Herman Donkers over SOCCLE, Colditz en Indonesië
leusder krant
DONDERDAG 6 JANUARI 1983
plaatselijk nieuws
De aanleiding om met
lerman Donkers te gaan
praten was gelegen in het
feit, dat hij dezer dagen na
ven jaar afscheid neemt als
orzitter van SOCCLE. Een
iel van het gesprek, dat
>nco Mali met Donkers had,
at dan ook over die
heersstichting voor de
ciaal-culturele centra in
usden.
Maar er kwam meer aan de
irde. Een opmerking van
evrouw Donkers tijdens het
lesprek leidt naar de jaren
(an de Tweede
ereldoorlog, die Herman
lonkers voor een gedeelte
eft doorgebracht in het
emruchte lager Colditz.
laar hield Donkers zich met
gal uiteenlopende zaken
zig: hij vervalste
spoorten, kookte Indische
|jsttafels en ondernam
rschillende
uchtpogingen. Over de film
ie door de Engelsen over
olditz werd gemaakt is hij
iet bijster te spreken„Ik
(nerd gevangen door Robert
fagner", grapt hij met een
erieuze ondertoon.
Het verhaal van een man,
ie heel veel meemaakte.
Steeds, als Ik er nu weer
ver nadenk, moet ik me
ealiseren dat ik het ben, die
et allemaal beleefd en
verleefd heeft."
Een man ook, die na zijn
topbaan als militair, een
eel van zijn tijd voor het
laatschappelijk leven in
eusden wilde gebruiken. „In
nze welvaartsstaat zien de
iensen elkaar niet meer
laan. Burenhulp moetje met
n lampje zoeken. Het
ooie van SOCCLE is dat
len elkaar daar in
renigingsverband heeft
vonden om iets voor de
meenschap te doen. Ze
(oen het zélfer komt geen
erheidaan te pas."
LEUSDEN - Herman Don
ers. Ruim zeven jaar lang
orzitter van de Stichting
iciaal Cultureel Centrum
usden, bekend onder de
lltlalen SOCCLE. De gaande
lan om de continuïteit van
SOCCLE te verzekeren, zoals
Itlj dat in de loop van ons ge-
iprek uitlegt. Stelde zich vrij
willig beschikbaar om af te
treden, hoewel hij dat zeker
wiet weemoed doet. Omdat
tilj met deze vorm van vrijwil-
'erswerk met erg veel ple-
r Is bezig geweest.
Voorzitter Herman Donkers èn
de huidige penningmeester zijn
vanaf het begin van SOCCLE in
1976 bij het bestuurswerk betrok
ken geweest. Donkers heeft één
verlengperiode gehad van ruim
drie jaar. Onverbiddelijk moet er
volgens de statuten na twee perio-
hij
llln(
V
de
„De mens kan alleen door
zichzelf verslagen worden"
den van vier jaar een nieuw be
stuurslid worden aangesteld.
Zo geeft Donkers nu de penningc
meester de gelegenheid de conti
nuïteit te waarborgen. Zodat voor
eventuele moeilijkheden, die zich
nu voordoen, en die in het verleden
identiek waren, niet telkens weer
naar oplossingen moet worden ge
zocht. Zodat de penningmeester
bovendien nog een jaar heeft om
naar een opvolger te zoeken En de
andere, nieuwere, SOCCLE be
stuurders zich nog een jaar lang de
oplossingen op de na verloop van-
tijd ééndere problemen eigen kun
nen maken.
Wijs besluit van een uit het goe
de hout gesneden type bestuurder.
Een man, die ruimte is gewend, en
die óók ruimte léét. Zowel in het
gebeuren van een plaatselijke or
ganisatie als in het gebeuren op
grotere schaal, in de wereld. Daar
over straks.
We komen er als vanzelf op te
recht, en het blijkt niet gering te zijn.
Zegt hij, langs zijn neus weg: „Op
een gegeven moment wou ik niet
meer. Ik ging op een steen langs de
weg zitten, en dacht: de wereld is
helemaal gek, of ik ben gek. En
steeds, als ik er nu weer over né-
denk, moet ik me realiseren dat ik
het ben, die het allemaal beleefd en
overleefd heeft,"
Oude boerderijen
Maar hoe zit het ook weer met
SOCCLE? Hoe is SOCCLE ont
staan?
In 1970 heeft de toenmalige ge
meenteraad van Leusden bij de uit
breiding van de gemeente het plan
opgevat om oude gebouwen te be
houden om er sociaal culturele akti-
viteiten te ontwikkelen. Daardoor
zijn uit de bus gekomen: Groot
Krakhorst, De Hakhorst en de bi
bliotheek, oude boerderijen, die ten
nutte van de Leusdense gemeen-'
schap zouden worden aangewend.
De gemeente heeft een stichting
voorbereid, en daaraan voorlopige
statuten, een huishoudelijk regle
ment en dergelijke gegeven. De
gemeente heeft bovendien ge
zocht naar vrijwilligers, die een be
sturend college konden vormen.
