Lisidunahof wil zich niet afzijdig
houden van het Leusdense gebeuren
1
r
r
Beroep blijven doen op mogelijkheden demente bejaarden
I----J
Kaartavond
Leusder Krant
FOTO-KOPIE
NODIG?
DINS
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1981
plaatselijk nieuws
Het gebouw van Lisidunahof.
LEUSDEN-CENTRUM In Leusden staat een huls. In dat huis
verblijven ongeveer 168 oudere mensen. Zij zijn in geestelijk en soms
ook in lichamelijk opzicht gehandicapt. Dit huis, in 1973 geopend,
heet Lisidunahof. Het is als psychogeratrisch verpleeghuis één van de
verpleeghuizen van de Stichting Verpleeghuizen Nederland.
Het verpleeghuis „Lisidunahof" gaat schuil achter de fraaie grote
tuin die rondom het gebouw is aangelegd. Pas aan het eind van de
Bavoortseweg waaraan „Lisidunahof" ligt, doemen de parkeerplaat
sen die bij het verpleeghuis horen op.
Men slaat eerder af naar één van de „Horsten", dan dat men
doorgaat naar Lisidunahof, tenzij men daar „wat te zoeken heeft".
Behalve het verschillende personeel zijn er ook een zeventigtal
Leusdenaren die „Lisidunahof" als vrijwilliger van binnen kennen. Zij
komen daar via de UW, uit eiger beweging of via hun kerk. Zij doen
mee met allerlei aktiviteiten. Tenslotte is er nog het familiebezoek.
Verder komen weinigen regelma
tig in „LisidunahofDaardoor lijkt
„Lisidunahof" enigszins buiten het
Leusdens gebeuren te staan. En dat
is juist niet de bedoeling van het
bestuur en al diegenen die bij het
huis betrokken zijn. Hoewel het open
karakter van het verpleeghuis be
perkt is door de bescherming die
men aan de bewoners moet bieden,
streeft men toch een integratie in de
Leusdense samenleving na.
Vandaar dat één van de direktiele-
den, de arts P. J. Woortman, bereid
was om de achtergronden van de
mentie en „Lisidunahof" toe te lich
ten.
Om meer inzicht te krijgen in het
begrip „dementie" is het misschien
wel aardig om eerst een verklaring
van een aantal woorden te geven Het
woord dementie is afgeleid van het
Latijnse woord „mens" Dit betekent
„geest". Dement betekent letterlijk:
zonder geest. Het woord wordt vaak
ten onrechte gezien als synoniem
van „seniel" en „geestelijk ge
stoord" In het Latijn kent men twee
woorden die ieder een vorm van
ouderdom uitdrukken. „Senium"
drukt de ouderdom met zijn lichame
lijke gebreken uit „Senecta" bete
kent: ouderdom of hoge leeftijd. Dat
hieraan een zekere wijsheid verbon
den was kan men zien aan verwante
woorden senaat, senator, begrippen
die in ons dagelijks leven ook nog
vaak gebruikt worden In ons spraak
gebruik heeft „seniel" een negatieve
gevoelswaarde gekregen: het drukt
de geestelijke achteruitgang uit.
Dementie is echter een zeer kom-
plex begrip. Ook in de medische
wereld is de verwarring hierover
groot. De heer Woortman noemt het
een samenraapsel van allerlei ver
schijnselen en spreekt van een kom-
munikatïestoorms tussen patiënt en
maatschappij Het is dus niet één
ziekte. Dementie is wel een proces,
dat niet alleen verstand beïnvloedt,
maar waaronder de hele persoonlijk
heid lijdt Het is de achteruitgang van
een persoon, waarbij men desamen-
hang tussen lichaam en geest niet uit
het oog mag verliezen.
Een komplex van verschijnselen
duidt men in de medische wereld wel
aan met „syndroom" In dit geval
spreekt men van dementieel syn
droom.
