Expositie kerst- en nieuwjaarskaarten bij DHV
Postume expositie van
Amersfoortse schilder
C.M. Schoemaker in
Flehite
leusden knunl:
Muziek in de komende week
AKTIYITBITEN-MGHH
B OrYj N
DINSDAG 23 DECEMBER 1980
kijk op kunst
AMERSFOORT - Bij DHV Raadge
vend Ingenieursburo BV aan de Laan
1914 nr. 36 is tot en met vrijdag 2
januari 1981 een tentoonstelling te
zien van kerst- en nieuwjaarskaar
ten. U kunt er terecht van maandag
tot en met vrijdag van 10.00 tot 16.00
uur.
Het is een partikuliere verzameling
wenskaarten bijeengebracht door Net
tie Romeijn-van Gent.
De eerste gedrukte nieuwjaarswen
sen, vermeldt zij in de begeleidende
folder, komen uit Duitsland en Oosten
rijk, en wel in de 15de eeuw. Dit waren
kopergravures en houtsneden, die met
de hand werden ingekleurd. Het waren
devotieprenten met christelijk reli
gieuze voorstellingen Voor de gele
genheid werd er een tekst bij gedrukt:
,,ein gut selig jar"
Deze eerste nieuwjaarswensen vindt
men in het Brits Museum te Londen.
Men neemt aan, dat de wensen be
waard zijn gebleven omdat ze in gebe
denboeken waren achtergebleven
Ook in Nederland bezitten wij kollek-
ties oude wensen. Nettie Romeijn ver
meldt de prachtige kollektie
Nieuwjaarswensen uit de 18e en 19e
eeuw, die zich in het Westfries Museum
in Hoorn bevindt. Berijmde nieuwjaars
wensen, op briefpapier met voorge
drukte randen, werden aan de burgerij
aangeboden door lantaarnopstekers,
stovenzetters, porders, straatvegers.
De randen zijn in gekleurde houtsneden
in biedermeier, rococo- en klassicisti-
sche stijl.
1870: EERSTE GEDRUKTE
PRENTBRIEFKAARTEN
Omstreeks 1870 begon men in grote
getalen prentbriefkaarten te drukken.
Dit werd mogelijk doordat de druk
techniek was verbeterd En tevens om
dat de Oostenrijkse posterijen in 1869
toestemming gaven om korrespon-
dentiekaarten te versturen tegen een
laag tarief. Andere landen volgden dat
voorbeeld. In Nederland gebeurde dat
in 1871.
De eerste briefkaarten met een prent
werden gedrukt in 1872 in Zürich. De
kaarten werden onder andere bedrukt
met de toen geldende symbolen van het
geluk: het hoefijzer, het klavertje vier,
de big, het geld. Artistieke vormgeving
kwam er niet aan te pas.
ook nieuwjaarswensen. Tot deze groep
behoren, onder andere Escher. Pam
Rueter, W J. Rozendaal, Dirk van
Gelder en Nico Bielder.
Vooral van leden van de Nederland
se Exlibris Kring, aldus Nettie Romeijn-
van Gelder in haar toelichting kregen
deze houtgraveurs opdrachten. Twee
NEDERLANDSE
KRING
EXLIBRIS
Rondom 1900 werd een generatie
houtgraveurs geboren. Zij vervaardig
den veel gebruiksgrafiek, waaronder
bekende verzamelaars van grafiek. Ir.
Streus en Ir. Asselbergs. lieten ieder
jaar een wens maken.
Nettie Romeijn-van Gent eksposeert
de kaarten min of meer van de oudste
tijd naar het heden toe
In een aantal categorieën en rubrieken
van dezelfde sfeer en tijd, naar het ge
bruiksdrukwerk toe De selektie, die zij
heeft gemaakt, is vooral gericht op de
nieuwjaarskaarten, die door kun
stenaars werden gemaakt.
Jhr. Sandberg, die van 1937 tot 1962
direkteur was van het Stedelijk Museum
ontwierp vrijwel alle catalogi en afiches
voor de tentoonstellingen in het Stede
lijk en tevens de nieuwjaarskaarten.
Een aantal ontwerpen van Jhr. Sand
berg zijn in één der vitrines te zien.
Er zijn zelf gedrukte wensen te zien
van Jeane Bieruma Oosting, Otto de
Kat, Dick Cassee, Jan Montijn, Herman
Gordijn en Berserik. En zijn wensen van
de Cobragroep van Metten Koornstra
(1912-1978) de man van de verstilte
boomtekeningen, die de meest uitbun
dige kreaties (ook voor het boekenbal!)
kon maken. Er is een kollektie fantasti
sche ontwerpen van Melle (1908-
/WW'
1976). Er is een wens van Ans Wortel:
..in 't Land waar 't water altijd grijs is".
