3
kijk op de film
cursief'
l/«d
bekeken
„Stardust Memories"-Woody
Allen een Amerikaanse Fellini?
„Het verboden bacchanaal", Wim Verstappen's
interpretatie van Simon Vestdijk's roman
DONDERDAG 29 JANUAR11981
kijk op dejilm
DOOR BERT VOS
AMERSFOORT - Deze week de Nederlandse première van de nieuwste film
van regisseur Wim Verstappen: ,,Het verboden bacchanaal", naar het gelijk
namige boek van Simon Vestdijk. Een intrigerende film, waarin Verstappen
Vestdijk's roman op z'n eigen wijze interpreteerde.
Ook nieuw isStardust Memories", de nieuwste film van Woody Allen, terwijl een
derde Zombie-film geprogrammeerd wordt ..Zombie Holocaust"
Reprises in Duo 2, waar in het weekprogramma ..Escape from Alcatraz" met
Clint Eastwood nog eens een keer over het doek gaat. terwijl in de nachtvoorstelling
gegriezeld kan worden met ..It's alive" (het monster leeft)
Geprolongeerd werden:Flying High" (Grand 1..Being There" (Grand 2) ..The
Final Countdown" (Grand 5). ..The Aristocats" (Grand-complex-matinee) ..De
bende van hiernaast" (Cinema 2. matinee), ..The Jazz Singer' (Euro)
Nieuw is de jeugdvoorstelling in Euro (matinee op zaterdag en woensdag) met de
tekenfilm van Walt Disney: ..Goofy Superstar"
Tenslotte de gebruikelijke porno films in Duo 1 .Tante Emma's Sex Shop" (in de
weekvoorstellingen) en ..Sex in de klas" (nachtvoorstellingen).
HET VERBODEN BAC
CHANAAL
Deze week gaat de nieuwste film
van regisseur Wim Verstappen „Het
verboden bacchanaal" in Neder
landse première. De film is geba
seerd op de gelijknamige roman van
Simon Vestdijk, die het boek op la
tere leeftijd schreef. De hoofdrollen
worden vertolkt door Rijk de Gooijer,
Pleuni Touw, Hugo Metsers, Bram
van der Vlugt, Geert de Jong, Lisbeth
Celis, Siem Vroom, Inger van Heijst
en Ferd Hugas. Verstappen schreef
zelf het scénario, in samenwerking
me) Jan Verstappen en Charles
Gormley. De muziek is van Ruud
Bos.
Zelf heb ik het boek van Vestdi|k niet
gelezen, maar het blijkt dat deze roman
voor verschillende uitleg vatbaar is.
Ook Verstappen heeft een eigen in
terpretatie gegeven aan ..Het verboden
bacchanaal" Hij zegt over de roman
het volgende:
„Het gegeven van ..Het verboden
bacchanaal" schijnt ontleend te zijn aan
incident uit de jeugd van Vestdijk zelf.
Hij liep eens bij kennissen van zijn
ouders tegen rare taferelen op.
Pas toen het laatste familielid dood
was schreef hij, op hoge leeftijd, een
roman waarin hij het incident gebruikte
Schijnbaar handelt het verhaal over een
orgie die niet doorgaat; in werkelijkheid
heeft de titel ..Het verboden bac
chanaal" een veel diepere betekenis
Door de rijpheid die Vestdijk als
auteur bereikt had werd het een van zijn
warmste en tegelijk luchtigste romans
Onder het mom van de beschrijving van
een feestje op een zwoele zomeravond
worden diepmenselijke tragedies aan
geroerd, taboes aangekaart, verboden
sensaties belicht - maar nooit meer dan
dat. Als vissen die in een vijver met
waterlelies de kop opsteken en dan
weer onderduiken, schijnbaar verdwe
nen en zonder iets anders achter te la
ten dan wat rimpels die uitsterven op
het oppervlak - een spiegel waarin men
zichzelf in zomerse weelde herkennen
kan
De kleine gebeurtenissen op deze
feestelijke dag zijn golvende reflecties
van problemen diep onder de opper
vlakte rond de sexualiteit van de man
Deze sexualiteit functioneert alleen on
der bepaalde condities, die een man
zelf ook niet helemaal begrijpt en waar
hij niet altijd even gelukkig mee is. Maar
wat kan hij er aan doen9
De maatschappij verwacht van hem
MET
SCHAP
BLIJD-
In den beginne hadden we twee
kleine konijnen. Dwergkonijnen.