OUDERDOMSDEMENTIE
Er zijn verschillende vormen van
dementie zoals al eerder in dit artikel
naar voren kwam. Zezijn ook niet alle
gebonden aan leeftijd. Dit artikel be
perkt zich verder tot de ouderdoms-
dementie of seniele dementie. Deze
vorm ook wel de ziekte van Alzhei
mer genoemd kent zijn patiënten
veelal in de leeftijdsgroep 60 jaar en
ouder. Dat neemt niet weg dat er ook
jongere patiënten zijn. De vergeet
achtigheid is het meest opvallende
verschijnsel van deze ziekte. Dit
noemt men ook wel het gestoorde
inprentingsvermogen of het amne-
tisch syndroom. Dit is het gevolg van
de aantasting van korte termijn ge
heugen evenals het verschijnsel de
soriëntatie (verdwaald zijn). Dit kan
zijn een desoriëntatie in tijd, plaats of
persoon. „In het eerste geval kan een
vrouw die bij haar familie woont in
het midden van de nacht opstaan en
iedereen wakker maken om met het
werk te beginnen Zoiets is voor een
gezin op den duur natuurlijk onhoud
baar." Van het tweede geval kan spra
ke zijn als een bewoner op een onver
klaarbare manier buiten Lisidunahof
raakt en rondloopt in de aangrenzen
de wijk. Als de vraag gesteld wordt
—door een bewoner waar hij of zij
naar toe moet is de kans groot dat
men een antwoord krijgt als: „Naar
Utrecht". Men kan dan wel aanvoelen
dat er iets niet klopt.
STOORNISSEN
In het derde geval gaat het om de
herkenning van bijvoorbeeld verple-
genden. Men weet misschien wel dat
het verplegenden zijn, maar deze blij
ven steeds nieuwe gezichten". Dit
komt typisch voort uit het gestoorde
inprentingsvermogen: men kan al de
ze nieuwe gezichten niet onthouden
Een ander geval waarbij wellicht
sprake was van een helder moment:
„Bij een uitstapje naar Apeldoorn
misten we op een gegeven ogenblik
een patiënt Wat moesten we doen?
We besloten met de overigen terug te
keren naar „Lisidunahof" en de zaak
te melden bij de politie in Apeldoorn
Nauwelijks waren we teruggekeerd
in Leusden of we werden opgebeld
door de gemeentepolitie te Amers
foort De man had via bussen de weg
naar Amersfoort afgelegd Toen
De kabel.
heeft hij zich bij de politie gemeld met
de mededeling dat hij verdwaald
was."
Naast geheugenstoornissen ko
men ook andere verschijnselen voor.
Agnosie is het eerste verschijnsel
Men herkent niet meer wat de zintui
gen waarnemen. Eén van de pijnlijk
ste voor de omgeving is het niet meer
herkennen van naaste familieleden
Voor wat voor problemen komt
men verder te staan? „Men ziet een
lepel naast zijn bord liggen en her
kent dit voorwerp niet meer als iets
om mee te eten. Men komt zelfs zover
dat men zichzelf niet meer in de
spiegel herkent."
Het andere verschijnsel is apraxie
Men blijkt niet meer in staat aange
leerde vaardigheden uit te voeren
Hieronder vallen ook dagelijkse han
delingen. Het personeel van „Lisidu
nahof" vindt dan ook bij iedere bewo
ner een duidelijke omschrijving in
hoeverre deze geholpen moet wor
den met aankleden, wassen en der
gelijke. Afasie is een verschijnsel
waarbij men een woord en de beteke
nis niet meer met elkaar kan verbin
den. Dit verschijnsel zou naast agno
sie en apraxie genoemd kunnen wor
den.
Al deze verschijnselen noemt men
verschijnselen van de eerste orde.
Verschijnselen van de tweede orde
behelzen stemming, achterdochtig
heid of hallucinaties. De heer Woort
man legt uit dat verplegenden met
veel geduld inspelen op de patiënten
en hun optreden.
VEROUDERINGSPROCES
Een mens wordt geboren, leidt een
leven en sterft. Ondertussen vindt het
verouderingsproces plaats De klein
ste eenheid in ons lichaam is de cel.
