„Een strijkinstrument is een gecompliceerd ding"
Fraaie „Thieme's gids voor
mineralen en gesteenten"
teusder krant;
VIOOLBOUWER G. J. VAN DER GRINTEN:
Wonderworks",
fraai kijkboek
DINSDAG 22 JUL11980
interview
DOOR
ANCO MALI
AMERSFOORT - Hoe een bijzon
der ingrijpende wijziging ten aanzien
van het funktioneren in deze on
doorzichtige samenlevingsstruktuur
door een heel gezin positief wordt
opgepakt, blijkt uit het fascinerende
relaas van de heer G. J. van der
Grinten, die vioolbouwer is (gewor
den) in Amersfoort.
Het Amersfoorts telefoonboek ver
meldt onder de namen Van der Grinten,
Heijdenrijk en Manche: maatschap van
architekten en stedebouwers. Die
eerste naam. Van der Grinten, is de
zelfde als die van de heer G. J. van der
Grinten, die Delfts ingenieur en hoog
leraar blijkt te zijn ..Geweest" zou je
daar aan toe moeten voegen, als dat
mogelijk zou kunnen zijn ten opzichte
van een métier, waarvoor iemand is op
geleid. en akademische graden, die
iemand heeft behaald
Uit dit relaas komt ook naar voren hoe
het bezig zijn in een métier kan worden
verstikt door de grote mate van ge
schreven en orale ..worstelpartijen",
waaraan onze samenleving mank gaat
Die de kreativiteit van het individu be
lemmeren. Hem een gevoel geven van
machteloosheid tegenover een zó on
hanteerbare en ongrijpbare burokrati-
sche barrière.
De meeste mensen berusten erin, en
leren ermee te leven Sommige men
sen worstelen dóór, en moeten daar
enorm veel individuele energie voor
opbrengen, die vaak maar ten dele
wordt gehonoreerd
Hoe het ook helemaal anders kan,
bewijst de ingreep, die de heer Van der
Grinten in zijn eigen bestaan en dat van
zijn gezin aanbracht.
TWINTIG
JAAR ARCHITEKT
Ik ben als architekt begonnen hier in
Amersfoort", zegt hij, ..nadat ik mijn
studie in Delft beëindigd had. Twintig
jaar ben ik met het architektenvak bezig
geweest.
Toen het einde van die twintig jaar in
zicht was, zag ik dat het vak in een
stroomversnelling was gekomen En
naar mijn zin de verkeerde kant uit ging.
Het ontwerpen, het ontwikkelen van
een visie in de architektuur raakten on-
dersneeuwd. Als architekt was je bezig
met lobbyen, met inspraakverwerking,
met vergaderen met autoriteiten, com
missies en instanties. Met opdracht
gevers, die bezig waren te verambtelij-
ken. Met mensen, die je kwamen ver
tellen wat je te doen had
Op een goeie dag zei ik tegen mijn
vrouw: ,,Ze kunnen allemaal de boom
in. Ik doe dat zeker niet nóg eens twintig
jaar Vanaf mijn veertiende jaar was ik
bezig met violen, en ik zei tegen mijn
vrouw: Wij gaan vioolbouwen".
Dat was aanvankelijk als grap be
doeld Maar diezelfde week sprak ik het
nog drie keer uit.
We riepen de kinderen bijeen. (Die
gingen allemaal naar de middelbare
school). En we bespraken wat we er
voor zouden moeten laten. De boot
moest wegDe tweede auto moest weg
Nog méér zaken moesten worden in
geleverd. De reaktie van het gezin was
zéér positief.
's Maandags sprak ik mijn beide ma
ten op kantoor er over aan: ,.Wat zou
den jullie er van zeggen als ik er uit
stapte". Eerst kwam het hard aan. Aan
het eind van de dag werd er over ge
giecheld.
Ze namen het sportief op, en diezelf
de vrijdag hebben we de konsekwen-
ties van mijn besluit in hoofdlijnen dóór
gesproken. Ik ben in drie jaar tijd afge
vloeid uit mijn eigen buro.
