O*
pronkstuk van vroeg
Middeleeuwse bouwkunst
Toernooi LTV Leusden zeer geslaagd
Plusminus
'Het Kapelhuis in Amersfoort:
Uitslag „Leusden Troef'
Postzegels
PVL-duiven uit
Saint Dizier
DINSDAG 11 AUGUSTUS 1981
Jens Schulze, de Westduitse we
reldkampioen „Super Tienkamp"
(waain alle nummers binnen een
halfuur worden afgewerkt), heeft ook
nog andere dan sportieve kwalitei
ten Als verkoper bijvoorbeeld. Hij
heeft in een jaar tijd voor een bedrag
van 55.168,DM (ruim f60.000,
postzegels met toeslag ten bate van
de Westduitse Sporthilfe aan de man
en de vrouw gebracht. Schulze was
daarmee de beste verkoper van de
132 sportmensen in zijn land, die in
totaal voor 128.906,— DM van de bij
zondere sportzegels hebben ver
kocht.
HOCKEY. Tot 15 oktober a.s en na 1
maart 1982 beginnen de wedstrijden
van de heren- respectievelijk da-
mensstandaardteams om 14.45 en
13 00 uur. In de tussenliggende pe
riode om 14.15 respectievelijk 12.30
uur.
SCHAKEN. Het schaakgenootschap
Amersfoort organiseert op 5 septem
ber (aanvang 13.00 uur) in De Flint
een nationaal snelschaaktoernooi. In
vier klassen, om zes geldprijzen per
klasse en volgens het systeem ..Am
sterdam". Aanmelden is mogelijk tot
3 september om 22.00 uur bij toer-
nooileider C van Buren, Esdoornhof
9. Leusden-C. (telef. 941667) Deel
namekosten bedragen f7.— p.p. (ju
nioren tot 17 jaar f 4p p.).
LEUSDEN/CENTRUM -Zaterdag
was de postdulvenhoudersverenl-
glng Leusden met 266 duiven In con
cours bij de wedvlucht uit Saint Di
zier. De lossing vond plaats om 10.00
uur en de eerste dull was om 10.58.77
uur weer thuis (snelheid 1058,77
m/m).
De eerste 50 duiven waren van
C. Valkengoed 1, 3. 7. 11, 14 t/m 17,
21 en 42.
J Pouw 2. 24. 27. 33 en 43.
N. Blom 4 en 28
A. F. Dieters 5, 38 en 48.
P Lambrechts 6 en 49
Comb Pe-Du 8 en 23
B Kuiter 9.
R Tijmensen 10 en 29.
Comb. Vri|-8ra 12. 26, 32 en 34.
W. Vrijhoef 13. 25,37.40,44.46 en 50.
A v d. Vlies 18
H. Lambrechts 19 en 20
G Lambrechts 22 en 45
Gebr Bransen 30
J Voorburg 31. 36 en 41
G Mensinga 35. 39 en 47
o AMERSFOORT - ,,De Regenten
)ivan de L. Vrouwe Capelle houden
Ti hunne vergaderingen en bljeenkom-
ii sten In een daar toe geschikte kamer
nvan zeekere Huizinge, staande over
ejdeze Kerk, en eigen aan dezelve",
Ti schrijft Abraham van Bemmel in
'•1760 in zijn „Beschrijving der stad
ir Amersfoort". Het is wel duidelijk,
- dat Van Bemmel hiermee het Kapel
huis bedoelt, verwonderlijk dat hij
Chet niet zo noemt. Dat doet het ver-
moeden rijzen, dat ten tijde van Van
ïtBemmel de naam Kapelhuis niet
zlmeer in zwang was, eerst later weer
uis opgedoken Want het staat elgen-
elljk wel vast, dat het pand op de hoek
xvan O.L Vrouwekerkhof en Kranke-
d ledenstraat bij do pelgrims, die naar
uAmersfoort kwamen om bij het Ma-
trlabeeldje In de O.L. Vrouwekapel
eom een mirakel te bidden, wat popu-
iilalr het Kapelhuis genoemd zal zijn.
4 In dat Kapelhuis zetelde waarschijn-
lijk de administratie van „de Kerkmees
ters der Kerke van onser Liever Vrou
wewaar de gaven van de pelgrims
'S/oor de bouw van de toren in ontvangst
werden genomen en wellicht ook het
pelgrimsteken verkocht.
