„Zigeuners, de overleving
van een reizend volk"
De korte verhalen van de
Pool Stanislaw Lem
„Eten en
gegeten
worden",
deel 9 van
Sesam-
reeks
Boeken in het kort
„Beroerd" en „Karaxu" in
uitverkochte Flint
leusder krant
Stanislaw Lem
naar Nederland
Leusder Krant j
Leusder Krant
Hobby-instuif
Blijhof
^Pverhalen
FOTO-KOPIE
NODIG?
Verlovingskaarten,
ondertrouwkaarten of
geboortekaarten
Ivan Eeuwijk Jan Rogier
JUDITH KRANTZ
DONDERDAG 29 JANUAR11981
10
Zigeuners Er zullen maar weinig Ne
derlanders zijn. die niet weten wat zi
geuners zijn. sinds de nogal hardhandi
ge aanpak van ons vaderlandse poli
tiekorps tegen een kleine groep van dit
zwervende volk, dat oorspronkelijk uit
India afkomstig blijkt te zijn Zigeuners,
zo wist men ons als klein kind reeds te
vertellen, zijn zwervers, voor wie niets
veilig is. Zigeuners stelen als raven en
de kreet moeder haal de was maar
binnen, de zigeuners komen er aan' is
dan ook karakteristiek ten aanzien van
de gevoelens, die wij Nederlanders in
het algemeen voor dit zwerversvolk
hebben gekoesterd Want ook al zijn we
dan nu collectief hevig verontwaardigd
over het leed. de zigeuners in Neder
land nu aangedaan en roepen we met
z n allen heftig, dat fascistische metho
den worden gebruikt, in feite hebben
we. tolerante Nederlanders, net zo
goed boter op ons hoofd. Echte boter
Dat blijkt pas als een groep zi
geuners bijvoorbeeld in of bij uw prach
tige achtertuin neerstrijkt Wat dat
betreft maak ik me geen enkele illusie,
ook al kan het geen kwaad, dat enkele
vertegenwoordigers van de Stichting
Rom een boek hebben geschreven met
het doel ons wat meer kennis bij te
brengen wat betreft cultuur, leven en
werken van de zigeuner. De Stichting
Rom beoogt de belangenbehartiging
van de in Nederland verblijvende zi
geuners te verbeteren, vandaar.
Nico Bogaart is cultureel antropo
loog. Paul van Eeuwijk is socioloog en
Jan Rogier is historicus Samen stelden
zij het boek ..Zigeuners, de overleving
van een reizend volk samen, een boek
vol schitterende foto's, want zigeuners
zijn fotogeniek
Volgens schattingen zijn er nu nog
zes miljoen zigeuners in de wereld,
vooral geconcentreerd in Europa Ge
heel volgens oeroude tradities trekken
ze rond. van land tot land Eeuwen ge
leden ging dat iets gemakkelijker dan
nu Voor ons. gewone burgers, wordt
het leven steeds ingewikkelder en ook
de zigeuners ondervinden steeds va
ker. dat de bureaukratie en gecom
puteriseerde registratie-systemen, ge
koppeld aan strengere wetgevingen
dan voorheen, de slagbomen zijn ge
worden aan de grenzen van hun zwer
vend bestaan.
De geschiedenis van de zigeuners is
oeroud Maar telkens weer blijkt het
verhaal bekend ze blijven rechteloos,
statenloos Ze worden vervolgd en ge
discrimineerd. De eenmaal gevestigde
vooroordelen zijn onuitroeibaar Hitier
en zijn trawanten zijn er bijna in ge
slaagd om voorgoed met deze ..last
posten af te rekenen, maar zigeuners
blijken een allesoverheersende drang
tot overleven in zich te hebben.
Ze laten zich niet dwingen zij erken
nen geen grenzen, ze zijn trouw aan
hun oeroude tradities en cultuur. En ze
blijven een prikkende doorn in menig
regerings-oog Ondanks alles, ondanks
de afschuwelijke vervolgingen, de
slachtingen tijdens het nazi-tijdperk,
ondanks de voortdurende vernederin
gen. ondanks alles blijven ze onver
stoorbaar hun eeuwige reis vervolgen.
