,Ik beschouw die onderscheiding
als het loon voor de angst'
lezierige tentoonstelling met
ivers werk in Galerie Leusden
Nü VVD stemmen
is belangrijker dan ooit
w
)ud-verzetsman Willem Rasch:
mm *jmr,
*1 v v i j aj u
V
DONDERDAG 13 MEI 1982
plaatselijk nieuws
het loon voor de angst.
I0R IDO VAN BOCKEL
EUSDEN - „Wanneer wij in de oorlogsjaren net zo lang
den gewacht om iets tegen de vijand te ondernemen als
Nederlandse regering heeft gewacht met het uitreiken van
e onderscheiding hadden we nu nog met z'n allen onder
hiel van de nazi's gezeten. Toch ben ik wel blij met dit
zetsherdenkingskruis. Ik beschouw het als een soort er-
ning. Niet zozeer van wat ik heb gedaan, maar vooral van
mijn vrienden en kameraden uit het verzet hebben ge-
steerd. Waarbij ik dan juist denk aan hen die het niet, zoals
lebben gehaald. Die in onze strijd voor de vrijheid hebben
laid met het hoogste dat ze bezaten: hun leven. Al blijft het
mrlijk een vreemde zaak dat die erkenning pas 37 jaar na
levrijding op deze wijze wordt uitgedrukt."
ille
illem Rasch, een van de twee
lenaren die vorige week uit
len van burgemeester mr. J.
Rademaker het Verzets-
enkingskruis ontving,
it wat hij zegt. Zoals deze
rige gepensioneerde mili-
adjudant in de loop van het
irek meer kernachtige uit-
ken doet, met verheffing van
waarbij hij dan overeind
in z'n stoel. Want net zoals
de oorlogsjaren uit volle
tuiging en trouw aan het be
an wat hij noemt „z'n hoog-
aas", de koningin, daadwer-
in verzet ging tegen de be
komt hij ook nu ronduit
zijn overtuiging uit. Waar hij
st niet geneigd is zijn me
ning onder stoelen of banken te
steken.
Alleen over zijn oorlogservarin
gen is hij opmerkelijk zwijgzaam
Geen heldenverhalen alsjeblieft,
vindt hij ..Die zijn er al zoveel ver
schenen Daarvoor voel ik niets
Trouwens, we waren in die tijd he
lemaal niet zulke helden We de
den wat op een bepaald moment
gedaan moest worden, en in de
meeste gevallen was dat niet leuk
en helemaal niet heldhaftig. Inte
gendeel. Jaren geleden heb ik een
Frans boek gelezen met als titel
,,Le salaire du peur" (Het loon van
de angst). En sinds ik bericht kreeg
dat ik dit Verzetsherdenkingskruis
zou krijgen heb ik daar eigenlijk
steeds aan moeten denken. Ik be
schouw deze onderscheiding in
derdaad als „loon voor de angst
Want als ik eerlijk ben moet ik zeg
gen dat ik gedurende die hele ver
zetstijd altijd bang ben geweest
GREBBEBERG
Hoe raakt de zoon van een be
roepsonderofficier bij de Kon. Mari
ne. die als jongeman helemaal
geen militaire loopbaan ambieer
de, in het verzet in de Achterhoek
verzeild? Dat is, zoals Willem
Rasch het nu uitdrukt, een kwestie
van toeval geweest
Na een grotendeels in het vroe
gere Nederlands-lndië doorge
brachte jeugd, waar hij o m. de
handelsschool doorliep, kwam hij
met zijn familie weer in Holland
aan Hij had idee in een kantoor
loopbaan, maar in de toenmalige
crisistijd zaten de werkgevers niet
om zijn diensten te springen Om
dat hij toch in militaire dienst most
ging hij als „vrijwillig dienstplichti
ge" het leger in Hoewel later bleek
