leusder krant:
SCHinERENDE COLLECTIE
Verrassende expositie van
Oud-Egyptische kunst in Galerie Leusden
DINSDAG 18 NOVEMBER 1980
kijk op kunst
rukte Horus wel een oog, het oedjat-
oog, maar Seth werd overwonnen en
gedood, en Horus besteeg de troon.
Onder de amuletten, die tussen de
linnen banden van de mummie werden
gestoken, bevond zich vaak een amulet
met het oedjat-oog erop. Dat oedjat-
oog is het oog dat Horus in de strijd
tegen Seth verloor, maar dat hem door
Thot weer werd teruggegeven. Als
amulet beschermt het de drager tegen
zijn vijanden
OESJEBTI'S
Dan zijn er de ushabti of grafbeeldjes.
Op de tentoonstelling in Galerie Leus
den is een houten grafbeeldje met hië-
roglyphen uit de 7de eeuw vóór Chris
tus aanwezig.
Oesjebti's zijn kleine beeldjes van
dienaren, die met honderdduizenden in
de graven zijn gevonden. Zij moesten
voor de dode handenarbeid verrichten,
hen beschermen tegen gevaren, en
moesten voor hem dansen en zingen.
Soms werden er 365 oebsjebti's mee
gegeven, voor iedere dag een andere.
LEUSDEN - Heel verrassend In
Galerie Leusden dit keer een ten
toonstelling van oud Egyptische
kunst. Afkomstig uit de partikuliere
verzameling van David R. van Dam te
Vinkeveen. Die veelvuldig naar
Egypte reist, en veel kennis van za
ken heeft wat de oud Egyptische
kunst betreft. Hij garandeert on
voorwaardelijk de echtheid van de
aangeboden stukken.
KOPTISCH WEEFSEL
Het sierweefsel was ontworpen aan
de hand van voorwerpen, die men toe
vallig had gezien, en erin wilde verwer
ken. klassiek van opvatting. Of als sym
bool gestileerd, en schematisch deko-
ratief.
De figuren zijn vlak, ongeproportio
neerd en enigszins stijf Altijd omlijst
door sierranden, bestaande uit geome
trische of plantmotieven. In de duidelijk
afgetekende vlakken overheersen
roodbruin tot violet en zachte tinten
groen, omrand met harde contouren.
meermalen om de kettingdraden won
den, over de gehele breedte van het op
te vullen vlak Ook voegden ze ket
tingdraden tóé onder het weven. Ook
omwikkelden ze de kettingdraden wel
afzonderlijk met lussen in alle richtingen
om de gewenste welving te krijgen
Van die welvingen is uiteraard op de
tentoonstelling in Galerie Leusden
weinig meer te zien. Wel komt de char
me van de wat onbeholpen voorstellin
gen en de fraaie belegen" kleuren
zéér direkt over De prachtige stukken
weefsel, waar de tijd overheen is ge
gaan, zijn zeer fraai achter ontspiegeld
glas op een zwarte achtergrond aange
bracht, en ingekaderd door een smal
metaalkleurig lijstje. Het zijn randen
overgebleven van gewaden of kleden.
Met wisselend geometrische motieven
èn levendige beweeglijke figuren. Rode
bloemmotieven met groene bladeren,
afgewisseld als bij een Griekse rand
Figuren in banden gewezen, met on
eindig gevarieerde randjes afgezet.
De fragmenten Koptisch weefsel zijn
afkomstig van de opgravingen bij El
Houta, nabij Assyut in Egypte.
Dan zijn er sarkofaagmaskers, us
habti of grafbeeldjes, scarabeeën of
kevers die als amulet fungeerden. En er
is een zeer interessante kollektie ar
cheologische sieraden, vervaardigd
door Ellen Elout. Het is een heel fas
cinerend geheel
MEDOEM
Er zijn enkele vondsten uit Medoem,
dat aan de westelijke Nijloever (waar
alle grafcomplexen liggen), ten oosten
van de oase El Fayoum is gesitueerd
Hier had farao Hoeni, de laatste vorst
van de derde dynastie uit het Oude Rijk.
olm. 2700 jaar vóór Christus, een begin
gemaakt met een piramide. Zijn
schoonvader Snofroe heeft de piramide
waarschijnlijk laten afbouwen. Het is
hier ook, dat Vassali uit een dichtbij ge
legen graf, zo meldt Hans Strelocke in
zijn eerder genoemd boek, de muur
schilderingen redde met de beroemde
ganzen van Medoem. Bij Galerie Leus
den treft u een houten grafbeeld uit Me
doem van de 4e of 3e eeuw vóór Chris
tus. De konfrontatie met een zo oud
beeld, en dan niet in een museum maar
in de vitrine van een galerie in de eigen
woonomgeving, is altijd weer even
adembenemend.
