oorlog een
zaak in de Ferdinand Bolstraat.
Het woord „oorlog" is gevallen, en
dat zal als een rode draad door het
gesprek lopen.
OORLOG
„Ik ben zelf van na de oorlog", zegt
de rabbijn, „maar ik wordt dagelijks
Rabbijn Jacobs.
gekonfronteerd met de oorlog De
een heeft zijn hele familie verloren.
De ander heeft geen kinderen meer
En gaat u zo maar door De oorlog en
de vernietiging van de Joden zijn het
alles bepalend patroon in heel veel
levens".
Rabbijn Jacobs werkt officieel één
dag per week in de Sinai-kliniek Hij
is er trots op. dat de Sinaïkliniek de
enige geheel koshere psychiatrische
kliniek in geheel Europa is. De spijs
wetten worden in de Sinaïkliniek vol
ledig in acht genomen, zodat ook de
volgens de wet levende Joden hier
zonder meer kunnen zijn.
De Sinaïkliniek heeft 200 patiën
ten, en bestrijkt een totaal van 700
mensen, die thuis bezocht worden
Met wie gesprekken worden gevoerd
Met wie over de oorlogsproblematiek
moet worden gesproken
Daarnaast reist de Amersfoortse
rabbijn naar Overijssel, en geeft daar
kursussen voor volwassenen, leidt
diskussiegroepen. bezoekt mensen
thuis Ook gaat hij regelmatig naar
Friesland om de daar verspreide Jo
den te bezoeken.
Twee dagen in de week werkt hij
met rabbijn Vorst voor het neder-
lands Israëlitisch Kerkgenootschap
in Amsterdam. Dat is de federatie van
de 44 Joodse gemeenten in Neder
land.
„Vanuit Amsterdam", zegt rabbijn
Jacobs, „werken we door heel Ne
derland om de gemeenten kultureel
en edukatief te begeleiden. Dat wil
zeggen: men wil een Joodse avond
organiseren, men wil iets organise
ren voor de jongeren. En men heeft er
eenvoudig de know how en de mid
delen niet toe Wij verlenen vanuit
Amsterdam onze steun We organi
seren jeugdkampen. Daar komen
kinderen uit heel Nederland.
Vaak woont er ergens in een Ne
derlands gehucht één Joodse fami
lie. Die kinderen zijn dan erg geïso
leerd. Daarom proberen wij in zomer
en winter die kinderen zo nu en dan
eens bij elkaar te brengen'
De gemeente Amersfoort heeft een
eigen voorzanger, de heer Brom. die
direkteur is van Middeloo en die
voorzitter is van de Joodse gemeente
in Amersfoort. „Hij is zéér muzikaal",
bestempelt de rabbijn hem
Ik vraag naar het karakter van de
dienst in de synagoge.
IN EERSTE INSTANTIE
THUIS
Rabbijn Jacobs: ..Het Jodendom is
geen kerkgodsdienst. Het Joodse le
ven is in eerste instantie thuis. Pas in
de tweede instantie in de synagoge,
de sjoel. Ik ben in de sjoel aanwezig,
en houd een toespraak".
De Joodse gemeenschap in
Amersfoort telt 200 zielen, en be
hoort daarmee, na de tweede wereld
oorlog, in Nederland tot de middel
grote gemeenten na Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag
Elke dinsdagavond geeft rabbijn
Jacobs Joods studie-onderricht Hij
en zijn vrouw, een Engelse van Russi
sche origine, geven beide diverse
kursussen in Amersfoort. Joden uit
de wijde omgeving komen daarvoor
naar Amersfoort.
NIJPEND GEBREK
AAN LOKALITEIT
„We hebben een prachtige syna
goge", zegt de rabbijn. „Die we ech
ter nauwelijks of niet kunnen onder
houden Het gebouw valt onder Mo
numentenzorg
Het is een oude synagoge, die geen
lokaliteit heeft voor bijeenkomsten.
Met het gevolg dat we alles bij mij
thuis moeten doen. Dat is een enorm
probleem
Bij het laatste Purimfeest hadden
we 140 mensen. Gelukkig stelde de
Sinaïkliniek zijn auditorium beschik
baar Maar ideaal is die omgeving
natuurlijk niet. Op de Seideravond
hebben we slechts plaats voor 80
mensen. Dat moeten we heel veel
mensen teleurstellen We vieren de
Seideravond achter in de synagoge,
die daar niet op gebouwd is
In de Drieringensteeg is men bezig
om gedaan te krijgen, dat daar drie
oude huisjes, die van de Joodse ge
meente zijn. tegen de vlakte gegooid
mogen worden om daar een Joodse
We gingen ook vaak het leger in om
geestelijke bijstand te verlenen. Ik
was in de Jom Kippoer-oorlog Ik was
in Egypte. Ik heb er vreselijk veel
narigheid gezien
Onze rabbijn zetelt in Amerika Die
stuurt de mensen, die dat willen, de
wereld in om te gaan helpen. En als
zodanig ben ik weer in Nederland
verzeild geraakt.
