John Harris
INDE
SCHADUW
w.
„Verboden offer": smullen
voor de liefhebbers
„Genesis" - roman over Ufo's en
zijn mysterieuze makers
„De maagd"-de
komst van Verlosser
en de Duivel
DONDERDAG 15 OKTOBER 1981
Oorlogsromans:
ze zijn er weer
boeken, voor u besproken samenstelling: Bert Vos.
Een oorlog schijnt nog steeds een
geliefd onderwerp te zijn voor een
roman. Sterker nog: de laatste tijd is
er weer een tendens te bespeuren,
waarbij weer extra aandacht aan de
oorlogsroman wordt geschonken. In
de afgelopen periode verschenen
verschillende Nederlandse vertalin
gen van Engelse en Amerikaanse ro
mans in dit veelbeproefde genre en
je vraagt je dan eigenlijk wel af. of er
nog iets origineels op dit terrein te
bedenken is. De onderwerpen lijken
uitgeput, maar niets is minder waar.
Een oorlogssituatie blijft blijkbaar in-
spireren. En als je de reeks boeken
dan hebt verwerkt, blijf je eigenlijk
met één gedachte zitten. Het is de
uitspraak, die ik kortgeleden las:
„Take the toys from the boys!"
(Neem die jongens hun speelgoed
af!) Een tamelijk cynische kreet in
een tijd, dat de oorlogsdreiging zo nu
en dan de voorpagina's van de kran
ten weer siert en het atoompacifisme
ongekende hoogten heeft bereikt.
Want laten we eerlijk zijn: elke oorlog
is zinloos ook al lijkt het dan, dat die
onontkoombaar en noodzakelijk
was.
Dat een oorlog zinloos is, wordt in
de oorlogsromans smakelijk uit de
doeken gedaan, maar dan wél nadat
er weer honderden doden zijn geval
len en de vijand door de dapperen
van het volk is verslagen. Vandaag in
deze boekenrubriek aandacht voor
pas verschenen oorlogsromans in
Nederlandse vertaling.
LEGER IN DE SCHADUW
We beginnen de reeks met „Leger in
de schaduw" van de Britse auteur John
Harris Laten we dan beginnen met te
stellen, dat de tekst op de achterflap
niet waarmaakt, wat het boek te biedan
heeft. De flappentekstschnjver zou wat
'dat betreft het boek toch iets nauwkeuri
ger moeten lezen Maar goed. niettemin
is „Leger in de schaduw" een vakkun
dig en spannend geschreven roman,
zich afspelend in Frankrijk, in een Bour
gondische streek ten noorden van Dij-
on. Het Franse verzet in de Tweede
Wereldoorlog, bezien door Britse ogen.
'Als je de gemiddelde Fransman moet
geloven, dan heeft iedereen tijdens de
iltweede wereldtoorog in de Résistance
gezeten en heeft iedereen wel één of
twee moffen voor hun rekening geno
men. Een grapje natuurlijk, dat spreekt,
maar dat neemt niet weg, dat de Fran
sen het verzet tegen de Duitse bezetter
bijzonder serieus hebben genomen,
ook al hadden ze dan hun beperkingen
John Harris weet dat erg aardig te
beschrijven, met name in het eerste
deel van zijn roman, waarin hij schetst
hoe twee Britten uit een neergeschoten
vliegtuig in een klein dorpje terecht ko
men, waar ze wachten om via Zwitser
land of Spanje terug te kunnen keren
naar Engeland De mensen van het ver
zet in het dorp en met name Marie-
Claude maken echter geen haast. De
jonge vrouw kan de twee mannen best
gebruiken op haar boerderij en boven
dien is ze verliefd op één van de twee
De mannen van het dorp dromen van
grootse verzetsdaden, maar komen
niet verder dan regelmatige bijeenkom
sten, waar allerlei samenzweerderige
plannetjes worden uitgebroed, zonder
iets konkreets te kunnen doen. Harris
beschrijft die sfeer voortreffelijk en
vooral als de Duitse bezetting van het
dorp onder leiding van kolonel Klemens
de hulp van de bevolking nodig heeft
voor het opbergen van geroofde kunst
schatten, ontstaat er een vrolijke sfeer,
waarbij allerlei schelmenstreken wor
den uitgebroed om de Duitsers dwars te
zitten. Op de achtergrond speelt echter
een groots plan, dat als doel heeft de
Duitsers - zodra de Amerikanen in de
buurt komen een laatste beslissende
slag toe te brengen Want een verzets
groep zonder gepleegde verzetsdaden,
dat is maar niks, vinden de mannen van
het dorp.
