Zo was het in 1930...
KWATTAS
REEPEN
SLAAN ALLES
KNOCKOUT
Uiteindelijk
UITEINDELIJK <1
DECEMBER 1980 t#
BARNEVELD - De krant herinnert ons wat er in dit bijna
voorbije 1980 is gebeurd. Wij doen dat ook. Maar wij ne
men u tevens nog eens mee door 1930, dat een halve eeuw
geleden werd opgedoekt. Wat is er in een halve eeuw toch
veel veranderd en gebeurd.
Wat hetzelfde bleef is dat elk nieuw jaar met de onopge
loste problemen van het vorige jaar wordt opgescheept.
Jaarwisselingen zijn dus niets bijzonders, maar vader Tijd
vraagt nu éénmaal om adempauzes. Vijftig jaar geleden
droegen onze vaders galgen en sokkenophouders, het ver
voer geschiedde met paard en wagen of per boot en de
melk werd met een hondekar aan huis bezorgd. Heet
water voor de was kwam van de water- en vuurbaas, knus
se snoepbedoeninkjes verkochten toverballen, duimdrop
en zoet hout voor één cent en kinderen waren al dolgeluk
kig met een glaasje grenadine en een chocolade-reep.
Dacht U dat wij ons in die tijd wasten met badschuim en
deodorant gebruikten voor onder de oksels? Ben je
malwij wasten ons in de tobbe en groene zeep reinigde
alles en verdreef ook de stankjes. Gordijnen met bal
letjesfranje sierden in kamers en kolen scheppen behoor
de tot de dagelijkse besognes.
Een enkeling bezat radio of pa
théfoon, avonden werden gevuld
met een spelletje ganzebord en
domino. Wij gingen vroeg naar
bed om kolen en licht te sparen en
voor de goedkoopte lazen wij de
krant coöperatief met de buren
Armoe was troef, maar wij maak
ten het ons gezellig
VOER VOOR NAZI'S
Op politiek terrein tierde het on
behagen. De overwinnaars die
Duitsland in de eerste wereldoor
log klein hadden gekregen wisten
met de vrede geen raad. Het ver
drag van Locarno (1925) was een
lachertje gebleken en alle onbe
nullig gepraat leidde tot niets. Op
de twee vredesconferenties in Den
Haag (1928 en 1930) bleek het
streven naar internationale sa
menwerking steeds zwakker te
worden, eigen belangen domi
neerden Over de beëindiging van
de militaire bezetting van het Rijn
land werd men het eens, de Duitse
herstelbetalingen bleven een knel
punt Dat kon ook niet anders om
dat Duitsland trots allerlei goede
beloftes beknot werd in zijn handel
en de kans niet kreeg terugbeta
lingen te doen.
Slechts de twee briljante staats
lieden Gustav Stresemann
(Duitsland) en Aristide Briand
(Frankrijk) streefden een duurza
me vrede na. Zij hadden er geen
moeite mee een stap terug te doen
wanneer de vrede daarmee werd
gediend. Stresemann stierf in
1929, moegestreden en slechts 51
jaar oud. De grijze sympathieke
DOOR JAAP VAN RIJN
Briand was er kapot van en kwam
alleen te staan tegenover lieden,
die het vertikten rechtvaardige
wegen te bewandelen. Toen
Briand een federatie van Europese
staten als bijdrage voor de vrede
bepleitte werd dat met een min
zaam beleefdheidsapplausje af
gedaan. Aan het graf van Strese
mann getuigde Briand van zijn
vriend, de redder van Duitsland,
die Duitslands' vrijheid door middel
van hoge herstelbetalingen had
willen afkopen
Alle geharrewar op vele waar
deloze conferenties bleef niet zon
der gevolgen Met name de oppo
sitie in Duitsland laakte deze Er-
füllingspolitiek, die gevoed werd
door de afkeer van de op afbeta
lingen gekochte vrijheid. Hel
maakte dat de groei van de natio-
naal-socialistische beweging in
Duitsland niet meer te stuiten was.
Vanuit het ..Braune Haus" in Mün-
chen propageerde Adolf Hitler ht
nazisme, dat bij de verkiezingen in
september 1930 met een enorm
aantal stemmen uit de bus kwam
Hitier kon zich gaan voorbereiden
op de grote slag en dat betekende
dat Europa een lange periode van
mensonterende wandaden en be
nauwenis tegemoet ging.
WERELDNIEUWTJES
In Brits Indië werd de vrijheids
strijder Mahatma Gandhi in de ge
vangenis van Bombay opgesloten.