EL FAYOEM
Ook uit de Oase El Fayoem, midden
in de woestijn, ongeveer honderd kilo
meter ten zuidwesten van Cairo gele
gen, waar Sobek met de krokodillekop
werd vereerd, zijn enkele vindsels aan
wezig. Een terracotta sarcofaagmasker
monumenten zegelringen en amulet
ten. Grote stenen exemplaren stonden
in en bij de tempels.
Ook zijn er oedjat-ogen van porselein
uit de 4de of 3de eeuw vóór Christus. Zij
zitten ook aan een mummiekollier met
diverse amuletten.
OEDJAT-OOG
De god Thot, oorspronkelijk een
maangod, later de god van kennis en
wetenschap (afgebeeld met de ibiskop,
of als ibis of als baviaan) lichtte Horus,
oorspronkelijk als valk heerser van het
luchtruim en later zonnegod, toen hij
een man was geworden in over de ge
welddadige dood van zijn vader Osiris,
die door diens broer Seth in een koffer
was gesloten. Horus wilde zijn vader
wreken, en daagde zijn oom Seth uit tot
een tweegevecht in de Delta. Seth ont-
ELLEN ELOUT
Last but not least de sieraden van
Ellen Elout uit Amstelveen. Op een zeer
natuurlijke wijze past zij oude stenen,
kralen, zegels, amuletten in haar siera
den toe. En metnatuurlijke" bedoel ik,
dat zij bij die oude vondsten zettingen
kreëert, die logischerwijze uit de steen
of de kralen voort schijnen te komen.
Zo heeft zij een prachtige blinde kor
nalijnen scarabee gemonteerd in vleu
gels met het zonneschip, uitgevoerd in
18 karaats goud met zilver De scara
bee is uit de 3de eeuw vóór Christusr
Ook is er door haar een fraai mum-
miekraagcollier gemonteerd van zwarte
kraagkralen, gemonteerd aan een slui
ting met Horuskoppen in goud en zilver.
De kralen dateren uit 500 jaar vóór
Christus.
Mummiekraalkragen werden als een
net over de mummie heengelegd voor
dat hij in de mummiekist of -koffer werd
gelegd De kraagsierden bestaan uit
pijpvormige kraaltjes, waarvan de kleur
en de afmeting gebonden zijn aan de
persoon.
Eline Ewout heeft een kraagketting
van uitzonderlijk kleine blauwe mum-
miekralen gemonteerd met een papy-
rusvormig slot. Ook in dit sieraad zijn
een grote eenheid en eenvoud bereikt.
Dan is er een mannenring met een
blauw faience zegel, gevat in goud en
zilver Door Eline Ewout dwars gevat,
omdat alle zegels dwars op de vinger
werden gedragen.
Een onyxkraal heeft zij gemonteerd
aan een zilveren ketting. De onyx wordt
door haar als ..predynatisch" aange
duid, en zal aan vlas of riet zijn gedra
gen.
Er is ook een heel mooie 18 karaats
gouden ring met een scarabee uit 500
jaar vóór Christus. Ellen noteert daarbij,
dat de scarabee meestal uit speksteen
werd gesneden. Hij werd geglazuurd en
verhit, zodat aan de buitenzijde een
harde laag ontstond. De binnenkant
bleef zacht.
Er is heel wat studie en kundigheid
voor nodig om niet in sieraden te ver
vallen, die pure kopieën zijn van de oud
Egyptische of in opzichtige kitscherige
sieraden, die in diverse warenhuizen
worden aangeboden. Eigen inventiviteit
moet goede, verantwoorde oplossin
gen aandragen.
De tentoonstelling in Galerie Leus
den is te zien tot en met zondag 21
december, van woensdag tot en met
zondag van 13.00 tot 18.00 uur, Arden
nen 11 in Leusden-Centrum.
Er is een schitterende kollektie Kop
tisch weefsel, voornamelijk uit de 6de
en de 7de eeuwen na Christus. Waar
schijnlijk afkomstig van gewaden en
kleden, die in kerken of kloosters wer
den gebruikt.