Dat had de konijnen-handelaar
ons plechtig verzekerd. Of het
vrouwtjes of mannetjes waren of
gemengd dubbel, dat kon of wilde
hij ons niet vertellen, maar aange
zien er geruime tijd niets bijzon
ders in het riante domein achter in
onze tuin gebeurde, waren we al
spoedig gerustgesteld. Door een
toeval kwam daarin spoedig ver
andering. Bij één van onze hoog
gewaardeerde familieleden was
een konijn aan komen lopen. Oók
een kleintje. En aangezien we de
enige bezitters van mini-konijnen
in de familie waren, viel ons de eer
te beurt de zwerver liefdevol op te
vangen.
De eerste kennismaking met het
diertje viel niet mee Gewend als
we waren aan konijnen met op
staande oren, moesten we echt
eventjes wennen aan deze wollige
hangoor, een nogal sullig en
plomp lopend beestje, dat echter
uitstekend kon vinden met onze
grijze pooltjes. Toch veroorzaakte
dat een opmerkelijke verandering
in het konijnen-bolwerk, want het
duurde niet lang of de hangoor
was kind aan huis en liep door de
ren te stampen als een beer. Dat
werd dan ook prompt z'n 'naam:
Beertje. Het bleef wennen voor
ons, maar daar had hij geen en
kele moeite mee. Integendeel
Beertje wist van wanten, want
toen wij al enige maanden hadden
nagedacht over de realisering van
een heuse konijnen-heuvel, was
Beertje aan het werk getogen en
het resultaat was uiteindelijk drie
welgeschapen nakomelingen
Allemaal wél met hun oren over
eind. dat weI' En toen waren er
dus zes konijnen.
Niks aan de hand natuurlijk,
want we hadden uiteraard direkt
maatregelen genomen tegen her
haling van het voorafgaande
Beertje zou, zo werd ons verze
kerd, niet meer voor nageslacht
kunnen zorgen De drie jonge ko
nijntjes groeiden zeer voor
spoedig op en werden volwassen,
terwijl de winter naderde en wij
onze pogingen om de konijnen
heuvel nog voor het invallen van
de winter te realiseren maar op
gaven.
Drie wek geleden ontdekten we
tot onze schrik een prachtig nest
met drie jonge konijnenMaar
BeertjeBeertje keek ons met
z'n onschuldige ogen aan. Hij
waste zijn poten m onschuld. De
dader was al snel gevonden, één
der volwassen geworden nako
melingen van Beertje had de hon
neurs met geestdrift waargeno
men. Toen hadden we negen ko
nijnen.
Maar helaas. De mens is alles
behalve baas over de natuur. Nog
geen week later ontdekten we nóg
drie nesten met een hele hoop
piepkleine konijntjes
We zijn nu zo ver, dat we de
balans op kunnen maken. Tot on
ze onuitsprekelijke vreugde delen
wij u mee, dat onze konijnen-kud
de, of hoe je zo'n meute, opnieuw
is uitgebreid met negen stuks
Aanvankelijk waren het er nog
véél meer, maar door allerlei oor
zaken is het aantal tot die negen
teruggebracht. En nu hebben we
dus negen plus negen is achttien
konijnen.
Liefhebbers van konijnen kun
nen over een maandje of zo, als
het grut wat volwassener is ge
worden. bij ons langs komen om
een keuze te doen. In verschillen
de kleuren leverbaar. Zélf houden
we er ook een paar Dan zijn we er
in ieder geval zeker van. dat die zo
langverbeide konijnenheuvel er in
ieder geval móet komen! Intussen
zitten de twee boosdoeners, va
der en zoon Beer in het buitenhok,
terwijl de kraamkamers bin
nenshuis staan opgesteld. Aan mij
de eervolle taak om een riant
buitenverblijf te realiseren. Plus
een konijnenheuvel.
