„Juliana, vorstin naast de rode loper":
onvoltooide biografie van allure
Jef Geeraerts en de
Belgische politiestaat
Seth Gaaikema:
Terug naar de bron
sEHsntim
„DE COLTMOORDEN":
In het kort
Zondag
jeugddienst
in Marcuskerk
Nederlandse Bond
van Plattelands
vrouwen bijeen
Werkgroep
agrarische
aangelegenheden
niet bijeen
Samenkomst
gebedsweek
voor eenheid
Zaterdag
Hobby-instuif
bij Blijhof
Dra M. G. Schenk
Magdaleen van Herk
DONDERDAG 15 JANUAR11981
In de laatste maanden van 1980 zal
er geen boek zijn geweest, dat zo in
het middelpunt van de belangstel
ling heeft gestaan-en nog staat-als
„Juliana, vorstin naast de rode lo
per1' van dra. M.G. Schenk en Mag
daleen van Herk. Verschillende pas
sages uit het boek bleken bij ver
schillende al dan niet vooraanstaan
de Nederlanders niet al te best te zijn
gevallen. Ik wil hier op deze plaats
niet verder in gaan op de details,
want dat laat ik liever aan de blijkbaar
honderden Oranjespecialisten over,
die van opwinding bijna over elkaar
heenvielen om hun verklaringen aan
de pers kwijt te raken. Ik ben (geluk
kig) geen Oranje-deskundige en op
de Pro Juventute-kalender na, die
me elk jaar trouw wordt toegezon
den, is in deze rubriek nooit over
boeken over het Oranjehuis ge
schreven. Als er dan een eerste keer
moet zijn, dan komt dit voortreffelijk
boek van Schenk en Van Herk zeker
daarvoor in aanmerking. Met „Ju
liana, vorstin naast de rode loper1' is
namelijk sprake van een gunstige
uitzondering die de regel weer eens
bevestigt.
Het is een nuchter, in plezierige stijl,
geschreven historisch verantwoord
boek, ook al zullen de deskundigen
daar nog wel jaren over blijven kibbe
len. ..Een onvoltooide biografie" zoals
de schrijvers en de uitgevers dit boek
noemen. Op mij komt.Juliana, vorstin
naast de rode loper11 als zeer gedegen
over Geen valse romantiek of verslui
erende fragmenten. Juliana wordt uit
getekend aan de hand van talrijke, be
staande uitspraken, interviews, door
Zo nu en dan bekruipt mij een licht
onbehaaglijk gevoel, als ik ergens in
België word gekonfronteerd met ge
ndarme, rijkswacht of soortgelijke poli
tiekorpsen in dit overigens gastvrije
land. Wellicht dat verschillende nogal
onrustbarende artikelen over toene
mend fascisme in dat land die onbe
haaglijkheid hebben geaccentueerd,
maar een feit is, dat België niet de de-
mokratie is, die men in het algemeen
zou wensen. Niet, dat Nederland nou
zo'n toonbeeld van opperste demokra-
tie is, maar in België beheersen teveel
tegenstrijdige belangen de politiek,
verduisterd door een met-rationele
taalstrijd Belangen, die vaak via
machtsgroeperingen worden behartigd
en een goed funktioneren van de recht
staat niet altijd waarborgt Het gebruik
maken van politie- en recherchekorp
sen is één van die talrijke mogelijkhe
den, die het Belgische establishment
ter beschikking staan om hun verover
de machtsposities te kunnen handha
ven
De Vlaamse schrijver Jef Geeraerts
heeft die sfeer van onderling wantrou
wen. van groeiende macht van de
Rijkswacht als een staat binnen een
staat, doorgetrokken naar de nabije
toekomst (1990) en daar zijn roman
,,De Coltmoorden11 op gebaseerd. Na
tuurlijk zal er sprake zijn van overdrij
ving. van een opzettelijke karikatuur,
maar toch
Geeraerts gebruikt'deze overigens
niet slechte detectiveroman om zijn
onlustgevoelens over zijn land te eta
leren. Niet alleen trekt hij konsekwent
de lijn naar de toekomst door om zijn
waarschuwing tegen de ontwikkeling te
versterken, maar gebruikt die toekomst
ook om de steeds moderner wordende
politie-technieken in romansfeer over te
brengen op het publiek, wat het verhaal
des te beklemmender maakt.
