,,Ik stelde mij een levendig centrum voor
en dat is het ook wel geworden"
,,Het is een succesvol jaar geweest"
Hamershof-middenstander Joris Kniep:
Makelaar Terpstra:
„Hamershof o ver
een maand
helemaal bewoond'
Ir. Frans van der Werf, ontwerper van de Hamershof:
Driedaags
feestin
éénjarige
Hamershof
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1981
interview
(van een onzer verslaggevers)
LEUSDEN - De afspraak was dat we het over de Hamershof zouden
hebben, want die bestond één jaar. Maar Frans van der Werff, één van
de ontwerpers van het jarige woon- en winkelcentrum, begint met me
een stuk papier in de hand te drukken. Het is de uitgetikte tekst van
een toespraakje, dat hij onlangs hield bij het slaan van de eerste paal
van „Lunetten 4d". Dat is een projekt woningwetwoningen, ontwor
pen door de werkgroep KOKON, waarvan Van der Werf deel uitmaakt.
Lunetten zegt iets over de filosofie van KOKON. „Iedere woning",
zegt Van der Werf, „ontstaat uit de sfeer van de gemeenschap en de
sfeer van het individu. Een woning is een deel van de gemeenschap,
als deel van de bebouwing, maar tegelijk voor ieder individueel de
plek waar hij woont. Bij Volkshuisvesting is die sfeer van het individu
volkomen op de achtergrond geraakt. Daar is het helemaal de verzor
gende gemeenschap geworden, die woningen van dat en dat type
bouwt voor het consumerend individu. Alle inspraak ten spijt."
Waar eindigt eigenlijk de verant
woordelijkheid van de gemeenschap
en begint die van het individu? Die
kwestie, op meer dan één maat
schappelijk terrein aan de orde, stel
de Van der Werf zijn toehoorders ten
aanzien van de woningbouw bij de
eerste paal van Lunetten 4D. En hij
vervolgde: „We kennen verschillen
de relatievormen van mens en wo
ning: hij bouwt haar zelf; er komt een
vakman bij; er wordt een architekt
ingeschakeld; of: groepen mensen
bouwen eikaars huis al dan niet met
hulp.
En tenslotte is vanuit de negen
tiende eeuw de niet-relatle ontstaan:
de gemeenschap bouwt zonder be
woner: een proces van specialisten
op weg naar de verzorgende en con
sumerende welvaartsstaat van van
daag." Misschien dat de kwaliteit
van de huizen verbeterd is, maar we
zijn tegelijkertijd het land van de
Boogaardswoningen en Van Dam
eenheden geworden. Of, aldus van
der Werf te Lunetten,: „Zeker, het
heeft veel inzet en strijd gekost om
tot onze grotere woningen te komen
met hun betere sanitaire voorzienin
gen. En we zouden er dankbaar voor
moeten zijn, ware het niet dat tegelij
kertijd de opdrachtgever werd geïn
stitutionaliseerd en de bewoners
anoniem zijn geworden. Monotonie
In de woningbouw heeft niets te ma
ken met grootschalig, kleinschalig of
industrialisatie, maar alleen met het
ontkennen van de specifieke bewo
ner door tuinkamer- en doorzonka
mer-standaardwoningen te maken
met architekten als „stylers". Maar
met wonen als een individuele daad
heeft dat niets te maken,"
DRAGER-INBOUW
Kan het dan anders in de sociale wo
ningbouw'? Ja, aldus de Stichting Archi
tekten Research; ja, aldus Frans van
der Werf. Het bewijs staat in Lunetten,
waar gewerkt wordt met het „drager -
inbouw" systeem, voor deze kwestie
het Ei van Columbus De sfeer van de
gemeenschap wordt gevormd door de
drager, de inbouw is het individuele
deel van de woning. Binnen een con
structie, die voor alle woningen gelijk is,
kunnen alle bewoners hun huis geheel
naar eigen inzicht indelen. Van der
Werf; „We hadden daar in Lunetten een
kantoortje, waar we spreekuur hielden.