Met enige weemoed denk ik
terug aan die rustige tijd, toen we
slechts twee rustige, grijze pool
tjes hadden. Aan de andere kant
ben ik nu een konijnen-expert. Als
u straks langs komt om uw keus te
doen, kan ik u uitstekende voor
lichting verstrekken. En dat is toch
een geruststellende gedacht,
nietwaar?
dat hij regelmatig als man functioneert,
maar de condities waar aan voldaan
moet worden wil dit mogelijk zijn. hoe
ven lang niet altijd maatschappelijk
aanvaardbaar te zijn. Voor een man zijn
bijvoorbeeld hanerigheid en heren-ge-
brul essentieel, of men dat leuk vindt of
niet. En mannen hebben een diep in
gewortelde overtuiging dat de natuur
hen op dit punt achter gesteld heeft bij
vrouwen, die misschien wel met
soortgelijke conflicten zitten, maar toch
veel meer speelruimte hebben
De roman toont steeds aspecten van
deze problematiek, in tal van feestelijke
en menselijk herkenbare situaties Voor
de man is de wereld een verboden bac
chanaal de maatschappij biedt hem de
voorwaarden aan waaronder hij kan
functioneren, en verbiedt het dan weer.
Want anders werd het allemaal een
beestenboel. Iedere man zit vanaf zijn
volwassenheid met deze last op de
schouders Niet toevallig is het hoogte
punt van de film het eerste orgasme van
een jongen
Een ironisch aspect aan het verhaal,
dat de wereld zo sterk door de optiek
van de man beziet, is de manier waarop
langzaam maar zeker de vrouwen naar
het eind toe steeds meer het heft in
handen nemen Het hele verhaal door
hebben de mannen alle praatjes, maar
aan het eind wordt Frits van der Laan
door zijn vrouw geheel ingepakt, terwijl
Oom Carl (die zich in het huis alles
meent te kunnen permitteren) geen
schijn van kans blijkt te maken bij het
dienstmeisje Corrie," aldus de begelei
ding van Verstappen.
Het verhaal is in feite heel simpel: De
familie Van der Laan geeft een feestje
ter gelegenheid van het twintigjarig ju
bileum van vader bij de firma in kan
toorbehoeften Toebosch Ooms en
tantes komen over om van de partij te
zijn Moeder heeft de ervaring dat zulke
feestjes wel eens wat uit de hand lopen
Zij heeft daar deze keer geen zin in.
vooral nu de kinderen groter worden en
er teveel van zouden kunnen gaan
merken én begrijpen. Zij neemt maat
regelen om ditmaal het decorum te
handhaven. Weinig vermoedt zij dat de
kinderen boven al veel meer weten, en
juist wachten op het verboden bac
chanaal
Verstappen heeft dit gegeven uitste
kend uitgewerkt en dat niet direkt -
zoals hij zelf zo graag zou willen - a la
Bünuel - maar gewoon, zoals hij vaker
een film heeft gemaakt Een typische
Verstappen-film dus.
Aan de ene kant van het verhaal
staan de kinderen, aan de andere kant
de ouderen Twee partijen, die tegen
het decor van het jubileum een soort
..toneelspel" spelen Voor de kinderen
- sommigen op de grens tussen kind
zijn en volwassenheid - is hetgeen de
ouderen opvoeren een stuk voor vol
wassenen. waarbij steeds wordt ge
hoopt. dat er méér gaat gebeuren dan
wat in werkelijkheid plaats vindt Die
fantasieën van de kinderen worden
door Verstappen uitgebeeld door ze uit
hun lichaam te laten treden om eventjes
om het hoekje van de deur te kunnen
kijken. Dan zien zij. wat ze zo graag
hadden willen zien Een vertekende
werkelijkheid
Die vertekening loopt overigens door
de hele film Die zwoele sfeer van ver
wachting wordt ook door de volwasse
nen op peil gehouden door konstante
pikante praat Doorsnee mannenpraat,
maar voor kinderen suggestief genoeg
om er van alles van te denken, ook al
laten ze dat tegenover de volwassenen
niet blijken.