Want „de Kerk" was er in die dagen
■Vliet wars van om via allerhande midde
len geld bij elkaar te krijgen Zo mocht
'jjiiemand zonder dat de kerkmeesters
.hem „dat gunnen ende believen sou-
Jlde" enig leken van O.L. Vrouwe verko
ken. „Men zegt", schrijft Van Bemmel
n 1760, „dat de meeste verkopers de-
_?er L Vrouwe teykenen en ook van
g3atermosters zouden gewoond heb
ben in zeeker Straatgen, tusschen de
23redestraat en Langegragt. waar van
.pet de naam van Paternosterstraatgen
:oude bekomen hebben"
1,-
Handel in kerkelijke souvenirs zou
rien kunnen zeggen, waarbij we niet
noeten vergeten, dal wij ook nu vaak
allerlei snuisterijen meebrengen van
de vakantieoorden in binnen- en bui
tenland. Misschien kan dan een pater
noster of pelgrimsteken uit het mira
keloord Amersfoort wel hoger worden
aangeslagen!
De opbrengst van die kerkelijke sou
venirs en de gaven van de bedevaart
gangers hebben niet alleen de bouw
van de O L Vrouwetoren, van de ver
groting van de kapel, maar ook de
bouw van het Kapelhuis, waarschijnlijk
een der oudste stenen huizen die uit
het eind van de vijftiende eeuw zijn
overgebleven, mogelijk gemaakt
GEBOUWD TUSSEN 1450
EN 1500
Het zal altijd wel de vraag blijven of
het Kapelhuis, zoals wij dat kennen,
het eerste onderkomen van de kerk
meesters van O L Vrouwe is geweest,
maar dat zou toch best het geval kun
nen zijn Wanneer we de bouw van de
O.L Vrouwetoren in 1445 laten begin
nen - naar onze persoonlijke mening is
dat te vroeg, zal het zeker 1450 ge
weest zijn - dan is het gewettigd om
aan te nemen, dat ook het Kapelhuis
rond die tijd is gebouwd
De secretaris van de „Rijkscommis
sie tot het opmaken en uitgeven van
een inventaris en eene beschrijving
van de Nederlandsche monumenten
van geschiedenis en kunst", de heer J.
Kalf, zegt in 1905. „Naar de vormen te
oordelen, dagteekent het uit het eind
der XVe of het begin der XVIe eeuw'
en hij haalt de Duitse hoogleraar dr
Galland aan die in zijn Geschichte der
Hollandischen Baukunst de volgende
regels wijdde aan het Kapelhuis:
„Voortreffelijk bewaard is een voor
beeld van baksteenbouw aan het O L
Vrouwekerkhof
De breede trapgevel van dit bouw
werk heeft langs de treden dunnen,
overhoeksche pijlerversterkingen en
kleine blindbogen vormen hier. met op
zichzelf staande en gepaarde segment
boogvensters, de bestanddeelen een-
er eenvoudige architectuur
BIJNA ONDER SLOPERS
HAMER
Het heeft in 1905 aan een zijden
draad gehangen of dit Kapelhuis - „on
der de weinige mooie huizen, die de
stad nog bezit, is dit zeker een der
fraaiste" - behouden zou blijven De
eigenaar van het pand was toen de
heer Esveld sr - de oude Amersfoor-
ters noemden hem wel „de jeneverko
ning" - die op de hoek van de Snouc-
kaertlaan en de Utrechtseweg woon
de. in het Kapelhuis zijn pakhuis voor
gedistilleerd had Regelmatig werden
er grote vaten - met wel 600 liter in
houd - naar binnen gerold, waarbij
graag gebruik gemaakt werd van de
hulp van omwonenden, die als belo
ning voor hun zwoegen een borreltje
kregen Het pakhuis werd echter te
klein en de heer Esveld was voorne
mens om het te verbouwen, hoger op
te trekken, waartoe de gevel aan de
Krankeledenstraat moest worden ge
sloopt
De eerder genoemde Rijkscommis
sie wist de eigenaar voorlopig van zijn
voornemen tot sloping af Ie brengen,
zegde een subsidie toe van 200.
voor het restaureren van de gevel ..in
dien ook door particulieren getoond
wordt, dat zij prijs stellen op behoud
van dit monument'
In de kranten verschijnt dan een op
roep „Daartoe zal op zijn minst
500 - nodig zijn. Om dit bedrag bi|-
een te brengen heelt zich een comité
gevormd, bestaande uit de heren jhr J.
W A Barchman Wuytiers, burge
meester van Amersfoort, W. Crooche-
wit, W Azn. mr J. Heyligers. J L H. de
Jong Schouwenburg, adjunct, archiva
ris, dr H J Reijnders, archivaris, en A
M Tromp van Holst. Dit comité zal
trachten het historisch monument voor
verder verval en voor slooping te be
hoeden.
