De „zondagsschilders" rukken op
Aanzien twintigste eeuw:
beperkt als 'n voorpagina
„Konijnen houden", een
te beperkte handleiding
„Ruimte voor vrouwen
interessante roman
leu
stfl
en
krant
li
BOEKEN OVER TEKENEN EN SCHILDEREN
model-
en
portrettekenen
FEESPEKÏIEF
HOE TEKEN IK IN
Samenstelling: Bert Vos
VRIJDAG 1 ME11981
rubrieken
Vroeger zou geen zinnig mens er aan
denken om de tekenpen of het penzeel ter
hand te nemen om een kunstwerk te gaan
wrochten, tenzij men reeds tot de begaaf
de groep lieden behoorde, wiens dage
lijkse bezigheid bestond uit het vervaar
digen van kunst. En dan nog was er
meestal geen droog brood mee te verdie
nen. Jaren geleden werd dat allemaal an
ders. Niet alleen werden kunstenaars en
zij die zich kunstenaars noemden In de
regeringswatten gelegd, werden talrijke
musea en galerieën opengesteld voor de
hedendaagse kunstuitingen, maar ook
door het toenemen van de vrije tijd, be
gonnen ook anderen aan het tekenen en
schilderen van alles wat het oog trok.
Schildersclubs schoten als paddestoe
len uit de grond en het aantal exposi
ties steeg elk jaar. Amateurs en profes
sionals ontmoetten elkaar in de tentoon
stellingsgebouwen en wie nu de moeite
neemt regelmatig tentoonstellingen te
bezoeken, zal nog nauwelijks het verschil
kunnen ontdekken tussen de kunstenaar
om den brode en de vrije tijdsartiest, die
In het weekeinde of een verloren uurtje
kwast en pen ter hand neemt en met even
veel vaardigheid als zijn professionele
broeder of zuster zijn kunstwerken af
levert aan de dichtsbijzijnde galerie
houder. Natuurlijk: bovenstaande Is lich
telijk overtrokken. De echte kunstenaar
verloochent zich nooit, dat Is duidelijk,
maar toch.Nederland blijkt zo lang
zamerhand kunstzinniger te zijn, dan
menigeen ooit had gedacht.
Vandaar dat in de loop der jaren het aantal
handboeken op het gebied van tekenen en
schilderen aanzienlijk is gestegen Wie zich
zelf het schilderen of tekenen eigen wil ma
ken, hoeft niet langer te zoeken naar een
geschikt boek met nuttige aanwijzingen ze
liggen te kust en te keur en tegen allerlei
prijzen in de boekhandel. In de afdeling hob
by en vrije tijd. Ik kan het weten, want zelf
behoor ik ook al jaren tot de groevende
groep vrijetijds-schilders en tekenaars, die
naast hun dagelijks werk zich vaak kostelijk
vermaken met het tekenen en schilderen.
Niet om te verkopen, niet in de eerste plaats
om te exposeren. Maar voor het plezier En
dat is het in de eerste plaats, een plezierige
hobby. Vandaar in onze boekenrubriek aan
dacht voor verschillende nieuwe teken- en
schilderboeken vol nuttige aanwijzingen voor
,,de opregte amateur" Misschien is er voor u
iets bij, waar u wat mee kunt doen
MODEL- EN PORTRET
TEKENEN
In de eerste plaats aandacht voor een
uitstekend boek van Hugh Laidman: „Mo
del- en portrettekenen". Wie zich wil spe
cialiseren In het tekenen van mensen en
gezichten, zal veel plezier aan dit boek
kunnen hebben. Want, zegt Laidman:
HUGH LAJOfAAN 'SjJ
cantecleerbvdebilt
„Als u met succes een geklede figuur wilt
tekenen, moet u eerst weten hoe een
naakt getekend moet worden". Daar gaat
het boek dan ook in eerste Instantie over.
Het tekenen van naakte figuren.
