„Tekenen, dat het
gedrukt staat" 500
jaar grafische kunst
Heel fijn kabouterboek
van Phiny Dick en
Marten Toonder
tl1
De eerste twee levens
van Lukas-Kasha
De ups en down van
een topwielrenner
Ad.
„Stamboom onderzoek", prima
boekje om mee te beginnen
Goede oorlogs
boeken voor de jeugd
„Prins in
Brooklyn"
IJ
Tekenen dat het gedrukt staat
500jaargrafick in Ncdcrlai ui
'X
- ,J
Samenstelling: Bert Vos
Prins in
Brooklyn
DINSDAG 4 AUGUSTUS 1981
Ad van der Blom
Vijfhonderd jaar grafiek in Nederland,
de ondertitel van een prachtig boek:
Tekenen dat het gedrukt staat", samen-
esteld en geschreven door Ad van der
Hom. Dit zorgvuldig samengestelde
verzicht van wat de grafische kunst In
jjf eeuwen heeft opgeleverd, verscheen
erst bij Kosmos te Amsterdam. Nu is er
en tweede druk verschenen bij Icob te
Jphen aan de Rijn. De moeite waard,
ooral voor de liefhebbers!
Van der Blom heeft er geen half werk van
emaakt. Aan de hand van honderden grali-
che prenten, moeizaam bijeengezocht uit
talrijke kollekties van musea en archie-
ien, geeft hij een overzichtelijk beeld van de
jrote hoeveelheid soorten grafiek, de tech-
ueken die daarbij zijn gebruikt en bijzonder
heden over de maker. Een kunsthistorisch
overzicht, waar de liefhebbers hun vingers
bij af zullen likken
En dat allemaal voor een vriendenprijsje
van 24.90.
In Tekenen dat het gedrukt staat" vertelt
Ad van der Blom op onderhoudende wijze de
ontstaansgeschiedenis van de grafische
prent, waarbij gebruik werd en wordt ge
maakt van afdruk-technieken, zonder dat
echter spreke is van een reproduktie Het
zou in dit korte bestek wat te ver gaan om al
die technieken nader te omschrijven, maar
de geschiedenis fascineert, waarbij het werk
van de kunstenaar tot leven komt door de
talrijke illustraties met uitgebreide bij- en on
derschriften.
Van der Blom heeft een prettige stijl van
vertellen Niet saai, maar helder en niet zon
der humor Mede daardoor maakt dit boek
de doorsnee leek nieuwsgierig en wordt de
grafische kunst toegankelijker dan het geval
zou zijn geweest via een gortdroge, puur-
technische verhandeling, die. hoe technisch
juist ook, de doorsnee lezer af zal schrikken
Het boek is kompleet Dat wil zeggen, dat
het niet alleen een uitstekend overzicht geeft
van de grafische kunstgeschiedenis, maar
tevens aanvullende gegevens biedt ten aan
zien van het verzamelen van grafiek en het
lezen er over (uitgebreide literatuurlijst) Met
een personen- en onderwerpenregister, dat
spreekt!
„Tekenen dat het gedrukt staat", door Ad van
der Blom 500 jaar graliek m Nederland 1980 Uit
gave Icob te Alphen a d Rijn Gebonden, tors for
maat, veel illustraties. 191 blz prijs 24 90
Bij een titel als „Het Kabouterboek"
wordt snel gedacht aan onwerkelijke ver
balen over kabouters en elven die nooit
door de mensen gezien worden en de
vreemdste dingen beleven. Dat gaat ech
ter voor dit boek niet op.
Het kabouterboek van Phiny Dick is met
name een voorleesboek voor kinderen van 4
tot en met 8 jaar. Gebeurtenissen zoals een
sneeuwpop, die aangezien wordt voor een
bevroren iemand, een schat die opgegraven
wordt en uiteindelijk alleen maar een kluif is
Schipbreuk leiden in de vorm van het vlot
expres om laten slaan en zelf naar de kant
lopen Het zijn allemaal herkenbare verhalen
voor kinderen.
Niet alleen de kabouters Pom, Suizebol en
Bijdepink komen in het boek voor maar ook
de dieren uit het bos.