Wij zijn allen begonnen als één cel en
door celdeling werden wij verder op
gebouwd. Deze delingen worden
gekontroleerd door de celkern, die
de erfelijke gegevens van een mens
bevat (chromosomen). Binnen een
cel spelen zich processen af als stof
wisseling, prikkelgeleiding en voort
planting. Doordat celdeling het hele
leven doorgaat kunnen afgestorven
cellen vervangen worden door nieu
we cellen De hersenen vormen hier
op echter een uitzondering: als de
hersenen volledig zijn gevormd
houdt de celdeling op en afgestorven
hersenen worden niet meer aange
vuld. Zo gaan tijdens een gemiddeld
leven ongeveer twee procent van het
totaal aantal hersencellen (12-16 mil
jard) verloren Het is duidelijk dat dit
niet bevorderlijk is voor een optimaal
funktioneren van het orgaan dat heel
ons lichaam beheerst. Eén van de
hersenfunkties, het geheugen, neemt
bij dementie een centrale plaats in
Naarmate men ouder wordt is de
kans groter dat het geheugen het
langzaam maar zeker laat afweten
Hierbij is het leerproces betrokken,
dat ook langzamer gaat Als een
mens in de loop van zijn/haar leven
dit leerproces is blijven trainen is er
dan een kleinere kans op geestelijke
of lichamelijke dementie? „Helemaal
duidelijk is dat niet, omdat dementie
patiënten akademisch gevormden
kunnen zijn van wie men zo'n training
kan verwachten, evengoed als onge
schoolden. Wel is zeker dat zolang
men zich openstelt voor prikkels van
buitenaf er een verminderd risico is."
aldus de arts van „Lisidunahof"
MANTELZORG
Hoe stelt een maatschappij zich op
tegenover oudere leden van de sa
menleving? Was er in de kleinschali
ge samenleving van vroeger niet
meer ruimte voor de bejaarden,
waardoor zij langer konden draaien
zonder dat zich problemen voorde
den? „Vroeger was er inderdaad
meer ruimte voor bejaarden Maar er
was ook meer de mogelijkheid voor
kinderen om hun ouders in huis te
hebben Die mogelijkheid biedt een
wijk als bijvoorbeeld Langenbeek
niet. Ja, je kunt oma in huis nemen en
haar het zolderkamertje geven. Maar
daar zal zij ook vereenzamen." Een
zaamheid is iets waar men bij „Lisi
dunahof" bang voor is: „Eenzaam
heid werkt zeker bevorderend voor
dementie. Een eenzame bejaarde
sluit zich af van prikkels van buitenaf.
Dit zijn geen stellingen, maar ver
moedens"
Zo sterk zijn die vermoedens dat
men vanaf het moment dat er iets
blijkt te falen in het dagelijks leven
van een bejaarde, men de vinger aan
de pols blijft houden. Als een bejaard
echtpaar de hele nacht op de trap
doorbrengt bijvoorbeeld omdat ze
het niet meer tot bovenaan konden
redden. Of als een bejaarde het eten
dat door een buurvrouw wordt ge
bracht, laat verschimmelen. „Het zo
lang mogelijk funktioneren in de
maatschappij is prima, maar als het
niet meer gaat, dan moeten we wel
ingrijpen", reageert de heer Woort
man op de vraag hoe hij staat tegen
over bejaarden die zo lang mogelijk
in hun eigen omgeving blijven wo
nen Hij wijst op het belang van
„mantelzorg" buren die een oogje in
het zeil houden, wijkverplegenden en
huisartsen.
OPNAMEPROCEDURE
„Als het niet meer gaat"wat
dan'?
De heer Woortman „Als er proble
men zijn rond een familielid dat zich
niet meer kan redden, wordt dit door
gegeven aan een van de Sociaal Psy
chiatrische Diensten (SPD's) in de
provincie Utrecht en Gelderland of
aan de Gemeentelijke Geneeskundi
ge en Gezondheidsdienst (GG en
GD) te Utrecht Mensen van deze
dienst komen een kijkje nemen bil de
bejaarde, vaak is hierbij ook een psy-
ciater aanwezig. Besluit men tot op
name dan wordt de bejaarde veelal
geplaatst in het Christelijk Sanatori
um te Zeist of in de Willem Arnsz-
stichtmg te Den Dolder De Geriatri
sche dienst van de SPD bekijkt on
dertussen in welke huis de patiënt
geplaatst kan worden in overleg met
de direktie van het verpleeghuis."