Pas In het laatste deel van de ro
man overheerst de grimmige sfeer
van de werkelijke oorlog als de geal
lieerden oprukken en de Duitse troe
pen zich ijlings uit de voeten willen
maken, met meeneming van allerlei
kunst-schatten en andere kostbaar
heden. De mannen van het dorp krij
gen hun zin, maar komen al snel tot
de uiterst pijnlijke konklusie, dat oor
log géén spel is en de offers in feite te
groot zijn. Maar dan is het al te laat.
„Leger in de schaduw" geeft een
sfeervol beeld van het Franse verzet,
zoals zich dat afspeelde op die talrij
ke kleine dorpjes. Zelf ben ik tot de
konklusie gekomen, dat ik volgend
jaar m'n vakantie maar eens in die
streek moet gaan doorbrengen. Het
schijnt daar erg mooi te zijn
IN DE VUURLINIE
Een boek van een geheel ander ka
rakter is het door Alan Evans geschre
ven „In de vuurlinie" Nu geen oorlogje
spelen op het land, maar op zee en dat
is héél iets anders., Bovendien speelt
het verhaal zich af in de eerste wereld
oorlog rond Duinkerken en de Belgi
sche kustplaatsen.
De eerste wereldoorlog speelde zich
grotendeels af - althans wat het weste
lijke front betreft - in Vlaanderen en
Noord-Frankrijk. „In de vuurlinie" be
schrijft de toestand in 1917, wanneer de
Duitsers de Belgische kustplaatsen nog
bezet houden, maar plaatsen als Duin
kerken in Noord-Frankrijk in geallieerd
bezit zijn. Commandant Smith van de
Britse Koninklijke marine krijgt opdracht
om Duitse duikboten in het Kanaal te
vernietigen. Maar het materiaal dat hij
daarvoor krijgt is versleten, de schepen
zijn oud en worden met moeite op gang
gehouden.
Evans heeft zich uitstekend gedoku-
menteerd, want de sfeer komt authen
tiek over Als Smith tijdens één van de
vele akties op zee een duikbootkapitein
van een Duitse U-boot ondervraagt,
komt hij op het spoor van een geheime
Duitse operatie, dat als doel heeft de
oorlog in het voordeel van de Duitsers
te beslissen. Smith - een tamelijk ei
genzinnig man. die vaker zijn intuïtie
dan de bevelen van zijn meerderen
volgt - raakt verwikkeld in deze spiona-
ge-zaak, ontdekt wat er staat te gebeu
ren en grijpt met zijn wrakke flottielje
persoonlijk in.
Voor liefhebbers van dit genre is „In
de vuurlinie" een uitstekend geschre
ven roman, ondanks de heroïek, die
soms wat teveel van de pagina's straalt.
Maar dat schijnt er bij te horen.
AANSLAG OP DE BEUL
Eén van de grootste aanslagen op
een Nazi-leider, was de moord van
Reinhard Heydrich, bijgenaamd De
Beul. Het brein achter de Jodenvervol
gingen, Himmlers rechterhand en door
Hitier aangewezen als toekomstige füh-
rer. Heydrich zit in Tjecho-Slowakije,
waar hij inmiddels heeft besloten dat
het tijd wordt Hitier te vervangen. De
Amerikaanse journalist Jim Franklyn,
die in Nazi-Duitsland een goede naam
heeft verworven door zijn pro-Duitse ar
tikelen. krijgt opdracht van de Ameri
kaanse geheime dienst om een einde te
maken aan het leven van deze top-Na-
zi De afloop is bekend. Heydrich sterft
door moordenaarshand en de Nazi's
nemen bloedige wraak door de totale
vernietiging van het stadje Lidice. Ja
mes Barwick schreef met „Aanslag op
de beul" zijn versie op het gebeuren.
Het is niet de eerste geromantiseerde
versie en het zal beslist ook niet de
laatste keer zijn, neem ik aan. Niettemin
voor geïnteresseerden een uitstekende
mengeling van fictie en historie.
