MBD-kinderen
Moeilijke" kinderen met
goede toekomstkansen
„He HS in Hijn WERK"
MEVROUW M. GAASBEEK „LEEFT" VAN VOETEN EN TENEN
DONDERDAG 8 OKTOBER 1981 BiSfSlIlM* IfWit
interview
LEUSDEN/CENTRUM - Een week geleden zond de NCRV-televisie
een programma over MBD-kinderen uit, onder de titel „Wim en Ma
rianne, twee on-gewone kinderen". In de studio waren verschillende
ouders van MBD-kinderen aanwezig, al of niet in gezelschap van hun
kinderen. Zij konden voor de kamera ingaan op de film die zij -
evenals de televisiekijker - kort tevoren hadden gezien. Ook konden
zij vragen stellen aan aanwezige specialisten.
In Leusden werd dit programma met grote belangstelling gevolgd
door Hans en Fredriek Schutte. Zij hebben twee kinderen, Marina van
5 jaar, en de 8-jarige Arjan. Arjan is een MBD-kind. Ook een buur
vrouw bij wie Arjan tot wederzijds genoegen vaak komt, kwam de
huiskamer binnen om samen het programma te bekijken.
HERSENFUNCTIE STOORNIS
Wat is een MBD-kind?
MBD is de afkorting van de Engelse
term „Minimal Brain Dysfunction-' Dit
betekent: een lichte hersenbeschadi
ging. Een MBD-kind heeft voor, tijdens
of vlak na de geboorte een lichte her
senfunctie-stoornis opgelopen Dit kan
diverse oorzaken hebben Zwanger
schapsvergiftiging kan hier eén van
zijn.
De stoornis is zo „licht" dat het me
disch gezien niet of nauwelijks aantoon
baar is. Toch kan door deze „lichte"
stoornis het leven van een kind en het
gezin waar het in opgroeit ernstig wor
den verstoord Het gezinsleven kan ver
loren gaan en het kind kan „mislukken".
MBD is een lichte hersenbeschadi
ging en heeft niets te maken met het
intelligentieniveau van het kind.
Men heeft gekonstateerd dat de af
wijking voorkomt bij kinderen met een
gemiddeld intelligentieniveau De
stoornissen remmen het kind echter in
een gelijkmatige ontwikkeling
Enkele van de meest voorkomende
stoornissen zijn overbeweeglijkheid -
of juist lusteloosheid een gestoorde
motoriek, onregelmatige ontwikkeling,
zowel op psychologisch als op lichame
lijk gebied, verhoogde afleidbaarheid,
waarnemingsstoornissen en soms on
regelmatigheden bij een hersenonder
zoek (EEG electro-encephalogram).
HIATEN
Herkennen Hans en Fredriek deze
symptomen bij hun zoon?
Fredriek „Wel veel. maar niet alle
Aan Arjan merk je op het eerste gezicht
niets Mensen die hem echter wat lan
ger kennen en ook artsen zullen toch
wel zeggen „Hé, er klopt iets niet met
die jongen Zijn ontwikkeling vertoont
hiaten: motorisch is hij vier jaar, verbaal
is hij echter acht jaar. De plaatsing in de
ruimte is voor hem een probleem Zijn
hele ontwikkeling verloopt schoksge
wijs. Voorvallen als ziekte kunnen aan
leiding tot terugval zijn. Voor zijn moto
riek is hij nog in behandeling bij een
therapeute
Uit de verschillende stoornissen kun
nen problemen als faalangst, emotione
le wisselvalligheid en leer- en gedrags
stoornissen voortvloeien. Wat is hier
van bij Arjan te merken''
Hans: „Hiervan is nauwelijks iets bij
Arjan te merken. Hij realiseert zich nog
niet dat hij anders is. Voor hem ligt het
probleem van de acceptatie nog in de
toekomst Hij is over het algemeen zeer
vrolijk, maar kan aan de andere kant
„zum Tode betrübt" zijn."
ONTWAPENEND
Doordat MBD-kinderen vaak nét iets
anders reageren dan men van hen zou
verwachten, heeft men maar te snel de
neiging een kind „naar. stout en onop
gevoed" te vinden Ook in het NCRV-
programma kwam dit duidelijk naar vo
ren Andere kinderen zijn vaak bang
voor het direkte optreden van deze kin
deren.