Zeg nou niet. dat dit niet uw stijl is. dat u
liever geklede modellen schildert. Als u pas
bent begonnen zult u juist daór erg veel
moeite mee hebben Want zonder een gron
dige kennis van de anatomie van de mens,
de houdingen, de spierbundels, het beende-
rengestel etc. zullen uw tekeningen van ge
klede mensen niet tot leven komen. Laidman
brengt u via talrijke illustraties en teken-voor
beelden een grondige kennis bij als basis
voor een verdere studie van het model- en
portrettekenen. Hij laat u werken met ver
schillende technieken: houtskool, tekenpen,
potlood, krijt.
Denk nou niet. dat het tekenen van naakte
modellen voor u niet kan Nog maar al te
vaak denken „buitenstaanders' dat het te
kenen van naakte modellen gelijk staat met
het bezoeken van een nachtclub. Dat hoort
niet Maar ach, tijden veranderen en geluk
kig zijn er verschillende vrije tijdsschilders-
clubs, die in groepsverband een model uit
nodigen om te komen poseren. In uw omge
ving is er vast ook wel zo'n club van „zon
dagsschilders". En als dat niet het geval is.
misschien dat binnen de eigen familie wel
iemand bereid is om te poseren. Advies van
Laidman „Als er geen naaktmodel beschik
baar is teken dan het geklede model. Hebt u
helemaal geen model, oefen u dan door uit
het hoofd te tekenen Knip aktiefoto's uit
kranten en tijdschriften en probeer het li
chaam onder de kleren te tekenen. Teken
standbeelden in musea en vergeet uw spie
gel niet te gebruiken Met andere
woorden er zijn mogelijkheden genoeg om
aan voldoende studiemateriaal te komen als
er geen model beschikbaar is.
Laidman's handboek is duidelijk en over
zichtelijk. Naast de verklarende en toelich
tende teksten heeft men veel aan de honder
den kleine en grotere schetsen en uitge
werkte tekeningen in verschillende technie
ken. Allerlei houdingen worden onder de lou
pe genomen Van rustposes tot akties.
Het tweede deel van het 160 pagina's tel
lende boek behandelt het portrettekenen.
Niet zo uitgebreid weliswaar, maar niettemin
voldoende om de grondbeginselen onder de
knie te krijgen Voor het overige zult u toch
alleen maar goede resultaten bereiken door
steeds maar weer oefenen
Tot slot' en passant geeft de auteur talrijke
aanwijzingen ten aanzien van het materiaal
en hoe dat te gebruiken. „Model en portret
tekenen" is een vrij volledig handboek gewor
den voor hen, die met deze techniek van
tekenen willen beginnen En dan vooral on
der het motto oefening baart kunst Letter
lijk
HET CANTECLEER SCHILDER
BOEK
De één vindt tekenen de beste manier
om zich kreatief te uiten, de andere zoekt
het veel meer In het gebruik van penseel
en verf. Het behoeft geen betoog, dat ook
op dat gebied tal van handboeken te koop
zijn. Kortgeleden verscheen het „Cante-
cleer Schilderboek", geschreven door
Johannes Pawlik, met bijdragen van Her
mann Leber, Knul Nicolaus, Winfrled
Schmidt en Ernst Strassner. Vooraan
staande Duitse deskundigen in de beel
dende kunst.
Het aardige van dit nauwelijks honderd
bladzijden tellende handboekfje) is, dat het
erg veel verteld in kort bestek En dan niet op
wetenschappelijke wijze met veel techni
sche termen, maar helder en begrijpelijk
voor iedereen, ook voor hen die nooit of nau
welijks een penseel in de hand hebben ge
had.