Want ,,De Coltmoorden" is eigenlijk
niet in de eerste plaats een detective
roman. De intrige is niet eens zo sen
sationeel. het plot wat uitgesponnen en
zelfs op een gegeven moment voor
spelbaar, ver vóórdat men aan het
laatste hoofdstuk toe is
Het draait allemaal rond moorden,
die met een Colt in de stad Gent worden
gepleegd Eerst de weduwe, dan een
pedofiel en tenslotte een generaal van
de Rijkswacht b.d
Dat laatste is natuurlijk het aller
ergste. want uit het onderzoek van
BOB-majoor Velge blijkt al spoedig, dat
veel vuile was naar boven zal komen,
als alles in het openbaar zou komen
De wijze, waarop Geeraerts de han
del en wandel en met name de onder
zoeksmethoden van de Belgische
Rijkswacht en de Bewakings- en Op
sporingsbrigade (BOB) beschrijft, is
beklemmend, ook al zou dit zich dan in
1990 af moeten spelen De basis voor
dit toekomstig gebeuren is zonder meer
al geruime tijd geleden gelegd en op
enkele technologische verbeteringen
na, zal er niet zoveel verschil zijn met
het hedendaagse België Het is duide
lijk, dat Jef Geeraerts behoorlijk wat re
search heeft gedaan, voodat hij met het
schrijven van dit boek begon en dat wil
hij weten ook! De schrijver werkt met
talrijke voetnoten en verwijzingen naar
de verklaringen achter in het boek en
dat is soms bepaald irritant, want het
leidt af van het lezen.
Daarnaast is Geeraerts niet zuinig
met sexuele uitspattingen, beschrijvin
gen van autopsies tot in details, en al
lerhande andere onsmakelijkheden, die
best in wat mindere mate beschreven
hadden kunnen worden, zonder af
breuk te doen aan het boek. Maar als
we dat alles buiten beschouwing laten,
en waarom zouden we eigenlijk niet, dat
blijft er een bijzonder onrustbarend
beeld over van een vrijwel totalitair re
giem, zonder parlement, gebaseerd op
de macht van kapitalistische groepe
ringen, in stand gehouden door de
Rijkswacht als uiterst efficiënt politie
apparaat. Als toekomstroman aan de
ene kant door de aangedragen tech
nologie goed opgezet, maar aan de an
dere kant een tikkeltje ongeloofwaardig
doordat allerlei zaken blijkbaar sinds
1981 niet meer zijn veranderd.
Geeraerts had wat mij betreft best in het
heden kunnen laten afspelen. Want is
de realiteit soms niet fantastischer dan
welke toekomst ook?
V.
Jel Geeraerts ,,De Coltmoorden 1980. uitgave:
Elsevler/Manteau, Antworpen-Amstordam Paper
back 373 bit
een rijke achtergrondinformatie van
met name dra Schenk ten aanzien van
de mens achter de koningin Geen rod-
delarij in de sfeer van Privé of Story.
Zelf heb ik ..Juliana, vorstin naast de
rode loper" met veel plezier gelezen
Het is een fascinerend boek door de
honderden details, ook door de frag
menten, waarin de negatieve zaken van
de koninklijke familie niet worden ver
sluierd. Dat is juist de kracht van het
boek. Het heeft immers geen enkele zin
om een boek over het koningshuis te
schrijven zónder de minder plezierige
zaken, die in elke familie voorkomen.
Dergelijke gekuiste geschiedenis
vervalsingen zijn al in voldoende mate
geschreven en enige kritische zin kan
geen kwaad.