Deze dieren hebben ieder een eigen per
soonlijkheid. Zo is de uil quasi-wijs, de kraai
zoals bekend graag op andermans eigen
dommen uit. Toch is deze zelfde kraai eigen
lijk ook oud en eenzaam Alle dieren verto
nen buiten de bekende eigenschappen ook
meer menselijke eigenaardigheden.
Het leuke van dit boek is dat de kinderen
erg geïnteresseerd zijn bij het voorlezen, ook
al door de fijne tekeningen van Marten Toon
der
Maar als ouder maak je zelf nog meer op
tussen de regels door. waar ik in stilte van
genoten heb. De manier van schrijven doet
heel prettig aan, juist omdat er niets overdre
ven wordt. Ondanks het 275 bladzijden tel
lende boek, kan ik u verzekeren dat er dagen
(of avonden) leesplezier aan verbonden zijn
bij Elsevier-Van Goor (Amsterdam/Brus
sel) verscheen de 272 pagina's dikke jon
gensroman „Gele trui tegen wil en dank"
Het door de in de Pellenaars-periode van de
wielerronde van Frankrijk zo bekende radio
verslaggever Jan Cottaar (een tourexpert bij
uitstek) geschreven boek behandelt in 49
hoofdstukken de stormachtige ontwikkeling
van de jonge Brabantse wielrenner, die op
21 -jarige leeftijd van de amateurs overstapte
naar de profs en meteen maar de moeilijke
etappenkoers Dauphiné Libéré (een voor
proefje van de Tour de France) wist te win
nen.
Desondanks mocht hij - in dienst van een
sterke Franse profploeg - pas het volgende
jaar starten in de Ronde van Frankrijk, de
allerzwaarste wielerkoers ter wereld. In de
laatste etappe viel zijn vóór hem op de eerste
plaats staande kopman door een ongeluk uit
en dat hielp de Brabander aan de zo felbe
geerde gele trui
Een beetje onwaarschijnlijk, dat is waar,
maar de vlotte pen van Cottaar maakte dat
aanvaardbaar. Evenals trouwens ook het te
ven en „werken" van de enige buitenlandse
renner in de Franse topformatie. Hennie Kui
per heeft destijds andere ervaringen opge
daan bij Peugeot, hetgeen toch niet weg
neemt, dat het verhaal in het tourboek van
het begin tot het einde zeer leesbaar bleef
Het grote aantal voor een deel op zichzelf
staande hoofdstukken maakt mogelijk, dat
het boek niet per sé achter elkaar uitgelezen
moet worden om het verband vast te hou
den. Wij hebben de „twee profjaren van Bart
Roest' - het Brabantse wielerfenomeen, dat
de hoofdrol vertolkt - op een zondagmiddag
verwerkt omdat de spanning ons goed bezig
hield Jan Cottaar beschreef en passant het
vrijwel complete internationale programma
van een toprenner met de ups en downs, die
de „dwangarbeiders van de weg" in hun
doorgaans korte glorietijd meemaken.
Kortom, een boek, waaraan jeugdige
wlelerllefhebbers veel plezier zullen bele
ven. De paperback kost 17,90 (272 pagi
na's, Inclusief feiten en cijfers uit de Tour
en een verklarende woordenlijst).
P. C.
Lukas is een luie nlksnut, die zich der
halve kostelijk vermaakt. Geen sprekend
voorbeeld voor de jeugd, maar ach, je
kunt natuurlijk niet altijd serieus stude
ren voor iets, waarvan het pas later zal
blijken of het ook zin heeft gehad. Lukas
heeft geen behoefte aan dit soort onzin
en brengt de dagen dan ook In volledige
ledigheid door, daarbij danig de spot drij
vend met zijn hardwerkende medemens.
Lukas Is timmermansleerling, die In de
houtkrullen aan zijn hoognodige rust
komt, terwijl zijn baas zich suf piekert
over zijn opvolging. Dat zou Lukas moe
ten zijn, maar Lukas vindt dat maar niks.