Rusteloos zwerven ze over de wereld,
een volk in diaspora zonder de diepere
drang om terug te keren naar het oor
spronkelijke land. Ze zijn voortdurend
op de vlucht voor de greep van de be
schaving
Het boek ..Zigeuners, de overleving
van een reizend volk' van Nico Bo
gaart Paul van Eeuwijk en Jan Rogier
is beslist de moeite van het lezen
waard Het zal misschien bij kunnen
dragen tot een beter begrip voor zi
geuners Maar ook niet meer dan dat
Want helaas is onze maatschappij niet
meer ingesteld op het tolereren van
echte vrijheid Of zoals we in onze
westerse maatschappij vaak de de-
mokratie omschrijven als ..vrijheid in
gebondenheid". In een demokratie als
de onze. met haar talrijke wetten en
regels, zijn de zigeuners lastige ele
menten. die niet in een kaartsysteem
zijn onder te brengen. En zolang wij
onze vooroordelen niet kwijt raken,
zullen we de zigeuners ondanks alles
met enig wantrouwen tegemoet blijven
treden Misschien ook met enige ja
loezie Omdat zij die vrijheid hebben,
die we zelf in ons hart vaker dan eens
zouden willen veroveren
Maar ook de zigeuners zullen steeds
harder moeten vechten om die onge
bonden vrijheid te kunnen behouden
Nederland zou een goed voorbeeld
kunnen geven door in eigen land ver
schillende ..vrijplaatsen op te richten,
waar de zigeuners steeds, zonder lastig
te worden gevallen, neer zouden kun
nen strijken
In ieder geval zouden we de zi
geuners wèl anders tegemoet moeten
treden dan nu gebeurt onder het com
mando van staatssecretaris
Haars
.Zigeuners, de overleving van een reizend volk", door
Nico Bogaarl. Paul van Eeuwijk en Jon Rogier 1980
Uitgave Elsevier-Nederland to Amsterdam, groot tor-
maal paperback 160 blz Veel Illustraties In rwarl-wlt
en kleur prijs 19.50
boeken, voor u besproken DOOR BERT VOS
i
De Poolse geleerde en SF-schrij-
ver Stanislaw Lem heeft zich in de
loop der jaren ook in Nederland een
uitstekende reputatie opgebouwd.
Allerlei indrukwekkende titels wer
den hem reeds toegekend op grond
van zijn literaire prestaties. Zo noemt
men hem de Poolse Jules Verne en
ook wel de Dostojevski van de
science fiction. Heel beroemd werd
zijn SF-roman „Solaris", door de
Russische regisseur Andrei Tar-
kovsky in 1972 verfilmd. fMaar Lem
schreef véél meer en toonde zich ook
een meester op de korte baan. Ik
noem in dit verband bijvoorbeeld de
bij Luitingh verschenen bundel
„Kosmisch avontuur", waarin twee
kosmische konstrukteurs Trurl en
Klapaucius allerlei dolle streken uit
halen in het grote universum en In
feite onoverwinnelijk zijn. Kostelijke
verhalen, waarin Lem niets te gek is.
SF-sprookjes van allure.
Eveneens bij Luitingh verschenen de
avonturen van piloot Pirx in twee bun
dels ..Prix in de kosmos en ..Ter
minus' Piloot Pirx is met name in Polen
een populaire figuur geworden en ver
schillende avonturen werden dan ook
verfilmd Pirx is in feite een anti-held.
die zich echter door intuïtie en naden
ken uit allerlei benarde situaties weet te
redden Pirx is een dromer, uiterlijk
weinig aantrekkelijk en tijdens zijn op
leiding tot ruimtepiloot geen absolute
uitblinker Pirx is echter wel koelbloedig
en vindingrijk en dat zijn twee hoogsl
belangrijke eigenschappen voor een
ruimtepiloot
De verhalen van Pirx zijn door Lem
luchtig gehouden met een satirische
ondertoon In al die verhalen plaatst
Stanislaw Lem de mens tegenover de
techniek, het verstand van de mens te
genover het kunstmatige intellect van
de vergevorderde technologie Pirx is
een prototype van de denkende mens,
die zich niet afhankelijk heeft gemaakt
van de door de mens gefabriceerde
computers en robots En dat maakt de
ze bundels verhalen tot een amusante
dwaaltocht door de avontuurlijke ruimte
van het heelal, maar ook van de men
selijke geest.