DE HEL VAN AFRIKA
Dat de oorlog - in wat voor vorm ook
- eigenlijk nooit heeft opgehouden na
de zwarte bladzijden van de tweede we
reldoorlog, zal de lezer duidelijk zijn.
Ook al wanen we ons in de betrekkelijke
veiligheid en vrede van de lage landen,
dat betekent niet, dat het elders ook
pais en vrede is. Integendeel. Afghanis
tan is een aktueel voorbeeld en in het
recente verleden de gruwelijke guerril
la-oorlog in Vietnam. Een werelddeel,
waar de groeistuipen naar volwassen
heid gepaard gaat met regelmatig oor
logsgeweld, is Afrika. Hoofdzakelijk be
staande uit derde wereldlanden, die
aangewezen zijn om de goedgeefsheid
van het westen. Een werelddeel ook
met landen, die willekeurig met een lijn
op de landkaart zijn afgebakend, zon
der dat rekening werd gehouden met de
gebiedsgrenzen van de daar levende
stammen. Het gevolg van dit alles is,
dat verschillende Afrikaanse landen na
hun onafhankelijkheid de grootste
moeite hadden en hebben om hun
evenwicht te vinden, om tot stabiliteit te
komen. De rivaliteit van de stammen
onderling speelt daarbij een niet onbe
langrijke rol. Het gevolg van dit alles is
een voortdurende staat van oorlog. Afri
kaanse landen, die streven naar onaf
hankelijkheid, hebben meestal meerde
re bevrijdingsbewegingen, gebaseerd
(door Bert Vos)
Soms vraag je je wel eens af wat er nog
nlèt over Ufo's is geschreven. Dat kan
nooit veel zijn, want er is door de jaren
heen wellicht net zoveel geschreven over
de Unidentified Flying Objects (Niet geï
dentificeerde vliegende objecten) als
over een ander mysterieus fenomeen: At
lantis.
In sommige boeken worden de twee zelfs
met elkaar in verband gebracht, ook al
wordt de geloofwaardigheid van zowel
het één als het andere dan wel een tikkel
tje minder groot. Ufo's hebben vanaf de
vorige eeuw (en wellicht al vanaf de oertij
den) de wereld In beroering gebracht. En
fantasierijke romanschrijvers hebben al
sinds mensenheugenis gebruik gemaakt
van de talrijke mogelijkheden, die Ufo's
op het gebied van drama te bieden heb
ben. En dat liegt er niet om.
In de vijftiger en zestiger jaren begon de
belangstelling van de zijde van de regering
der Verenigde Staten steeds groter te wor
den-, mede door enkele fikse Ufo-golven-en
er werden verschillende onderzoekcommis
sies geïnstalleerd, die ooggetuige-verslagen
moesten gaan onderzoeken op betrouw
baarheid Dat de verschillende geheime
diensten van zowel de VS als van andere
landen zich eveneens behoorlijk verdiepten
in de Ufo's behoeft geen betoog Mannen alp
dr J. Allen Hynek Edward J Ruppelt en
anderen hebben zich er jaren achtereen
mee bezig gehouden, totdat hun rapporten
geruisloos in een regeringsla werd gestopt
en naar buiten toe de mededeling kwam. dat
Ufo's niet bestaan Ondanks het feit, dat tal
rijke meldingen (op z n minst tien procent)
niet terug te voeren waren op welke natuurlij
ke of technische oorzaak dan ook). Ufos
bestaan. Daarover hoeft eigenlijk geen en
kele twijfel te bestaan. De vraag is echter wat
Ufo's zi|n. Zijn het kunstmatige vliegende ob-
jekten zoals sommige fanatieke aanhangers
van de Ufologie koppig blijven volhouden?
Zijn het natuurkundige lenomenen. waar we
tot nu toe geen verklaring voor hebben kun
nen vinden7 De theorieën over Ufo's zijn
wellicht net zo talrijk als het aantal meldinge-
n.
Kortgeleden verscheen een nieuwe theo
rie, verwerkt lot een fikse roman van meer
dan 450 bladzijden van de hand van de Ame
rikaanse schrijver W A Harbinson „Gene
sis", een pil van een boek. waarin niet alleen
een nieuwe theorie wordt ontvouwd over het
op verschillende stammen. Bewegin
gen, die elkaar ook onderling bestrij
den.
