kijk op de film
- RETURN „MAX HAVELAAR" EN „DRACULA" -
„Mountain Man" - redelijk
gemaakte avonturenfilm
DONDERDAG 25 SEPTEMBER 1980I leusriET hrnnt
kijk op kunst-
13
DOOR BERT VOS
AMERSFOORT - Deze week In het Amersfoortse bioscoopprogramma één
leuwe film (The Mountain Man) en drie reprises: „Max Havelaar", „Dracula"
„The enforcer".
„The mountain Man" is een robuust avonturenverhaal rond de pioniers in het
ilde westen, de trappers, die in het begin van de negentiende eeuw de Rocky
lountams introkken om hun vallen te zetten. Een film van regisseur Richard Lang
iet Charlton Heston en Brian Keith in de hoofdrollen.
Geprolongeerd werden de films „Caligula" (Grand 2) „Once upon a time in
ie west" (de film die telkens weer een groot publiek weet te trekken, nu in
irand 3), „American Gigolo" (Grand 4) en „New York New York", (in Euro).
THE MOUNTAIN MEN
„The Mountain Men" is een vrij
nposante avonturenfilm over het
oorzettingsvermogen van de
roegste Amerikaanse pioniers in
et hartje van de ruige Rocky
lountains, waar pas in een veel la-
ïre periode de „echte" beschaving
ou doordringen. Hoewel zij een be-
ngrijk deel van het verhaal vullen,
„The Mountain Men" niet zozeer
et verhaal van de bergen, niet zo-
eer de gevechten met Zwartvoet en
row-indianen of over de con-
urrentie tussen de pelsjagers on
derling. Ook de verhouding tussen
Running Moon (gespeeld door Vic
toria Racimo) en Tyler (Charlton
Heston) is niet het belangrijkste as-
pekt van deze film.
Hoofdrolspeler Charlton Heston:
..Mountain Men gaat over mensen, die
niet weten van ophouden Over men
sen. die het niet opgeven, die doorgaan
ook al veranderen de tijden en de gun
stige omstandigheden van weleer. De
beide pelsjagers geven het niet op. ook
al loopt de pelshandel zo omstreeks
1830 tot een einde. En ook Heavy Eagle
(Stephen Macht) geeft de strijd niet op
en als opperhoofd van de Zwartvoet-m-
dianen gaat hij door. ook al weet hij.
intelligent en gevoelig als hij is, dat de
vrijheid van de indianen in gevaar is en
de strijd niet meer te winnen is
Natuurlijk, ..The Mountain Men" heeft
voldoende aktie en avontuur te bieden,
maar daarnaast geeft de film een beeld
van de mannen, die als vertegenwoor
digers van de nieuwe beschaving de
bijna ondoordringbare wildernis introk
ken om een nieuw leven èn een nieuw
avontuur te beginnen Het opmerkelijke
van die periode was wel. dat de pelsja
gers na hun veelvuldige kontakten met
de indianenstammen in deze gebieden
zich eigenlijk geheel als indianen gin
gen gedragen. Ze kleedden zich als in
dianen en ze leefden als hen"
Het verhaal draait - zoals gezegd -
om twee pelsjagers. Bill Tyler (Heston)
en Henry Frapp (Keith) Ze hebben hun
jachtterrein in dat deel van de Rocky
Mountains, waar de Zwartvoet en de
Crow-lndianen leven en dat geeft de
nodige spanningen, ook al weten de
weer van de plank gehaald om te
proberen (wellicht nieuwe genera
ties) filmkijkers opnieuw naar de
bioscoop te trekken.
De film is de moeite van het zien
waard Wat ik vier jaar geleden schreef
(10 september 1976) is nog steeds ak-
tueel Uit die bespreking de volgende
fragmenten:
Regisseur Fons Rademakers moet
wel geweten hebben, waar hij aan be
gon, toen hij het plan opvatte Multatuli's
klassieke „Max Havelaarte gaan ver
filmen Velen onder ons zullen het boek
(al dan niet noodgedwongen) kennen.