Dat is wat Verstappen heel sterk in
zijn film accentueert de suggestie dat
er iets gebeurt Door een uitstekende
opbouw van de beelden kreëert hij een
gespannen sfeer, waarin tamelijk vrij
met allerlei taboes wordt omgespron
gen. maar alles toch bij suggesties blijft.
..Het verboden bacchanaal" blijft uit.
of heeft reeds veel eerder plaats ge
vonden en zijn de herinneringen aan
vroeger, die bij elke bijeenkomst van de
familie voor pikante opmerkingen zor
gen Met name Kerrie-Kees van Hees
teren (een formidabele rol van Rijk de
Gooijer, die in z'n element is) zorgt er
voor om steeds die sfeer in stand te
houden. Vulgair, zonder goede manie
ren. gewoon recht voor z'n raap
Verder is ..Het verboden bac
chanaal" een burgerlijk feest van her
kenning. De typetjes, de opmerkingen.
Hugo Metsers als Jan Wurdeman en Rijk de Gooijer als ..Kerrie Kees" in ,,Het
Verboden Bacchanaal".
de konfrontaties: het zijn herkenbare
elementen uit onze samenleving Zoals
de direkteur van het bedrijf, die in vol
ornaat op komt draven om de jubilaris
sfeervol toe te spreken, ook al meent hij
er duidelijk geen barst van Het zal niet
zo heel vaak voorkomen, dat de aan
wezige familie de draak steekt met het
pendanterige van de „baas" en lak
heeft aan conventies Uit dat oogpunt
gezien werkt deze scene bevrijdend.
Wat velen wellicht vaak eens gedacht
hebben, zegt Kerrie-Kees en neemt
geen enkel blad voor de mond
Zonder direkt literaire kwaliteiten te
verbinden aan de verfilming van Ver
stappen van Vestdijks „Verboden Bac
chanaalkan toch rustig vastgesteld
worden, dat deze nieuwe Nederlandse
speelfilm kwaliteit heeft Met aan de ene
kant de diepere achtergronden achter
het verhaal en aan de andere kant het
amusement. Want amusement is de
film zeer zeker. Gemaakt voor een
groot publiek, dat zeker plezier zal be
leven aan deze filmische interpretatie
van Vestdijk. Naast de fijngevoeliger
humor het „van dik hout zaagt men
planken"-plezier van met name Kerrie-
Kees De elementaire pikanterie van de
volwassenen, neergezet in tamelijk pri
maire kreten, naast de erotische fan
tasieën van de kinderen De intrige van
wat oort misschien is geweest naast de
toekomstverwachting. De sfeer van
soms gemaakte vrolijkheid kontraste
rend met het daarachter liggende wan
trouwen ten opzichte van elkaar
Kneuterige burgerlijkheid naast taboe
doorbrekende suggesties Het zit er al
lemaal in
Een vrijheid-blijheid-sfeer, die
echter onecht blijkt te zijn. Opge
roepen door het verleden? Of is het
slechts een houding, waarachter de
werkelijke onzekerheid der vol
wassenen wordt verborgen? leder
een kan in „Het verboden Baccha
naal" zien, wat men zelf wil. Zowel
Vestdijk als Verstappen laten v vol
doende ruimte daartoe.
(Grand 3, 16 jaar, 91 minuten).
Charlotte Ramplmg en Woody Allen in Stardust Memories'
STARDUST MEMORIES
De nieuwste film van de inmiddels
befaamde regisseur Woody Allen heet
„Stardust Memories" en is in feite een
weerslag van zijn eigen leven, werken
en denken Opnieuw in zwart-wit ge
filmd. vertelt Allen het verhaal van een
schrijver-filmregisseur Hij vermengd
daarbij realiteit en fictie, vertelt wat hij
zelf denkt en wat hij eventueel had kun
nen denken Na zijn relatie-problemen
te hebben blootgelegd in „Manhattan",
tekent hij nu een portret van zichzelf als
filmer en schrijver, als de superstar die
hij in de loop der jaren is geworden en
hoe moeilijk hij het daarmee heeft.