U leert via dit boek niet in de eerste plaats
hoe je moet schilderen. Dat is een kwestie
van aanleg en oefening Nee. de samenstel
ler van dit handige boekwerk brengt u vooral
materiaalkennis bij Mede aan de hand van
verschillende voorbeelden in kleur en zwart
wit wordt u wegwijs gemaakt in het doolhof
van de kunstschilder De basiskennis ten
aanzien van de kleur, het zelf mengen van
verf, kennis over de pigmenten, de schilder-
middelen. bind-, verdunnings- en oplosmid
delen en nog tal van andere zaken komen in
dit boek aan de orde. Welke ondergrondma
terialen kunt u gebruiken, welke penselen,
paletten, welke andere zaken u nodig hebt.
Verder worden de beginselen van het schil
deren met verschillende technieken opge
somd, zoals het schilderen met tempera,
olieverf, met was- en washarsverf, het aqua
relleren. met dekkende waterverf (gouache),
en acrylverf. Daarnaast bevat hel Cante-
cleer Schilderboek een hoofdstuk over on
derhoud, vervoer, opslag en resiauratie van
schilderijen
Vooral beginnende schilders, maar zelfs
de gevorderden, zullen veel plezier van dit
handboekje kunnen hebben Het maakt u
wegwijs in de grote en nog steeds groeiende
hoeveelheid materialen en technieken.
Technieken, die vooral door nieuwe verfma-
terialen steeds gevarieerder worden en
soms een geheel eigen aanpak eisen om het
best mogelijke resultaat te verkrijgen
SCHILDEREN ALS HOBBY
Voor wie deze basiskennis reeds bezit en
zich nu verder wil bekwamen in het schilde
ren zelf. kan kiezen uit de verschillende mo
gelijke technieken Uitgeverij Cantecleer
heeft daarvoor een erg informatieve serie:
„Schilderen als hobbyHierin worden de
bekende technieken wat uitgebreider per
deel behandeld. Tot nu toe zijn er twaalf
delen verschenen Drie over het aquarel Al
gemene techniek (1). Landschappen (2) en
Zeegezichten (7). Ten aanzien van het
werken met de populaire olieverf zijn er de
len verschenen over „Algemene techniek
(3), Landschappen (5), Portretten (6), Mo
delschilderen (8), Zeegezichten (10) en Kin
derportretten (11Wie graag schildert met
de moderne acrylverf kan terecht in deze
serie voor de Algemene Techniek (4) en
Zeegezichten (9).
Deel twaalf verscheen kortgeleden en zal
menige vrije tijdsschilder, die gewend is mei
olieverf, aanspreken. Het is geschreven
door Leo Musch: „Praktische aanwijzingen
voor de olieverfschilder". Geen boekje vol
artistieke wenken en suggesties, maar met
talrijke praktische wenken en werkzaamhe
den vóór, tijdens en na het schilderen Aan
de hand van duidelijke illustraties vertelt
Musch van alles over het gebruik van linnen,
het zelf prepareren ervan, het opspannen,
het gebruik van de schildersezel, de onder
schildering. het glaceren, vernissen, inlijsten
en verzorgen van een schilderij. Vakkennis
overgebracht in duidelijk, heldere taal voor
de leek. Aanbevolen!
HOE TEKEN IK IN PERSPECTIEF
Tekenen is niet zo maar het zetten van wat
lijntjes Er komt inzicht, overleg en kennis
aan te pas. dat u moet leren tenzii u een
natuurtalent bent. Het perspectief bijvoor
beeld. Niet zo simpel als het lijkt Wie wel
eens een expositie van zondagsschilders is
geweest, zal zich vast wel een tekening of
schilderij herinneren, waarbij totaal geen re
kening is gehouden met de juiste verhoudin
gen. Het huis twee keer zo groot als de enor
me dikke boom. een deur die veel te klein is
voor de man die juist het pad op komt wande
len of het dak van het huis, dat omhoog de
lucht insteekt. Zo'n afbeelding is dan niet
goed in perspectief getekend Geen schan
de. Vaak is een dergelijk schilderij erg char
mant en menige vrije tijdsschilder is juist
door die opvallende kenmerken befaamd
"'«■•f n
De voorpagina van een willekeurige krant
op een willekeurige dag. De voorpagina van
de Volkskrant van 21 april 1981 Zes artike
len met evenzoveel koppen - Golf van geweld
treft LibanonNoord-lerland onrustig na dood
twee betogers, Loodsen leggen scheepvaart
deels lam, Weer kinderlijk in Atlanta gevon
den. CDU-leider wil hardere aanpak van ter
rorisme; Schadegolf in Utrechtstadion Het
weerbericht, tenslotte, belooft ook al niet
veel goeds.