Aan mijn leermeester, de
vioolbouwer Paul Gerhard Schmidt, die
me altijd met raad en daad bijstond,
leverde dat de moeilijke vraag op. Bent
u bereid om mij een min of meer formele
opleiding als vioolbouwer toe te die
nen?" Hij aarzelde geen sekonde. Dat
verbaasde mij niet alleen het heeft mij
ook ontroerd.
Het aksent van de opleiding moest
komen te liggen op restauratie en re
paratie Nieuwbouw had ik al veel ge
daan".
Als architekt moest de heer Van der
Grinten de langademige projekten gaan
.afbreien" en dat deed hij in die drie jaar
tijd. Elk jaar kwam daar een dag in de
week vrij bij. De enige mogelijkheid vcor
hem als niet officieel opgeleide
vioolbouwer bestond er uit om het ,,ge-
zelle"-schap te aanvaarden en met een
leraar op te trekken. Hij ging bij Schmidt
in de leer om de gereedschappen te
leren hanteren, de materialen uit te
zoeken, de houtbewerking ter hand te
nemen.
Zo begonnen zijn vrouw en hij in 1974
aan een nieuwe evolutie. Zijn vrouw
ging de stock beheren, de administratie
doen. Zij maakte prognoses op, die op
één jaar na wonderlijk goed bleken te
kloppen. Het was allemaal erg riskant
maar ze wisten het met z'n allen te red
den.
JE KON GEEN
STAP MEER VRIJ
ZETTEN
Terugkijkend op die laatste jaren in
de architektuur zegt vioolbouwer Van
der Grinten:
,,Als je als architekt bezig bent met
het hier en daar bouwen van een vil
laatje, dan red je dat nog wel. Wij had
den echter veel grootschalig werk zoals
stadsrekonstrukties, utiliteitsbouw etc.
Het gevolg daarvan was, dat je geen
stap meer vrij kon zetten.
Wij waren bezig om voor een plaats
een stadscentrum te ontwikkelen. Na
drie maanden vond de burgemeester
het noodzakelijk om het buro Beren
schot in te schakelen Na één round up
kwam daar uit, dat we met 51 commis
sies en instanties te maken zouden krij
gen. Toen zei ik tegen de burgemees
ter, dat ik niet meer van de partij zou
zijn. Die hele plannenmakerij is de mist
ingegaan
In Utrecht zag ik het tegenoverge
stelde. Daar overlegde de partikuliere
opdrachtgever met de gemeente, die
zeer koöperatief was. Toen ging de ex
tra-parlementaire aktie van start. En
onze kinderen werden op school aan
gevallen, omdat hun vader zich met
Hoog Catharijne bezig hield'
Nu ben ik af van al die vergaderingen,
instanties en commissies, en van al dat
Vioolbouwer Van der Grinten.
geleuter. En de zorgen om een onder
neming met een flink aantal mensen.
Als de kinderen hun vader voorheen
zagen, was hij niet altijd even gesticht
over alles wat hij in deze vreemdsoorti
ge maatschappij meemaakte. Mijn be
sluit had ook op de kinderen een
heilzame werking. We zien elkaar weer,
en in een rustige sfeer. Maar mijn col
lega's gaan dóór. Ze zijn opgewekt, en
hebben veel werk.
IN 1974
MET WINKEL
TJE GESTART
Toen we bij de Kamer van Koophan
del waren ingeschreven, startten wij in
1974 officieel met ons winkeltje. Van
1974 tot heden ontwikkelt het zich
voortvarend We zijn open op dinsdag,
woensdag, vrijdag en zaterdag. Zater
dag is de drukste dag.
Het is vreselijk leuk We ontmoeten
héél andere mensen dan voorheen. We
beginnen een goede reputatie op te
bouwen, ook in het buitenland.
Het plaatselijk muziekleven gonst in
en uit. Er is erg veel muziek-aktiviteit in
Amersfoort. Als ik dat vergelijk met an
dere plaatsen: de Muziekschool hier is
erg groot. En iemand als Qui van
Woerdekom, die met zijn jeugdorkest
op sjouw gaat, en de kinderen behalve
veel routine ook echt plezier in muziek
bijbrengt, zo iemand is onbetaalbaar'
Op maandag en donderdag zijn we
gesloten. Dan werk ik aan de
nieuwbouw. Financieel levert dat niet
veel op. Maar het is fijn om te doen.
