„IN DE BODEM ZIT ONS STADSARCHIEF'
„Graven naar Amersfoorts verleden":
boeiend resultaat in Flehite
Grote controle door politie van voertuigen
Aandacht vooro.a. banden, verlichtingen remmen
DONDERDAG 29 OKTOBER 1981
expositie
10
AMERSFOORT - „Een uiting van
het dynamisch geworden museum
Flehite", zo karakteriseerde dr. J. A.
Brongers van het ROB - de Rijks
dienst voor het Oudheidkundig Bo
demonderzoek - tijdens de officiële
opening van de expositie „Graven
naar Amersfoorts verleden" de ten
toonstelling die van 24 oktober L/m 6
december in het museum aan de
Westsingel te bezichtigen is.
Hij doelde daarbij vooral op het „inha
ken" van Flehite op de actuele gebeur
tenissen van deze jaren, voor ons
kwam die karakteristiek vooral over uit
de archeologische grabbelton, die bij
de entree is opgesteld en waarin de
bezoeker van de expositie naar harte
lust mag graaien om een oude of niet
zo oude potscherf de hare of zijne te
noemen
door
Henk Poots
BLADZIJDEN VAN HET MID
DELEEUWSE BOEK
Graven naar Amersfoorts verleden
Het is zo. dat er weinig geschreven
materiaal beschikbaar is van het
Amersfoort - en dat geldt eigenlijk voor
heel Nederland - tussen 1259. het jaar
waarin de stadsrechten verkregen wer
den. en rond 1500-1550. ..Dat er drie
honderd jaar stilte is ligt aan het ontbre
ken van schriftelijke bronnen" aldus dr
Brongers. die er aan toevoegt „in de
Amersfoortse bodem zijn voorwerpen
en sporen te vinden, die door een des
kundige gelezen kunnen worden als
een boek En hij doelt daarmee op de
stadsarcheoloog. de specialist, die
door zijn specifieke kennis de lege
bladzijden in de ontstaans- en ontwik
kelingsgeschiedenis van de stad kan
invullen ..Maar dan moeten de bladzij
den van het middeleeuwse boek. dat in
de ondergrond zit wel snel gelezen
Toen in 1978 en 1981 uitgebreiue
rioleringswerkzaamheden in de bin
nenstad werden uitgevoerd is door de
heer W J van Hoorn de mogelijkheid
benut tot het doen van archeologische
werkzaamheden, waarbij door het
doen van boringen en ingravingen een
inzicht werd verkregen in de hoogte
verschillen van het zandoppervlak on
der Amersfoort en de dikte van de op
hogingslagen. Daaruit kan namelijk de
groei van de middeleeuwse stad ver
klaard worden. In dat verband is bijzon
der interessant hel artikel ..Gedachten
over het ontstaan en de eerste ontwik
keling van Amersfoort naar aanleiding
van archeologisch geologische waar
nemingen in de binnenstad' door dr. J
A Brongers en drs. W. J van Tent in
het oktobernummer van het tijdschrift
Flehite is verschenen. (Dit speciale
nummer is a raison van 5 - bij mu
seum Flehite verkrijgbaar)
„T VAGEVUUR''
BAKSELS
EN MIS-
worden, want de nieuwe bouwtechnie
ken en de diepe kelders vernietigen
vaak die bladzijden
Daarom is graven naar Amersfoorts
verleden zo belangrijk en in de ROB
bijzonder blij met de aktiviteiten van de
AWN - de archeologische werkge
meenschap voor Nederland - afdeling
Vallei en Eemgebied. die in Amers
foort. zij het niet systematisch, cam
pagnes verricht „Echt systematisch
stadskernonderzoek is en wordt door
de ROB verricht in Dordrecht. Dore-
stad (bij Wijk bij Duurstede) en Deven
ter Vast is komen te staan dat het gra
ven in de meestal nattige ondergrond
interessanter is dan in zandgrond,
waar de humeuze komponent ont
breekt
IN DE BODEM ZIT ONS
STADSARCHIEF
,,ln de bodem zit ons stadsarchief
zegt dr Brongers als hij over de ..om
turnde" nederzetting Amersfoort praat,
er aan toevoegt, dat „de kans groter is
om er de gewone mens aan te treffen
dan de heer, aan wie de geschiedenis
boeken de meeste aandacht schen
ken" En dan blijkt ook uit de vondsten,
die in twee zalen van Flehite uitgestald
zijn en het bezoeken meer dan waard
Eens te meer blijkt daaruit hoe de ar
cheologie kan helpen bij het invullen
van de witte plek in de oude geschiede
nis. „De bedoeling is tweeërlei" zegt
Flehite-direkteur drs B G J Elias als
we met hem de expositie bekijken, na
melijk tonen hoe nodig en nuttig syste
matischer onderzoek is en laten zien
wat er de laatste jaren gegraven en
gevonden is
Want als er in Amersfoort gebouwd
of gegraven wordt dan poogt de AWN-
afdeling er bij te zijn. „Maar mag je
graven en is er tijd voor?"