Zaten we met een gezin te praten; wat
gebeurt er als oma komt? Blijft ze sla
pen, vind je een logeerkamer nodig?
Willen de kinderen bij elkaar op één
kamer of ieder een eigen ruimte? Er
was een gezin, waarvan vader en moe
der en de kinderen allemaal in één grote
kamer wilden slapen. En een ander
deelde het juist helemaal op in hokjes.
Dat kon allemaal; en ik verzeker je;
geen één huis is hetzelfde geworden."
„Nee, dat is de verrassing; dat is he
lemaal niet duur. Op zich kan men met
het systeem erg efficiënt gewerkt wor
den Voor de aannemer is het ook aan
trekkelijk, want voor hem is het risoco
kleiner. Zijn verantwoordelijkheid houdt
op. waar de inbouw begint. In het geval
van Lunetten is Bruynzeel verantwoor
delijk als bouwleverancier. En verder
kan er in dit systeem erg snel gebouwd
worden. De Ministeries van Economi
sche Zaken en Volkshuisvesting finan
cieren momenteel een onderzoek naar
de mogelijkheden van het drager-in-
bouwsysteem".
KLEI
De filosofie van Kokon strekt verder
dan de gevel. Van der Werf heeft inmid
dels voor de gemeente Leusden ook de
stedebouwkundige opzet van de wijken
Claeverenblad/Wildenburg gemaakt en
ook 't Ruige Velt mag voor de Rotter
damse ingenieur geen onbekend ter
rein meer heten. „Bebouwing", zegt
Van der Werf, „moet je zien als mate
riaal dat de ruimte vormt, als oen soort
klei, waarvan de structuur inwendig dan
weer invulbaar is." Hetgeen als het om
de woonwijk gaat, zo afwisselend mo
gelijk moet gebeuren. Bij de opzet van
Claeverenblad/Wildenburg pleitte Van
der Werf niet alleen voor een doorgaan
de verkeersroute door de wijk - ter ver
hoging van de levendigheid-, maar
maakte hij zich ook sterk voor het reali
seren van een buurtsteunpunt. Een
paar winkeltjes of een cafeetje in een
wijk - door menig Leusdens midden
stander als een bedreiging voor eigen
bestaansmogelijkheden ervaren - zijn
volgens Van der Werf voorzieningen,
die het leven in een wijk aanzienlijk kun
nen veraangenamen. Daarom heeft hij
ook zijn ernstige twijfels bij „het opfok
ken van een centrum" en vreest hij „pi
raten, zoals een warenhuis aan de rand
van de stad". Een warenhuis op een
industrieterrein zuigt mensen weg. Hoe
meer voorzieningen je in een wooncen-
trum concentreert, des te minder hou je
over voor de woonwijken „Terwijl een
woonmilieu toch gevarieerd moet zijn,
wil het aangenaam zijn". En ter illustra
tie „Heb je wel eens een coffeshop
gezien aan de voet van een flat? Nee,
die zijn er niet, aan de voet van een flat
drink je geen koffie. Dat doe je aan een
pleintje of zo Heb je in een wijk geen
pleintjes, dan verminder je de kans. dat
er een coffeshop zal zijn."