Hans en Fredriek beamen dat. Ar
jan's openheid is gelukkig nogal ontwa
penend, beslist niet naar of stout. Door
het optreden van Arjan - met name te
genover onbekenden - worden zijn ou
ders wel eens voor de meest vreemde
situaties geplaatst „Optrekken met Ar
jan kost meer energie dan met Marina",
vinden beiden
Kinderen met een lichte hersenbe
schadiging zijn niet direkt zeldzaam in
Nederland men schat dat bij 5 procent
van de Nederlandse kinderbevolking
MBD voorkomt Bij jongens schijnt het
meer voor te komen dan bij meisjes, in
een verhouding van ongeveer acht op
één.
Toch weet een gemiddelde Neder
lander weinig over MBD, waardoor de
ouders van een kind er vaak op aange
keken worden. Men zegt dat ze „te
hard" zijn of „te zacht", het kind „ver
wennen" of „verwaarlozen". Niet alleen
het gedrag van het kind maar ook het
onbegrip van buitenaf maakt het het ge
zin - met inbegrip van het kind - niet
gemakkelijker op. Ook hulpverleners
sturen - door onbegrip of ontwetend-
heid het ouderpaar al te vaak van het
kastje naar de muur
Hans en Fredriek weten daarvan
mee te praten. Ze willen bij die herinne
ringen toch niet te lang stil blijven staan.
Hun ervaringen hebben hun uiteindelijk
bij de Leusdense natuurgeneeskundige
therapeut Jelle Boorsma gebracht.
„Het loopt nu lekker", aldus Fredriek,
„we gebruiken de medicijnen die hij
voorschrijft. Het hele gezin is ook an
ders gaan eten Dat heeft duidelijk een
gunstige invloed."
BOSK
Met name de medische opvang van
voor die tijd noemt Hans Schutte „waar
deloos". „We zijn uit eigen ervaringen
wijs geworden." Uit zijn verhaal blijkt
dat hierbij ook de BOSK jBond voor
Ouders van motorisch gehandicapte
Kinderen) een duidelijke rol heeft ge
speeld
Deze landelijke oudervereniging
heeft haar kantoor in Den Haag en om
vat ongeveer vijfentwintig regionale af
delingen De werkgroep „MBD-kinde-
ren" maakt onderdeel uit van de BOSK.
De BOSK-werkgroep „MBD-kinde
ren" tracht, onder andere door het orga
niseren van regionale gespreksgroe
pen via de afdelingsbesturen en door
jaarlijkse landelijke kontaktdagen ou
ders van MBD-kinderen de weg te wij
zen en hen te laten voelen en weten, dat
ze niet alleen hoeven te staan met hun
probleem
Hans Schutte vertelt: „In een ge
spreksgroep binnen deze werkgroep
kunnen vijf gezinnen met elkaar erva
ringen uitwisselen Dit levert een stuk
herkenning van eikaars problemen op
Ook kom je via die gespreksgroepen
aan adressen waar je in jouw geval naar
toe kunt."
Door juiste opvang en hulp kan het
kind veel ellende en problemen be
spaard blijven. Fredriek en Hans heb
ben dat inmiddels ervaren. Fredriek
vertelt, dat zij in al die jaren erachter is
gekomen dat in de hulpverlening de
funktie van de hulpverlener weinig zegt.
Veel belangrijker is de persoon achter
de hulpverlener, ervaarden Hans en
Fredriek. Fredriek: „De échte hulp
kwam echter altijd van andere ouders
van kinderen met een lichte hersenbe
schadiging. Zij kunnen de situatie waar
in andere ouders verkeren goed begrij
pen."
CENTRAAL PUNT
Hans „Wij vinden ook eigenlijk dat er
een centraal punt moet komen, waar
ouders met hun kind naar toe kunnen
gaan als zij denken dat er iets met hun
kind aan de hand is."
Maar zijn er niet al van zulke centrale
punten. Ik denk aan MOB's (Medisch
Opvoedkundige Bureaus)?
„Anderen zullen daar wel baat bij vin
den, wij met Arjan niet De MOB's zijn
teveel alleen op het onderwijs betrok
ken. Ook andere instellingen blijken
minder geschikt. Vanuit de Rijksuniver
siteit te Utrecht wilde men mensen die
orthopedagogie studeerden plaatsen in
gezinnen, om kinderen spelenderwijs
allerlei dingen te leren Voor Arjan bleek
dit niet mogelijk „Hij was niet leerbaar
binnen die bepaalde periode," zei
men
MBD-kinderen maken overigens een
goede kans op een volwaardig funktio-
neren in onze maatschappij als zij vol
wassen zijn Belangrijke voorwaarde is
hierbij echter dat tijdens de jeugd met
veel doorzettingsvermogen en inzet
van alle betrokkenen het kind de juiste
aandacht krijgt.
Zien Hans en Fredriek tegen de toe
komst van Arjan op?