Dit zal volgens Wolf Kielich wel een voor
deze eeuw typerende kollektie berichten
zijn Want.zo schrijft deze Wolf Kielich in een
inleiding op het door hem samengestelde
boek „Het aanzien van de 20ste eeuw"
„Geweld, menselijke ontreddering, verdriet
en ellende. Zijn dat dan de belangrijkste fac
toren die het aanzien van de twintigste eeuw
bepalen? Voor wat de wereldgeschiedenis
betreft, blijkt dat helaas inderdaad zo te zijn."
En dus zien we in ruim vierhonderd door
Kielich samengestelde fotopagina's veel ge
weld, menselijke ontreddering, verdriet en
ellende
De aangehaalde voorpagina zou het gelijk
van Kielich kunnen bevestigen. En toch denk
ik, dat zo'n inleiding meer zegt over Kielich's
methode en benadering dan over de twintig
ste eeuw zelf Vooral wanneer hij vervolgt:
„Natuurlijk, in het persoonlijke leven van de
meeste mensen waren ook liefde, roman
tiek, vriendschap en momenten van geluk.
Maar een mensenleven bepaalt niet het his
torisch aanzien van een eeuw. Een familieal
bum vertelt weinig of niets over het lot van
die andere familie waartoe wij allen ook be
horen: „the family of man", de familie van de
mensheid. En die familie is het in de twintig
ste eeuw niet zo best vergaan Slechter dan
in vorige eeuwen? Ook vroeger waren er
oorlogen, rampen, hongersnoden epide
mieën, armoede en onrecht Maar nimmer
heeft dat alles zoveel dood en verderf ge
bracht als in deze eeuw
MOEDHOUDERTJES
Nogmaals: het is de benadering van Kie
lich. Want ik wil best verdedigen dat het fami
liealbum de plaats bij uitstek is waar iets
vertelt wordt over het lot van „de familie van
de mensheid". Bijvoorbeeld als repliek op de
volgende passage in Kielich's voorwoord
„De ondergangsprofetieën zijn dan ook niet
van de lucht. Toch blijven wij, gewone ster
velingen wier invloed op de loop der geschie
denis maar gering is, „kleine moedhouder-
tjes", zoals Annie Romein Verschoor het
eens uitdrukte. Zij doelde daarmee op iets
dat niet in beelden kan worden vastgelegd,
maar wel degelijk de loop van de geschiede
nis mede heeft bepaald Het is de levens
moed, die individueel en collectief ook in de
meest uitzichtloze situaties altijd aanwezig is
gebleven en die alle ondergangsvoorspellin
gen al bij voorbaat weerspreekt."
Afgezien van het feit dat ik die laatste zin
nogal erg optimistisch vind, bestrijd ik Kie
lich's opvatting dat het door hem bedoelde
niet in beelden weer te geven zou zijn Mis
schien moet je daarvoor juist in familieal
bums kijken, hoewel er ook in het werk van
gerenomeerde persfotografen een schat
van dit soort opnamen te vinden is.