Voor het winkeltje koop ik instru
menten op de veilingen in Engeland en
Duitsland. Dat levert vermoeiende es
capades op Soms zijn er twee mara
thonzittingen. waarin je éénderde van
bijvoorbeeld 750 items zorgvuldig moet
bekijken. Daarover moet je alles note
ren om er op de dag zelf voor in het
strijdperk te kunnen treden. Dan volgen
alle afrekeningen. De tocht naar het
vliegveld. Het invullen van alle papie
ren. Het passeren van de douane. Diep
in de nacht komen we, tot op de draad
toe versleten, thuis.
Die veilingen zijn erg leuk: je ontmoet
er mensen uit allerlei landen. Neder
landers staan bekend als enorme ko
pers op de veilingen. Bouman is er veel,
Stam, Móller. Uit Duitsland zijn er veel
kopers, en uit Amerika. Je leert al die
mensen langzamerhand kennen. Je
wisselt ervaringen uit. In de loop der
jaren zijn daar ontzettend leuke kon
takten uit voortgevloeid
HET VAK ZÉLF
MEEST FASCINEREND VAN
ALLES
Het vak zelf is het meest fascinerend
van alles Het kiezen van het materiaal
is al een avontuur En als je er mee
bezig bent, groeit het avontuur En dan
komt de spanning: als ik het heb opge
tuigd, wat hóór ik dan. Je kunt streven
naar, maar of dat bereikbaar is. dat is in
de schoot der goden.
Ik kan met moeite iets in voorraad
maken. Het is allemaal op bestelling.
Alles gaat direkt weg als het klaar is".
NIET IN DE PERIODE
DAT KINDEREN
GROTER WERDEN
Aan mevrouw Van der Grinten vraag
ik hoe zij de zeer ingrijpende wijziging in
hun bestaan heeft ervaren.
,,Voor mij is het een heel fijne ontwik
keling". zegt ze ,,Net in de periode dat
de kinderen groter werden, kreeg ik de
gelegenheid om me hier in te werken.
Ik heb ervaren hoe goed het is voor
het gezin om te zien hoe de boterham
wordt verdiend. En hoe zij hun bijdrage
daar in leveren. In de eerste jaren heb
ben we ongelofelijk bezuinigd, en heb
ben ze op alle terreinen méégewerkt.
En het is heel anders voor de twee
jongens en de twee meisjes of je een
vader hebt, die voor dag en dauw de
deur uitgaat en 's avonds laat doodmoe
terugkomt. Of dat je een vader hebt. die
de tijd voor je heeft
Drie van de vier kinderen hebben
bewust gekozen voor een ambachtelij
ke opleiding. Eén heeft de intellectuele
kant gekozen.
Aan de ene kant heb je met dit be
staan een geweldige vrijheid. Aan de
andere kant moet je steeds klaar staan,
't Fijne eraan is. dat het thuis kan ge
beuren. Daarvoor moeten we dan wel
iets opofferen van de privacy, die je
normaal in een huis hebt.
Als iemand hier een viool uitzoekt,
speelt ie soms drie tot vijf uur. Dat hoor
je allemaal. Dat is soms leuk, soms
minder leuk.
Wij merken aan de vrienden van de
kinderen, dat ze hier graag binnenlo
pen Ze vinden het gezellig. Dat merken
we ook aan de belangstelling. Als
iemand hier is geweest, neemt hij de
tweede keer gegarandeerd zijn kinde
ren mee.
Behalve financieel hebben we ook
fysiek een moeilijke tijd gehad. Om het
allemaal in te richten. Dan stond het al,
en dan ontdekte je dat het ènders
moest.
Maar: mijn man is véél produktiever.