„Nee", zegt Hans Daarna val er ge
ruime tijd een diepe stilte. „We kennen
over de toekomst van Arjan natuurlijk
wel een groter onzekerheid dan de toe
komst van Marina. Natuurlijk ligt ook
Marina's toekomst nog niet vast Toch
bouw je aan de hand van allerlei gege
vens een verwachtingspatroon op Bij
Arjan is dat niet het geval. We moeten
nog maar afwachten of hij eens zal kun
nen lezen en schrijven
„Belangrijker is dat hij gelukkig is bij
wat hij kan", merkt Fredriek op Hans
vergelijkt de situatie rond Arjan's ont
wikkeling met „het vinger aan de pols
houden Ze vragen hem niet dingen te
doen waar hij bij lange na nog niet aan
toe is.
POSITIEF
Steekt zijn zusje hem de loef af, dan
wordt zij natuurlijk geprezen, maar
Hans, Fredriek en ook Marina besteden
ruimschoots aandacht aan iedere vor
dering die Arjan maakt.
Het feit dat Arjan langzaam maar ze
ker vorderingen maakt, maar onderwijl
door zijn zusje voorbijgestreefd wordt,
maakt hem kwetsbaar Het gezin van
Hans en Fredriek Schutte is daarom in
de loop van de jaren volgens andere
waarden gaan leven „Het hindert niet
wat hij doet, als hij het maar fijn vindt",
drukt Fredriek het uit. Arjan's welzijn
gaat voor zijn „prestaties
Geeft Arjan hierbij ook zelf duidelijk
aan wat hij wil?
„O ja", zeggen beiden, „heel duide
lijk. Hij heeft al jarenlang een fiets Nooit
wilde hij er op Later wel, hij zat al fiet
send op de bagagedrager. Maar hij zou
pas op het zadel gaan zitten als hij acht
was. Die dag stapte hij op het zadel en
fietste zo weg. Hij kwam ook eens thuis
met de vraag „Mama, ik mag zelf wel
weten hoe ik rolschaats, hè?" Dan wa
ren er opmerkingen geweest. Ik zeg
dan „ja hoor", zegt Fredriek. „Wij gaan
mij en links staat een witte kast
met laatjes van boven tot bene
den. Boven deze kast hangt een
soort boor. Ik heb In eerste In
stantie het gevoel dat Ik bij de
tandarts zit, maar de prettige
manier van conserveren met
mevrouw Gaasbeek neemt dit
ongemakkelijke gevoel onmid
dellijk weg. Toch blijven de attri
buten mij intrigeren. Ik vraag
haar dan ook wat voor appara
tuur zij nodig heeft. Zij laat mij
de voetspiegel, de meetappara
tuur en andere apparaten zien
en dan gaan de laatjes open. Het
eerdere gevoel is niet onge
grond. Want zegt zij, „De meeste
attributen zijn afkomstig uit de
tandartswereld". Zoals, schuur-
tolletjes voor het vormen van de
zolen en het verwijderen van
eelt, en kleine ijzertjes om de na
gels te vormen. Verder Is er een
laatje met allerlei kleine messen.
Het bleek dat er laatst iemand
flauwgevallen was bij het zien
van al die messen.
Mevrouw Gaasbeek laat mij zien
hoe een orthese gemaakt wordt
Uit een flesje neemt zij vloeibare
siliconen en vermengt dit met wat
druppels waardoor de vloeibare si
liconen hard worden. Op het mo
ment dat de siliconen kauwgum
achtig worden, vormt zij de orthe
se.
„Ik vind het erg fijn iets voor
mensen te doen", vervolgt zij
haar gesprek, „maar ik kan geen
wonderen verrichten. Het is zo
belangrijk om op goede schoe
nen te lopen. Je moet duidelijk
verschil maken tussen zitschoe-
nen en loopschoenen.
Vaak merk je het op oudere leef
tijd pas wanneer je op verkeerd
schoeisel heb gelopen. Er is een
enquête gehouden onder be
jaarden. Vijfenzestig procent
van de dames bleken last te heb
ben van hun voeten van wie 15%
niet meer naar buiten konden
vanwege hun zere voeten. Dat
vind ik heel erg!"
RUGKLACHTEN
De volwassenen die de Leus
dense podotherapeut behandelt
zijn vaak reumapatiènten „Voor
hen maak ik een zool die het ge
wicht verdeeld over die plaatsen
die het gewicht kunnen dragen",
zegt zij Mevrouw Gaasbeek laat
mij een zool zien, die gemaakt is
van rubberen elementen met een
leren laag onderen boven Het ge
heel is soepel „Een andere groep
volwassenen, die ik behandel, zijn
diegene van wie de balans uit de
voet is. Wanneer je ze vraagt hoe
dit komt, blijken ze dit al iaren te
hebben. Het gevolg van deze ba
lansverstoring is vaak rugklachten.