dat zijn lichting was vrijgeloot be
sloot hij toch beroepsmilitair te wor
den Inmiddels was Hitler in Duits
land aan het bewind gekomen En
toen in mei 1940 de Duitsers Ne
derland binnenvielen was Willem
Rasch als onderofficier bij de infan
terie gelegerd in Woudenberg Zijn
eerste oorlogservaring deed hij op
bij de Grebbeberg
„Wij moesten een tegenaanval
doen om de daar vechtende leger
eenheden te ontzetten," vertelt hij
„Eigenlijk was dat - als je de zaak
nu bekijkt - belachelijk Dank zij de
pacifistische acties met het „gebro
ken geweertje" (geen man en geen
cent voor het leger) moesten we
met oude geweren, die dateerden
uit 1895. de striid aanbinden met
het goed en modern uitgeruste
Duitse leger. Van de 800 man kwa
men er 200 terug De rest was ge
wond. gevangen genomen of ge
sneuveld
Na de capitulatie trok hij naar
Franeker. waar zijn verloofde
woonde. Er moest natuurlijk brood
op de plank komen en na enige tijd
kreeg hij een baan als aardappe
lencontroleur bij het ministerie van
Landbouw en Visserij, met als
standplaats Doetinchem Later be
landde hij bij de recherche- en op
sporingsdienst van dit departe
ment. Van die periode herinnert hij
zich: „Veel gedaan voor die baas
heb ik niet Maar het verschafte je
een goede dekmantel en ik moet
eerlijk zeggen dat ze me de hele
oorlog trouw m'n tractement heb
ben uitbetaald
Gedurende die eerste bezet
tingstijd had iemand in Doetinchem
hem al eens benaderd om toe te
treden tot de O D (Orde Dienst)
voor de periode na de oorlog, maar
daadwerkelijk verzet tegen de Duit
sers had hij nog niet gepleegd.
RAAD VAN VERZET
„Ach, je rolt er eigenlijk vanzelf
in." zegt Willem Rasch nu „Eigen
lijk voelde ik me nog steeds militair.
Mijn dienstverband was immers
nooit verbroken Mijn eerste ver
zetsdaad. als je het tenminste zo
wilt noemen, was dat ik op het laat
ste nippertje besloot me toch niet te
melden toen de moffen bevel ga
ven dat alle onderofficieren van het
Nederlandse leger zich in krijgsge
vangenschap moesten begeven Ik
ben met een vriend van me nog wel
naar die kazerne in Assen gegaan,
maar toen we daar vlak bij waren
en ik dat gedoe en geschreeuw van
de Duitsers op de appélplaats zag
zei ik tegen m'n collega: Als we hier
naar binnen gaan komen we er be
slist niet makkelijk meer uit, en toen
zijn we maar weer naar huis ge
gaan
Hij herinnert zich nog heel goed
wanneer hij besloot om „werkelijk
iets te gaan doen.zoals hij het nu
uitdrukt.
„Met een vriend was ik op weg
van Doetinchem naar Varsseveld
Onderweg zag ik hoe Duitsers een
groep Joden arresteerden Daar
was ook een zieke bij Erg zachtzin
nig ging het daarbij niet toe En dat
kon ik niet hebben. Ik kreeg toen
- het gevoel dat ik werkelnk iets
moest gaan doen. Via iemand die ik
kende - het toenmalige hoofd van
de Doetinchemse kweekschool -
kwam ik bij de Raad van Verzet in
de Achterhoek terecht En dan
kwam je van het een in het ander.
Er waren bonkaarten nodig, geld,
er moesten gedropte wapens wor
den vervoerd, wapeninstructie wor
den gegeven en meer van die za
ken."