Het beeld van Juliana wordt daardoor
echter allesbehalve aangetast. On
danks allerlei affaires, ondanks de
soms niet al te zuivere zaken van haar
echtgenoot, blijft Juliana de vrouw, die
we toch - ondanks talrijke vacuums -
uit haar openbare leven hebben leren
kennen. Niettemin een onvoltooid boek,
zoals de schrijvers zelf aangeven, om
dat pas in het jaar 2100 de koninklijke
archieven opengaan. ,.Dan pas kan de
waarheid duidelijker aan het licht tre
den 11
De mens achter de vorstin, zoals
geschetst door dra. Schenk en Mag
daleen van Herk, is het beeld van een
echte afstammeling van Willem de
Zwijger: „Nog meer dan in tolerantie
heeft zij zich in „tenacité", waarvan
de vertaling varieert van vasthou
dendheid tot koppigheid, de erf
genaam getoond van deze door haar
bewonderde voorvader. De term
komt van Willem de Zwijgers laatste
echtgenote Louise de Coligny, die
zijn voornaamste eigenschap om
schreef met „la tenacité des Na
ssau". De konklusie moet dan ook
zijn, Louise de Coligny's typering in
gedachten houdend, dat Juliana een
echte Nassau is. Die „tenacité" vindt
men dan vooral terug in haar pal
staan voor de menselijke waardig
heid en haar ononderbroken beroep
op het individuele geweten, dwars
tegen de stroom in," aldus het slot
van „Juliana, vorstin naast de rode
loper een uitermate fascinerend
geschreven boek, dat binnen de
kortst mogelijke tijd aan een tweede
druk toe was. Terecht.
V.
„Juliana, vorstin naast da rods loper," door dra.
M.G Schenk en Magdaleen van Herk. 1980. De
Boekorlj, Amsterdam. Gebonden 412 blz. Prijs
45,- (na 1-4-1981 52,50.
De laatste tijd krijgen we steeds meer
teksten van cabaretiers in boekvorm
aangeboden. Met name Toon Hermans
heeft daar een enorm succes mee en
soms heb ik daarom het gevoel, dat hij
daar meer tijd aan besteedt dan aan zijn
shows. Kortgeleden verscheen ook
zo'n bundel van Seth Gaaikema, nog
steeds ondanks een lange staat van
dienst - een der mindere goden van
onze vaderlandse kleinkunst.
Gaaikema is een man vol tegenstel
lingen. Aan de ene kant is hij nog steeds
de dominees-zoon, die moeite heeft om
afstand te nemen van het milieu waaruit
hij voortkomt en aan de andere kant
eigenlijk staat te popelen om wat méér
tegen de politieke schenen van onze
Nederlandse gezagsdragers aan te
schoppen, maar nog niet goed durft.
Deze tweeslachtigheid is in vrijwel al
zijn shows terug te vinden en het ver
zwakt zijn optreden ondanks de vaak
goede teksten Seth Gaaikema heeft
altijd weer de neiging om de dominee
van de kleinkunst uit te hangen, teveel
moraliserend soms. De kans. dat het
publiek dit konstant op prijs blijft stellen
is erg klein en daarom is het verheu
gend. dat met name zijn laatste televi
sie-show (Kerst 1980) zo nu en dan een
andere, nieuwe Seth liet zien. ,.Het
heeft mij steeds aan voldoende durf
ontbroken," liet Gaaikema zich kort
geleden in een interview ontvallen,
maar hij dacht, dat hij dat nu had over
wonnen. Laten we zeggen, dat de ver
andering veelbelovend was. Met zelfs
een lichte neiging naar de methode
Wim Kan. hoewel deze cabaretier wel
licht nooit geëvenaard zal kunnen wor
den.