Door hun balans in evenwicht te
brengen wordt de rug extra zwaar
belast
Ik maak ook zolen voor mensen
die een zere plek onder de voeten
hebben en daardoor moeilijk kun
nen lopen Na het verwijderen van
bijvoorbeeld een eeltpit maak ik de
zool op een dusdanige manier dat
de zere plek ontlast wordt. Zo n
eeltpit komt dan nooit meer terug
Voor de mensen met kromme te
nen maak ik een orthese, dit is een
hulpstuk waarmee de teen in de
juiste stand gezet wordt, van silico
nen". Verder vervaardigt mevrouw
Gaasbeek teenprothesen en na
gelbeugels voor ingegroeide en
sterk gebogen nagels Een nagel
beugel is te vergelijken met een
beugel voor tanden en kiezen.
GEBROKEN ENKEL
Tijdens deze opsomming laat
mevrouw Gaasbeek foto's zien
van voeten voor en tijdens de
therapie. Tenen die echt over el
kaar liggen zie je op een volgen
de foto met een stukje siliconen
(orthese) waardoor de tenen op
de juiste plaats gehouden wor
den. Maar ook flink ingegroeide
en ontstoken nagels voor en tij
dens een behandeling.
De behandeling bij een podothe
rapeut kan vaak een chirurgische
ingreep voorkomen Maar ook na
een dergelijke ingreep kan een po
dotherapeut werkzaam zijn. „Een
meisje kwam hier, nadat haar ge
broken enkel was genezen. Zij was
afbehandeld maar kon niet lopen,
omdat de rand van het gips een
zeer gevoelige plek onder haar
voet had achtergelaten Met een
zooltje waar de zere plek mee ont
zien werd, genas het vrij snel en
kon zij direkt weer lopen.
Bij oudere mensen kan de huid
onder de voet vaak heel dun zijn.
Zij lopen bijna op de botten. Een
beschermkussen is voor hen ide
aal
Hoe is zij in de podotherapie
terechtgekomen?
Mevrouw Gaasbeek: „Van oor
sprong ben ik chemisch analiste Ik
trouwde, kreeg kinderen en dat be
roep kun je niet part-time doen.
Een pedicureopleiding leek me wel
wat, omdat je de tijd dat je werkt
aan kunt passen aan de kinderen.
Zeven jaar geleden werd Lisudina-
hof geopend en daar heb ik ge
vraagd of zij een pedicure nodig
hadden Ik werd aangenomen. Al
werkend kwam je tegen waar je
tekort schoot. Het ministerie sud
derde al een tijdje met een oplei
ding en toen de experimentele op
leiding ging starten, heb ik daarop
ingeschreven Twaalf maanden
achter elkaar, 17 uur per week ging
ik naar Den Haag De opleiding
was erg zwaar en werd afgesloten
met een staatsexamen".
Binnen afzienbare tijd 1981zal
het „podotherapeutenbesluit" van
kracht worden zodat het beroep
van podotherapeut volgens de wet
op de paramedische beroepen
een paramedisch beroep is In het
verleden zijn er diverse instellin
gen geweest, die een opleiding in
die richting hebben gegeven. Voor
de mensen met die opleiding zal
het in de komende vijfjaar mogelijk
zijn als overgangssituatie staats
examen af te leggen, nadat zij de
eventuele hiaten in hun opleiding
hebben bijgewerkt. Na deze expe
rimentele opleiding komt er een
dagopleiding podotherapie De op
leiding gaat twee jaar duren met
daaraangekoppeld een stagepe
riode.
VERTROUWEN
Mevrouw Gaasbeek vervolgt:
„Nadat ik de opleiding voltooid
had, kon ik gaan beginnen. In eer
ste instantie hebben wij de garage
verbouwd om eerst eens te kijken
of ik die verantwoording aan kon.
Want stage lopen was er voor mij
niet bij. Het ging lekker en na een
jaar zijn we gaan kijken naar een
huis waar de mogelijkheid was
voor een praktijk en wachtkamer.