In dit vak kun je echt produktief zijn. Je
hoeft niet meer te vergaderen. Je staat
niet meer met je auto in files. En je komt
in aanraking met heel leuke lieden. De
muzikanten zijn vreselijk betrokken bij
alles".
BOUWEN VAN PRACHTIG
BELEGEN MATERIAAL
De heer Van der Grinten laat een re
cent gereed gekomen altviool zien. Een
kopie naar een origineel van Maggini
van omstreeks 1620. Het materiaal
daarvan is 250 jaar oud. Er is een han
del in antiek materiaal. Die is niet groot,
maar nét groot genoeg. Bij zich terug
trekkende collega's kunnen de
vioolbouwers kleine partijen prachtig
belegen materiaal bemachtigen Het
materiaal, dat nieuw gekocht wordt,
moet tien jaar liggen om te kunnen wor
den gebruikt.
Met leermeester Schmidt ging
vioolbouwer Van der Grinten naar zuid-
Duitsland en Zwitserland om materiaal
te kopen. Waar hij tot zijn 92ste mee toe
kan, zoals hij zelf zegt Ook op de vei-
lingen wordt dat soort materiaal ver
handeld
Dan zie ik, nog in een vóórstadium,
een kleinere altviool, met uiteraard niet
zo n groot geluid. Het is voor de
vioolbouwer buitengewoon moeilijk om
voor de kleine altviolen het idioom van
de grote te bereiken.
Het bovenblad van een viool is door
gaans van vurenhout. De nek, de kop
en het achterblad zijn normaliter van
esdoorn.
Van de kleinere altviool in het vóór
stadium blijkt het achterblad in Vene-
tiaans populierenhout te zijn uitge
voerd. Met prachtige, wilde vlammen.
Het Venetiaans populierenhout heeft
boven het esdoornhout als voordeel,
dat het zéér wordt geprezen als mate
riaal voor kamermuziekinstrumenten.
iets wat de heer Van der Grinten vaak
opvalt is dat professionele muzikanten
weinig kennis van zaken hebben op het
gebied van hun instrument. Hoe ze er
mee om moeten gaan, hoe ze het
moeten onderhouden, wat er in zo'nfi
strument gebeurt.
,,Nu is een strijkinstrument een h» j
gekompliceerd ding", zegt de heer V, I
der Grinten. ,,we kunnen een vent r%
de maan sturen, en een computert
daar van alles voor regelen. Maar h
een computer geprogrammeerd
moeten worden om een ontwerp v*
een viool te kunnen leveren, dat he
nog niemand dóór. Dat is hoopgeve
het mysterie blijft nog een tijdjel
Er is het tussengebied van het ind>
trieel vervaardigde instrument. Dit so
instrumenten verkopen wij aan beo
ners, die niet meteen duizenden gufd
voor een instrument kunnen en wi
betalen. Zo n instrument kan natuur
geen handwerk zijn. Maar die indus
bereikt toch vrij hoge resultaten
berust op ervaring. De vitale stuki
van het instrument worden met de ha
bijgewerkt.
Zolang zo'n instrument maar mei
triplex wordt geperst, vind ik dat dat b
kan".
STRIJKSTOKKEN:
EEN VAK OP ZICH
ZELF
De heer Van der Grinten vervaar*
violen, alten, celli, en de strijkstok*
daarvoor Die strijkstokken: dat is
vak op zichzelf. Het is héél moeilijk
Voor zijn eigen plezier maakt de h;
Van der Grinten samen met zijn vne
August Dros blaasinstrumenten uit
18e eeuw. Hij koopt de originelen in
meet ze op, en maakt er kopieën vs
,,Er is een klein gezelschap, dat
die onmogelijke toeters blaast", zegt
,,Op de oude fluiten zitten één klep
zes gaten. Op die oude fluiten moe!
alles met je vingers doen. Dat is in F
techniek van het spelen een hi
brekende toer. Geen enkele mode
fluit, die grandioos getuned is, kan dj
wat schoonheid van toon betreft teg^
op".
De bouw van die instrumenten la
parallel met de enorme rage om
Barokinstrumenten te spelen I
aantal blaasinstrumenten, dat uit die
over is, is gering. De instrumenten,
er zijn, zijn erg duur.