Stel je voor, dat betekent, dat hij zou moe
ten werken
Tijdens een marktdag vraagt een tovenaar
een vrijwilliger voor éên van zijn opzienba
rende trucs. Aangezien Lukas-Kasha niet al
leen lui is. maar voor de duivel niet bang en
gek op onbekende zaken, neemt hij de uitda
ging aan Het is wel een bijzondere truc,
want Lukas komt terecht in een voor hem
volslagen onbekende Oosterse wereld,
v/aar hij niet alleen vermakelijke en gevaarlij
ke avonturen beleeft, maar ook nog koning
van Abadan wordt „De eerste twee levens
van Lukas-Kasha" werd geschreven door
Lloyd Alexander, die door zijn fantasierijke
vertellingen en bloemrijk taalgebruik een ge
liefd auteur is bij oudere jeugd, en veel vol
wassenen. Zijn boeken zijn vol fantasie, om
dat (zoals Alexander zelf zegt) „kinderboe
ken die een gewoon stuk realiteit doorgeven
de wens naar „beter" en „anders" alleen op
de achtergrond kennen, terwijl fantasiever
halen de hoop en de droom in jeugdige le
zers wakker houden.
Dus niet zozeer wensvervullend als wel
„hoopvol dromend"." Alexander is in Ameri
ka ook bekend als cartoonist maar vooral als
vertaler van Franse poëzie, Sartre en als
schrijver van een twaalftal romans Kinder
boeken hebben zijn absolute voorkeur
„De eerste twee levens van Lukas-Kas
ha" is inderdaad ook een boek, waar volwas-
'aBSK:
l)t eerste (WA even».
Iukav k.ish.i
i
i
senen nog veel plezier aan kunnen beleven
Alexander is er de man niet naar om zijn held
Lukas-Kasha voor eeuwig een niksnut te la
ten blijven. Zijn onverwachte reis naar die
verre Oosterse wereld is niet alleen amu
sant, spannend en avontuurlijk, maar blijkt
tenslotte méér waarde te hebben voor Lukas
dan dat alleen. Zoals hij dan ook aan het slot
konkludeerde: „Vroeger bekommerde ik me
om niets en nu heb ik niets om me om te
bekommeren"
„De eerste twee levens van Lu
kas-Kasha" Is een voortreffelijk jeugd
boek voor kinderen vanaf elf jaar.
De moeite waard.
V
„De eerste twee levens van Lukas-Kas
ha", door Lloyd Alexander (The two first
lives of Lukas-Kasha, 1978) Vertaling- M
Slagt-Prins 1981. Uitgave. Westfriesland te
Hoorn. Gebonden. 158 blz prijs 21,50
Met illustraties van Teja Hendriks
„Prins in Brooklyn" is misschien een tik
keltje Amerikaans omdat het nu eenmaal
speelt in de Verenigde Staten, maar in es
sentie zou het verhaal zich overal kunnen
afspelen De „prins" in het verhaal van de
befaamde schrijfster Paula Fox is een neger
jongetje, James Brooklyn, die van school en
huis wegloopt in de hoop zijn moeder te vin
den, die in het ziekenhuis ligt, maar in zijn
gedachten naar Afrika is gegaan en daar als
een vorstin regeert
Kortom een aan te bevelen boek.
„Het Kabouterboek", door Phiny Dick, met
illustraties van Martin Toonder. Voor kinde
ren vanal 4 jaar Uitgave Van Goor Jeugd
boeken-Amsterdam Gebonden 272 blz
pri|S 19,50.
boeken, voor u besproken
Paula l'Vix
Paula Fox
Er zijn veel mensen die het maar niks
vinden: al dat gewroet in het verleden van
de eigen familie. De doden moet je laten
rusten, zeggen ze. Het is natuurlijk een
standpunt, maar het aantal mensen dat
begint met het uitzoeken van de eigen
stamboom stijgt sterk. Dat blijkt bijvoor
beeld heel duidelijk aan de groeiende
reeks aanvragen bij instituten en organi
saties die zich met stamboom-onderzoek
(genealogie) bezighouden.
En laten we eerlijk zijn: stamboom-onder-
zoek is niet alleen erg boeiend en fascine
rend, het is tevens een ongekende duik in de
geschiedenis van land en streek, waarbij de
onderzoeker facetten tegenkomt, die hij of zij
beslist met tijdens de geschiedenislessen op
school heeft gehoord
Wie de eigen stamboom wil uitzoeken be
gint natuurlijk in het heden en werkt dan
stapje voor stapje terug in de tijd Sommigen
slagen al snel in het samenstellen van een
stamboom Zij hebben dan geluk, want het
komt veel vaker voor. dat bepaalde gege
vens. die nodig zijn. verdwenen zijn, ver
brand of naar elders zijn gebracht en nooit
meer boven water zijn gekomen Het is dan
een kwestie van stug door blijven zoeken, in
rijks-, stads- en gemeente-archieven, kerk
registers. doop- en trouwboeken, biogra
fieën. tijdschriften etc. etc.