Over de laatste stuiptrekkingen van
het kolonialisme in Afrika en de weg
naar onafhankelijkheid zijn tal van oor
logsromans verschenen. In de meeste
gevallen spelen westerse huurlingen,
die voor grof geld de zwarte legers hel
pen een overwinning te behalen, een
bepalende rol in dit soort romans. Maar
ook de officiële westerse regeringen
willen nog wel eens een handje helpen
door middel van wapen-zendingen en
instrukteurs. Philip Caputo beschrijft in
zijn roman „De hel van Afrika" de komst
van drie mannen naar de afgelegen
provincie Bejaya van Ethiopië, die in
opdracht van de Amerikaanse geheime
dienst wat regelmaat moeten brengen
in de nogal ongeordende strijd tussen
verschillende stammen in dit gebied.
Stammen, die wel de beschikking heb
ben over de modernste Amerikaanse
en Russische wapen, maar niet weten
hoe ze daar op de best mogelijk wijze
gebruik van kunnen maken. Caputo
schetst in deze roman de karakters van
de drie westerse oorlogs-specialisten in
een decor van desolaat geweld en gru-
ontstaan van de Ufo's, maar waarin ook nog
eens „dunnetjes" wordt overgedaan, wat
talrijke schrijvers in al even dikke boeken
vóór Harbinson hebben gedaan, het popula
riseren van de al dan niet wetenschappelijk
verzamelde gegevens.
Volgens de Nederlandse Ufoloog Hans
van Kampen kloppen de in de roman ge
noemde „Ufologische gegevens" uitste
kend. Van Kampen kan het weten, want hij is
- voor zover ik kan nagaan - de enige Ne
derlandse Ufoloog, die zijn zaakjes goed
kent en dat onderstreepte met het schrijven
van twee boeiende boeken over het onder
werp Toch is de verwerking van al die au
thentieke onderzoeks-gegevens in de ro
man tevens een handicap geweest voor Har
binson, want door het spuien van al die soms
toch wel saaie gegevens, veroorzaakt hij tel
kens een onderbreking in de voordien zo
zorgvuldig opgebouwde spanning
Toegegeven, iemand die voor het eerst
over Ufo's leest en dan wel via deze roman,
zal dit niet zo direkt als een bezwaar ervaren
Alles is dan nieuw, nietwaar7 Maar de be
langstellende lezer, die zich via populair-we-
tenschappelijke boeken reeds eerder in het
Ufo-fenomeen heeft verdiept, zal een tikkel
tje geërgerd de hem bekende gegevens
overslaan.
„Genesis is voor het overige een boeiend
geschreven boek over iets, dat de wereld
nog steeds in de ban heeft en waarvoor nog
nimmer een duidelijk en afdoende verklaring
is gevonden Harbinson gaat daarbij uit van
de theorie, dat er ooit een man in de geschie
denis is geweest, die zo bezeten is geweest
van alle theorieën op het gebied van de aero-
natica en ruimtevaart, dat hij in het geheim
aan het experimenteren is geslagen Een
man genaamd Wilson. Deze geheimzinnige
Amerikaan blijkt tal van belangwekkende
ontdekkingen te hebben gedaan, waardoor
hij onder meer zichzelf een langer leven Kon
geven Dat lange leven heeft hij dan benut
om de vliegende schotel uit te vinden Een
technologisch wonder Met deze technolo
gie verkregen dankzij de grote inzet van de
Nazi-geleerden uit de tweede wereldoorlog,
wil deze heer Wilson uiteindelijk de wereld
heerschappij overnemen
Nu zullen sommige lezers een beetje
geërgerd zijn door het feit, dat ik de plot
verklap Maar dat is slechts schijn, want dat
is een volgend bezwaar tegen Harbinson's
boek: de schrijver vertelt al aan het begin van
zijn roman zoveel feiten over de mysterieuze
macht achter de vliegende schotels, dat de
boeken
welijkheden Hij laat zien wat er gebeurt
als een bepaald slag mensen vrij is om
de grenzen van normaal menselijk ge
drag te overschrijden „De hel van Afri
ka" is in z'n genre een uitstekend ge
schreven boek, dat ondanks de gruwe
lijkheid van het onderwerp, tot naden
ken stemt.
FRONT ZONDER GENADE
Terug naar de tweede wereldoorlog.