Bij de strijkinstrumenten ligt dat i
ders. Vele daarvan hebben zelfs i
hun eigen nek Ook hebben ze nog
es hun eigen basbalk; de koppeling
het ene naar het andere deel van
blad. Zulke instrumenten kunnen prii
gebruikt worden om in hun origin
staat te worden teruggebracht.
Hij laat mij een Mitten wal derviool
de 18e eeuw zien, die hij voor
Deense professional gaat terugbc
wen. Hij heeft ook een Mittenw
dercello en een kleine Engelse cello
de 18e eeuw voor terugbouw orx
handen. Er is een gretige markt vt
deze instrumenten. Leermeester Pi
Gerhard Schmidt was dé autoriteit f
het gebied van de oude instrument
Tenslotte laat de heer Van der Gn
ten nog een viool zien, gebouwd do
Hendrik Jacobs, uit de 17de eeuw.ü
in de rand van het instrument
visbalein verwerkte. Hij toont zich vijj
liefd op de schoonheid van dit insïJJ1
ment.
rr
<v
B
Wie wel eens over de grote ste-
nenbeurs in de stadshal van De Flint
heeft gelopen, die zal zich - zeker als
dit een eerste bezoek was - hebben
verbaasd over de grote hoeveelhe
den soorten stenen en mineralen, die
worden gevonden en verzameld. De
bezoeker zal binnentreden in een
wonderlijke wereld. Een stenen we
reld vol kleuren. Bizarre kleuren
soms. Vol kristallen met een enorme
schoonheid. Strak gerangschikte
kristallen, geformeerd volgens de
vaste patronen van de natuur in
duizenden, soms honderdduizenden
jaren.
Stenen en miniralen verzamelen is
een steeds grotere en belangrijkere
hobby geworden van een steeds groter
aantal mensen. Het zijn niet alleen de
pure wetenschappers of de sportieve
bergbeklimmers die in staat zijn om een
dergelijke hobby uit te oefenen. Een
simpele bergwandeling langs vaker be
gane paden kan in feite net zoveel ver
rassends opleveren, dan de moeilijkste
tocht door de Himalaya. Wanneer men
oog heeft voor de schoonheid van sim
pel steen en rots, wanneer men soms
met enig instinct aan de kanten van de
paden speurt of snuffelt in drooggeval
len rivierbeddingen, ook dan kan men in
enkele jaren een interessante verza
meling opbouwen Aan de andere kant
zijn er talrijke oude. verlaten en nieuwe,
nog werkende mijnen. De storthopen
ervan leveren opnieuw vaak aardige
vondsten op. Of de carrières, de afgra
vingen in de bergen, soms langs de
kant van de weg, ten behoeve van de
wegenbouw e.d. Ook daér zijn soms
aardige stukken te verzamelen. Kort
om: wat zo op het eerste gezicht een
hobby lijkt voor de echte kenner, voor
de wetenschapper, ligt binnen ieders
bereik en voor wie er wat méér óver wil
weten, kan populair-wetenschappelijke
boeken over deze materie lezen of zich
aansluiten bij één der talrijke geologi
sche verzamel-clubs. Dat die belang
stelling bij jong en oud groot is, blijkt
steeds weer uit de groeiende be
zoekersaantallen van de Amersfoortse
stenenbeurzen.
Er zijn al talrijke zogenaamde „ste
nen- en mineralengidsen" verschenen.
Vaak omvangrijke boekwerken, die de
honderden verschillende soorten mi
neralen en stenen in kleur afbeelden en
een al dan niet korte beschrijving geven
van de soort. Prachtige kleurenfoto's
die de pracht van het kristal openbaren
en de schoonheid van de stenenforma
ties bloot leggen. Zo'n gids is de
„Thieme's gids voor mineralen en ge
steenten", die in de Nederlandse be
werking van N J Rowaan en H. W.