GRACHT STAAT
Het woord „centrum" is gevallen en
we komen dus eindelijk in de buurt van
de Hamershof Als Van der Werf ge
vraagd wordt om de Hamershof. door
Kokon samen met Spruyt en De Jong
ontworpen, aan bovenstaande uit
gangspunten van Kokon te toetsen, dan
zegt hij onder meer; „Het is goed dat er
buitenruimtes zijn gevormd. Die hoofd
straat. dat is iets Die gracht stéat. die
herkent iedereeen Maar, het is nog niet
af Het plein moet er nog komen en al
ben ik er dan niet meer bij betrokken,
daar maak ik me toch zorgen over. Dat
plein moet het hart van de hele ge
meente worden. Eén lange kant is ge
vormd. Aan één korte kant wordt nu het
gemeentehuis gebouwd, waarvan we
af moeten wachten of het goed of slecht
zal werken. Een groot probleem is dan
de andere lange kant Daar moeten dan
een postkantoor en een warenhuis ko
men Ja, hoe ziet een warenhuis eruit7
Dat is een platte doos. een horizontale
activiteit. Terwijl je daar'juist iets met
verticale werking moet hebben Anders
verliest dat plein totaal zijn karakter.
Door gestapeld te bouwen kun je dat
voorkomen. Geen warenhuis van meer
dere verdiepingen, maar een waren-
door
Marnlx Kreijns
huis op de begane grond en daar wo
ningen op. Anders wordt het ook meer
zo'n Amerikaans shopping-centre. Wo
nen moet een basisactiviteit in zo n cen
trum zijn. Ik vind dat er in de Hamershof
toch eigenlijk al te veel kantoren zijn
gekomen. Liever had ik meer woningen
gezien."
PAST NIET
Resteert aan het plein ft Erf) nog één
korte zijde en ook daar moet volgens
Van der Werf iets aan gedaan worden
„die achterkant van de bibliotheek past
niet in het beeld. Terwijl je daar onder
aan die trappen een uniek punt hebt 't
Is op het Zuiden, aan de ene kant kijk je
over het plein in de richting van het ge
meentehuis, aan de andere kant kijk je
de winkelstraat in Dat is dé plek voor
een terras. Dat is hét terras van de stad
Ja, daar zou dus een horecagelegen
heid moeten komen. Met bovenwonin
gen."
Of het zo ver komt, is voor Frans van
der Werf de vraag. „Het is moeilijk in
Leusden. Er wordt niet stedelijk ge
dacht Er wordt in functies gedacht; wa
renhuis, postkantoor. Niet aan bebou
wing als materiaal om ruimtes te vor
men."
Niettemin lijkt dat in de Hamershof
zelf toch wel gebeurd Van der Werf
„Oh, ik laat de Hamershof graag zien
De gracht, die vind ik echt prachtig. Ik
vind dat die helemaal het geld en de
moeite waard is geweest."
Zijn er ook dingen in de Hamers
hof, die hij beslist geen tweede keer
meer zou doen? Van der Werf, na
enig nadenken: „De toegangen naar
de bovenwoningen is een punt,
waarvan ik zou willen dat we het an
ders opgelost hadden. En verder
vindt ik toch dat er in de afwerking
van het geheel te veel bezuinigd is.
De trapgalerijen, de aansluiting van
de kappen, misschien dat je het zo
één-twee-drie niet ziet, maar dat had
toch mooier gekund. Die loopbrug
gen bijvoorbeeld. Ik heb nog altijd de
hoop dat iemand eens een keer een
kwastje verf ter hand neemt en die
dingen mooi schildert."
Is het nou geworden, wat je je er
vier jaar geleden achter de tekentafel
van voorstelde? „Ja, ik stelde me
een levendig centrum voor en Ik
denk dat je nu, na een jaar kunt zeg
gen dat het dat geworden is. Alleen:
het is jammer dat we geen drager-
bouw hebben kunnen toepassen."
GERUCHTEN
LEUSDEN - Joris Kniep. Hij is drogist in De Hamershof. Deze
31-jarige middenstander heeft er één jaar in het winkelcentrum op
zitten. „Het is een succesvol jaar geweest", zegt Kniep nu onomwon
den. „Het winkelcentrum is op een goede manier gepromoot. Verder
Is tot op heden gebleken dat er een prima onderlinge samenwerking
tussen de Hamershof-middenstanders is en dat de winkeliersvereni
ging naar behoren functioneert. Dat zijn dingen die mij doen zeggen,
dat tot nu toe alles succesvol is verlopen".