OORLOGEN
Het bovenstaande is het enige dat er in
„Het aanzien van de twintigste eeuw" aan
verantwoording te lezen is. En dat is te wei
nig. want ik ben zeer benieuwd op welke
critena er geselecteerd is uit het ongetwijfeld
overweldigende aanbod van foto's. Mis
schien zou dan duidelijk worden, waarom -
om één voorbeeld te noemen - er zestig
pagina's zijn besteed aan de Tweede We
reldoorlog. een kleine vijftig aan de Eerste
Wereldoorlog en ongeveer twaalf pagina's
aan de oorlog in Vietnam. Misschien zou dan
tevens duidelijk worden, waarom het boek
ze westers georiënteerd is. Pas in het laatste
decennium wordt er meer dan minimale aan
dacht besteed aan gebeurtenissen buiten
West-Europa en de Verenigde Staten.
Met al die beperktheden, is „Het aanzien
van de twintigste eeuw" toch wel interes
sant. Het bevat een ruime sortering „histori
sche momenten", maar blijft gelukkig niet
alleen bij vorsten en presidenten stil staan.
Er zit, de inleiding van de samensteller ten
spijt, toch ook wel een hoeveelheid opna
men in de categorie „sociale geschiedenis"
in. Maar niet te veel Het is eigenlijk net als
met de voorpagina van de krant. Daar vindt
men de „hot shots", maar voor de achter
gronden moet je een paar pagina's omslaan
Zo'n „Aanzien"-boek - er verschijnt er ieder
Dames aan hel begin van de twintigste eeuw
geworden Toch is in perspectief tekenen
niet zo moeilijk als het lijkt Het is een kwestie
van de juiste techniek gebruiken. Om dat
onder de knie te krijgen kan men gebruik
maken van het boekje „Hoe teken ik in per
spectief" van Felix Lorenzi. Een eenvoudige
handleiding met zo'n 150 tekeningen en
voorbeelden Na enige tijd oefenen kunnen
uw figuren op uw schilderij zonder moeite
door de deur van het huis. waarvan het dak
niet meer de lucht in wijst
DECORATIEF TEKENEN
Tenslotte aandacht voor het boekje „De
coratief tekenen" van Grethe La Croix. Het
aardige van decoratief tekenen is. dat men
zonder enige tekenervaring zich de „kunst"
van deze techniek aan kan leren De schrijf
ster heeft een jarenlange les-ervaring opge
daan op Volkshogescholen en aan de hand j
van die praktijk leert ze u spelenderwijs hoe I
u ook met decoratieve vormen kunt experi
menteren en soms schitterende resultaten
kunt bereiken Met enkele viltstiften van ver
schillende dikten en een rol ongeplastifi
ceerd wit kastpapier kunt u zo beginnen. Een
aardig boekje voor de liefhebbers van dit
soort vrije tijdsbesteding Een hobby, die
langzaam maar zeker kan uitgroeien tot een
ware kunst door het steeds fantasievoller
gebruik van allerlei thema's
V
„Model- en portrettekenen door Hugh Laidman 1979.
Vertaling R. van Dijk-Cuppen Uiigavo Canlecleer te Oe
Bilt. Gebonden, groot lormaal, 160 blz. Prijs 34,50.
„Hol Cantecleer Schilderboek'samenqestetd door Jo
hannes Pawlik. 1977 Vertaling: lngridNi|kerk-Pleters. Eer
ste bijdruk 1980. Uitgave: Cantecleer te De Bill Gebonden
96 blz. Prijs I 26.50
Schilderen als hobby. Deel 12 „Praktische aanwijzingen
voor de olieverfschilder door Leo Musch 1980 Uitgave
Cantecleer te De Bill. Paperback, groot formaat, 54 blz.
Prijs 18 25
Hoe teken Ik In perspectief? door Feil* Lorenzi Vertaling
Agnes Schaars-Smulders. Uitgave Canlecleer Ie Do Bilt in
de reeks „Spelen en werken Paperback 48 blz. pnjs
9,90
Decoratief tekenen, door Grethe la Croix 1980 Uitgave
Cantecleer te De Bilt. paperback. 64 blz Doeltie uitde reeks
Spelen en werken Pn|S 12,50.