Heckman bij uitgeverij Thieme te Zut-
phen verscheen. Een nogal omvangrij
ke gids met meer dan 600 foto's van
mineralen en gesteenten in kleur. Ruim
zeshonderd bladzijden dik, compleet
met een algemene inleiding, gevolgd
door een alfabethische opsomming van
de honderden soorten.
Nu is het natuurlijk een vergissing te
denken, dat al die fraaie kristallen zo
maar langs de kant van de weg te vin
den zijn in lekkere handbrokken Dat is
niet zo. Tal van foto's zijn dan ook zo
genaamde „micro-mounts" sterk uit
vergrote stukjes kristal, die in werkelijk
heid soms niet groter dan enkele mili-
meters zijn. De beschrijving is alge
meen, dat wil zeggen, dat niet al te diep
ingegaan wordt op exacte vindplaat
sen. Die worden zeer globaal aangege
ven per land en dat zijn dan veelal de
grote industriële vindplaatsen. Wie - tij
dens zijn of haar vakantie bijvoorbeeld
- in het vakantieland op zoek wil naar
kristallen of mooie stukken gesteente,
die kan zich beter een regionale vind-
plaatsengids aanschaffen, die in een
goede boekhandel (al dan niet op be
stelling) te koop is. Thieme's gids wil in
eerste instantie belangstelling wekken
voor de mineralen en gesteenten, geeft
aanwijzingen hoe je bepaalde miniera-
len kunt determineren, vertelt iets over
de eigenschappen en het eventuele in
dustriële gebruik. Met daarnaast ieder
mineraal in foto. Voor de beginnende
leek misschien op het eerste gezicht
een moeilijke materie, maar dat valt
mee. En bovendien is de gids erg nuttig
om zich te oriënteren op de mogelijkhe
den en onmogelijkheden.
Ook zonder de bedoeling een verza
meling te starten is deze gids op zich
De science fiction en fantasy-boe-
ken en tijdschriften hebben al
tientallen jaren gebruik gemaakt van
de soms al even fantastische teke
ningen en schilderijen van kun
stenaars, die zich daarin speciali
seerden. Chris Foss is er één van,
maar het aantal SF en fantasy-kun-
stenaars groeit. Voor de liefhebbers
van dit soort kunst worden regelma
tige verzamelbundels uitgebracht,
waarin de meest befaamde tekenin-
b
b
a
n
gen voor boekomslagen of ti^
schrift-verhalen van een bepaal
kunstenaar bijeen zijn gebracht. IL|
geverlj Rostrum te Haarlem bre?j(
dergelijk zeer fraai uitgevoerde k£)
boeken niet alleen zelf uit in Ned^
landse vertaling, maar importeert^
ook. Een dergelijk, pas verschep
kijkboek, is „Wonderworks'
platen van Michael Whelan, die
der meer omslagen tekende vo
boeken van Poul Anderson, Cliffy)
D. Simak, Michael Moorcock en t)\
deren. Science fiction, fantasies
sword Scorcery-illustraties vn
klasse. k
n
li
\i
IN HET KORT
een juweeltje, door de kleurenpracht,
die de natuur te bieden heeft, vast
gelegd op fraaie kleurenfoto's
V.
„Thieme's gids voor mineralen en ge
steenten". Italiaanse uitgave, in de
Nederlandse bewerking van N. J. Ro
waan en H. W. Reckman. 1980. Ge
bonden 607 blz. Prijs 57,50.
Huis zonder tijd/De mengmensen.
Door A. E van Vogt. De uitgeverij
Meulenhoff Nederland, specialist in
science fiction, is de laatste tijd begon
nen met het herdrukken van ver
schillendebestsellers uit hun SF-fonds.
Een goed idee, want vooral de boeken
uit de beginperiode van het fonds zijn al
lang uitverkocht, terwijl er wel degelijk
belangstelling voor bestaat. Vandaar
dat van Alfred Van Vogt de dubbel
roman „Huis zonder tijd/De mengmen
sen" een tweede druk verscheen. Voor
de liefhebbers van Van Vogt die deze
verhalen hebben gemist een prima
zaak, dat spreekt.
(Meulenhoff SF nr. 89. 315 blz. prijs
12.50).