Joris Kniep woont pas viereneenhalf
jaar in Leusden Deze ex-Hagenaar
had tot voor kort ook nog een drogisterij
in De Biezenkamp Je moet een groot
publiek bereiken met een zaak die een
veelzijdig en omvangrijk assortiment te
bieden heeft. Dat is dus de reden ge
weest waarom ik een winkel in De Ha
mershof heb geopendHij is tevreden
over de opzet van dit winkelcentrum,
omdat, zo zegt hij met gepaste trots, zijn
omzet prima is. Kniep is ook te spreken
over de combinatie winkels-woningen
in De Hamershof. „Het winkelcentrum
leeft veel meer", vindt de drogist.
Al een tijdje doen geruchten de ronde
als zouden sommige Hamershof-win
keliers financieel nauwelijks het hoofd
boven water kunnen houden. De inves
teringen zouden te fors zijn geweest en
de omzet zou beneden de verwachting
zijn Zijn er ondernemers die het moei
lijk hebben? Joris Kniep zegt diploma
tisch „Ik kan er niet over oordelen, sim
pelweg omdat ik de boeken van mijn
collega's niet inzie. Ik weet wel dat de
start van een nieuw winkelcentrum voor
door
Caspar van Loo
sommige ondernemers moeilijk kan
zijn. De beginkosten zijn altijd hoog. Het
is gewoon een feit dat het de eerste
jaren niet gemakkelijk is. Ik moet zeg
gen, dat het knap is dat in De Hamers
hof nog geen zaken dicht zijn gegaan
Bij andere nieuwe winkelcentra komt
het vaak voor dat in het begin een mid
denstander om financiële redenen zijn
winkel moet sluiten" Wat de minder
positieve geruchten over De Hamers
hof betreft, zegt Kniep dat zulke verha
len altijd worden verteld. „De mensen
horen eens wat en blazen direct de hele
zaak op", aldus de Leusdense drogist
Joris Kniep lijkt er niet koud of warm
van te worden. De toekomst van De
Hamershof ziet hij dan ook optimistisch
tegemoet. Dat moeten we dan maar
aannemen. „Als de samenwerking In
de winkeliersvereniging goed blijft en
de gemeente continueert haar mede
werking dan voorspel ik De Hamershof
een goede toekomst. Die biedt nog
meer perspectief als Leusden blijft
groeien en als het aktiviteitencentrum
opengaat en het nieuwe gemeentehuis
klaar is", meent Kniep. Het winkelcen
trum behoudt dus zijn bestaansrecht?
„Ja, zonder meer", zegt hij, „en dat zal
ook afhankelijk zijn van de onderne
mers die hun schouders eronder dienen
blijven te zetten"
PROMOTION
In De Hamershol werden het afgelo
pen jaar in de weekends allerlei aktivi-
teiten voor het publiek georganiseerd
De bedoeling daarvan was overduide
lijk om de mensen te „lokken" naar het
winkelcentrum Heeft deze vorm van
promotion nu zijn vruchten afgeworpen
voor de middenstand? Joris Kniep ant
woordt: „Jazeker, het houden van deze
(Van één onzer verslaggevers)
LEUSDEN - Over een maand zullen alle hulzen In de Hamershof
verkocht zijn en is de Hamershof dus helemaal bewoond. Dat is de
verwachting van de heer A.G. Terpstra, medewerker van makelaardij
Schoeman, die bemiddelt bij de verkoop van de Hamershofwoningen.
Op dit moment staan er nog van vijf van de in totaal 103 huizen te koop.
Toen de Hamershof in september vorig jaar officieel openging waren er
nog maar 34 woningen verkocht.