Gaaikema begon zijn carrière in de
vijfiger jaren juist met het schrijven van
teksten voor dezelfde Wim Kan en het is
daarom des te verwonderlijker dat het
zo lang moest duren voordat Gaaikema
in het voetspoor van deze politieke
kleinkunst-meester zou stappen Jaren
lang hield Gaaikema zich echter bezig
met al dan niet knap gevonden
woordspelingen, cabareteske preken
met moralistische ondertoontjes, ver
talen van musicals e.d
Een weerslag van zo n 25 jaar tekst
schrijven is te vinden in Gaaikema's
bundel ..Terug naar de bron", met tek
sten die hij tussen 1959 en 1980
schreef. Van „Tijdsbeeld 1958" voor de
oudjaarsconference van Wim Kan tot
„Opa" uit Juni 1980. Het is in het alge
meen (op de politieke teksten na) ro
mantische. gevoelige poezie. Soms iets
te zoet. soms moralistisch, soms grap
pig, naïef. Wat dat betreft is er niet zo
veel verschil met de bundels van Toon
Hermans, die ook niet bepaald uitblin
ken door politieke betrokkenheid en so
ciale bewogenheid. Vrijblijvend dus?
Nee. ook dat weer niet, want Seth Gaai
kema heeft méér afstand genomen van
de „bijtjes en de bloemetjes onder de
blauwe hemel" dan Hermans ooit zou
kunnen doen. Maar „Terug naar de
bron" is wel een weerspiegeling van de
tweeslachtigheid, die het werk van
Gaaikema zo n 20 tot 25 jaar lang heeft
beheerst. Voor de liefhebbers een heel
aardig overzicht
Bert Vos
„Tarug naar da bron, bundal teksten van Seth
Gaaikema. 1980- ullgave Elaevler/Manteau. Am
sterdam/Antwerpen Paperback. 195 blz. 14,90.
Onze wekelijkse boekenrubriek, waarin nieuw verschenen boeken
worden besproken. Samenstelling: Bert Vos.
In dit nummer:
Juliana, vorstin naast de rode loper
De Coltmoorden, van Jef Geeraerts
Verder:
Seth Gaaikema: Terug naar de bron
Roald Dahl: Oom Oswald
Boeken in het kort.
De eerste roman van Roald Dahl -
hij schreef tot voor kort alleen korte
verhalen - is al weer aan de derde
druk toe en dat betekent, dat ook
Dahl's roman erg in de smaak valt.
„Oom Oswald" is dan ook een erg
amusant, uitgesponnen verhaal, geba
seerd op één van de figuren uit zijn
korte verhalen Oom Oswald is een
charmante schurdk. die we nog kennen
uit het verhaal „De bezoeker" uit de
bundel „Gelijk oversteken" Oswald
Henryk Cornelius, verleider van vrou
wen, bon vivant, liefhebber van opera,
expert in spinnen, schorpioenen en
wandelstokken, komt in het bezit van
een supersterk opwekkingsmiddel. Met
behulp van een wetenschapper uit
Cambridge en de onweerstaanbare
Yasmin, probeert hij het middel uit op
verschillende beroemdheden van zijn
tijd. Vooruitstrevend denker als oom
Oswald is, komt hij op een geweldig
plan: een spermabank met als leveran
ciers de beroemde persoonlijkheden.
Zoals daar zijn: Marcel Proust, Sig-
mund Freud. Puccini, Valentino, Re
noir, Monet, Strawinsky en nog vele,
vele anderen.
Roald Dahl weet daar een speels,
ironisch verhaal van te maken waar de
liefhebbers van Dahl weer hun hart aan
kunnen ophalen. Persoonlijk geef ik
echter toch de voorkeur aan de korte
verhalen. Zelfs zoals ze op TV worden
gebracht.
V.
Roald Dahl. „Oom Oswald". 1979. Vertollng: Jo
hannes van Dam, 1980. mal een omslagillustratie
van Jan Sanders. Uitgave: Meulenhofl Editie. Am
sterdam. Paperback, 219 blz. 25,-.
Het Klan Komplot, door Christian
Oerlemans. 1980. Uitgave Bruna
Zn. te Utrecht, paperback, 253 blz.