Italië 1943 De geallieerde invasie heeft
van dit land een chaos gemaakt. Het
zuiden is bevrijd; het front ligt tussen
Rome en Napels, waar Amerikaanse
artillerie en Duitse pantser-eenheden
elkaar bestoken. De Amerikaanse
schrijver Robert Crowley beschrijft in dit
oorlogs-decor het verhaal van kapitein
Tom Innes, die als chirurg werkzaam is
in het Amerikaanse leger en tijdens een
kort verlof in Napels de mooie Lisa Villa-
ri ontmoet.
„Front zonder genade" is een men
geling van oorlogsgeweld en roman
tiek. Een verhaal over oorlog en vrede.
Een herdruk, nadat het boek eerst bij de
Nederlandse Boekenclub was versche
nen, door de Zuid-Hollandsche Uitge
versmaatschappij te Amsterdam.
„Leger In de schaduw", door John
Harris. (Army of shadows. 1977) Verta
ling 1981 - Arend de Haan. Uitgegeven
door De Kern bv te Baarn. Gebonden
230 blz. Prijs f 28,90
„In de vuurlinie", door Alan Evans.
(Ship of Force, 1979) Vertaling Bert Me-
bius, 1981. Uitgegeven door de Else
vier Boekerij te Amsterdam Paper
back, 287 blz Prijs f 19,90.
„Aanslag op de beul", door James
Barwick (The Hangman's Crusade,
Naast de veelvuldiger opdoemende
apocalypse-verhalen, hebben verschil
lende schrijvers zich nu ook gestort op de
„laatste dagen", als Christus weer op
aarde zal verschijnen en het Beest ons In
een behoorlijk ongeluk zal storten. Ik
neem aan, dat veel ambitieuze auteurs de
laatste tijd driftig hun Bijbel bestuderen
om er een aardig verhaal uit te destilleren.
Nu Is het hoofdstuk „Openbaring" uiter
aard bijzonder geschikt voor allerlei spe
culatieve romans, die bovendien inspe
len op de heersende angstgevoelens van
de massa, die door allerlei crisis-situaties
aardig worden gevoed. De auteur James
Patterson liet vorig jaar een roman het
licht zien, waarin het thema „de geboorte
van een nieuwe Christus èn een nieuwe
Duivel" wordt behandeld. Het verhaal
speelt zich af in 1987. Ook Patterson kent
z'n Nostrodamus.
Wie wel eens in de bioscoop komt, zal zich
misschien kunnen herinneren, dat ook de
filmindustrie zich bezig houdt met de apoca
lypse en met name dan ten aanzien van de
komst van het Beest, getooid met het getal
666. ,,The Omen, deel 1 en 2" hebt-u dan
kunnen bekijken, terwijl binnenkort „The fi
nal conflict" is te verwachten, het derde en
laatste deel van de cyclus „De Maagd" van
James Patterson lijkt wel wat op die laatste
film, niet wat betreft het verhaal, maar wel
ten aanzien van de intentie.
Patterson baseert zijn roman op het „ge
heim van Datimadat zoals bekend, nog
steeds een geheim is, maar nu in het boekje
wordt geopenbaard. In 1917 hebben drie
kinderen uit het Portugese dorpje Fatima,
Francisco, Jacinta en Lucia de mensen een
wonder laten zien en daarbij tevens een
boodschap ontvangen van de heilige maagd
Voor de liefhebbers van Konsalik
een heruitgave van de roman: „Ver
boden offer". „Verboden offer" han
delt over de zeer arme maar kunst
zinnige Juan Torrico. Gelijk met zijn
ontdekking komt men ook tot de ont
dekking dat Juan aan een ongenees
lijke hartziekte lijdt.
Doktoren geven hem op, maar de
grootste chirurg in Italië probeert
overplanting van een deel van het
hart.
Deze ingreep leidt tot grote conster
natie omdat een deel van het levend
hart gebruikt moet worden, waarbij nog
roman verder op dat punt weinig of geen
verrassingen meer te bieden heeft Blijft over
de beschrijvingen van de ontmoetingen van
mensen met de bemanning van de Ufo's,
beschrijvingen van onderaardse, geheime
steden, in konfrontatie met de hoofdfiguren
een doodzieke professor, die een groot deel
van z'n leven aan Ufo's heeft besteed en
diens assistent.