Hoe reageren familieleden tijdens
zo'n procedure? „Heel vaak treft men
een groot zelfverwijt aan Men vindt
het erg dat men niet meer voor vader
of moeder kan doen. Men moet het
uit handen geven. Dat is niet altijd
even gemakkelijk, maar men ziet wel
in dat het het beste is. Ik heb nog
nooit meegemaakt dat men zich ge
droeg alsof men vader of moeder
moest zien „kwijt te raken"."
Stel een patiënt wordt opgenomen
in „Lisidunahof" Lisiduna kent drie
afdelingen, die ieder rekening hou
den met de mogelijkheden van de
patiënt. Er is een groep begeleidings-
behoevenden Deze patiënten heb
ben nog vrij veel mogelijkheden waar
het gaat om het zich zelfstandig red-
Bewoonsters Lisidunahof.
den. Dan is er een groep verzorgings-
behoevenden waar het zwaartepunt
meer op de verzorging ligt. Tenslotte
zijn er nog degenen die langdurig
intensief verpleegd worden.
LISIDUNAHOF
In „Lisidunahof" wil men ernaar
streven een beroep te blijven doen op
de mogelijkheden die iemand heeft
Het beleidsdoel van „Lisidunahof" is
dan ook. „Met elkaar de bewoners zo
goed mogelijk begeleiden, verzor
gen, verplegen en reaktiveren. met
respekt voor hun recht op menselijke
waarde, levensovertuiging en priva
cy. Met elkaar een goed arbeidskli
maat scheppen, uitgaande van de
eigen persoonlijkheid, deskundig
heid en inbreng van alle medewer
kers".
De heer Woortman wil hier best wat
nader op ingaan Allereerst bena
drukt hij nogmaals het geduld dat het
verpleegkundig personeel aan de
dag brengt in de omgang met de
bewoners.
„Je zult niet zien dat men de men
sen meesleept naar bijvoorbeeld de
eetzaal, als het etenstijd is". Altijd
probeert men de bewoners met een
zacht lijntje mee te krijgen. Onze
filosofie is dat wij een arm moeten
uitsteken hij houdt zijn elleboog
haaks waar de patiënten kunnen
inhaken als zij dat willen Je ziet ook
wel dat de patiënt alleen naar de
eetzaal loopt op enige afstand ge
volgd door een ziekenverzorgende
De patiënten moeten het gevoel be
houden dat hun handelingen uit vrije
wil verrichten". In dit artikel worden
termen als „patiënten" en „bewo
ners" door elkaar gebruikt. Vanuit
bovengenoemde doelstelling spreekt
men in „Lisidunahof" slechts van
„bewoners".
Een ruimte die essentieel is bij het
beroep doen op de mogelijkheden
die de patiënten nog hebben, vormt
„de Knot". „De Knot" is de rekreatie-
zaal waar diverse bezigheden als
handenarbeid, koken, zingen wor
den gestimuleerd.
De afdelingen liggen langs een
circuitvormige gang, waar over on
rustige patiënten kunnen lopen zon
der te verdwalen. Zij komen altijd bij
hun eigen afdeling uit „Sommige
lopen van 's ochtends vroeg tot
's avonds over de gang", aldus de
arts De gang is beslist niet eentonig.