Woody Allen heeft altijd tot mijn favo
riete regisseurs behoort. En dat kwam
dan met name door de intelligente wij
ze, waarop hij het begrip humor han
teerde en relativeerde Je ging naar een
Woody Allen-film om de dialogen, in de
tweede plaats pas om de beelden zelf.
Ironisch, satirisch, niet zonder zelfspot.
Die Woody Allen heeft de laatste ja
ren een verandering ondergaan Allen
begon zichzelf echt serieus te nemen, is
over zichzelf en zijn werk na gaan den
ken, is nog méér gaat twijfelen dan hij al
deed en het resultaat zijn auto-biografi
sche films. Was „Manhattan" nog een
aaneengesloten verhaal, in ..Stardust
Memories" is daar al geen sprake meer
van. Het gaat allemaal om de filmregis
seur Sandy Bates (Allen zelf dus) die
zich afvraagt wat hij eigenlijk allemaal
aan het doen is. Allen verzamelt zijn
gedachten, fantasieën, fragmenten, z'n
hoop, zijn verleden, kortom alles wat
hem voor de geest komt en verwerkt dat
tot een film. die - en dat is reeds eerder
door anderen opgemerkt - tegen een
Fellini-achtige stijl aanleunt, zonder
diens films echt te benaderen, te imite
ren of te evenaren
„Stardust Memories" is niet meer de
Woody Allen die ik als mijn favoriet be
schouwde Woody Allen wordt steeds
serieuzer en dat is op zich niet zo erg.
mits het evenwicht wordt bewaard tus
sen ernst en humor. En evenwicht is
volgens mij zoek in deze film. Oké.
sommige fragmenten zijn schitterend,
maar het totaalbeeld gaat verloren in
een reeks details en dialogen
Het lijkt er op. dat Woody Allen voor
lopig is uitgepraat, zo stevig met zich
zelf in de knoop zit, dat hij er films over
móet maken. Voor de hele echte fan is
er misschien nog wel iets van te maken,
vooral als de sfeer, waarin de film is
gemaakt, voldoende wordt aangevoeld
Maar toch wordt het tijd. dat Allen zich
echt gaat vernieuwen. Een Amerikaan
se Fellini? Déar zitten we nou net niet
om te springen. Ik niet, althans Maar
dat neemt niet weg. dat liefhebbers van
dit genre film wellicht toch nog veel ple
zier beleven aan Woody Allen's kijk op
zichzelf als intrigerend onderdeel van
deze woelige, woelige wereld „Star
dust Memories" de zieleroerselen van
een regisseur
(Grand 4. alle leeftijden).
ZOMBIE HOLOCAUST
We hebben alle ellende van de twee
vorige „Zombie -films nauwelijks ver
werkt of „de allesovertreffende trap"
rolt over het witte doek „Zombie Holo
caust" is de opwekende titel van deze
door Frank Martin geregisseerde film.
In een ziekenhuis in New York wor
den professor Drydock en zijn as
sistente Laurie ongerust over de
vreemde veranderingen die de licha
men van hun overleden patiënten on
dergaan Ze zetten een val en betrap
pen een man. die echter zelfmoord ver
kiest boven te worden gepakt Zijn
laatste woord is „Kito". En dat is de
naam van een eiland, waar nog kan
nibalisme blijkt te bestaan. Er wordt een
expeditie uitgerust om de zaak nader te
onderzoeken Enfin, volgens de ad
vertentie is „Zombie Holocaust"
huiveringwekkend, bloedstollend en
sensueel Tja. dat zal dan wel. Mijn ze
gen hebt u
(Cinema 2, 16 jaar)
EBOLI
In het Amersfoortse Filmhuis
draait van zaterdag tot en met dins
dag de Italiaanse speelfilm „Eboli"
met Gian Maria Volente in de hoofd
rol als Carlo Levi. Regisseur Fran
cesco Rosi heeft het gelijknamige
boek van Carlo Levi verfilmd, waarin
die zijn ervaringen als verbannen
arts en kunstenaar uit Turijn be
schreef aan het begin van het Ita
liaanse fascistische regiem (1935). In
feite zou het een vervolg kunnen zijn
op „Een bijzondere dag" van Ettore
Scola (zondagavond nóg op TV te
zien), waarin Mastroianni als ho
mofiele radio-omroeper eveneens
door de fascisten van Musolini wordt
verbannen. Regisseur Rosi be
schrijft aan de hand van Levi's boek
wat de verbanning naar een veraf
gelegen Zuiditaliaans dorpje voor
hem betekende.