In de handel zijnde wensen worden
geleverd door Jo Spier. Grappig zijn de
gevouwen wensen in de vorm van bij
voorbeeld een schildpad- Alle goede
wensen voor 1977 kunnen in een open
te vouwen kast worden opgeborgen.
AMERSFOORT - Ter nagedach-
enis van de heer C. M. Schoemaker,
ele jaren een trouw lid van Flehite,
/ordt tot en met zondag 1 februari
981 een overzichtstentoonstelling
ehouden van zijn schilderwerk. In
luseum Flehite, Westsingel 50.
Cees Schoemaker werd in 1905 in
'eenendaal geboren. Hij kwam in 1979
ij een auto-ongeluk in Leusden om het
ïven.
Cees Schoemaker was de zoon van
en hoofdonderwijzer. Zelf werd hij ook
nderwijzer, en behaalde hij zijn hoofd-
kte tekenen. In 1930 kwam hij in
.mersfoort, waar hij onderwijs ging ge
en in de scholen aan de Coninck- en
e Wijersstraat
.Hij was een ongelofelijk veelzijdig
"i n", zegt mevrouw M. W Heijenga-
homp van Flehite ,,Hij had een gewel-
ige historische interesse. Ik heb jaren
tng met hem samengewerkt op het
ebied van de archeologie Hj was se-
-etaris van de werkgroep „Vallei en
emland", en ik zat in het bestuur van
e werkgroep van Flehite.
Hij hield zich ook bezig met het
aamkunde. De oud-Saksische en
(eltische vormen van namen schudde
j uit zijn mouw. Hij had er een speci-
ake feeling voor Hij is zo'n jaar of der-
9 onderwijzer in Amersfoort geweest,
ij had de kinderen veel te geven door
at hij veel wist
Hij was altijd bereid in zijn vrije tijd iets
aor Flehite te doen. Hij verrichtte ook
door
Anco Mali
kleine restauraties aan schilderijen voor
ons. Want in zijn vrije tijd schilderde hij
Al vele jaren. Hij schilderde niet om den
brode Hij hield veel van zijn schilde
rijen, en wilde er geen afstand van
doen.
Als jongen legde hij zijn omgeving al
vast Aanvankelijk met potlood. Later
met de kwast. Hij zat met zijn ezel in de
straten van Amersfoort, en schilderde
er vele bekende plekjes. Ook schilder
de hij veel in Leersum, de Betuwe en
Twente Hij hield van oude boerderijen,
van architektuur.
Zijn enorme belangstelling voor de
historie en zijn grote liefde voor de na
tuur deden hem de onderwerpen van
zijn schilderijen kiezen. Hij hield van
een mooie wereld. Het is mooi zomer
weer op zijn schilderijen. Het winterge-
zicht, het naakt, het stilleven en het
zelfportret ontbreken in zijn werk.
De heer Elias had destijds een af
spraak met hem gemaakt, dat hij kon
komen exposeren in Flehite. Toen
kreeg hij dat auto-ongeluk De tentoon
stelling is nu dus posthuum. Het is erg
jammer, dat hij dat nie\ meer heeft mo
gen beleven."
Er zijn op de tentoonstelling enkele
met potlood getekende portretten van
de hand van de heer Schoemaker te
zien, uit de jaren 1942 en 1943. Een
grijsaard van 92 jaar, een zeeman, een
oude smid. een oude koetsier, een oud
vrouwtje Anatomisch en als karakteris
tiek, niet onverdienstelijk getekende
portretten. Volgens mevrouw Heijenga-
Klomp zijn dit portretten die hij tekende
tijdens een tekenopleiding in de oorlog,
toen ze daar tekenden naar levende
modellen, merkwaardig dat de heer
Schoemaker niet verder is gegaan met
dit genre. Hoewel de tekenwijze, wat
men zou kunnen noemen nog schools
is, zijn het duidelijke beeltenissen van
levende mensen. Mevrouw Heijenga
hoopt, dat bezoekers van de tentoon
stelling deze mensen zullen herkennen,
zodat ze de portretten kan gaan duiden.
het is geschilderd. Ook hier hoop ik, dat
bezoekers de plaats zullen herkennen,
zodat we die kunnen vermelden".
Voor mensen uit de regio zijn er op de
expositie veel bekende hoekjes te zien.