In het algemeen worden de SF-
liefhebbers in Nederland niet zo ver
wend met SF-verhalen en romans uit
oost-Europa. De vertalingen van
Stanislaw Lem's romans en verhalen
zijn daarop een gelukkige uitzonde
ring. Aanbevolen.
V.
,.P!rx In de kosmos' en ..Terminus'Twee korte verha
lenbundels van Stanislaw Lom Vertaling Llsetta
Stembor 1980 Uitgegeven door Luitingh te Laren NH
Paperback.
De Poolse science fiction-schrij-
ver en geleerde Stanislaw Lem zal de
eregast zijn van de achtste Benelux
SF-conventie. de Hillcon 81, die op
28, 29 en 30 augustus dit jaar in Rot
terdam wordt gehouden in het At
lanta Hotel. Als alles volgens plan
gaat, zal Lem niet de enige inter
nationale gast zijn. Ook de bekende
SF-schrijfster Ursula Le Guin zal
aanwezig zijn naast de al even be
faamde SF-auteur Jack Vance. En
dat betekent, dat SF-liefhebbers die
dagen kennis kunnen maken met het
puikje van de SF
Inlichtingen: Hans van der Zee,
Sneeuwgans 6,3435 DK Nieuwegein,
tel. 03402-34592.
Rozendaallaan9
Leusden-C.
Kortgeleden verscheen deel 9 van
de Sesam-reeks „Het Leven op Aar
de", (in totaal tien boeken over al
lerlei aspekten van het planten- en
dierenleven). Met deel 9, „Eten en
gegeten worden" door Andreas
Bertsch is de serie kompleet, omdat
deel 10 al eerder verscheen.
Wie de tien delen kompleet heeft, be
zit een fascinerende reeks, waarin -
anders dan gebruikelijk - in tien ver
schillende thema's het dierenleven in al
haar opzienbarende, opmerkelijke en
vaak ongelooflijke facetten wordt be
licht.
„Eten en gegeten worden" - de titel
zegt het al, beschrijft de overlevings
kansen, mogelijkheden èn drift van de
dieren. Allerlei voedingsgewoonten
worden door Bertsch beschreven, niet
als afzonderlijke segmenten, maar als
een in elkaar grijpend mechanisme.
Zonder de één kan de ander niet be
staan en andersom. Bertsch vergelijkt
de vleeseters met de planteneters.
maar verdiept zich ook in de details van
het hoe en waarom van plant en dier
Hoe blijft een plant en dier in leven.
„Prinses Daisy", door Judith
Krantz Vertaling J F. Niessen-Hos-
sele, 1980 Uitgegeven door Elsevier
Nederland te Amsterdam, gebonden
526 blz. De Amerikaanse schrijfster Ju
dith Krantz werd vooral befaamd met
haar voor TV-verfilmde roman „Scru
ples' Haar „Prinses Daisy" overtrof
haar vorige bestseller nog en ze kreeg
ongelooflijke honoraria, die in de mil
joenen liepen. Zoiets schept verwach
tingen. want niet voor niets worden zul
ke hoge bedragen neergeteld voor een
roman, nietwaar? „Prinses Daisy" is
een typisch produkt van het televi
sie-tijdperk en ook deze roman is er
voor geschapen om in tientallen delen
als televisie-serie te worden vertoond
aan een miljoenen-publiek. Judith
Krantz, vrouw van een bekende Hol
lywood-producer, weet perfekt hoe zij
het publiek moet bespelen. Alle ingre
diënten voor een romantisch-spannend
verhaal zitten in „Prinses Daisy" ver
werkt volgens de overbekende Ameri
kaanse bestseller-formule. Erg verras
send is het allemaal niet, maar dat
wordt wellicht ook niet door de lezers
van dit soort lektuur verwacht.
„Ik leef van moeilijkheden en an
dere verhalen, door Raymond
Chandler. Vertaling Ingrid Klijnveld,
1980 Uitgave Bruna Zn te Utrecht,
paperback, 189 blz
Raymond Chandler behoort tot de
meest befaamde schrijvers van hard
boiled detective-verhalen. Verschillen
de romans van zijn hand zijn meerdere
malen verfilmd o m met Humphrey Bo-
gart in de hoofdrol. Chandler schreef
ook korte verhalen en een aantal uit
1950 verzamelde Bruna in een bundel.