ROODBAARD
op details wil Willem Rasch niet
ingegaan. Die zijn niet belangrijk,
vindt hij. Hij wil alleen vertellen hoe
hij één keer op het nippertje aan de
Duitsers is ontsnapt. „Dat was in
oktober 1944. De SD had toen door
dat wanneer ze „Roodbaard" - ik
had in die tijd een baardje laten
staan, en dat was rossig - te pak
ken hadden ze in de Achterhoek
een goede slag zouden slaan. Ik
werd getipt dat ze me zochten, ging
naar huis, haalde een paar belas
tende spullen weg, pakte m'n revol
ver, en m'n munitie, en ging de deur
weer uit. Toen ik links afsloeg
kwam de SD van rechts op m'n wo
ning af Ik was precies op tijd weg
Voor m'n vrouw was de situatie de
eerstvolgende uren niet zo plezie
rig"
„Nee," vult mevrouw Rasch het
verhaal van haarman aan „Willem
was nog maar nauwelijks de deur
uit, of ze trapten bij mij de deur in en
kwamen met de bajonet op het ge
weer op me af „Waar m'n man
was,' wilden ze weten Maar dat
wist ik echt niet Wat me toen waar
schijnlijk heeft gered was het feit
dat onze oudste zoon pas negen
dagen oud was. De Duitsers kon
den, als het om dieren of om kleine
kinderen ging, nog wel eens senti
menteel zijn Ze haalden wel m'n
hele huis overhoop, maar konden
niets vinden Na een tijdje vertrok
ken ze gelukkig, m'n woning als
een puinhoop achterlatend, met de
bedreiging dat ze m'n man wel zou
den weten te vinden Toch nam de
SD bij deze gelegenheid een arres
tant mee De zwager van Willem
Rasch kwam juist op dat moment
melk voor de baby brengen. Hij
werd gelijk gearresteerd en mee
genomen naar het Doetinchemse
politiebureau, waar hij samen met
een andere arrestant, de zoon van
het hoofd van de KP van de Achter
hoek, werd verhoord
„Het feit dat die jongens toen
hun mond hebben dichtgehouden
heeft veel mensen het leven ge
red," zegt Willem Rasch „Zo had
mijn zwager bijvoorbeeld deelge
nomen aan de overval op de ge
vangenis in Arnhem Het was dus
veel te gevaarlijk om ze te laten
zitten, 's Nachts hebben we ze dan
ook uit dat politiebureau gehaald."
BURGEMEESTER
Tot het einde van de oorlog wist
Willem Rasch uit handen van de
Duitsers te blijven. Gedurende die
laatste oorlogsdagen had hij al en
kele keren kontakt gehad via een
telefoonlijn van de waterleiding met
de Doetinchem bevrijdende Cana
dezen. Toen die op 29 april het eer
ste gedeelte van Doetinchem be
vrijdden maakten ze Willem Rasch
burgemeester omdat de NSB-bur-
gemeester was gevlucht Daarna
trad hij toe tot de Binnenlandse
Strijdkrachten, waar hij tijdelijk de
rang van kapitein kreeg. Die functie
kon hij echter niet behouden waar
op hij zich meldde voor de expedi
tionaire macht, die zou gaan mee
helpen Nederlands Indië te bevrij
den In Nederlands Indië is hij ech
ter nooit gekomen. Als sergeant
instructeur was hij harder nodig bij
de opleiding van soldaten „We
hadden toen in de eerste plaats zo
snel mogelijk goed geoefende mili
tairen nodig." zegt hij. „En omdat ik
bij het Britse leger een instructeurs
cursus had gevolgd en over ge
vechtservaring beschikte vond
men dat ik hier nuttiger werk kon
doen dan in Indië Als beroepsmili
tair bleef hij verder in het Neder
landse leger, dat hij in 1971 als ad
judant met pensioen verliet Niet
gewend om stil te zitten werkte hij
daarna nog enkele jaren als admi
nistrateur bij het bejaardentehuis
St. Jozef, tot zijn slechter wordende
gezichtsvermogen hem dat onmo
gelijk maakte