De laatste jaren kunnen we ons ver
heugen op een steeds groter wordende
stroom Nederlandse thrillers en detec
tive-romans. Op zich is „Het Klan Kom
plot" van Christian Oerlemans niet on
aardig geschreven, ware het niet, dat
alle ingrediënten een tikkeltje onge
loofwaardig overkomen. Ga maar na: in
dit kleine Nederlandje vindt van alles en
vrijwel tegelijk plaats. RAF-sympathi-
santen en militante Zuid-Molukkers
worden terechtgesteld, terwijl het brein
achter dit alles de Grote Draak van de
Ku Klux Klan schijnt te zitten, die
hoogstpersoonlijk naar Nederland komt
om de zaakjes te regelen. Een
geestdodende drug speelt een belang
rijke rol, want daarmee moet de macht
in Nederland en ook daarbuiten ver
overd worden Een hele reeks moor
den, kerncentrales die opgeblazen
worden, valse politiemannen, mooie
vrouwen, kortom: het kan niet op En
dat is wel wat teveel allemaal van het
goede en het maakt er het boek niet
spannender en het verhaal niet door
zichtiger op. Het lijkt me veel beter, dat
Nederlandse thrillerschrijvers hun be
perkingen kennen en zich beperken tot
misdaden die wat logischer passen in
het toch wel erg kleine kader dat Ne
derland te bieden heeft.
Shoestring, door Paul Ableman,
1979, vertaling Carla van Splunteren,
1980. Uitgave: A.W. Sijthoff, Alphen
aan den Rijn. Paperback, 224 blz.
Hoewel de meningen er over ver
deeld schijnen te zijn. kijk ik altijd met
FALL ABLEMAN
Privé-detective
LEUSDEN - Woensdag 21 januari
houdt de Nederlandse Bond van Plat
telandsvrouwen haar jaarvergadering
in Groot Krakhorst. aanvang om 20.00
uur.
De agenda luidt als volgt:
1. Opening
2. Jaarverslag
3. Financiëel jaaroverzicht
4. Ingekomen stukken en mededelin
gen
5. Bestuursverkiezing
6. Rondvraag
7. Sluiting
Na de pauze zal mevrouw Fransje
van Schaik, voorzitster van de Stichting
Buitenlandse Werknemers, iets vertel
len over haar ervaringen met Turkse en
Marokkaanse gezinnen en speciaal
over de positie van de vrouw.
LEUSDEN - De op 19 januari ge
plande vergadering van de werkgroep
agrarische aangelegenheden gaat we
gens het ontbreken van agenda-on
derwerpen niet door.
LEUSDEN - Ook dit jaar is er weer
om de maand een jeugddienst in de
Marcuskerk De eerste dienst is op
zondag 18 januari om 10.30 uur.
Voorganger is M. G. Boeschoten uit
Bunnik.' predikant in het Huis van Be
waring te Utrecht Het thema voor deze
dienst is ..Pandverbeuren". Muzikale
medewerking wordt verleend door het
jongerenkoor Pamfanos uit Zeist onder
leiding van Harold Piek. Het orgel wordt
bespeeld door de heer A. Zevenbergen.
Na afloop is er gelegenheid om koffie te
drinken en wat na te praten.
7
LEUSDEN - Het thema van de Week
van Gebed voor de Eenheid in 1981
luidt: „Een Geest, vele gaven". Deze
week wordt gehouden van 18 tot 25
januari. In Leusden wordt op zondag 18
januari om 16.30 uur een samenkomst
gehouden in de Dorpskerk aan de Arn-
hemseweg Een van de koren *en de
parochie St. Jozef verleent zijn mede
werking.
Na de liturgie is er gelegenheid samen
koffie te drinken
LEUSDEN - Zaterdagmorgen 17 ja
nuari kun je voor de eerste keer van dit
jaar weer bij Blijhof terecht voor de hob
by-instuif Maar let op! De tijden zijn
veranderd. Het duurt nu van 10.30-
12.30 uur.