Felix Lorenzi
cOTvcuigehandleiding met ca ISO tekeningen
jaar een over het voorafgaande jaar - heeft
nu eenmaal het karakter van een voorpagi
na. Voor sommigen zal dat genoeg zijn
Resteert als laatste vraag, waarom het
boek verschenen is twintig jaar voor het ein
de van de eeuw die hot moet beslaan. Is het
vertrouwen in de kleine moedhoudertjes dan
toch niet toereikend ter afwering van de on
dergangsprofetieën?
M.K.
Titel: „Het aanzien van de twintigste eeuw";
Samenstelling en tekst: Wolf Kielich;
Uitgave: Amsterdamboek (Het Spectrum)
Prijs: 49,50 (gebonden)
boeken, voor u besproken
7e jaargang nummer 17
In dit nummer onder meer:
„Ruimte voor vrouwen", interessante, maar pessimistische
roman
„Het aanzien van de twintigste eeuw": zo beperkt als een
voorpagina
Tekenen en schilderen; de zondagsschilders rukken op
En verder:
Konijnen houden, een handleiding voor liefhebbers
Met medewerking van Tea Middelkoop en Marnix Kreijns
Steeds meer zijn er mensen, die achter
In hun tuin één of meer konijnen houden.
Niet zozeer om er tijdens de Kerstdagen
lekker van te kunnen eten, maar gewoon
voor het plezier. Niet om zo vet mogelijke
konijnen te fokken, dus. Wie daarmee wil
beginnen en iets méér te weten wil komen
over het houden van konijnen, zal op
zoek gaan naar een handleiding, een
handboek. In de bibliotheken zijn dat
soort boeken zeer dun bezaaid en dan
nog voornamelijk gericht op het fokken
van konijnen ter vulling van de diepvries-
kist. Tamelijk onsmakelijke boekwerkjes
als dat helemaal niet je bedoeling Is.
Daarom was ik erg blij, dat bij Kosmos in
Amsterdam de vertaling verscheen van
een door Ann Williams geschreven hand
leiding voor het houden van konijnen In
de hoop dat deze handleiding wat méér te
bieden zou hebben dan de kunst van het
vermenigvuldigen alleen.
Wat dat betreft werd ik enigszins teleurge
steld door hetgeen Ann Williams in „Konij
nen Houden" naar voren heeft gebracht. Ak
koord, er worden verschillende nuttige tips
gegeven, maar ook hier is weer sprake van
een boekje gericht op de uiteindelijke slacht
van de dieren, die je in je achtertuintje door
de kinderen hebt laten vertroetelen. „En
daar hoef je helemaal geen schuldgevoe
lens over te hebben" beweert mevrouw Wil
liams, „als u ze goed hebt verzorgd.
Goed, daar hoeven we het verder dus niet
over te hebben Mensen, die konijnen voor
het fokken hebben en om ze na een bepaal
de tijd te slachten voor een goedkope vlees
maaltijd, die hebben misschien erg veel aan
deze handleiding. Anderen zullen toch veel
voor hen belangrijke aspekten missen. Want
konijnen hoeven natuurlijk niet in zo'n eng
hokje te worden gehouden. Er zijn tal van
andere mogelijkheden, zoals een grote ren,
een konijnenheuvel etc Die mogelijkheden
worden echter onvoldoende belicht. Overi
gens zijn er wel voldoende nuttige tips in
deze handleiding te vinden, waar men wat
aan heeft. Zeker ten aanzien van de voe
ding, hoewel het jammer is, dat wel verschil
lende (on-)kruiden als goed of slecht voedsel
Ann Williams
een handleiding voor liefhebbers
worden aangegeven, zonder dat er tekenin
gen bij staan van de desbetreffende planten
Niet iedereeen is een deskundige op dat ge
biedHet hoofdstuk „ziekten" is niet
uitgebreid genoeg. Persoonlijk ben ik ver
schillende kleinere en grotere aandoeningen
en ziekten tegengekomen, die niet in de ko-
nijnenboeken zijn te vinden, ook deze niet.