De achterkant van de Muziekschool, de
Dievetoren, de Joriskerk in Amersfoort,
De Oude Utrechtse Postweg in Den
Treek te Leusden
Twee aquarellen, die Cees Schoe
maker in de jaren 1919 (de kerk) en
1920 (de schaapskooi) te Leersum
maakte, zijn relatief speels en los van
opzet Ook hier geldt, dat het merk
waardig is, dat de heer Schoemaker het
aquarelleren, dat hem lag, later niet
meer heeft beoefend.
Op de tentoonstelling zijn een aantal
tekeningen van zijn hand te zien, ver
vaardigd in potlood, doorwerkt met een
ietsje krijt, uit 1924 en 1932, er is een
getekende voorstudie van het schilderij
van Wijk bij Duurstede en er is bijvoor
beeld een ongedateerde Joriskerk. Het
merendeel van de geexposeerde wer
ken bestaat uit olieverf, waarmee de
heer Schoemaker het liefst werkte.
..Hij is te vergelijken", zegt mevrouw
Heijenga, ,,met de 18e eeuwse
schilders die (om den brode) door het
land trokken, en die overal mooie
hoekjes schilderden. Cees Schoema
ker schilderde dezelfde onderwerpen,
die zij aanpakten watermolens, oude
boerderijen, schuren, stadsgezichten,
schaapskooien, boswegen.
Hij heeft zijn doeken niet gepla
muurd, en vaak zie je de struktuur van
het doek door de voorstelling heen
Cees Schoemaker schilderde exact
wat hij zag. Bij een aantal schilderijen
heeft hij de plaatsen niet vermeld wéar
Relatief speels, ook qua licht, met
sterkere schaduwen, is het schilderij
van het dorpsplein in Amerongen uit
1970.
Veelvuldig komt de Onze Lieve
Vrouwentoren op de doeken van
Schoemaker voor. Soms is deze rijzig
als op de schilderijen van de bloesem in
de tuinen aan het Zand, en van de
Westsingel Soms is deze in de schou
ders gedoken als op de schilderijen van
de Appelmarkt 75 en van het Havik,
gezien vanuit de Bloemendalse bin
nenpoort
Er zijn ook twee onvoltooid gebleven
doeken van het portaal van de Joriskerk
(met schetsmatig aangegeven figuren),
en van de Joriskerk vanaf de
Groenmarktzijde, geschilderd vóór de
restauratie.
U kunt voor de conterfeitsels van
deze Amersfoortse schilder in Mu
seum Flehite terecht van dinsdag tot
en met vrijdag van 10.00 tot 11.00
uur. Op zaterdag en zondag van
14.00 tot 17.00 uur. De beide kerst
dagen en op Nieuwjaarsdag is Mu
seum Flehite gesloten. Vandaag, 24
december, en op 31 december sluit
het museum om 14.00 uur.
ZONDAG 21 DECEMBER:
KOFFIECONCERT MET BA
ROK TRIO AMSTERDAM
Lucius Voorhorst (flauto tra verso),
Anneke Uittenbosch (clavecimbel)
en Margriet Tindemans (viola da
gamba), samen vormend het Ba-
roktrio Amsterdam, treden zondag
21 december op in een koffiecon
cert in het Flint-theater. De leden
van het traio bespelen oude in
strumenten of copieën daarvan,
om behalve het notenbeeld, ook
het klankbeeld van de Barok te
reproduceren. Als er dan ook nog
een dosis muzikaliteit bij komt (en
dat mogen we van deze muzikan
ten verwachten), kunnen we he
lemaal tevreden zijn.
Zondag, 21 december, om 12 00
uur in het Flint-theater
VRIJDAG 26 DECEMBER:
KERST IN DE ST. JORIS
KERK, MET HET A.M.K.
Een traditie wordt voortgezet. Het
Amersfoorts Mannenkoor verzorgt
op de Tweede Kerstdag een kerst-
programma in de Sint Joriskerk.
Met medewerking van vocale en
instrumentale solisten, en vooral
niet te vergeten het publiek, zullen
kerstliederen uit vele landen wor
den uitgevoerd o.l.v. Godfried van
der Horst.
Tweede Kerstdag in de Sint Joris
kerk, aanvang 15.30 uur.
VRIJDAG 2 JANUARI:
NIEUWJAARSCONCERT
DOOR CYNTHIA WILSON
De Werkgroep voor oude muziek
..Joannes Tollius d'Amortorte lijkt
dit tweede seizoen pas echt goed
op gang te komen. Na twee suc
cesvolle concerten volgt vrijdag 2
januari een concert dat weer veel
lijkt te beloven Cynthia Wilson zal
in een Nieuwjaarsconcert de vol
gende instrumenten bespelen-
clavecimbel, Italiaans spinet, En
gels spinet en clavechord
Bij mijn weten is dat laatste instru
ment in Amersfoort niet eerder tij
dens een concert bespeeld ge
weest. Op het programma muziek
van Byrd, Gilbons, De Cabe'zon,
Frescobaldi en Sweelinck. Meer
over dit concert de volgende week
in deze rubriek
Vrijdag 2 januari, om 20 15 uur in
de Gerfkamer van de Sint Joris
kerk.