Als je het verhaal van Max Havelaar
leest, zie je er beslist geen film in De
nogal ingewikkelde konstruktie van het
boek en de schrijfstijl maakt ,.Max Ha
velaar" in ieder geval in deze tijd niet
erg bereikbaar voor de doorsnee lezer,
die zich liever vermaakt met detective,
thrillers en avonturen-romans. De eni
ge categorie, die Multatuli's klassieker
zal hebben gelezen, is de scholier, die
het boek op zijn lektuurlijst had staan.
(Of dat nu nog zo is. weet ik niet)
Zelf heb ik ,,Max Havelaar" als boek
niet of nauwelijks getézen en dat geeft
je. dacht ik, een kleine voorsprong op
de wei-lezers, die wellicht met toch wat
meer huivering naar de film zullen gaan
kijken dan ik deed Ik wist van niets, gaf
me over aan het verhaal, zoals Fons
Rademakers dat ons op het witte doek
voorschotelde. En dat verhaal is eioen-
FILMS IN HET KORT
Max Havelaar. De in 1976 door re
gisseur Fons Rademakers gemaakte
verfilming van het gelijknamige boek
van Multatuli Met Peter Faber in de
titelrol. Lange, maar goed gemaakte
film over de Nederlands-Indische pe
riode De film (en het boek) geeft een
indringend beeld van de heersende
wantoestanden binnen het staatsbe
stel. Een aanklacht, gezien vanuit het
standpunt van een jonge, bezielde
ambtenaar, die het betere wil De op
stand van de enkeling. Boeiend ge
maakt met gebruik van het schitterende
Indonesische landschap Ondanks de
misschien wat te lange inleiding ver
veelt ..Max Havelaar geen moment
(Grand 1, 170 minuten, 12 jaar).
Caligula. Onsmakelijke spektakel
film rond de wrede keizer Caligula van
Rome met Malcolm McDowell. Peter O
Toole en Sir John Gielgud in de hoofd
rollen Eerbierdwaardige namen, die de
film echter onverdiend een aureool van
eerbiedwaardigheid verschaffen Anti-
erotische porno, perversiteit en sadis
me en dat twee en een half uur lang.
Ondanks het feit. dat de film in Amers
foort volle zalen trekt, geen film voor
mensen met smaak
(Grand 2, strikt 18 jaar. 150 minuten).
Once upon a time in the west. De
klassieke western van Sergio Leone
met muziek van Ennio Morncone. Pri
ma film!
(Grand 3. twaalf jaar)
American Gigolo. Nieuwste film
van regisseur Paul Schrader (Blue
Collar. Hard Core), die zelf ook het sce
nario schreef Qua stijl en aankleding
een perfekt gemaakte film over de
mannelijke hoer Julian Kay. die de lief
de ontmoet in de gedaante van een se
natorsvrouw en niet weet hoe hij dat
moet behandelen. Kay (uitstekende rol
van Richard Gere) raakt in een mis-
daad-komplot verzeild, maar de vrouw
van de senator blijft hem trouw (Lauren
Hutton). Een wat onduidelijk slot mis
staat deze overigens boeiende film.
waarin Schrader het niet kan nalaten
het geheel met een ietwat moralistische
saus te overgieten
(Grand 4, 121 minuten, 16 jaar).
New York, New York. Film met mu
ziek en zang, van regisseur Martin
Scorcese, zich afspelend in de periode
tussen 1945 en 1955 in de wereld van
de Big Bands Een plezierige mixing
tussen comedy, love-story en soap
opera tot musical met Robert de Niro als
een saxofonist, die verliefd wordt op
een zangeres. Liza Minelli Prima ac
teerwerk van De Niro en Minelli, die al
eerder overtuigend haar talenten als
zangeres en performer had bewezen in
..Cabaret" van Bob Fosse
(Grand 5. 150 minuten, alle leeftijden)
The Big Red One. Hoofdzakelijk
autobiografische oorlogsfilm van regis
seur Samuel Fuller, die op keiharde wij
ze de waanzin van de oorlog aantoont
door middel van vijf infanteristen (De
Sergeant en zijn vier onsterfelijke ka
meraden). Zij vechten zich een weg
door Europa als naamloze helden Door
het individualistische karakter van ..The
Big Red One is Fuller er in geslaagd
om de waanzin van de oorlog een
overtuigende dimensie te geven. Met
Lee Marvin als De Sergeant en verder
Mark Hamill (uit ..Star Wars"), Robert
Carradine. Bobby DeCicco en Kelly
Ward.