Aan systematisch bodemonderzoek
is in Amersfoort nog niet gedaan; dat
het de moeite loont is op de expositie
duidelijk te zien uit de vondsten, die de
huidige verbouwing duidelijk aanto
nen
Een tekening van de vermoedelijke
omvang en indeling van dat Observan
tenklooster en de vindplaats van een
groot aantal skeletten laat zien. dat de
monniken waarschijnlijk in de klooster
gang werden begraven En bij één van
die skeletten mijmeren we over de tijd
van toen. wie was de man. wiens been
deren hier nu liggen, eens een mens
van vlees en bloed was De heer Elias
wijst ons op een sleutelstuk met een
typisch „Amersfoorts" profiel, vermoe
delijk het werk van een timmerman, die
zich van zijn vakbroeders wilde onder
scheiden. op de ontwikkeling, die de
bakstenen qua formaat en dikte heb
ben ondergaan, op de dakpannen uit
vroeger tijd. die „monniken" en „non
nen" werden genoemd, om en om la
gen. Maar de vraag wie nu boven lagen
kan hij niet beantwoorden, hoewel het
vermoeden bestaat, dat achter de
naamgeving waarschijnlijk een diepere
betekenis schuil gaat!
O.L. VROUWEKERKHOF?
In de vitrines is nog veel meer te
zien We denken aan de fragmenten
van pijpaarden beeldjes, aan de resten
van schoeisel, aan de steen - uit Bre
mer zandsteen die vermoedelijk deel
heeft uitgemaakt van de Bloemendalse
Binnenpoort - later als drempel heeft
gediend en waarvan de vrouwenkop
van serene schoonheid is. Aparte on
derwerpen vormen de ontwikkeling
van het stadhuis en de in 1894 in de
Nieuwstraat 19 gevonden Amersfoort
se muntschat, die nog steeds één van
de grootste en ri|kste van ons land is.
Graven naar Amersfoorts verleden.
Het is boeiend en niet voor niets eindigt
de tentoonstelling dan ook met een
kaart van het O L Vrouwenkerkhof en
de O.L Vrouwekapel. De stilte die ge
vallen is over de plannen om onder dit
plein archeologisch onderzoek te doen
is wat verontrustend, hoewel burge
meester Vermeer bevestigde, dat ze er
nog altijd zijn.
Bij archeologisch onderzoek
wordt nog te vaak gedacht aan het
allervroegste verleden, aan stenen
vuistbijlen en pijlpunten, minder
aan „het boek" van de middeleeu
wen en juist dat boek kan erg inte
ressant zijn, zoals „Graven naar
Amersfoorts verleden" duidelijk
aantoont!
De tentoonstelling in Flehite gaat
ook in - dit omdat de vondsten vooral
aardewerk betreffen en alleen een zeer
minutieus onderzoek andere sporen
oplevert - op de vervaardiging en de
ontwikkeling van middeleeuws aarde-
heer H F Wijnman van de ROB heeft
gedaan onder zijn huis ,,'t Vagevuur"
aan de Muurhuizen 110 Bij een zeer
minutieus onderzoek - de grond is ge
zeefd - is daar bijv een munt van rond
1190 gevonden, enkele aardewerk-
scherven en wat zilverdraden. Die lig
gen nu in de vitrines in Flehite. evenals
resten van maaltijden, zoals mosselen
en kokkels, kastanjes en beenderen
van rund en schaap „Maaltijd in de
middeleeuwen" staat er boven en het
illustreert, dat we door bodemonder
zoek een heleboel te weten kunnen ko
men. ook over de leef- en eetgewoon
ten van onze voorouders
werk, laat zien hoe uit de kogelronde
handgevormde pot. die in het vuur
stond, de pan van nu gegroeid is. Een
belangrijke plaats is daarbij ingeruimd
voor het pottenbakkersafval dat in de
Kerkstraat gevonden is en de zeer gro
te aardewerkvondst uit de tweede helft
van de 16e eeuw uit een beerput aan
het Havik. „Zo zie je maar wat de bo
dem aan dingen op kan leveren", zegt
drs Elias als we er met hem over pra
ten dat die vondst waarschijnlijk de
aanwezigheid van een „pakhuis bij de
haven - want dat was het Havik toen -
aantoont. „Het heeft beslist zin1"
Het toont ook aan. dat veel van het
middeleeuwse aardewerk „import" is,
dat de eigen Amersfoortse pottenbak
kerijen geleidelijk aan verdwenen zijn
Ze zijn er geweest, zoals blijkt uit de
gevonden „misbaksels", maar de oven
is nog niet gevonden.