Juist wanneer men voor het huis- en tuinple-
zier konijnen houdt, willen er nog wel eens
allerlei ziektes optreden, waarvoor men niet
direkt een middel kent. of zelfs wéét of het
ernstig is of niet. Een beknopte handleiding
in deze voorkomt in ieder geval het te regel
matig bezoeken van de dierenarts. Kortom.
„Konijnen houden" is best een aardig, over
zichtelijk boekwerkje, maar op sommige
punten te beperkt om het met vertrouwen
steeds te kunnen hanteren. En dat is jam
mer.
V.
„Konijnen houden", door Ann Williams. Vertaling Fell*
Thljssen Uitgave Kosmos te Amsterdam Paperback. 72
blz Prijs 17,50
j J
„Ruimte voor vrouwen" is een boek over
het leven van verschillende vrouwen. Een
van deze vrouwen. Mira, is de hoofdper
soon Over de anderen wordt gesproken
wanneer Mira met hen te maken krijgt in de
diverse episodes van haar leven In eerste
instantie is Mira gehuwd, heeft kinderen en is
nauw betrokken bij de gezinnen uit haar
buurt. Mira, eens een vrouw die hongerde
naar alles wat men met zelfontplooiing te
maken heeft, „offert" zich nu op voor man en
kinderen. Na haar onverwachte scheiding
gaat zij weer studeren en komt in kontakt met
vrouwen die, net als zij, een studie volgen.
Het boek is vrij dik, 546 bladzijden. Ik heb
het met gemengde gevoelens gelezen. Bij
het begin geeft het boek niets dan ellende
weer en er kwam een soort kwaadheid over
me
Alsof een gezinsleven alleen maar luiers,
rommel en een langzame verwijdering van je
man inhoudt. Alsof je nooit voor je rechten op
kunt komen en alleen een aanhangsel van je
echtgenoot kunt zijn. Naarmate ik het boek
verder las, sloeg mijn stemming om in mati
ge interesse tot interesse. Mira gaat stude
ren en leert geleidelijk diverse vrouwen ken
nen. Als vrouw met levenservaring wordt
haar hulp diverse keren ingeroepen. Lang
zaam leert zij uiteindelijk haar eigen wereld
opbouwen, zij het met veel nuilbuten en woe
deuitbarstingen.
Wanneer zij dan een man leert kennen
waarmee het leven erg goed lijkt en zij haar
eigen identiteit niet hoeft prijs te geven, ver
breekt zij toch de relatie Hij kan een funktie
in het buitenland krijgen, gaat er vanuit dat zij
meegaat en wil een gezin stichten Zij wil
geen kinderen meer en haar studie niet op
geven. Voor en tijdens deze periode leert
Mira diverse interessante vrouwen kennen
binnen het universiteitsleven. Val, extreem
feministisch wat eindigt in haar dood, Isolde,
een lesbische vrouw met liefde voor ieder
een, zij spelen een grote rol in Mira's leven.
Mira zelf wordt ondanks haar studie en
zelfstandigheid een verbitterde vrouw. In het
leven van al deze vrouwen heb ik niemand
herkend die samen met een man en kinde
ren een goed leven heeft opgebouwd. Een
leven, waarin iedereen de kans krijgt zich
verder te ontplooien. Dat het geen positief
boek is, is wel duidelijk. Dat het een positieve
invloed heeft op welke levenssituatie dan
ook, vraag ik me af Toch blijft het boek de
moeite waard te lezen. Zeker om je eigen
situatie te vergelijken en te beoordelen.
T.M.
„Ruimte voor vrouwen", door Mantyn French Eerder
verschenen onder de titel De nieuwe tase. Vertaling Co de
Groot Uitgave Luitingh te Laren NH Paperback, 546 blz