(Cinema 1. 105 minuten. 12 jaar).
Dracula. Tamelijk recente (1979)
Dracula-verfilming van regisseur John
Badham. heel in de verte gebaseerd op
de oorspronkelijke klassieker van Bram
Stoker Frank Langella is hierin een
nieuw soort Dracula. die naast de ge
bruikelijke kunsten als een soort Spi-
derman opereert Bovendien spelen
ook modernere elementen een rol,
zoals auto en telefoon Technisch uit
stekend gemaakt, maar naar mijn ge
voel toch een tikkeltje te klinisch, zon
der enige humor En dat laatste is toch
wel nodig wil je het allemaal een beetje
verteerbaar houden als je toch al weinig
nieuwe elementen invoegt Voor de
Dracula-fans natuurlijkt een must'
(Cinema 2, 115 minuten. 16 jaar)
The Mountain Men. Niet helemaal
gaaf gemaakte avonturenfilm rond
pelsjagers in het begin der vorige eeuw.
Met Charlton Heston en Brian Keith in
de hoofdrollen als twee dappere pelsja
gers die alles trotseren om hun beroep
uit te kunnen blijven oefenen Maar de
tijden veranderen. Regisseur Richard
Lang is afkomstig van de televisie en
dat is in de hele film aanpak wel te mer
ken Desondanks een redelijk ge
maakte film Dat Charlton Heston wel
erg aan Mozes uit ..De tien geboden"
doet denken, kan hij natuurlijk ook niet
helpen.
(Euro. 102 minuten. 12 iaar)
The enforcer. Clint Eastwoord in
een Dirty Harry-film. Het is de derde in
een serie en al eerder in Amersfoort op
het doek geweest Deze keer gaat het
om een gewelddadige groep terroris
ten. die de stad en de bevolking van
San Fransisco bedreigen. Tijdens een
goed voorbereide terreur-aktie ont
voeren zij de burgemeester. Inspek(eur
Harry zet op eigen houtje een zenuw
slopende achtervolging in, op de voet
gevolgd door de jonge vrouwelijke
agente Kate Moore, die het vak nog
moet leren. Zij is pas gepromoveerd tot
inspekteur en wordt Harry's partner tot
zijn grote verdriet ..The Enforcer" vindt
haar climax op het voormalige gevan-
gen-einland Alcatraz. waar dirty Harry
tot het uiterste gaat en niet wil wachten
op hulp van zijn collega s
(Duo 2. 16 jaar).
filmagenda
Filmagenda voor Amersfoort van don
derdag 25 september t/m woensdag 1
oktober 1900.
Grand 1, tel 033-14632
.Max Havelaar" Dagelijks 13 30-19 00
uur (12 jaar).
Grand 2, tel 033-14632
..Caligula Dagelijks 13.45-20 15 uur.
(Strikt 18 jaar)
Grand 3, tel 033-14632
Once upon a time in the west' Dagelijks:
13 30-19 15 uur. (12 |aar)
Grand 4, tel 033-14632
American gigolo Dagelijks. 13.45-18 45-
2130 uur Zondag: 13.46-16 15-18 45-
21 30 uur. (16 iaar)
ders, die echter geen kans zien om zich
van de machtsketenen van de regent te
bevrijden En Max Havelaar alleen ten
strijde laten trekken
Scenario-schrijver Gerard Soeteman
is op een meer dan voortreffelijke ma
nier er in geslaagd om de nogal droge,
saaie basis-stof van Multatuli in leven
de filmtaal om te zetten Dat is een
knappe prestatie, waardoor Max Ha
velaar al voor de helft een geslaagde
film genoemd kan worden. De andere
helft van dit succes kan men op reke
ning schrijven van cameraman Jan de
Bont. die ook nu weer uitblinkt in
schitterende cinematografie, en de
hoofdrolspelers, waarbij met name
Peter Faber excellent, door de bezield
heid. waarmee hij Max Havelaar tot le
ven laat komen Maar het is tevens een
feit, dat zeer zeker voor Nederlandse
begrippen (waar men nogal eens wat
slordig omspringt met de bijrollen) ook
de andere vertolkingen volkomen tot
hun recht komen Zoals Sacha Bulthuis
MAX HAVELAAR
Het is nu ruim vier jaar geleden, dat
regisseur Fons Rademakers ons
verraste met zijn film „Max Have
laar" naar het gelijknamige boek van
Multatuli. In de afgelopen vier jaar is
gebleken, dat ook het buitenland de
ze film (in de Verenigde Staten bij
voorbeeld) aantrekkelijk genoeg
vindt voor een release. Een suc
cesfilm dus en dat geldt dan vooral
ten aanzien van Nederland, waar
„Max Havelaar" vrij lang in roulatie
bleef. Deze week is „Max Havelaar"
de vi/ftiende eeuw, hoorden we
plotseling een eentonig gemom
pel Aanvankelijk schonken we er
geen aandacht aan, maar na een
half uur begon het toch tot ons
door te dringen, dat het iets méér
was dan een mislukt gefluister
tussen archivaris en amateur-ge
nealoog.