AART WIMMENHOVE
CURSUS VOGELS
HERKENNEN
De provinciale Vogelwacht
Utrecht afdeling Amersfoort or
ganiseert in het voorjaar van
1981 een cursus „Het herken
nen van vogels in de natuur". De
cursus omvat vier instruk-
tieavonden en 6 excursies. In
gegaan zal worden op o.a het
determineren van vogels,
broedplaatsen-keuze en ter
ritoriumgedrag bij broedvogels.
Ook zullen behandeld worden
vogeltrek, literatuur over vo
gels, vogelonderzoek zoals
nestkastencontrole en
broedvogeltellingen.
Tijdens iedere instruktie-
avond vindt een uitvoerige
soortenbespreking plaats,
waarbij kleurendia's worden
vertoond en vogelgeluiden
worden beluisterd.
Zowel tijdens de theoretische
als praktische lessen zal veel
aandacht worden besteed aan
het herkennen van vogels in het
veld, o.a. door de vogelzang te
bestuderen. De zes excursies
naar vogelgebieden - onder
deskundige leiding van gidsen
van de Vogelwacht - waarbor
gen het praktische gedeelte van
de cursus.
De cursusavonden worden
gegeven in Amersfoort. De ex
cursies gaan naar de Flevopol-
der, Den Treek, Schothorst, de
Eempolders, de Arkenheemse-
polder en Birkhoven. De kosten
voor deelname bedragen voor
leden van de Vogelwacht 20,-
voor nietleden 30,- (exclusief
vervoerskosten ekscursies). De
deelname is beperkt.
Opgave en inlichtingen bij
Daan van Tol, Schimmel-
pennickkade 9 te Amersfoort,
telefoon 033-751808. Na opgave
en betaling wordt het cur
susprogramma toegezonden.
De cursus start begin februari
1981.
VOGELWACHT KOÖR-
DINEERT VOEDEREN
Het is al weer 2 jaar geleden
dat we een extreem strenge
winter hadden. De kans zit erin
dat ook deze winter streng
wordt. Er is tenslotte alweer
aardig wat sneeuw gevallen en
vriezen doet het ook. De
Utrechtse Vogelwacht afdeling
Amersfoort wil proberen bij een
strenge winter tot een geslaag
de vogelvoerderaktie te komen.
Het is nodig de mensen, die al
vogels voederen en vrijwilli
gers, die dat willen doen, enigs
zins te coördineren. Dit betreft
voornamelijk het voederen van
de vogels in de buitengebieden.
Mensen die hieraan daadwerke
lijk mee willen doen kunnen
kontakt opnemen met onder
staand adres.
Mensen die deze win
tervoeders ktie financieel willen
steunen kunnen dit doen door
een bedrag over te maken op
gironummer 286944, t.n.v. Vo
gelwacht Utrecht te Nieuwegein,
onder vermelding van „win
ter voedering".
JAAP DEKKER BOOG-
IESET BIJ
STICHTING JAZZ
Op zondag 21 december or
ganiseert de Stichting Jazz in
Amersfoort voor de derde maal
een kerst Jazz In. In het restau
rant van De Flint treedt dan de
Jaap Dekker Boogieset op. Jaap
Dekker, plano, Chris Vring, bas
en Ab Dekker slagwerk hebben
al meerdere malen voor een
prima sfeer gezorgd bij de
Stichting Jazz en hebben met dit
concert een goede gelegenheid
om hun tegenvallende optreden
op de Groenmarkt tijdens de
laatste Keistadfeesten recht te
zetten. In de hal tussen restau
rant en theater treden de E8
Dixie Seven And One op. Een
dixieland orkest dat altijd met
veel animo musiceert en ge
woonlijk een vrolijke stemming
teweeg brengt. In de pauzes zal
er pianomuziek te horen zijn van
Eats Walker en Jelly Roll Morton
hiervoor zorgt een pianola met
deoriginele muziekrollen van de
hand van de meesters zelf. Ook
een bezoek van de kerstman is
op de kerst Jazz In te verwach
ten.
Restaurant De Flint, zondag
21 december 15.00 uur. Toe
gangsprijs 10,-; donateurs
ƒ5,-.