Hoe dat allemaal het beste gedaan kan
worden, hoe je systematisch te werk kunt
gaan om zo n goed mogelijk resultaat te krij
gen. is te vinden in een uiterst handig kom-
pakt en vooral kompleet handboekje van
Aad van der Tang „Stamboom Onderzoek'
Van der Tang is er in geslaagd om in zo n
140 blz een goede aanzet te geven tot zo n
stamboom-onderzoek Wie dit boekje leest,
zal ongetwijfeld direkt willen beginnen. Het
boek besluit met een literatuur-lijst, een
schat aan zeer nuttige adressen van archie
ven. bibliotheken e.d en uiteraard een regis
ter Want iedere onderzoeker is altijd erg blij
met een volledig register achterin een boek
Het bespaart erg veel tijd
Wie de eigen familiegeschiedenis op
papier wil zetten, zal veel aan deze hand
leiding hebben. Aanbevolen.
„Stamboom Onderzoek", door Aad van der
Tang, 1981 Uitgave Het Spectrum ie Utrecht inde
Prisma-pocketreeks. 143 blz. prijs 7.90
Soms heb je de indruk, dat er op school
maar erg weinig wordt gesproken over de
laatste tweede wereldoorlog. De geschie
denis beperkt zich voornamelijk tot de
Romeinen, Karei de Grote en wat daarna
kwam, maar over de laatste wereldoorlog
zijn de geschiedenisboekjes vaak tame
lijk vaag. Toch zou juist daaraan wat meer
moeten worden gedaan. De zwarte jaren
van het fascisme leeft sterk bij de oude
ren, ook nog na 35 jaar. Het is daarom
goed, dat er verschillende boeken wor
den uitgegeven voor de jeugd, waarineen
bepaalde periode uit de oorlogsjaren
worden behandeld. Bij Van Goor ver
schenen twee jeugdboeken, die wat dat
betreft van harte kunnen worden aanbe
volen: „Vlucht naar Engeland" van Ab
Visser en „Kinderen in de oorlog" van Gil
Lacq.
„Vlucht naar Engeland" gaat over Dick en
nenk. twee schooljongens, die langzaam
maar zeker betrokken raken bij het verzet
tegen de Duitse bezetters Het wordt zelfs zo
gevaarlijk voor één van hen, Dick, dat deze
naar Engeland moet vluchten. Afgezien van
het feit, dat het boek erg spannend is ge
schreven, wordt door Ab Visser ook op uit
stekende wijze de achtergronden geschetst
van het hoe en waarom van de Duitse bezet
ting. de terreur en de jodenvervolging
De Belgische schrijver Gil Lacq kreeg voor
zijn „Kinderen in de oorlog" de Grand Prix de
Litérature du Salon de l'Enfence. Het verhaal
wordt verteld door een jongetje, dal zes jaar
is als op 10 mei 1940 de Duitse legers het
land bezetten. Gil Lacq beschrijft hoe een
kind de bezetting, de honger, kou en angst
ervaart Wat er allemaal gedaan moest wor
den om aan eten te komen Ook hij doet op
zijn manier mee aan het verzet tegen de
Duitsers.
Dat weglopen brengt hem bij nader inzien
danig in de moeilijkheden, want hij ontmoet
drie straatschoffies, die zich in hun onder
houd voorzien door honden te stelen en ze
tegen beloning terug te bezorgen. Eén van
die honden, Gladys, blijft bij James tijdens
zijn spénnende avonturen in de typisch
Amerikaanse. New Vorkse wereld waarin
James is opgegroeid. Dat hij er tenslotte in
slaagt om zich te onttrekken aan de minder
legale bezigheden van Gino. Stick en Blue
vormt het goede slot van dit stukje realiteit,
met daarbij een thuiskomst en de aanwezig
heid van zijn moeder En ook al is zij dan
geen prinses, hij voelt zich wel degelijk een
prins in Brooklyn.