Net zo goed als nu liepen ook in het
begin de afspraken via de huisarts
en specialist Die langzame groei
was voor mij geen probleem, om
dat ik het gezin niet hoef te onder
houden Ik ben tevreden over het
aantal patiënten. Het is logisch dat
het vertrouwen opgebouwd moet
worden Ik heb ook moeten bewij
zen dat ik dit werk kan
Mevrouw Gaasbeek legt de be
handelwijze uit„Voor ik begin met
een behandeling stel ik een rap
port samen voor de huisarts of
specialist met de behandelingswij
ze, die ik wil gaan uitvoeren. Is de
behandeling afgerond dan meld ik
de patiënt schriftelijk af bij de arts
met vermelding van de verkregen
resultaten Moeilijk pedicurewerk
mag ik niet weigeren. Maar ook dit
moet altijd via de huisarts lopen.
De enige vergelijking met een pe
dicure is dat een podotherapeut
aan dezelfde voeten werkt. Een
podotherapeut behandelt in sa
menwerking met een arts/specia
list patiënten met voeteuvels terwijl
een pedicure zich meer bezig
houdt op het gebied van hygiëni
sche en cosmetische voetverzor
ging
SCHUURTOLLETJES
Tijdens het gesprek dat In de
praktijkruimte plaatsvindt, „om
dat het daar zo lekker rustig is",
zit ik in de behandelstoel. Me
vrouw Gaasbeek zit tegenover
LEUSDEN - „Een podothe
rapeut werkt altijd op verwijzing
van een arts of specialist. On
der de beroepsuitoefening
wordt verstaan: het therapeu
tisch onderzoeken en behan
delen van patiënten met
voetklachten om zodoende de
funktionele bewegelijkheid van
de voet te behouden of te ver
beteren".
Aan het woord is mevrouw M.
Gaasbeek, zo'n anderhalf jaar
podotherapeut in Leusden. Po
dotherapie is een vakgebied ge
groeid vanuit het beroep pedi
cure; niet als vervanging van dit
beroep maar als een uitbreiding
op het gebied van de voetbehan
deling op paramedisch niveau.
Het ministerie van Volksgezond
heid en Milieuhygiëne heeft een
experimentele opleiding opgezet
en inmiddels afgerond met het
doel een nieuw paramedisch be
roep te krijgen, namelijk de podo
therapeut. Een van de inmiddels
45 afgestudeerde mensen is me
vrouw M M P Gaasbeek-Boot
Mevrouw Gaasbeek. „De pa
tiënten die bij mij komen, kan je
grof onderscheiden in kinderen en
volwassenen Er is daarbij een
flink aantal kinderen dat scheef
loopt Bij hen onderzoek ik met be
hulp van een voetspiegel de voe
ten. Na de diagnose maak ik een
leren voetsteuntje waardoor bij het
dragen hiervan de voet gecorri
geerd wordt en geaktiveerd om
weer in de juiste stand te komen
In het begin hebben de kinderen
wel last van zo'n steunzooltje,
maar na verloop van tijd voelen zij
hier niets meer van Er zijn kinde
ren die al weer helemaal recht lo
pen. Daar ben ik apetrots op. Het is
niet zo dat alle kinderen die scheef
lopen behandeld moeten worden
Op bepaalde leeftijden komt dit
vanzelf goed".
Mevrouw Gaasbeek zegt, dat
het belangrijk voor de kinderen is
om schoenen te dragen die stevig
zitten bij de hiel, en bovendien lang
en breed genoeg zijn „Je kunt rus
tig op de markt schoenen kopen
maar teken de voet dan eerst op
karton, zodat je kunt zien dat de
vorm aan de voet past in het geko
zen schoentje".
Podotherapeut mevrouw Gaasbeek
door
Leonle Merts
INFORMATIE
Geïnteresseerden kunnen zich
wenden tot Bond van motorisch ge
handicapten - BOSK - Landelijk Bu-
rau, Postbus 457, 2501 CL 's-Gra-
venhage (tel. 070-462500). Hans
Schutte Is kontaktpersoon voor
Leusden, telefoon 944139. Hans
vond dat het voor velen goed was om
op de hoogte te zijn van het bestaan
van deze bond.
uit van een positieve benadering: uitbui
ten wat er in zit Daarbi| spelen ook de
kontakten die Arjan heeft met bijvoor
beeld een therapeut, een arts ot een
onderwijzer, een belangrijke rol
Hans is vol vertrouwen dat MBD-kin
deren hun weg in de maatschappij wel
zullen vinden ,,Je moet ze alleen hel
pen het probleem van de acceptatie te
verwerken.
Hoewel je ze moet leren volgens
hun eigen aangepaste waarden te le
ven, waarmee ze vast een gelukkig
bestaan kunnen opbouwen, moet je
wel oppassen dat ze geen eigen we
reldje creëren voor zichzelf, waar
door ze weer buiten de maatschappij
komen te staan."
door
Tea Middelkoop