De kontakten, die ik heb zijn voor
99 procent met mensen die Jood zijn,
maar die praktisch bekeken daar
soms nauwelijks iets aan doen Als je
kosher wilt leven en eten moet je bij
voorkeur in Amsterdam wonen
Maar dat geeft geen problemen. Ik
gééf, en wat de mensen er van nemen
in hun zaak. Natuurlijk zie ik graag
dat de mens veel neemt Maar ik krijg
er geen complex van
De existentie van het Joodse volk
is, dat de mensen leven volgens de
thora, maar wij zeggen niet: die is
slecht, en die is goed
Hoewel de Joodse gemeenten in
Nederland het beeld vertonen van de
omgekeerde pyramide is de Joodse
gemeente in Amersfoort een afge
knotte pyramide. Er zijn veel jonge
kinderen, ook uit de omgeving Ze
krijgen Joodse les. De gebeden wor
den in het Joods uitgesproken.
De kracht van het Jodendom is, dat
de Joden vasthouden aan de oude
waarden. Die niet ouderwets zijn
Integendeel: zeer modern.
De Joodse wetten zijn niet uit de
tijd. Die blijken steeds weer opnieuw
goed te zijn voor de mens De opvoe
ding van het kind begint al als het
kind bij wijze van spreken nog in de
buik van de moeder zit. Als het kind
geboren is: juist die eerste dagen van
het leven zijn zéér belangrijk.
De besnijdenis vindt op de achtste
dag plaats De achtste dag in het
leven is de dag. waarom de mens het
minst kans heeft op bloedingen Via
bloedanalyses is men daar momen
teel ook achter gekomen
Het Jodendom is heel streng in zijn
huwelijksleven, dat centraal staat
Het huwelijk is een celletje, en ik
dacht dat dat best gunstig is Al die
moderne uitspattingen, daar staat
het Jodendom niet achter.
Zo kan ik uren doorgaan. Met din
getjes. die de wetenschap aanvanke
lijk als onzin beschouwde, en die
achteraf toch blijken te kloppen
In Amerika heb je vreselijk veel
professoren, die in kontakt waren
met de wetenschap; zeer grote fysici,
die weer als vrome Joden zijn gaan
leven.
Maar het Jodendom is niet een
soort gezondheidsdieet Het is een
levensvisie, die het mogelijk maakt
om de problemen die je ontmoet, ook
aan te kunnen.
lokaliteit op te richten Men belt ons
vaak uit heel het land of we hier in
Amersfoort een bijeenkomstmoge
lijkheid hebben
Je hoort een gemeenschapshuis te
hebben, waar je als Joodse gemeente
samen kunt zijn. We hebben regel
matig bijeenkomsten voor jongeren
Die houden we dan eens bij die, dan
bij die thuis. Dat puilt vaak de huizen
uit
We willen als inwoners van (de
Joodse gemeente) Amersfoort men
sen van de Sinaïkliniek als groepjes
bij de Joodse gemeente uitnodigen.
Maar dat kan niet, want we hebben
geen lokaliteit, waar we ze kunnen
ontvangen Het zou ook leuk zijn, als
we als gemeente iets voor de kinde
ren van de Sinaïkliniek zouden kun
nen organiseren.
De bejaarden in Amersfoort en om
geving zouden best eens een kaartje
willen leggen. Maar al weer: er is
geen plaats van samenkomst voor
hen"
Ik vraag de rabbijn hoe hij rabbijn is
geworden, en welke opleiding hij
daarvoor heeft moeten volgen.
TALMUD-STUDIE
VRAAGT WISKUNDE-
AANLEG
Hel exterieur van de Amersfoortse synagoge.
ALÈF, BEET, GIMEL
Typerend voor het Joodse geloof is
het volgende verhaal, waarmee we dit
gesprek met de rabbijn willen beslui
ten
Een Joodse geleerde had ge
zien. dat iemand anders op een veel
hoger nivo was gekomen dan hijzelf.
Hij besloot de man te gaan opzoeken
om te zien hoe deze dit had bereikt.
Van de man hoorte hij dat deze niet
kon lezen Hoe heeft u dan gehan
deld. vroeg de geleerde, om zó hoog
gewaardeerd te worden?
„Ik kwam in de sjoel", zei de man.
„en zei Alèf. beet. gimel En daarna
Lieve G-d. maakt u daar maar van wat
het beste acht!"
Rabbijn Jacobs „Ik heb een gym
nasium bèta opleiding. Voor de tal
mudstudie moet jeeen wiskundeman
zijn Als je een wiskunde-aanleg
hebt. maak je een redelijke kans voor
deze studie.