Het bleek een oud, grijs en ver
schrompeld mannetje te zijn. Een
zeldzame verschijning met een
gerimpeld gezicht, bijna van het
zelfde perkament als het boek
voor hem en een gedistingeerd
grijs puntbaardje. Zijn heldere
ogen gleden onvermoeibaar over
de voor ons onleesbare regels,
terwijl hij de vertaling half-luid op
las Een eentonige dreun.
In een flits besefte ik, dat ik hem
eerder hier in dit archief had aan
getroffen, een jaar geleden. Op
dezelfde plaats, met dezelfde
dreun over zich. ,,Hij is er weer,"
fluisterde ik.
Aan het eind van de middag,
een kwartier voordat het archief
zou gaan sluiten, werd ons ver
zocht de stukken weer in te leve
ren. Iedereen voldeed gehoor
zaam aan de wens van de ar
chivaris en binnen vijf minuten
was de archief-zaal vrijwel geheel
verlaten Wij waren de laatsten.
Op het oude mannetje na. Die had
zijn blik strak op het antieke
boekwerk gericht, terwijl hij regel
na regel opdreunde in die merk
waardige half-gemompelde
fluister- versie. Onverstoorbaar.
Eén met het perkament voor zich
De archivaris deed net, alsof hij
het mannetje niet zag en sloot de
laden van de kasten en sjouwde
sloffend met stapels stoffige boe
ken en mappen naar de gewel
ven.
Stil verlieten we de archiefzaal.
Buiten gekomen zei m'n vrouw
met een licht ontzag in haar stem:
,,Als we de volgende keer terug
komen zit ie er vast nog!" Het zou
ons niet verbazen Sterker nog: als
we na jaren terug zouden keren
zouden we hem nog steeds aan
treffen, regel na regel mom
pelend. Nog meer verschrom
peld, nog grijzer En misschien,
héél misschien is de oude stem
dan verstomd en ligt er alleen
maar een héél oud, verschrom
peld boek op de gladde eiken
houten tafel. Het levengeworden
woord uit het verleden zal dan
weer boek geworden zijnEn
de archivaris zal het dokument
zwijgend oppakken en terug zet
ten m die lange rij perkamenten,
beneden m de gewelven Totdat
er iemand komt die méér wil weten
over wat er in dèt levensboek be
schreven staat
V.
Brian Keith en Charlton Heston in ..The Mountain Menvan regisseur Richard Lang.
Grand 5, lei 033-14632
..New York, New York". Dagelijks 13 45-
18 30-21.15 uur Zondag 13 30-16 00-
18.45-21 30 uur. (a I
Cinema 1, tel 033-18900
.The Big Red One". Dagelijks: 13 45-
18 30-21 15 uur Zondag. 13 45-16 15-
18 45-21.30 uur (12 jaar).
Cinema 2, tel 033-18900
„Dracula" Dagelijks 13 30-18 30-21 15
uur Zondag: 13.30-16 00-18.30-21.15
uur (16 jaar)
Euro. tel 033-33655
„The Mountain Men Zaterdag en
woensdag 18 30-21 15 uur. Zondag
13.30-16.00-18 30-21.15 uur. Overige da
gen 13.30-18 30-21.15 uur (12jaar).