„Vooral de laatste maanden is het weer erg goed gegaan", aldus
Terpstra; „sinds 1 juli hebben we 24 woningen verkocht, wat voor de
vakantiemaanden toch erg goed mag heten. Het komt natuurlijk ook
doordat Delta Lloyd het kopen van de woningen aantrekkelijk heeft
gemaakt. Sedert 1 juli hebben we een kijkwoning en bovendien biedt
Delta Lloyd de kopers een zeer gunstige hypotheek: 9,1% vijf jaar
vast".
De vijf nu nog overgebleven woningen zijn allemaal van het grotere
type. Een ruime woonkamer en drie slaapkamers. Het zijn premie
B-woningen, die 39.000,- kosten.
Van de ongeveer 2600 vierkante meter kantoorruimte in de Hamers
hof staat momenteel nog ruim 800 vierkante meter leeg. Deze kantoor
ruimtes, die te koop of te huur zijn, zijn verdeeld in units, die in grootte
variëren van 80 tot 125 vierkante meter. Terpstra daarover: „Het loopt
momenteel niet zo erg hard, maar gelukkig zie je toch regelmatig weer
ergens gordijntjes hangen. Wanneer de verkoop van de woningen is
afgerond, gaan we wat extra aandacht besteden aan de kantoorruim
tes".
Is de makelaar al met al tevreden over de situatie in de Hamershof,
één jaar na de officiële opening? Terpstra: „Ja hoor, beslist".
,,lk vind hel knap dat in De Hamershof nog geen winkels dicht zijn gegaan''
aktiviteiten heeft een behoorlijke good
will gekweekt bij het winkelend publiek.
Ik merk het aan mijn omzet. Die ver
toont een stijgende lijn. We gaan daar
om door met het op touw zetten van
aktiviteiten".
We stappen even over naar de Ha-
mershofkrant, het advertentieblad van
de winkeliers dat dit jaar huis-aan-huis
in Leusden en een gedeelte van Amers
foort werd verspreid. Er komt nog een
nummer dan is deze krant ter ziele Als
er zo'n goede onderlinge samenwer
king tussen de Hamershof-onderne
mers is. waarom kan een dergelijke
krant dan niet blijven bestaan, als een
gezamenlijk produkt. Geeft dat toch niet
een bepaalde verdeeldheid aan tussen
de winkeliers7 Joris Kniep zegt voor
zichtig: „Nee hoor Het ter ziele gaan
van de Hamershofkrant heeft zuiver en
alleen te maken met het kostenaspekt
V
Sommige ondernemers kunnen niet
meerde advertentiekosten opbrengen.
Tja, als er een paar afhaken, wordt zo'n
blad voor de pverige middenstanders te
duur Het heeft absoluut niet te maken
met een verdeeldheid onder de winke
liers"
RIJP
Een warenhuis in De Hamershof.
Een onderwerp dat de gemoederen
al weer een tijdje bezighoudt. De
meeste winkeliers zweren erbij, ter
wijl de gemeente de boot nog een
beetje afhoudt. Kniep is ook een
voorstander van een dergelijk groot
winkelbedrijf in zijn winkelcentrum.
„Maar", zegt hij, „we moeten wel met
beide benen op de grond blijven
staan. Onderzoek heeft uitgewezen
I
(van een onzer verslaggevers)
LEUSDEN - De ondernemers in de
Hamershof vieren de eerste verjaar
dag van het winkelcentrum met een
driedaags feest. Vandaag, morgen
en overmorgen is er in de Hamershof
een heleboel te doen. De voor zater
dagavond aangekondigde avond-
markt zal daarbij ongetwijfeld een
hoogtepunt vormen.
Het complete programma van de Ha-
mershofwinkeliers ziet er als volgt uit:
Donderdag 17 september, van 19 tot
21 uur: Extra koopavond, die wordt op
geluisterd met een optreden van Big
John Russell en zijn band. Dit optreden
vindt plaats op een centraal podium na
bij de Kooikersgracht.