Af en toe verspringen de muren,
waardoor afwisseling geschapen
wordt. De afdelingen bestaan uit een
eetkamer, een zitkamer en een gang
waarlangs de slaapkamers liggen en
de toiletten „De patiënten kunnen
het als zij worden opgenomen het als
vervelend ervaren dat zij hun privacy
verliezen. Maar voor de therapie is
het belangrijk dat men is ingedeeld in
groepen Echter,voor de therapie vin
den we het soms ook belangrijk naar
meer mogelijkheden voor privacy te
zoeken. Per groep telt men zo'n 14
patiënten Daarentegen is het in hun
verleden juist de privacy geweest die
stimulerend heeft gewerkt op hun
vereenzaming Ook door de indeling
van een verpleeghuis is mogelijkheid
tot veel privacy nihil. Men ligt met
twee. drie of vier patiënten in een
slaapkamer
Een kijkje op de afdelingen leidt to
de konklusie dat er werkelijk groti
moeite voor wordt gedaan om d<|&
ruimten gezellig te maken. Zitkamer; rr
kunnen er net zo uit zien als mer
gewend is bij veel bejaarden die noc k
in hun eigen huisje wonen. Bij di
bouw is veel gebruik gemaakt var r«
glas. Ramen bieden een kijk op d< i
verschillende afdelingen, maar ooi
op de tuinen rond Lisidunahof en oj >i
de binnenplaatsen. Ook binnen heef
men gebruik gemaakt van planten,
zijn die op sommige afdelingen on
praktische redenen buiten het bereik]
van de patiënten geplaatst of gehan
gen.
INTEGRATIE
Zoals In het begin van dit artikel al
staat geschreven: het Is niet de be
doeling dat Lisidunahof zich afzijdig
houdt van het Leusdense gebeuren.
Voorbeelden van het streven naar
integratie zijn bijvoorbeeld de kin
derfeesten. In het verleden zijn al
feesten geweest waaraan jeugdige
Leusdenaren deelnamen en die ble
ken aan te slaan. De patiënten zijnie
veelal dol op kleine kinderen. Naar
aanleiding van dierendag wordt bin
nenkort „Een beestenbende" geor
ganiseerd, waaraan kinderen en hun
troeteldieren kunnen deelnemen.
(Informatie hierover geeft men bij de
receptie van Lisidunahof).
Niet alleen Leusdenaren worden
betrokken bij het reilen en zeilen in
Lisidunahof. In de eerste plaats be
trekt men hierbij natuurlijk de fami
lieleden van de patiënten. Dat ge
beurt via een jaarlijkse familieavond
en gespreksgroepen. Vier maal per
jaar verschijnt het blad „Lisiduna
Pepers" als ondersteuning van dit
doel.
Dit artikel was bedoeld om Leusde
naren een inzicht te verschaffen in
ouderdomsdementie, en de rol die
„Lisidunahof" speelt in de verpleging
daarvan.
Wil men meer weten over Lisiduna
hof dan kan men wellicht het Infor
matieblad Lisidunahof opvragen.
Over dementie is een goed boekje
geschreven door A. Hoogerwerf: „Ik
ben verdwaald" of „Dementie wat is
dat?".
De plantenkas van het verpleeghuis.
LEUSDEN Donderdag 1 oktober
start de jeugdbeweging haar kaart-
seizoen in De Til. Zoals reeds vele
jaren wordt weer de mogelijkheid
geboden om deel te nemen aan shut-
jassen en klaverjassen, ledereen, dus
ook ouderen, kan meedoen.
Er zullen dit seizoen zeven avon
den worden gespeeld en elke avond
worden er prijzen beschikbaar ge
steld Aan het slot worden er extra
prijzen beschikbaar gesteld voor
deelnemers die vijf of meer keren
hebben meeaedaan
De avonden beginnen om 20.00
uur, maar deelnemers worden ver
zocht zich tussen 19 30 en 19.50 uur
te laten inschrijven. De kosten bedra
gen f3,50 per avond. Het volledige
programma van dit seizoen is bij De
Til te verkrijgen.
Ook nu wordt het zogenaamde
jeugdkaarten weer gehouden Be
langstellenden van 13 tot en met 16
jaar zijn op vrijdag 2 oktober, de
eerste speelavond, van harte welkom
om te komen shutjassen of klaverjas
sen De aanvang is 19.30 uur, maar
graag inschrijven voor die tijd. Deel
name twee gulden De sponden zul-
len alleen doorgang vinden als het
aantal deelnemers minimaal 16 is.
i
i
i
i
Rozendaallaan9
Leusden-C.
I
I