De eigenlijke oorsprong van de
Christelijke kerken in Egypte is duister.
Sinds de 2de eeuw is het bestaan van
de christelijke gemeente in Egypte
echter een bewezen feit. Al in de 3de
eeuw was de bijbel in het Koptisch ver
taald
De naam Kopt is waarschijnlijk afge
leid van het Griekse woord Aiguptios.
Egyptenaar, gupt, werd in Arabisch
gobt.
Reeds in het begin van de 3de eeuw
begonnen onder Septinius, Severus en
Decius de eerste Christenvervolgingen.
Omstreeks het begin van de 4de eeuw
brak toen ook nog in kerkelijk verband
een theologische strijd uit. In Egypte
weigerden de monofysieten het con
ciliebesluit van Chalcedon in 451 te er
kennen. Zij bleven bij hun mening, dat in
de persoon van Christus één wezen
van goddelijk-menselijke natuur was
belichaamd Als gevolg hiervan scheid
de de kerk van de Kopten zich af van de
staatskerk. Er ontstond een kloof tus
sen Alexandrië en Konstantinopel, die
ondanks herhaalde pogingen niet meer
kon worden overbrugd. Omstreeks het
jaar 1000 ontstond er een verschrik
kelijke Koptenvervolging.
HETEROGENE STIJL
De kunst van de Kopten vertoont een
heterogene stijl. Het is een gestileerde
volkskunst: Die een bonte mengelmoes
weerspiegelt van Oud Egyptische, hel
lenistische, Romeinse en Byzantijnse
invloeden. Er zijn geen grote Koptische
kunstenaars. De Koptische hand
werkslieden hanteerden hun eigen wij
ze van uitbeelden.
Hun grootste kracht is het weefwerk
en de schilderkunst.
De Koptische weefkunst stamt, on
getwijfeld, van de wolweverijen uit de
tijd van de Ptolemaeën. Wol en linnen,
slechts zelden katoen en zijde, werden
verwerkt tot kleding, dekens en kleden,
muurversiering, voorhangsels, doeken
en sjaals.
NOPPENTECHNIEK
Geïnspireerd door de beschilderde
vazen weefden de Koptische wevers in
de Oud Egyptische noppentechniek. Ze
vulden de details in hun weefpatroon op
om ze goed te laten uitkomen: spieren,
krullen, gelaatstrekken, gedrapeerde
gewaden, modieuze accessoires. Hans
Strelocke vertelt voorts in zijn „Egypte,
Geschiedenis, kunst en kuituur in het
Nijldal" dat de Kopten de inslagdraden
uit de 3de of 2de eeuw vóór Christus.
En een houten masker van een sar-
kofaagdeksel uit de 4de eeuw vóór
Christus. In de Fayoem bouwden ver
schillende farao's hun piramiden en het
legendarische labyrint, één der voor
naamste bezienswaardigheden voor
bezoekers van Egypte in de verre oud
heid.
Dan zijn er enkele houten maskers,
mummiemaskers, dodenmaskers of
maskers van sarkofaagdeksels, date
rend uit de 7de, 6de en 4de eeuw vóór
Christus, die heel fraai gemonteerd zijn
op een beige achtergrond, omlijst met
een zwart randje.
Er is een houten valk, voorstellend de
God Horus, die vermoedelijk afkomstig
is van een papyrusbeeldbasis uit de
5de eeuw vóór Christus. Er is een hou
ten grafbeeld uit Thebe, gedateerd: 7de
eeuw vóór Christus. Met een tweedelig
embleem op het hoofd. En daarbij denk
je dan altijd Beneden- en Opper-Egyp-
te.
SCARABEE
Er zijn amulettes, scarabeeën, kol-
liers, die oorspronkelijk allemaal aan de
doden of tot de borstsieraden van hun
mummieomhulsel behoorden. Als de
morgenzon werd de god Re ook Chepri
genoemd, en in het hiërogliefenschrift
voorgesteld als een scarabee, de heili
ge mestkever. Net zoals de zon iedere
morgen door eigen kracht uit de andere
wereld omhoog stijgt, zo brengt de
scarabee via eitjes, die hij in zijn eigen
uitwerpselen legt. nieuwe kevers tot le
ven. De mestkever met het glanzend
groenblauwe schild werd afgebeeld op
Atc JE EP
SU KT KPVCÏ
DE WEU
tE
L Cc J- .«ttSiyOaU,!1'r
AfWOLD
RBM/twoopptI
re
atoeyuyke