Dat gebeurt in een kalm ritme en in
een prachtige fotografie, wat uiteindelijk
tweeëneenhalf uur in beslag neemt.
Levi maakt in het zuiden kennis met het
andere Italië, de ziekten, zoals malaria
en vooral de vastgeroeste sociale en
politieke strukturen, die uitzicht op we
zenlijke verbeteringen voor de bevol
king vrijwel teniet deden Volgens re
gisseur Rosi is er in de periode tussen
1935 en nu niet zo wezenlijk veel ver
anderd in het zuiden. Er cijn wel
kleinere veranderingen gekomen, de
mensen hebben televisie gekregen, ze
kennen een beetje welvaart Maar de
werkloosheid wordt steeds groter en
ook de noodzaak tot emigratie neemt
toe Vandaar dat hij het boek van Levi
uit 1935 nog steeds aktueel genoeg
vond om te verfilmen.
(Filmhuis, za. t/m di. 20.15 uur. 151 mi
nuten, 1979)
DE EHE DER
MARIA BRAUN
Terug van weggeweest: de suc
cesvolle speelfilm „Die Ehe der Maria
Braun" van Rainer Werner Fassbinder,
waarin deze de morele verwording van
een geslaagde samenleving hekelt aan
de hand van de geschiedenis van het
Duitse Wirtschaftswunder. Hij doet dit
door middel van het verhaal over de
lotgevallen van het aanvankelijk on
schuldige en kwetsbare meisje Maria
(Hanna Schygulla).
Maria en Herman Braun trouwen in 't
begin van de oorlog. Direkt daarna
moet Herman naar het front en aan 't
eind van de oorlog wordt hij als vermist
opgegeven. Maria houdt zich intussen
met zwarte handel en prostitutie bezig
en krijgt na de bezetting van Duitsland
een verhouding met de negersoldaat
Bill Op een avond staat Herman plot
seling voor hun neus en bij deze kon-
frontatie wordt Bill het slachtoffer Her
man wordt opgesloten, maar Maria blijft
hem trouw, ondanks het feit, dat ze.
werkend aan de verbetering van haar
maatschappelijke carrière, een rijke
textielfabrikant weet in te palmen. Ook
in deze film poneert Fassbinder op
overtuigende wijze zijn opvatting dat elk
mens. ondanks hooggestemde idealen,
bereid is verraad te plegen terwille van
de materiële realiteit. Die Ehe der Maria
Braun is een zeer indrukwekkende film,
zonder enige twijfel een van de sterk
ste. die Fassbinder ooit gemaakt heeft.
(Filmhuis, zaterdag, 23 uur, 120 minu
ten)
POLYGOON JOURNAAL
In het Polygoon Journaal nr. 5 de
ze week aandacht voor de Europese
Kampioenschappen Kunststoten in
Apeldoorn, waar de Nederlander
Hans de Jager de Europese titel be
haalde met een recordscore van 337
punten. Verder een reportage over
het dagelijkse leven op het eiland
Taiwan, dat door China als een afval
lige provincie wordt beschouwd en
tenslotte aandacht voor het Euro
pees kampioenschap schaatsen, in
Deventer, waar de Noor Amund
Sjobrend Europees kampioen werd.