De totale indruk van het boek is posi
tief. Harbinson heeft een gedegen roman
geschreven over Ufo's, zich baserend op
authentieke, na te trekken, gegevens In
hoeverre zijn opgebouwde theorie de eni
ge echte waarheid is? Die vraag kan toe
gevoegd worden aan de honderdduizen
den vragen die tot nu toe over het feno
meen Ufo zijn gesteld.
..Genesis door W A Harbinson (Genesis. 1980) Veria
ling Hugo Kuipers. 1981 Uitgegeven door Uitgeverij De
Kern te Baam Gebonden 457 blz (mej bronnen-opgave)
12
1980) Vertaling Jan Smit, 1981. Uitge
geven door A. W. Sijthoff's Uitgevers
maatschappij bv te Alphen aan den
Rijn. Paperback, prijs f 19,50.
„De hel van Afrika", door Philip Capu
to (Horn of Africa, 1980) Vertaling:
Maarten Smulders, 1981. Uitgegeven
door De Boekerij te Amsterdam. Ge
bonden. 413 blz. Prijs f 29,90.
„Front zonder genade", door Robert
Crowley. (Not soldiers all, 1967). Verta
ling. E.A. van Leent-Sieburgh. Uitgege
ven door de Zuid-Hollandsche Uitge
versmaatschappij te Amsterdam, 1981
Gebonden 318 blz. Prijs f 27,50.
Maria. Die boodschap berust nu in het Vati-
caan en wordt strikt geheim gehouden
Dankzij James Patterson kennen we de
boodschap nu in 1987 zullen zowel de nieu
we Christus als de wedergekeerde Duivel uit
maagden geboren worden. Met daarbij en
kele saillante gegevens om het één en ander
af te kunnen checken „De maagd" is geen
bijzonder spannend boek, hooguit curieus
door het gekozen thema. Het feit. dat het
boek bij mij vrijwel geen enkele spanning
opriep, zal wellicht gelegen hebben aan de
omstandigheid, dat ik niet in de boezem van
de RK kerk ben opgegroeid. Dan mis je veel,
zo heb ik begrepen en waarschijnlijk ook de
heilige gloed, waarmee de hoofdpersonen
in het boek tewerk gaan Nietteimin is het plot
daarentegen wel verrassend, zij het opnieuw
met te weinig spanning uitgewerkt. De uitge
ver noemt „De Maagd" een adembenemen
de supershocker. Ik weet het niet. Misschien
dat een goeie horror-regisseur er nog iets
goed van kan brouwen.
Een Amerikaanse regisseur zal er zeker
brood in zien, omdat één van de maagden
die in aanmerking komt voor het baren van
de Verlosser, een Amerikaanse is
Een goede futuristische thriller moet ge
loofwaardig en spannend zijn. „De maagd"
heeft van beide elementen te weinig om als
„supershocker" ook de talrijke niet-katholie-
ken te overtuigen. Het wachten is nu op een
auteur, die het einde der tijden op een meer
eigentijdse wijze gaat beschrijven. De vraag
is overigens of we daar op zitten te wach
ten
V.
„De maagd", door James Patterson. 1980. Oorspronkelij
ke titel .Virgin Vertaling W Montanus. 1981 Uitgave
Elsevier De Boekerij te Amsterdam. Paperback. 224 blz
Prijs f
maar de vraag is of de donor in leven
blijft. Is dit moord of een sensationele
operatie? Konsalik beschrijft hartstoch
ten en gevoelens op een manier waar je
koud van wordt.
Tijdens het lezen voel je de strijd om
het leven van de hoofdpersoon Juan.
Deze strijd wordt niet alleen gevoerd
door doktoren maar meer nog door de
moeder van Juan. Met haar eenvoudige
denkwijze maar haarscherpe intuïtie
voelt zij veel aankomen.
De manier waarop Konsalik de moe
derlijke gevoelens beschrijft komen mij
overdreven voor, maar zullen zeker in
de situatie waarin het gezin zich bevindt
niet uit de toon vallen.
Voor liefhebbers van „ontroerende"
boeken een boek om van te smullen.
T.M.
Verboden ofler' door H G Konsalik
Uil het Duits veriaald Gebonden
Uitgave Westlriesland 219 blz
li
Pi
m\ v.
V /-
•V
OORLOG