De eigenaar heeft zich inmiddels be
reid verklaard, indien tot de herstelling
wordt overgegaan, eene verbintenis
aan te gaan, waarbij hij en zijn rechter-
krijgenden zich verbinden om nooit den
gevel te zullen sloopen of wijzigen
Het comité schijnt er in geslaagd te
zijn de benodigde som op tafel te krij
gen. want na de gevel van het Kapel
huis staat er nu nog dus Een on
controleerbaar bericht meldt dal na de
restauratie - rond 1908 - „de gasten
plaats maakten voor kleine en grote
glaasjes, de wijnschappen werden af
gebroken en een tapkast gebouwd De
toenmalige burgervader, de heer
Barchman Wuytiers. was bij de luister
rijke opening van het café aanwezig; in
een open landauer, getrokken door 4
paarden, kwam hij voorrijden".
RESTAURATIE IN 1941-42
De restauratie is overigens niet bij
zonder kundig uitgevoerd, want als in
1941-1942 door de toenmalige eige
naar. de heer W van Gent een nieuwe
restauratie wordt doorgevoerd komen
heel wat bijzonderheden te voorschijn
Uit die tijd dateert een artikel uit .de
Eembode over een gesprek met de
heer J Kapteyn, inspecteur van bouw
en woningtoezicht, waaraan we het
volgende ontlenen
„Het bijzonder karakteristieke van
het Kapelhuis zijn de zandsteenen ko
zijnen en raamdammetjes. waar de
glas-in-loodramen in werden gemon
teerd. Hoewel de baldadige jeugd het
mooie glas van de bovenlichten heeft
ingegooid, waarbij ook het loodwerk
ten deele werd vernield en er planken
voor de open gaten werden getim
merd, kan men nog steeds die aardige
glasomraming bewonderen.
Vorig jaar is de N V. Amersfoortse
Maatschappij tot Stadsherstel" eige
naar van het Kapelhuis geworden en
men overweegt een nieuwe restaura
tie, die waarschijnlijk meer intern,
dan aan de buitenkant zal geschieden
Het Kapelhuis is niet alleen vanwege
de er aan verbonden geschiedenis,
maar ook omdat het een specimen van
vroeg-Nederlandse stenen huizen
bouw is, waard een sieraad in de
Amersfoortse binnenstad te blijven
AMERSFOORT: 15E EEUWS
„LOURDES"
De geschiedenis van het Kapelhuis
hangt nauw samen - het is in het bo
venstaande reeds vermeld - met de
Amersfoortse Vrouwenvaart en aan
het bij de Kamperbuitenpoort opge
haalde Mariabeeldje. waaraan een
groot aantal mirakelen zijn toegeschre
ven Amersfoort was een vijftiende
eeuws „Lourdes' Er wordt vaak van
uitgegaan, dat Amersfoort pas „Maria-
stad' is geworden na de vondst van het
beeldje bij de Kamperbuitenpoorl,
doch dit is niet juist. Al in 1410 werd in
de Lieve Vrouwekapel een altaar voor
Maria plus de vicane voor de bedienen
de geestelijke gesticht en in 1430 ver
ordonneren burgemeesters, schepe
nen en raad van de stad Amersfoort,
dat men zal „alle jare dat Heijlige Sa
crament dragen buten der oude Stad
binnens Bolwerken op ten Walle. ende
metten Processien volgen in die eere
Goids, synze lieve Moeder der Heijliger
Maget ende alle der lieve Heijligen"
MIRAKELBOEK
De vondst van het madonna-beeldje
en de daaraan toegeschreven mirake
len maken dat de Maria-verering in en
om Amersfoort nog meer toeneemt,
dat de O L. Vrouwetoren als een Maria
beeld met kind wordt gebouwd. Voor
dat die toren klaar is wordt in het Kapel
huis het Mirakelboek bijgehouden,
waarin 448 feiten als mirakelen worden
beschreven Overigens vinden binnen
3V2 jaar 221 gebedsverhoringen
plaats Twee daarvan willen we hier
noemen
In hel jaar 1451 was Johan Melisz op
haringvangst ter zee Er ontstond een
hevige storm waardoor de netten los
sloegen en wegdreven. De schipper en
zijn 24 opvarenden deden de gelofte
een bedevaart naar Amersfoort te ma
ken ter ere van God en Maria, in wollen
klederen en blootsvoets. Terstond ging
de wind liggen, zij vonden de netten
terug met twee last haring erin
Het andere geval betreft een ge
bedsgenezing. In Bloemendal woonde
een man met een vlees-uitwas, die
hem al 10 jaar in een beklagenswaardi
ge toestand deed verkeren Hij beloof
de ter ere van O L Vrouwe van Amers
foort een bedevaart te zullen doen en
een dankoffer te brengen als hij door
de voorspraak van Maria mocht gene
zen. En terstond is hij genezen „over-
mitts ghenaden van Maria"
ST. JORIS
VROUW
TEGEN O.L.