Een warm geschreven boek, direkt aan
sluitend bij de gedachtenwereld van een
tienjarig jongetje
„Prins In Brooklyn", door Paula Fox. (How
many miles to Babylon?". 1967). Vertaling
Loes Luxen met illustraties van Mercedes
Gebonden. 104 blz. 14,90
„Kinderen in de oorlog" is een boek, waar
in de sfeer van de oorlog geheel vanuit de
denkwereld van een kind wordt beschreven.
Terecht bekroond
„Vlucht naar Engeland", door Ab Visser
1981 Uitgegeven door Van Goor Elsevier te
Amsterdam Paperback. 144 blz prijs
14.90.
„Kinderen in de oorlog", door Gil Lacq
1981 Nederlandse vertaling Daniël Visser
Uitgave: Van Goor Elsevier te Amsterdam
Paperback, 128 blz 14,90
DE WONDERE WERELD VAN DE BER
GEN: MAGISTRAAL STANDAARDWERK
(door Bert Vos)
Vanaf het begin van de mensheid zijn
de bergen met het leven verweven ge
weest. Niet alleen met het dagelijkse wel
en wee (met name van de bergvolkeren),
maar ook In geestelijke zin. De berg
Olympus was de zetel der Griekse goden,
van de oppergod Zeus en de zijnen. De
berg Ararat was de plaats, waar de ark
van Noach strandde na de zondvloed. In
het Andesgebergte werden de tempels
van de Inka's gebouwd, terwijl de bergen
van Tibet volgens overleveringen nog
steeds de wijze oude mannen van het
verleden herbergen in verborgen tempel
dalen. De berg als een heilig monument,
wellicht voortspruitend uit het ontzag van
de mens voor de soms gigantische rots
massa's, die tot ver boven het wolkendek
de hemel In steken.
In de sprookjes en legenden liggen de
geheime en verheven plaatsen vaak hoog
In de bergen, ontoegankelijk bijna voor
de gewone mens.
Maar natuurlijk is het gebergte méér
dan een verzamelplaats van al dan niet
fictieve heiligdommen.
Wie de bekoring van de bergwandeling
heeft ondergaan, in een lichte roes door de
ontegenzeggelijke schoonheid en kracht die
de soms woeste bergpieken en diepe kloven
uitstralen, wie aan de voet van een nog
werkende vulkaan heeft gestaan en de bitte
re geur van zwavel heeft geroken; of hoog
boven de gletscher heeft gezweefd in zo n
fragiel lijkende skilift, die zal misschien ook
een gevoel van nietigheid over zich hebben
gekregen Een gevoel van diep ontzag voor
deze soms ongenaakbare schepping van de
natuur
Achter de schoonheid, de woestheid en de
macht van de hoogte verbergt zich een ge
heel eigen wereld, een eigen geschiedenis
van miljarden jaren, samengestuwd in gi
gantische rotsblokken, van diep onder de
aarde omhoog geduwd door de krachten van
de planeet Afgeslepen door het eeuwige
spel van weer en wind, vervormd tot grillige
figuren, die in hun soms schijnbare symme
trie menselijke kunstwerken gelijken
De weg omhoog voert vaak naar een
prachtige wereld vol leven. Een wereld, die
nog nauwelijks ontgonnen, laat staan ont
dekt is en in kaart is gebracht, maar tevens
een wereld, waarin de mens een nietig on
derdeel van het gigantische ..schilderij"
vormt.
Meer dan twee jaar lang hebben verschil
lende deskundigen gewerkt aan de totstand
koming van een schitterend standaardwerk
„Het bergenboek (Die Welt der Gebirge).
dat kortgeleden in de Nederlandse vertaling
van W A. de Jonge bij Zomer Keuning
verscheen Ruim driehonderd pagina's in
groot formaat. Wie begint met lezen en kij
ken komt onwillekeurig in de ban van de
bergen, die in een rijk scala van schitterende
kleurenfoto's bladzij voor bladzij aan je oog
voorbij trekken
Het team van wetenschappelijke en alpi-
nistische specialisten hebben een indruk
wekkend standaardwerk het licht doen zien
In totaal bevat „Het bergenboek" zo n 600
illustraties, waaronder 130 paginagrote kleu
renfoto's
Het boek bevat zeven hoofdstukken waar
in alle aspecten van bergen en gebergten in
tekst, beeld en speciaal ontwikkelde grafie
ken worden belicht.