„Winnetou in de dodenvallei Zaterdag- en
woensdagmiddag 13 45 uur
Charlton Heston en Victoria Racimo in ..The Mountain Men
OUD
Duo 1, tel 033-16572.
ln de greep van de boogschutter Dage
lijks: 14 15-19 15-21.30 uur Zondag
14 15-16 30-19 15-21.30 uur. (18 jaar)
Ik weet met of het u is opgeval
len, maar steeds méér mensen
willen weten van wie ze eigenlijk
afstammen. De speurtochten naar
verre voorgeslachten nemen
steeds meer toe en niet voor ie
dereen eindigt een dergelijke
tocht door het verleden alti/d even
plezierig. Want wat moet je nou
meteen verre voorvader die tot het
edele gilde der dieven behoorde,
of een piraat, die in gouden eeu
wen de zeeën onveilig maakte
En je wilt ook nog wel even schrik-
ken van die naamgenoot, die per
soonlijk een handje heeft gehol
pen bij het om zeep helpen van de
gebroeders De Witt. Persoonlijk
zijn we alweer wat jaartjes bezig
met de eigen stamboom en dat is
waarlijk geen gemakkelijk kar
weitje. De meest vreemde sinjeu-
ren, ridders en schoenlappers,
schildknapen, monniken en
bierdrinkers prijken als groene
blaadjes aan onze gestaag groei
ende stamboom.
Zoiets gaat niet zo maar. Daar
moet Je wat voor doen. Genealo
gisch onderzoek plegen heet dat.
Snuffelen in bibliotheken, kerken,
musea en archieven Poorterboe-
ken, baljuwlij sten, kadasters, ker-
keboeken. Onleesbare hand
schriften, 15 eeuwse bood
schappenlijstjes, het zorgvuldige
huishoudboekje van de meid van
Jan Pieters Klaaszoon. Middel
eeuwse heldenverering en revo
lutionaire verguizingen. Nauw
keurig bewaarde familie-fondsen
inhalfvergane kalfsleren mappen,
opgebonden met een modern
touwtje Monnikenwerk.
Een stads-streek- of rijksarchief
bezoeken behoort tot de noodza
kelijkheden, wil je er ooit in slagen
om je eigen bestaan terug te
brengen tot één enkele ouder-
j paar, eeuwen geleden door een al
dan niet gelukkig toeval samen
gevoegd.
Enkele weken geleden kwamen
I wij opnieuw voor zo'n snuffelbe-
I zoek in een rijksarchief. Het was
ons derde bezoek daar en we
voelden ons er al aardig thuis
Zo'n archief heeft een geheel ei
gen sfeer De stof van eeuwen
geurt om je heen. Je treft er heel
vaak dezelfde soort mensen. Fa-
I natieke speurders, die met niet
aflatende ijver de oude geschrif-
I ton bestuderen en de ene hoop
oud papier na de andere uit de
gewelven laten opdiepen. Terwijl
we enige tijd in diepe rust verzon
ken bezig waren met allerlei „pré-
I historische" puzzels in de vorm
van handgeschreven registers uit
beide jagers op goede voet te blijven
met de Crows De Zwartvoet-indianen
vallen voortdurend aan en na zo'n aan
val besluiten de Crows, samen met de
beide pelsjagers, om opperhoofd
Heavy Eagle en zijn Zwartvoet-india-
l nen af te straffen Ze omsingelen het
indianendorp en winnen het gevecht
Tyler komt oog in oog te staan met
Running Moon, de vrouw van Heavy
Eagle, die bij hem blijft.