Het is begrijpelijk, dat die mirakelen
de diep-religieuse middeleeuwers aan
spreken dat zij offers brengen voor de
bouw van toren en kerk In schrille te
genstelling daarmee staat de zakelijk
heid waarmee de verhouding tussen
het kapittel van de „oude"-St. Jons-
kerk en „Deken, procuratoirs en mene
broeders der broederschap van onser
liev Vrouwen Capelle tot Amersfoirt",
op 4 mei 1459 wordt geregeld. Een
overeenkomst, die duidelijk het karak
ter van een compromis heeft, waarbij
de St. Joris „moederkerk' blijft, maar
de broeders mogen beschikken over
alle giften en gaven van de pelgrims,
zonder dat het kapittel van St Joris er
zich mee zal bemoeien, met uitzonde
ring van „de offeranden, die men ten
altaar brengen zal ter missen of ter vigi
lie".
Het Kapittel van St Joris blijft een
belangrijke rol spelen ook in de Maria
verering. De deken en de kanunniken
zullen jaarlijks op de zondag voor Pink
steren de omgang met het beeld van
O L Vrouw houden. Ook op „onse lie
ve vrouwenavont kermisavont en als
men onse lieve vrouwe beelde dragen
sal na ouder gewoonte" zullen deken
en kanunniken naar de kapel komen
Kennelijk heeft de deken van de St
Joriskerk ook het afgeven van bede-
vaarls-oorkonden aan zich willen hou
den, want in artikel 9 van de overeen
komst wordt bepaald, dat de deken van
de broederschap aan de deken van St.
Joris bepaalde personen kan voorstel
len, die namens laatstgenoemde de
ken die oorkonden kan uitreiken
Het is niet duidelijk wanneer de be
langstelling voor het Amersfoortse mi
rakelbeeld is gaan tanen. We hebben
de indruk, dat dit gebeurd is rond 1520,
alsook in de Nederlanden de „nieuwe"
leer algemeen is doorgedrongen, ver
nemen wel dat er in 1525 sprake is van
een „rebellie tegen het kapittel van St
Jons.
Maar anderzijds wordt nog in 1545
bepaald, dat iedereen vrijgeleide krijgt
om tijdens de jaarlijkse processie bin
nen de stad te komen „uitgenomens
die K Majesteits ende onser Stad vij
anden. Ballingen of voorvlugtig zijn, of
te die vredeloos 's Lants van Keuren of
Bruecken uyt ons Stadt zijn".
Na de komst van de Reformatie in
Amersfoort in 1579. toen graaf Jan van
Nassau de stad. die zich niet bij de
Unie van Utrecht wilde aansluiten, tot
overgave dwong wordt de O.L. Vrouwe
kapel „toegestelt ter verrigting van de
Gereformeerde Godsdienstduikt het
Mariabeeldje onder wordt de Vrou
wenvaart een stille omgang. In 1715
wenden de Calvinisten zich tot de ma
gistraat om ook daar een eind aan te
maken. Kennelijk hebben zich toen
wanordelijkheden voorgedaan, want
voor het volgende jaar worden de stille
omgangen officieel verboden.
De priesters worden ervan in ken
nis gesteld „met een waarschuwing
om alle hetzelve aan haar gemeen
ten voor te dragen en voor soo veel
in haar is alle desordres te beletten,
en voor te komen, dat iemand de
voorseide ommegang sail doen off
assisteren" De traditie is echter tot
nu toe in stand gehouden en nog
jaarlijks houden een aantal Rooms-
Katholleken de Vrouwenvaart.
- De toernooileiding
GDC Akkerman/Timmerman - Ver
meulen/Schepers 6-1, 4-6, 3-6 v d
Brink/Stuhlemeijer - Wesseling/v
Loo 6-4, 7-5
HED. T. Kok-H. Kreikampjr 6-4,6-2.