EXTRA PENSIOEN
Waarom heeft Willem Rasch nu
pas dit Verzetsherdenkingskruis
ontvangen en niet in 1980, toen het
werd ingesteld9 „Dat is eigenlijk
een ongelofelijk en beschamend
verhaal," vertelt hij. „Een paar jaar
geleden hoorde ik dat het pensioen
van de zogenaamde „verzetsmili
tairen" verbeterd zou worden Ik
ben daar toen achteraan gegaan,
niet omdat ik zo materialistisch ben
ingesteld, maar wat extra geld is
nooit weg en per slot van rekening
had ik er recht op. Dat duurde een
hele tijd Twee jaar na m'n aan
vraag kreeg ik te horen dat ik inder
daad onder deze regeling viel En
na nog een tijdje kreeg ik m'n eer
ste pensioenverhoging Het dank
bare vaderland bedacht me met
een extra bedrag van zegge en
schrijve 2,50 per maand
„Waarschijnlijk is men daardoor
op mijn verzetsverleden opmerk
zaam gemaakt, want enige tijd ge
leden kreeg ik bericht dat het Ver
zetsherdenkingskruis me zou wor
den uitgereikt„Een van de gevol
gen van het ontvangen van deze
onderscheiding is dat de herinne
ringen uit de oorlogstijd weer heel
erg naar boven komen Helemaal
los ben ik er nooit van geweest,
maar er zijn toch tijden geweest dat
ik er weinig aan dacht Nu slaap ik
's nachts vaak weer niet, of ik heb
nachtmerries Die tijd heeft toch be
slist een sterk stempel op je ge
drukt Want werkelijk, een held heb
ik me nooit gevoeld Ik ben echt
bang geweest Je deed die dingen
omdat je niet anders kon Omdat je
het gevoel had dat ze gewoon ge
daan moesten worden
VRIJHEID
„Toch vraag ik me tegenwoordig
wel eens af. wat er nu eigenlijk van
die vrijheid, waar we toen zo voor
gevochten hebben, terecht is geko
men Ik geloof dat veel mensen met
onze vrijheid niet goed raad weten
Als ik bijvoorbeeld zie hoe een stel
jongeren een politie-agent bij de
een of andere rel met stenen beko
gelen, zodat die agent, die gewoon
z'n werk staat te doen, gewond
raakt Waarbij dan later de rechter
die knapen veroordeelt tot 50,-
boete Dan denk ik wel eens dat we
toen voor dat soort vrijheid niet
hebben gevochten.
„En dan de manier waarop men
zich thans keert tegen onze wester
se bondgenoten als Amerika of Ca
nada. Is men dan helemaal verge
ten wat de jongens van deze lan
den voor ons hebben gedaan9
Wanneer dat zo is kan ik de men
sen die vinden dat er niets van onze
bondgenoten deugt zo nog naar de
plaatsen brengen, waar we in april
1945 provisorische graven voor de
voor onze bevrijding gesneuvelde
Canadezen hebben gedolven
langs de bermen van de wegen
rond Doetinchem
„Ik heb geleefd in de tijd van het
„gebroken geweertje' Dat bete
kende wel dat wij de oorlog in wer
den gestuurd met geweren uit
1895 Nu leven we in de tijd van het
„gebroken raketje Ik verlang be
slist niet naar een atoomoorlog Ik
wil. net als iedereen, blijven leven
en m'n kleinkinderen zien op
groeien Maar ik ben wel van me
ning dat een land weerbaar moet
zijn. Niet zoals het in 1940 was."
„Maar ach. ik heb in m'n hele
leven één stelregel gehad het hele
leven is één blijde aanvaarding,
maar je mag best zo af en toe eens
heel kwaad worden.
Vroeger leefden we in een tijd van het., gebroken geweertje Nu in de tijd
van het ..gebroken raketje
LEUSDEN In Galerie Leus
den, Ardennen 11, heeft Cees
van Rijk een plezierige tentoon
stelling bijeengebracht van di
vers werk. Beint Mankes toont
schilderijen, aquarellen en
crayons; Gerard van Rooy etsen;
Gert de Rijk keramiek.