•#•••?- J
GLASBLAZERS IN OBSER
VANTENKLOOSTER
Er is nog veel meer te zien op deze
expositie in Flehite. zoals resten ge
vonden uij „de uiashut in Isselt, waar
in de 18e eeuw misschien wel 700 000
flessen per jaar gemaakt werden, voor
namelijk door uit Duitsland afkomstige
werknemers. Maar ook in het Obser
vantenklooster moet een glasoven ge
weest zijn. zoals de vondsten van
prachtige glazen scherven tijdens de
AMERSFOORT - De gemeentepolitie van Amersfoort gaat In
november gerichte controles uitvoeren op de technische staat van
voertuigen. Met name de kwaliteit van de verlichting, banden,
remmen, uitlaat en ruitenwissers van auto's krijgt in deze speciale
aktie van de politie de volle aandacht. Bovendien zal tijdens de
controle ook worden opgetreden tegen jeugdige fietsers en brom
fietsers, die met slechte of zonder verlichting rijden. In principe
kan iedere bestuurder van een auto, motor, brommer of fiets, die
niet in orde is, rekenen op een bekeuring. In de meeste gevallen is
men dan enkele tientjes lichter.
Maar voorafgaande aan de con-
troleaklie krijgen de automobilisten
nog de kans van de Amersfoortse poli
tie om hun voertuig te laten nakijken en
zonodig in orde te laten maken Daar
toe zal de politie in samenwerking met
het bandenbedrijf Europneu op maan
dag 2 en dinsdag 3 november tussen
19 30 en 21.30 uur gratis controle
avonden houden. Banden, verlichting,
stuurinrichting, schokbrekers. uitlaat
enzovoort kunnen dan geïnspecteerd
worden.
Tevens worden de automobilisten in
de gelegenheid gesteld om hun ogen.
zonder betaling, te laten testen door
middel van speciale apparatuur, be
schikbaar gesteld door Optiek Bril
2000 Het gebouw van Europneu is be
reikbaar via de zijingang aan de Mijn-
bouwweg in het Amersfoortse indus
trieterrein
BARRELTJES
De gerichte aktie van de politie wordt
vanaf 9 november gedurende drie we
ken gehouden Op bepaalde dagen in
die periode, met name s avonds, zal
een zevenmans sectie van de surveil
lancedienst op pad gaan in Amersfoort
Het op grootscheepse schaal kon-
troleren van voertuigen gebeurt in
hoofdzaak naar aanleiding van de alar
merende berichten over het terughol
len in kwaliteit van het Nederlandse
wagenpark Adjudant A. S van Hunen-
stijn van het bureau Verkeer vón de
Amersfoortse politie zegt: „Man, er rij
den wat oude barrelties rond. Het is
niet te geloven. De mensen hebben
duidelijk minder geld over om hun auto
goed te laten onderhouden Of ze ko
pen een wagen van duizend gulden die
ze zelf een beetje opknappen onder
het motto hij moet rijden De adjudant
vindt dat in de winter vanwege het
doorgaans slechte weer. een goede
technische staat van een auto zeer be
langrijk is „Aan een voertuig worden in
de winter volkomen andere eisen ge
steld dan in de zomer Bij vorst.
sneeuw, langdurige regenval, en noem
maar op kan je niet in een auto rondrij
den waarvan de verlichting, de ruiten
wissers. de banden of de remmen
slecht zijn." verklaart adjudant Van Hu-
nenstijn. Overigens wordt bij de kontro-
le in november ook door de politie op
getreden tegen andere dan de eerder
genoemde gebreken Als bij een auto
verrotte kokerbalken. slechte bodem
platen. of andere ernstige technische
mankementen aan het licht komen,
kan de eigenaar zeer zeker rekenen op
een bon Of in het ergste geval het uit
het verkeer nemen van zijn wagen
Inspecteur B. Rookhuyzen van
het bureau Verkeer verwacht veel
van de aktie. Hij zegt: „Niet dat ik
verwacht dat in het vervolg ledereen
in een keurig onderhouden auto zal
rondrijden, maar wel dat de mensen
attenter worden op de technische
staat van hun voertuig en dan met
name op de verlichting, banden,
remmen en ruitenwissers." Met de
publiciteit rond de controleaktle
hoopt de politie alvast preventief te
kunnen werken. Inspecteur Rook
huyzen meent: ,sMet die publiciteit
kan je bereiken dat automobilisten,
motorrijders en natuurlijk ook fiet
sers en bromfietsers nu al gaan kij
ken of hun voertuig in orde is. Lopen
ze tenminste niet het gevaar be
keurd te worden tijdens een contro
le."