Natuurlijk kun je komen kleien en tim
meren, maar ook kun je bloemen ma
ken. een huis bouwen, een sneeuwman
plakken en zelfs leuke kreatieve spel
letjes doen Je ziet, er valt weer heel wat
te beleven bij Blijhof Het kost 1,50
voor leden en 2,50 voor de anderen
Daar is de limonade en het koekje na
tuurlijk bij inbegrepen. Tot zaterdag, en
denk erom vanaf 10 30 uur.
veel plezier naar de Britse televisie-se
rie „Shoestring die de KRO al enige
tijd uitzendt. Eddy Shoestring is privé-
detective. maar een bijzondere hij is
verbonden aan de lokale radiozender
„Radio West" inZuid-Engeland. Vanuit
die positie krijgt hij van luisteraars re
gelmatig vragen om hun problemen op
te lossen Niet altijd is er sprake van
misdaad, maar als dat het geval is, volgt
Shoestring het spoor als een terriër
Gebaseerd op de eerste aflevering
van de TV-serie verscheen kortgeleden
een boek. geschreven door Paul Able
man: „Shoestring, privé-detective".
Voor hen. die het allemaal nog eens na
willen lezen en bovendien voorzien van
verschillende kleurenfoto's uit de serie
van onder andere Eddy Shoestring
(Trevor Eve) en radio-baas Don
Satshley (Michael Medwin) TV-lektuur
voor de liefhebbers.
„Verkeerde diagnose", door Art
hur Hailey. 1959. Vertaling Hans de
Vries, 1980. Uitgave: Zuid-Holland-
sche Uitgeversmij. Amsterdam. Ge
bonden, 275 blz.
De befaamde schrijver Arthur Hailey
is zo langzamerhand een gevestigd in
stituut geworden. Van zijn romans wer
den de meeste verfilmd. Met name
„Airport" was een gigantisch succes en
de filmmaatschappijen hebben daar
dan ook een hele reeks van gemaakt. In
„Verkeerde diagnose" - die alweer een
tweede druk beleeft - vertelt Hailey het
één en ander over een Amerikaans
provinciaal ziekenhuis, waar de bril
jante patholoog Joe Pearson in konflikt
komt met Kent O'Donnell. het hoofd van
de afdeling chirurgie. Kent wil moder
niseren, terwijl Pearson alles bij het ou
de wil laten. Maar Pearson stelt op een
dag een verkeerde diagnose Zoals je
van Hailey kunt verwachten, beschrijft
hij op zijn eigen, bekende wijze de sfeer
in een ziekenhuis, vol verwikkelingen,
spanning én romantiek. Een boek voor
de pure liefhebbers, dus, dat is duide
lijk.
De beste moppen en cartoons,
verzameld door Karei Hartman. Uit
gave: Centrale Uitgeverij te Har
derwijk. Paperback. 129 blz.
„De vrouw van de afdelingschef be
trapt haar man op het kantoor met zijn
secretaresse op schoot. Met grote te
genwoordigheid van geest dicteert hij
onverstoorbaar. „Ondanks de zware
crisis die onze firma nu moet zien te
doorstaan, is de aanschaf van een
tweede bureaustoel niet te vermijden."
Inderdaad, een mop uit een mop
penboek. Karei Hartman verzamelde,
zoals de titel al zegt: „de beste moppen
van cartoons". Nu kun je natuurlijk van
mening verschillen over wat de beste
moppen zijn. En dat doe ik dan ook.
Want de verzameling in deze bundel is
nu niet bepaald briljant te noemen Veel
van de verzamelde moppen zijn zelfs
uitermate flauw, achterhaald en niet
echt leuk. En dat is meestal funest voor
een dergelijke bundel. Ik lach graag om
een goeie mop. maar bij het lezen van
deze bundel kostte me dat regelmatig
de grootste moeite. Uitzonderingen
daargelaten.
Wie de door mij geciteerde mop erg
leuk vindt, zal zich ook met de rest wel
licht prima amuseren. Van mij mag u.