H. Glessen - H Verschuren 2-6, 6-4,
6-3
HDD: de Graaff/Kok - Brouwer/
Scheffens 6-1, 3-6, 6-3. Rietveld/de
Vaal - Slijpen/Otten 4-6, 1-5 w.o.
DED J Goedhart - M v. Marissing
4-6, 6-7. I Bossers - P Gerritsen 6-4,
6-1
DDD Kappers/v. Marwijk - Wage-
naar/Ackers 6-3, 6-3. Hehenkamp/
Jongepier - Hoogendam/v. d Brink
6-1. 6-4
GDD: v. Staveren/Bauerlein - Jacobs
6-2, 6-4. v Uffelen/v. Maanen - Karel-
se/Spijkman 1-6, 1-6
Finales
HEC: P Schumacher - M. de Graaft
6-2, 6-2
HDC' v. d. Brink/Dubbeld - Gnud-
de/de Jong 6-3, 2-6, 6-8.
DEC: J. ten Cate- H. Rutgers3-6,6-0,
1-6.
GDC Vermolen/Schepers - v d.
Brink/Stühlemeijer 1-6, 1-6.
HED T Kok - H. Giessen 6-3, 6-0.
HDD: de Graaff/Kok - Slijpen/Otten
6-7, 6-3. 6-2
DED. M. v. Marissing -1. Bossers
2-6, 4-6
DDD: Kappers/v Marwijk - He-
henkamp/Jongepier 6-4, 2-6, 6-4
GDD: v. Staveren/Bauerlein - Karel-
se/Spijkman 6-3, 1-6, 9-7.
De met een gemerkte spelers/
speelsters zijn lid van de LTV Leus
den
- Een aantal finalisten.
- Greet Spijkman en Gerard Karelse in de finale GDD
LEUSDEN De uitslag van de op 6
augustus gespeelde wedstrijd van de
klaverjasclub ..Leusden Troef" ziet er
als volgt uit
1 Mevr Arns 5838, 2 Hr Arns 5038,
3 Hr Plattel 5019, 4. Mevr. v. Egdom
4960 en 5. Mevr. v. Waterschoot 4911
punten
Door deze gespeelde partij hebben
zich ook weer veranderingen voor
gedaan in de stand
1. Hr Kuyper 72027, 2. Mevr. v Eg-
dom 71247. 3 Hr Knol 69084, 4 Hr v
Waterschoot 68592, 5. Mevr. Arns
67197. 6 Hr Mulder 67016. 7 Hr v
Egdom 66839, 8 Hr de Ridder 66997.
9 Hr. v d Berg 66330 en 10 Mevr
Knol 65873 punten.
LEUSDEN/CENTRUM Na ne
gen speeldagen bereikte zondag het
eerste open toernooi van de LTV
Leusden het einde. Negen dagen van
keihard werken voor de wedstrijdlei
ding, samen met bondsgedelegeerde
Chr. Rekké, de baanvegers en de
kantine-commissie van Leusdens
jongste tennisclub. Vermeld mag ook
worden, dat de groundsman van de
LTV Leusden iedere ochtend al om
half vijf op de banen aanwezig was
om die In goede conditie te brengen.
Het toernooi is een grandioos succes
geworden, mede door de goede
sfeer, die er heerste. Gebrek aan
belangstelling hebben de 350 deel
nemers geen moment gehad. Het op
enkele dagen wel erg zomerse weer
had als gevolg, dat de spelers naast
hun tegenpartij ook de zon moesten
bedwingen.
Uiterst plezierig voor de organise
rende club was. dat een zevental
leden de finale bereikten. Ue DDD
kwam zelfs in „Leusdense" handen
Een leuke prestatie van de combina
tie H. Kappers/M. van Marwijk, die in
drie sets D. Hehenkamp en O A.
Jongepier de baas bleef Terugblik
kend op de wedstrijdenreeks sprak
LTV Leusden-voorzitter Jos van Ma
rissing tijdens de prijsuitreiking te
recht van een zeer geslaagd toernooi.
Het tenniscircus verplaatste zich in
middels naar de LTV de Eemelaar te
Achterveld.
De laatste resultaten op het Vallei-
park waren:
Halve finales
HEC L Rutten - P Schumacher 6-7,
2-6. H. Hoekstra - M. de Graaff 4-6,
6-7.
HDC: v. d Brink/Dubbeld - Bunnik/
Meyer 6-2,6-0. Gnudde/de Jong - de
Graaf/Kamerbeek 7-6, 6-1
DEC: J. ten Cate - A Meurer 6-16-1
H Rutgers - P Stuyvenberg 1-6. 7-6,