„Het bergenboek' straalt een tot nu toe
ongekende complexiteit en nauwkeurigheid
uit: over het ontstaan en de geschiedenis
van bergen, over de geografische structuur,
klimatologie, planten- en dierenwereld en
over natuurrampen zoals lawines, aardver
schuivingen en vulkaanuitbarstingen.
In het middelpunt van dit alles staat steeds
de mens. zijn verovering van de bergen
vroeger en nu. de mens die de hoogste top
pen bedwingt, de bergtoerist. de sportman,
de ingenieur en constructeur van imposante
bouwwerken, die enerzijds gebergten ont
sluiten en anderzijds geweldige natuur
krachten moeten indammen
Dit veelomspannende werk noemt en be
schrijft alle aardse gebergten, ook de onder
zeese en poolgebergten. Het geeft inzicht in
theorieën over het ontstaan van bergketens
en gaat uitvoerig in op landschapsvormende
krachten als vulkanisme en aardbevingen,
gletsjers, luchtbewegingen, elektrische en
optische verschijnselen, al dan niet be
schermd dieren- en plantenleven, de Noord-
amerikaanse National Parks, de ontstellen
de bergcatastrofe in Peru (1970). overstro
mingen en de rol van bergen in de mytholo
gie. schilderkunst en geschiedenis.
Verder uitgebreide informatie over alpinis
me. belangrijke expedities en hun leiders, de
heroïeke veroveringen van Mont Blanc en
Mount Everest, het exploiteren van bodem
schatten. de bouw van spoorwegen en tun
nels en verbouw van gewassen op berghel
lingen.
„Het bergenboek" is een onmisbaar stan
daardwerk voor natuurliefhebbers, alpinis
ten, ski-liefhebbers, tperisten. geologen en
allen die zonder een stap te-verzetten al
lezend en dromend in de wolken willen ra
ken!
,Het bergenboek", samengesteld door
prof. dr Albert Baumgartner e a. 1981 Ver
taling. W A. de Jonge
Uitgegeven door Zomer Keuning te Ede
Gebonden, groot formaat Prijs 157.50.
DIERENLEVEN IN HET GEBERGTE
Natuurlijk, u zult in de Europese bergen
niet direkt een lama of een beer tegen
komen (en dat Is misschien maar goed
ook), maar wél een steenbok, boommar
ter. woelmuis, de vale gier, de smaragd
hagedis, de gems, herten en reeën en als
u geluk hebt een wolf, zoals in de Italiaan
se Apenijnen en In enkele berggebieden
van Spanje en Portugal. Als u méér wilt
weten of wat er leeft in de Europese en
andere grote ebergten In de wereld, dan
zult u dat vast kunnen vinden in het schit
terende naslagwerk „Dierenleven in het
gebergte" geschreven door Edward R.
Riccluti, in de serie „Dierenleven" door
Kosmos te Amsterdam uitgegeven.
Afgezien van de uitgebreide beschrijvin
gen en de talrijke foto's (veelal in kleur) van
de verschillende zeldzame en minder zeld
zame diersoorten in de bergen, wordt in het
kort tevens aangegeven hoe de bergen zijn
ontstaan, met achterin het boek een verkla
rende woordenlijst ten aanzien van de ver
schillende soorten bergen in de wereld. Te
vens naast een register en een reeks teke
ningen over verschillende hooorns van ge
hoornde dieren ook een lijst van 's werelds
hoogste bergen De hoogste berg in Europa
is. nee toch niet de Mont Blanc. maar de
Elbroes in het Europese deel van de Sowjet-
Unie, zoals de grootste berg in Afrika in Tan
zania ligt. de toppen van de Kilimandjaro.
De op één na hoogste berg ter wereld is
simpel „K 2" genoemd en ligt in Kashmir,
8610 meter hoog. 240 meter minder dan de
Mount Everest.
„Dierenleven in de bergen" is een
boeiend naslagwerk. Met naast de talrijke,
vaak schitterende foto's, een boeiende, be
grijpelijk geschreven tekst.
„Dleronloven In de bergen," door Edward R Ricouti
1979
Uitgave: Kosmos te Amsterdam Gebonden 229 blz pnis
40-