Het is - en dat is een tikkeltje teleur
stellend - niet het beste van Chandler.
Vooral de kenners zullen wat dat betreft
een tikkeltje teleurgesteld worden.
„Ike", door Melville Shavelson. 1979.
Vertaling: Elly Schurink, 1980 Uitgave
Bruna Zn te Utrecht, gebonden 243
blz.
„Ike" is het verhaal van Dwight D.
Eisenhower ten tijde van de Tweede
Wereldoorlog. Het is ook het verhaal
van een romance tussen deze Ameri
kaanse generaal en zijn chauffeuse
Kay Summersby Nog niet zo lang ge
leden werd een televisie-serie naar de
ze roman in Nederland op de buis ver
toond en voor wie het allemaal nog
eens na wil lezen (een TV-serie is altijd
anders dan een boek), kan dat dus
doen Melville Shavilson heeft geen
historisch verhaal willen schrijven,
zoals hij het zelf zegt. „Het is een ver
vaagd beeld uit een ver verleden Waar
het geheugen tekort schoot, of na-
speurigen op gesloten deuren stuitten,
heeft de fantasie het ontbrekende aan
gevuld" Niettemin is „Ike" en boeiende
roman tegen de historische achter
grond van de tweede wereldoorlog, die
mede dankzij Eisenhower door de
Geallieerden werd gewonnen.
„Wraak uit het heelal", door Donald F.
Glut (The Empire strikes back). 1980.
Vertaling Olga Duym Uitgave: Bruna
Zn te Utrecht. Paperback. 192 blz Met
kleurenfoto's uit de film.
„The empire strikes back" is een uit
stekende SF-film en het vervolg op
„Star Wars" van regisseur George Lu
cas. „The empire strikes back' (Wraak
uit het heelal) is nu ook in Nederlandse
vertaling als boek verschenen, waarin
de liefhebbers de nieuwe avonturen
van Luke Skywalker. Han Solo.
Pruimtabak en prinses Leia Organa nog
eens haarfijn na kunnen lezen. Ook als
naslagboek wellicht erg handig voor het
geval er straks een derde „Star Wars"-
film wordt gemaakt en men de draad
van het verhaal eventjes kwijt is
waarom heeft het dit voedsel nodig en
YHet iets anders Eten in droge,
woestijnachtige gebieden, in de jungle,
in de poolstreken.
„Eten en gegeten woiden" biedt een
schat aan fascinerende feiten, die men
vaak tevergeefs in de gebruikelijke
biologieboeken zult vinden Bovendien
in een aantrekkelijke vorm gegoten,
verteld in een niet te moeilijke stijl, zodat
het begrijpelijk is voor jong en oud
..Eten en gegeten worden door Andreas Bertsch.
Deel 9 uit de Sesem-reeks „Het leven op aarde". Verta
ling J. J. Hoedeman, 1980. Uitgave: Bosch Keunlng -
Baarn Gebonden, ri|kgeïllustreerd. 144blz. Prijs 23.-.
Natuurlijk bestellen bij de
Rozendaallaan 9, Leusden-C.
ANCO MALI
AMERSFOORT - In een uitver
kochte Stadshal gaven de Nederland
se solidariteitsgroep Beroerd" en de
uit Parijs afkomstige muziek- en zang
groep Karaxu" op vrijdagavond23ja-
nuari een programma over Latijns-
Amenka.
Nadat in 1973 een militaire junta de
demokratie van Allende in Chili omver
had geworpen kwam er een stroom
van Chileense vluchtelingen op gang
Generaal Pinochet ontbond het par
lement, stelde perscensuur in en ver
bood de bewegingen, die vooruitgang
brachten. Na een bloedige repressie
van de aanhangers van het bewind van
Allende kreeg het leger de situatie in
Chili vast in handen
Via een opvangstcentrum in Putten
kwamen bewoners van dit Veluwse
dorp in kontakt met de Chileense
vluchtelingen Gekonronteerd met hun
verslagen over de situatie in Chili
groeide de verontwaardiging, die in
1979 leidde tot het ontstaan van de
Nederlandse solidariteitsgroep ..Be
roerd".