De man grossierde in hongersta
kingen en kwam dan weer vrij. Met
zijn acties wilde Gandhi het Britse
imperialisme aan de kaak stellen.
een Kwatta-reep. Nog voor een stuiver
In Duitsland kapseisde het kabi-
net-Müller en Dr. Heinrich Bruning
werd de nieuwe premier. Dr.
Schacht keerde de Duitse
Reichsbank de rug toe en het kel
deren van de mark bracht Duits
land op de rand van bankroet.
Frankrijk zat ook in de nesten
Daar stapte het bewind van
Chautemps al na vijf dagen op en
Tardieu zou het iets langer klaren.
Op 1 juli 1930 vierde Mainz feest
omdat het Rijnland na elf jaar be
zetting van de laatste Franse sol
daat werd bevrijd.
In Leningrad werd een of
ficierscomplot tegen de staat ont
dekt. reden voor Stalin om enkele
dwarsliggers uit de weg te ruimen.
In Nederlands Indië werden zes
leiders van de Partij Nasional In
donesia" in de gevangenis van
Bandoeng ingesloten, onder hen
bevond zich Ir. Soekarno. België
vierde feest vanwege de geboorte
van prins Boudewijn en een neef
van de overleden keizerin Zaoedi-
ve verhief zichzelf tot koning (Ne
gus) van Ethiopië en noemde zich
Haile Selassie.
ORANJE...
Na een serie nederlagen speel
de Oranje weer eens verdienstelijk
gelijk (1-1) tegen Italië, een huza
renstuk -tegen de kampioen van
Europa. Niet vreemd daaraan was
de terugkeer van onze bijna 34-ja-
rige captain Harry Dénis, die meer
dan een jaar wegens blessures
niet had kunnen spelen. Maar toen
deze eminente HBS-er toch met
stoppen besloot was er voor
doelman Gejus van der Meulen
geen houden meer aan. Nederla
gen tegen Hongarije (2-6) en Zwit
serland (3-6) noopte de nieuwe
bondsvoorzitter Dr. van Prooije tot
ingrijpen. Hij gaf Karei Lotsy op
dracht voor een winnend Neder
lands elftal te zorgen.
In België lag de beroemde
Raymond Brame, die een café ex
ploiteerde. overhoop met het
„Cafébazenbesluit" Dit verbood
amateurs een café te drijven
Braine pakte zijn biezen en ging
veel geld verdienen bij Spar
ta (Praag) Go Ahead werd lands
kampioen. Feyenoord won én de
vaderlandse beker én de zilveren
bal en Blauw Wit de AROL-beker.
De voor het artsenexamen ge
slaagde van der Meulen speelde
zijn 40e- en Van Kol en Tap hun
30e interland en Bakhuys vertrok
naar Indié. Ajax speelde grandioos
en versloeg in vriendschappelijke
wedstrijden PSV (10-2). Wage-
ningen (8-1) en Vitesse (9-2).
maarrrverloor in Oostenrijk
met 16-2 van Wacker. Internatio
naal telden wij nauwelijks of niet
ALLERLEI
Helen Wills en Tilden wonnen
Wimbledon, de eerste trouwde in
San Fransisco met de bankiers
zoon Frederic Moodey
Kingsford Smith en onze land
genoot Evert van Dijk vlogen met
de ..Southern Cross" over de
oceaan en werden op de lunch ge
nodigd bij de Amerikaanse presi
dent Herbert Hoover Het koppel
Rausch-Hurtgen won de zes
daagse van Dortmundt, in de sprint
moest Piet Moeskops de meer
dere in de Fransman Michard er
kennen en Jaap Moorman werd
voorzitter van de KNAU.
Kea Bouman, Timmer en
Diemer Kool excelleerden in de
tennissport, bij de athletiekers
moest het van Tollien Schuurman,
Chris Berger (vader van Alice) en
Cor Gubbels komen en de Finse
speerwerper Janinnen wierp als
eerste 70 meter
Max Schmeling werd wereld
kampioen boksen zwaargewicht
en zou later worden verslagen
door de Italiaanse reus Primo Car-
nera, onze korfbalploeg won met
7-1 van België en de hockey ers
klopten de Rode Duivels met 4-0
en 3-1
De Australische aviatrice Amy
Johnson tenslotte vloog als eerste
vrouw de solovlucht Londen-Bris-
bane. In de zeer snelle tijd van
19 dagen.
IJmuiden opende koningin Wil-
helmina de noorder schutsluis, Ir.