Vrijdag 18 september, van 19 tot 21
uur: de normale wekelijkse koopavond
in de Hamershof. welke wordt opgevro
lijkt door een optreden van de country
band „The pride of Texas". Ook dit mu
zikaal gebeuren vindt plaats op het cen
trale podium
Zaterdag 19 september is er dan van
af 19.00 uur de grote avondmarkt. Er
zullen op die avondmarkt niet minder
dan tweehonderd attracties te vinden
zijn. Om er enkele te noemen:
U ziet op de markt tegen een twaaltal
medewerkers, waaronder de drievou
dig kampioen van Nederland, die al be
zig zijnde met de verkoop van hun arti
kelen strijden om de prijs van het Ha
mershof standwerkers concours. Daar
naast zijn er zo'n 25 a 30 stands die
worden gebruikt voor de verkoop van
antiek en curiosa. Het assortiment va
rieert van antieke kasten, grootvaders
klokken, antieke ansichtkaarten tot an
tiek speelgoed Er is b.v. ook een Delfts
blauw-schilder. een smid. een glasbla
zer. een tingieter, enz.
Zoals het hoort op dit soort evene
menten wordt er voor de inwendige
mens ook goed gezorgd. Naast de ge
bruikelijke stands met patates frite, bier,
limonade en dergelijke zijn er ook heel
aparte zaken zoals de man die zijn saté
op oud-indische wijze verkoopt. Hij doet
dit al lopende over de markt met han
gend aan een draagstok een kookstel
en in een korf de ingrediënten. Ook een
leuke attractie is de kraam waar de ech
te franse crepes worden klaargemaakt
en verkocht. Ook in de franse sfeer is de
kraam waar allerlei franse snacks wor
den verkocht
Natuurlijk blijven ook de Hamershof
ondernemers niet achter en zetten ook
zij hun beste beentje voor door te ko
men met leuke en vaak ook aparte at
tracties. AURIK gereedschappen en ij
zerwaren komt met een demonstratie
van schaven en vijlen zoals dit in de
jaren dertig nog werd gedaan, Eurofleur
komt ook met een paar kramen waar
van een met saté, Interieur verzorging
van Kersbergen heeft een glasgraveur,
Gall Gall tabac heeft een demonstra
tie sigarenmaken, de Algemene Bank
Nederland houdt wedstrijden op home
trainers, Boekhandel Hamershof heeft
enkele schrijvers uitgenodigd die graag
hun boeken voor u zullen signeren.
Ook is er amusement op deze avond.
Wisselend optredend op het centrale
podium bij de Kooikersgracht of zomaar
ergens op de markt treden deze avond
voor u op een variété-acrobaat, een
Schotse doedelzakspeler, een accor
deonist, een clown en de ook van de
televisie bekende buikdanseres Senit-
za.
Naast de grote avondmarkt is er di
rect naast de Hamershof ook nog eens
een kermis.
Zie ook Loep op Leusden.
PARKEREN
In verband met de avond
markt worden Leusdenaren ver
zocht zoveel mogelijk zonder
auto naar de Hamershof te ko
men.
Er zal op deze avond een bus
pendeldienst worden onderhou
den tussen de parkeerplaats bij
het zwembad Bavoort en de Ha
mershof. Natuurlijk kunnen be
woners van Leusden-Zuid hier
van gratis gebruik maken.
dat een warenhuis op dit moment
geen goed bestaansrecht heeft. Ik
ben van mening, dat wanneer de tijd
wel rijp voor een warenhuis is, dat er
ongetwijfeld moet komen". Hij
noemt dan de alom bekende kreet
van de Hamershof-middenstand, dat
een warenhuis „een trekker" is voor
het winkelcentrum.
Laatste vraag aan drogist Kniep:
hoe lang blijft hij met zijn zaak in De
Hamershof? „Ik hoop nog heel
lang".
Frans van der Werf, hier met Rademaker gefotografeerd bij de opening van de Hamershof, eenjaar geledenOm
het plein maak ik me zorgen"