Met vijftien mensen maakten zij tek
sten, die zii met muziek en in „sket
ches" op het toneel brachten voor de
pauze op vrijdag 23 januari m De
Stadshal. v
Verstevigingen van de talrijke dik-
taturen. Steeds openlijker steun van
banken en andere muh-nationale on
dernemingen aan de regimes. Bloedi
ge onderdrukking. Heagan aan de
macht. Nicaragua heeft het gehaald.
Hoe zal het lopen met Guatemala en
met El Salvador. Als je dit leest, als je
hoort over Latijns-Amerika 1981, dan
voel je dat je gedwongen wordt in een
machteloze toeschouwersrol. Dat wil
len wij niet. Of je bent een deel van het
probleem. Of je bent een deel van de
oplossing. Wij willen een deel van de
oplossing zijn. Wij willen proberen om
de aktieve solidariteit hier te stimuleren.
Om het politieke en kulturele verzet
daér een steun te geven in Nederland".
Toen Marcel van Dam in zijn sokrati-
sche televisieprogramma „Achter het
gelijk" aan de direkteuren van de
grootste Nederlandse ondernemingen
vroeg of zij investeren in landen waar
de mensen worden gevangen geno
men, gemarteld, verminkt, vermist en
gedood, antwoordden de heren dat
erin Chili, El Salvador en andere Zuid-
Amerikaanse staten niemand werd
vermist en gedood Zij hadden er der
halve geen enkele moeite mee om in
die landen te investeren.
De beide programma's in De Flint
Stadshal gaven een geheel ander
beeld van de situatie in Latijns-Amerika
dan de Nederlandse ondernemers
suggereerden. De vier Chilenen en de
Franse fluitist die Karaxuvormen,
brachten na de pauze liederen van in
ballingschap levende Chilenen als Pa
tricio Manns en Osvaldo Rodrigues.
Liederen van strijd, wanhoop en hoop.
Liederen voor de duizenden verdwe
nen politieke gevangenen. Liederen
over de bodemschatten, die door on
dernemingen uit het westen worden
weggehaald. Liederen over de onder
drukking van volkeren, die al duurt
vanaf het moment dat Columbus in
Amerika aan land ging Columbus, die
daar een zeer vriendelijke bevolking
aantrof, in gradaties van zeer hoge be
schaving tot zeer primitieve vormen
van samenleving. Die in duizenden ia-
re n nooit door andere kuituren waren
vervormd, tot niet meer aflatende stro
men van blanke gelukszoekers en
Spaanse, Engelse en Nederlandse
overheersers het land afnamen en de
bevolking tot arbeidsslaven maakten.
Subliem klonken de pamfluiten, de
autentieke trommels en tokkelin-
strumenten in de Amersfoortse Stad-
hal. Indrukwekkend en ontroerend was
de zang. Meeslepend het ritme.
Fransman en Chilenen in één har
monieus gestemd kuituurpatroon ver
enigd Het kuituurpatroon van een
zacht gestemd beschaafd en kultureel
hoogstaand volk. dat zich in de ko
mende jaren zal gaan bevrijden van de
eeuwenlange onderdrukking. Dat een
vrijheidsstrijd moet opbrengen, waar
voor de Argentijnse arts Che Guevara
(1928-1967) in de 50er jaren van deze
eeuw mede de basis legde.
LEUSDEN - Aanstaande zaterdag,
de laatste dag van januari, kunnen
jongens en meisjes in de leeftijd van
4 tot en met 12 jaar weer van allerlei
knutselen aan de Ansfriduslaan 49.
Op het programma staat: maskers,
poppetjes en narcissen maken, vm-
gerhaken en kleien Kinderen vanaf
acht jaar kunnen meedoen aan een
kreatief toneelspel Kinderen die graag
een timmercursus willen volgen kunnen
ook tijdens deze instuif terecht Aan
vang van al deze aktiviteiten is 10.30
uur en de ochtend duurt tot 12.30 uur.
Toegang 1.50 voor leden, met-leden
betalen 2,50.
Melville Shavelson
Dwtg/üD Eisenhower de eenzame soldaat