De talmud is in het Aramees (de
taal. die in de noordwestelijke Srmiti-
sche groep naast het Fenicisch en
het Hebreeuws voorkomt, A.M.)
geschreven, en deze taal moet je
beheersen
Ik heb viereneenhalf jaar in Parijs
gestudeed aan de Ecóle Rabbinique
Daarna heb ik een half jaar in Ameri
ka gestudeerd aan hetzelfde insti
tuut Ook nog een half jaar aan het
rabbijnseminarium. Toen ben ik ge
trouwd Tot dat moment had ik een
algemene talmudische opleiding
Daarna ben ik me gaan specialiseren
op een seminarium in Israël
Mijn vrouw heeft een opleiding ge
had voor lerares. Zij gaf les op een
school en daar leefden we in Israël
van. Ik had een beurs. Hield me naast
de studie bezig met sociaal en pasto
raal werk Je moest toespraken hou
den in de synagoge. In de plaats,
waar ik woonde, waren 23 synago
gen Ik „had" er vijf, en ik had een
systeem ontwikkeld dat ik daar pre
cies binnenkwam op het moment, dat
ze aan de toespraak toe waren. Dat
deden al die jongens, die in het semi
narium studeerden. Het was een
enorm goede training.
De Amersfoortse synagoge.
POSITIE VAN DE VROUW
Ik vraag de rabbijn naar de positie
van de vrouw bij de Joden.
„Het Jodendom zegt", stelt hij,
„dat man en vrouw biologisch anders
zijn. en daardoor krijg je een bepaal
de taakverdeling Dat betekent niet.
dat die niet in elkaar overloopt
Over het algemeen zorgt de man
voor het naar buiten treden. De
vrouw is in eerste instantie belast met
het „binnen" van het gezin. Zij is
daardoor niet minder belangrijk. Het
Jodendom hecht zéér veel waarde
aan de opvoeding van de kinderen
Aan de warmte in huis. Het Joden
dom geeft warmte aan hen, die geen
huis hebben, geeft veel geld aan
mensen, die daar om vragen De man
is onderweg De vrouw is in het huis.
Wordt de vrouw achtergesteld?
„Integendeel. Ze moet zeer goed
„behouden" worden door haar man
De rechten en plichten, die de vrouw
in het gezin heeft zijn zéér belangrijk.
In het Jodendom zijn vrouwen de
genen. die werkzaam zijn op het soci
ale gebied. Vaak meer dan mannen
De Joodse vrouw is niet ongelet
terd Vaak heeft ze een heel goede
opleiding gehad
Vandaag de dag zegt men. dat de
vrouw gelijk aan de man moet zijn.
Als je gaat kijken, wat de man alle
maal verplicht is aan de vrouw, hoe
hij haar moet bejegenen dat is zeer
uitgebreid Bij de vrome Joodse ge
zinnen loopt de man achter de kin
derwagen Hij doet vaak de afwas.
Beiden, man en vrouw, zijn belang
rijk. en hebben bepaalde taken in het
leven, die best in elkaar kunen over
vloeien Aan alle taken zitten de pret
tige en de vieze kanten.
Als je de meisjesinternaten neemt,
dan heb je daar direktrices en lera
ressen En neemt u Deborah, konin
gin Esther. Onze aartsmoeders Sa*
rah. Rachel, Rivka. Lea Dat waren
vrouwen, die niet te onderschatten,,
waren!"
Bij L D Meyers lees ik onder het
hoofdstuk „Het gezin"
„Hoewel de vrouw op de tweede
plaats komt. weet iedereen da» zij de
scepter zwaait over het huisgezin. En
de betoonde hommage aan haar man
is dan ook vooral van formele aard
Haar man zal haar raad vragen in alle
aangelegenheden, dieniet van Joods
wettelijke aard zijn. Op dit laatste
terrein beslist hij, omdat hij alleen
daartoe gerechtigd is.
Meer in het algemeen kan men
zeggen, dat de man de hoogste sta-
tus bezit in het vlak van het geestelij
ke. en de vrouw op stoffelijk terrein
Geest en materie vormen in het
Chassidisme een tegenstelling,
waarbij geest hoger wordt gewaar-
deerd dan het stoffelijke Een man
wordt als méér geest gezien, en een
vrouw wordt meer verbonden met de
materie Een inversie daarvan wordt
verwacht in de Messiaanse tijd. waar
bij de „onthulling" van de materie
plaatsvindt. In die tijd zal materie
hoger dan geest zijn, omdat dan de
ware aard van de materie geopenb
aard zal worden
Toch ontvangt u op alle
artikelen
Er is vast iets voor u bij.
Komt u even kijken, het loont
beslist de moeite.
Hamershof
Telef. 942702