Hierna ontwikkelt zich een romance
tussen die twee, maar het leven gaat
i verder en dat betekent hard vechten
voor het toch steeds schameler wor
dende bestaan, omdat de prijs van be
verpelzen inzakt. In de beschaving
prefereert men op een gegeven mo
ment zijde inplaats van pels
Heavy Eagle en zijn makkers zinnen
j uiteraard op wraak en daaraan ontko-
1 men de twee ruige ..mountain men'
niet. Frapp wordt zelfs gescalpeerd,
ook al weet hij deze bloedige gebeurte
nis wel te overleven Running Moon
(Victoria Racimo) wordt door de india-
nen-chief teruggehaald
Regisseur Richard Lang is er lang
1 niet altijd in geslaagd om een even
wichtige filmstijl te handhaven Mis
schien dat daar ook het scenario van
1 Frasser Clark Heston de oorzaak van
is Heston's zoon heeft wel veel tijd be
steed aan research, maar dat is natuur
lijk niet voldoende. Jammer is ook, dat
i regisseur Lang onvoldoende gebruik
heeft gemaakt van het schitterende
berglandschap van de Rocky
Mountains
Wie zich Heston herinnert in zijn rol
als bijvoorbeeld ..Mozes" in ..De Tien
geboden", zal wellicht een overeen
komst zien in „The Mountain Men".
Want Charlton Heston blijft zich in feite
gedragen als de Mozes van de Rocky
Moutains: onverzettelijk, schier on
overwinnelijk.
We hebben slechtere films gezien
dan „The Mountain Men" en uit dat
oogpunt zullen de liefhebbers van
westerns er ruim honderd minuten aar
dig kijkplezier aan kunnen hebben
(Euro. 102 minuten. 12 jaar)
lijk niet mis Het is niets meer en niets
minder dan een vrij authentiek verslag
van wat wij Nederlanders in de vorige
eeuw als bezettingsmacht op Neder-
lands-lndié hebben gepresteerd Max
Havelaar. de hoofdpersoon, signaleert
de enorme misstanden die er bestaan
en verzet zich er tegen. Maar zoals al
tijd. ligt de macht bij de sterkste. Rade
makers is er zonder twijfel in geslaagd
een moeilijk verteerbaar brok literatuur
in begrijpelijke, aansprekende en logi
sche filmbeelden om te zetten. Mede
dankzij cameraman Jan de Bont werd
„Max Havelaar" - ondanks de voor Ne
derlandse begrippen ongewone lengte
van twee uur en vijftig minuten - een
juweel van een film.
Multatuli's boek. maar duidelijker en
doordringender nog Rademakers film.
wil een beeld geven van het kapitalisti
sche uitbuitings-systeem in het voor
malige Nederlands-lndië. Het boek was
als een aanklacht bedoeld, geschreven
vanuit het gezichtspunt van een jonge,
bezielde ambtenaar, die het betere wil
Het is de opstand van een enkeling, die
doeltreffend in beeld wordt gebracht
Onzichtbaar gesteund door de inlan
als de vrouw van Max Havelaar. die
levensecht is door de eenvoud. Joop
Admiraal als de man. die wordt vergif
tigd, Krijn ter Braak als de controleur (de
lafheid in ambtenarenkleed) en Frans
Vorstman als de gouverneur-generaal
Dus geen kritiek?
Toch wel. Maar dat treft eigenlijk al
leen maar de lengte van de film Rade-
makers heeft een voor mijn gevoel te
lange aanloop moeten nemen om tot de
harde kern van het verhaal te komen
Een aanloop, die evenwel deels wordt
gekompenseerd door een voorbeeldige
introduktie van de sfeer met het verfil
men van het bekende Saidjah en Adin-
da-verhaal, waarbij de buffel de tijger
doodt en het landschap van Indonesië,
dat zelfs zonder enige handeling fas
cineert door haar grootsheid en
schoonheid
„Max Havelaar is - door al deze in
grediënten - een puur Hollandse film
van internationale allure. Een kombina-
tie die niet vaak tot een echt succes
heeft geleid, maar ik geloof toch, dat de
verfilming van Multatuli's klassieke ro
man een uitzondering op deze regel zal
zijn. Aldus de filmrecensie uit 1976
(Grand 1 170 minuten. 12 jaar).
Duo 2, tel 033-16572.
„The Enforcer" Dagelijks 14 00-19 00-
21.15 uur Zondag 14 00-16.15-19 00-
21 15 uur (16 jaar)
Duo Nachtvoorstellingen
Vrijdag- en zaterdagavond: 23.45 en 24 00
uur
Duo 1. tel 033-16572.
..Josephine Mutzenbacher' deel II 24 00
uur (18 jaar)
Duo 2, tel 033-16572.
„Komplot op zee" 23.45 uur (16 jaar)
i Lerry Jantho als Saidjah in ,,Max Havelaar".