Om te beginnen bij het werk
van de nestor van dit gezelschap,
de in 1918 geboren Beint Man
kes. Hij laat groot gehouden,
zeer doorwrochte aquarellen
zien. Van een warm en diep colo-
riet, krachtig gepenseeld. Geeft
een persoonlijke visie op de na
tuur, die hij als bron van inspira
tie ervaart. Waaraan hij een eigen
leven toekent, dat identiek is met
zijn persoonlijk funktioneren als
mens.
Beint Mankes identificeert zich
met de levensbron, put er zijn
kracht uit, en getuigt daar op
rustige en objektieve wijze van in
zijn werk. Wanneer hij de natuur
weergeeft, geeft hij die niet weer
als incidenteel beeld, als beelte
nis van een of ander landschap
pelijke fraaie plek, maar hij ver
weeft in het toevallige beeld het
wezenlijke van de natuur De es
sentie van groei, van continu
ering. van vormmogelijkheden.
Ook zijn crayons komen op
deze manier over Ze zijn van een
strukturele schoonheid Harm
onisch en systematisch opge
bouwd Overtuigend in hun vak
manschap
Het olieverfstilleven met de ta
fel is al éven globaal benaderd In
ruim bemeten partijen, die een
grote binding tonen. Het is de
benadering vanuit het geheel,
die opvalt. De kleurstelling is af
gewogen bewogen. Doorleefd
en toch ingehouden. Zo zou je
zijn kleurkeuze en zijn wijze van
schilderen kunnen karakterise
ren, denk ik.
De etsen van Gerard van Rooy
benaderen de natuur vanuit een
door
Anco Mali
geheel ander gezichtspunt. In
deze etsen is het te doen om een
nauwkeurig grafische weergave
van vormen, die zich voordoen
Vormen, die zó karakteristiek
zijn, dat iemand als Gerard van
Rooy ze exact wil weergeven, in
heel hun opmerkelijke verschij
ning. In Galerie Leusden toont
hij onder andere een serie schel
pen: kokkels, conussen, gedraai
de turri tella ripa Stuk voor stuk
'natuurlijke kunstwerkjes', die
het waard zijn om met goede
observatie exact te worden weer
gegeven.
Gerard van Rooy laat vanuit
1 IIP1
dezelfde registrerende waarne
ming een nis zien met het ei van
een zilvermeeuw. Een veer. die
door een vogel is verloren (After
you've gone) In eenzelfde grafi
sche methode van weergeven
beeldt hij een fantasie uit van
dansende vogelskeletten „Dan-
se macabre" Hij is een kundig
etser, met oog voor het detail, dat
de basis is voor de kenmerken
van het totaal
Als laatste de toch wel sen
sueel geaarde keramiek van Gert
de Rijk Weet een geheel andere
beleving van de natuur Grote
gladde glimmende op sokkels
torenende groeisels op stelen. In
knop- of uivormen, toegedaan of
opengebarsten. In grote reeksen
bij elkaar, die in allerlei komposi
ties bijeen gezet kunnen worden
Het zijn landschappen van
steengoed, gevormd door speci
fieke groeivormen als ontkiemin
gen en paddestoelen Door de
wijze van oppervlaktebehande
ling en door hun vormgeving van woensdag tot en met zondag
hebben ze nauwe verwantschap van 13.00 tot 21.00 uur. Tevens
met geslachtskenmerken op tweede Pinksterdag. Op za-
Galerie Leusden is geopend terdag van 13.00 tot 17.00 uur.
KABELNET: de VVD zal zich sterk maken voor een
centrale antenne-inrichting voor de gehele gemeente
Leusden. Dit op vrijwillige basis tegen kostprijs.
STEM VVD - STEM VVD - STEM VVD
Word lid en bel vandaag 033-941695
of schrijf naar het VVD-sekretariaat,
I' T Libel 7, 3831 DT Leusden.