Mussert werkte aan de verwezen
lijking van zijn NSB, waarvan aan
vankelijk ook joden lid konden
worden en dr Jan Tinbergen
(kortelings weer in het nieuws) en
ir. H. Vos werkten het ..Plan voor
de Arbeid" uit.
De ..Graf Zeppelin" vloog weer
over ons land en 's-werelds' groot
ste vliegboot de Do-X deed zulks
voor het eerst. De KLM vervoerde
elf duizend passagiers en de heer
Veraart nam een „regenmake-
rijproef" op Schiphol. Hij had een
methode bedacht om kunstmatig
neerslag uit een vliegtuig te wer
pen uit grote hoeveelheden op
zeer lage temperatuur gebracht ijs.
Van die pogïngen is weinig terecht
gekomen
In de States won het krantenim-
Marlene Dietrich als tingeltangelzangeres in ..Der Blaue Engel"
RAMPEN
In de Wenzelausmijn bij Neuro-
de (Silizié) kwamen 162 mijn
werkers door verstikking om het
leven, een aardbeving in Zuid-Ita
lië meldde enige duizenden doden
en in Peking eiste een koudegolf
het leven van 15.000 slachtoffers.
Nabij het Franse stadje Beauvais
stortte het Britse luchtschip, de R.
101 neer (51 doden) en tijdens de
bevrijdingsfeesten van het Rijn
land stortte de pontonbrug aan de
Deutsche Ecke bij Koblenz in (35
doden).
CINEMA EN THEATER
Erich Maria Remarque's be
roemde boek ,,lm Westen nichts
neues" werd verfilmd en Lew
Ayres kreeg de hoofdrol, de 17-ja-
rige Lorette Young trouwde met de
filmster Grand Withers en goed in
de markt lagen Clare Bow en Jean
Arthur
Greta Garbo en Nils Asther do
mineerden in de film „Om het
kind", Frances Dee en Maurice
Chevalier in ,,Le petit Café" en
Mariene Dietrich en Emil Jannings
in Blaue Engel". Harold Lloyd
was de rijkste filmster ter wereld en
Greta Garbo schafte zich voor
2500 - een avondjaponnetje
aan. Een fortuin in die jaren.
Buziau verwierf applaus met
..Turf in je ransel" Tilly Lus en Cor
Ruys speelden ..Het café'tje" en
Vera Bondam stond 12'/2 jaar op
de planken Ruys was een kwart
eeuw aan het toneel en in Rot
terdam trouwde Johan Heesters
met Louise Ghijs. Fien de la Mar en
Louis Gimberg „deden" Kloris en
Roosje. Albert van Dalsum trouw
de met Do Hoogland en grote be
kendheid genoten Jan Musch.
Eduard Verkade en Louis Saal-
born.
GEMENGD NIEUWS
Op 1 maart 1930 trad de ziekte
wet in werking en ook de win
kelsluitingswet kwam van de
grond Niet minder belangrijk was
dat men met de bemaling van de
Wieringeermeerpolder begon. In
perium van William Randolph
Hearst aan macht, daar kwamen
op 12 juli meer dan honderd per
sonen van de hitte om het leven en
op de twintigste RAI kostte een
Ford coupé 1950,- en een Ford
Sedan de luxe 2450,-. De aard
beienoogst in ons land was slecht
en juli was een maand van verzen
gende hitte.
ZENDURENSTRIJD.
De VARA-zendtijd steeg van 8
naar 55 uur en dat wekte wrok bij
de AVRO. De volgelingen van
Willem Vogt organiseerden een
getuigen Het KRO-Salonorkest
werd gedirigeerd door Marinus van
't Woud en bij de AVRO en de VA
RA gaven Nico Treep en Hugo de
Groot de toon aan Johan Jong en
Cor Steyn bespeelden het „rooie'-
en Pierre Palla het AVRO-orael.
vervolg op pagina 5
Aan „Uiteindelijk" werkten
mee: Jan Kas. Jan van der
Hoeven, Marnix Kreijns, Pe
ter van Meenen, Dick van
Rheenen, Hans Mosterd. Bert
Vos, Dick Rebel. Minie van
Scherrenburg, Jo Koops, J.
van Rijn en John Bruinsma.
Voor zover niet nader ver
meld werden de foto's ge
maakt door Jan Pit, Hans
Verhorst en Janus Visser.
De eindredactie was in
handen van Bert Vos en Hans
Mosterd.
VOORPLAAT
Bij de voorplaat: Een af
beelding van een tegel, mo
menteel tentoongesteld in het
Otterlose tegelmuseum It No-
flik Sté, voorstellende Jozef
en Maria op weg naar Bethle
hem.
De foto is van Jan Pit.