Negen mensen in totaal: vier inwo
ners uit Leusden titre personnel,
een wethouder, een raadslid en
drie commissieleden van beheer
uit de betreffende gebouwen. Op
18 maart 1976 heeft de toenmalige
wethouder Zandbrink het bestuur
geïnstalleerd, en werd Herman
Donkers als nestor in het gezel
schap tot voorzitter gebombar
deerd.
„Aan ons werd toegevoegd",
zegt hij, lekker ontspannen achter
over leunend in zijn fauteuil, aan
één stuk door rokend, (zijn arts
hoorde een piep, een andere arts
hoorde twee piepen, de foto's van
de specialist bevestigden wat hij
zélf steeds gezegd had, dat zijn
longen kerngezond waren), „me
vrouw Mr Wil Berends. We zijn aan
het werk getrokken Hebben statu
ten ontwikkeld. Tenslotte hebben
we clubs en verenigingen bij elkaar
geroepen om hen in te lichten over
de bedoeling van SOCCLE
Om tegen een huurprijs voor die
gebouwen een zódanige zelfwerk
zaamheid te ontwikkelen, dat wij
met een minimum aantal beroeps
krachten zouden kunnen volstaan.
Huurders zouden na gebruik van
een gebouw dit zelf dienen schoon
te maken Wij zijn er in korte tijd in
geslaagd om voldoende belang
stellenden voor de gebouwen te
vinden, waaronder één grootge
bruiker: Latent Talent."
Op dinsdag 2 november 1978 is
met feestgedruis één der boerderij
en officieel geopend door de toen
malige Minister van Cultuur Van
Doorn
Doel SOCCLE
Wat is ook al weer het doel van
SOCCLE?
Toezicht houden op de gebou
wen, dat ze in orde blijven Tijdig de
gemeente waarschuwen voor het
groot onderhoud De ruimten ver
huren tegen een schappelijke prijs
..Wij zijn ijverig bezig met op de
centjes te lettenlicht de heer Don
kers toe. „zodat wij met zo min mo
gelijk subsidie kunnen volstaan.
We zijn begonnen met alle kinder
ziekten, die aan een stichting eigen
zijn. De nieuwe gebouwen bleken
voor het gebruik veel te koud te zijn
We moesten beter verwarmen en
isoleren Dat is nog steeds niet vol
tooid.
Toen Wil Berends vertrok had
den we één administratrice, één
beheerder plus zijn vrouw als hel
pende hand Als losse krachten, als
dat nodig was, soms nog wat extra
huishoudelijke hulpen. Daar is bij
gekomen de vierde poot de al lan
ger bestaande Til. Dat gebouw was
eigendom van de gemeente, en
onttrok zich aan elk toezicht van de
gemeente. Twee jaar daarna is de
school in Achterveld er bij geko
men. De school, waar destijds de
voorbereidende besprekingen tus
sen geallieerde en Duitse officieren
plaats vonden in tegenwoordigheid
van Prins Bernhard. Die school
kwam leeg De jeugd in Achterveld
liep op straat, was ongeorgani
seerd Men besloot die school voor
hen te bestemmen. Gedeeltelijk
werd het gebouwtie gesloopt. Ge
deeltelijk werd het in tact gelaten
voor het sociaal culturele werk,
waarvoor het verbouwd werd
De Rockers
Als klap op de vuurpijl kwam in
december 1980 onder de vlag van
de SOCCLE het beroemde instituut
De Rockers. Die kregen een bouw
keet toegewezen, die ze zelf op
knapten en inrichtten
„Het is een internationale orga
nisatie van Elvis Presley-fans
vertelt Herman Donkers, nadat hij
zijn kopje even naar de keuken
heeft gebracht, omdat hij geen
tweede kopje koffie wil hebben
Wat zijn vrouw, die het gesprek bij
woont, doet opmerken: „Jij wilt ze
ker geen koffie meer. Herman?" Ze
werden niet overal zo gewaar
deerd Ze zijn nu van de straat af.
Ze hebben medeverantwoordelijk
heid Ze zijn echt loyale medewer
kers van de gemeente geworden.
Er zijn nu dus vijf gebouwen In
Leusden-Zuid roepen de jongeren
en ouderen óók om een centrum.
Daar wil men nu het schooltje „De
woelige Hoek" voor bestemmen.
Dat is nog niet zover, dat je kunt
zeggen: daar trekken we morgen
in. Het is nog geen SOCCLE-ge-
bouw. Wij zijn wél betrokken bij de
voorbereidende besprekingen
Goed funktionerend
SOCCLE is een goed funktione-
rende stichting. Herman Donkers
wil vooral het aksent leggen op al
die vrijwilligers en die enkele be
roepskrachten, die door hun mede
werking SOCCLE hebben gemaakt
tot wat het is. Hij heeft het diepste
respect voor al die mensen, die met
een volle dagtaak soms zelfs een
ochtend uittrokken voor het belang
van SOCCLE, van de inwoners van
Leusden. Het stichtingsbestuur
heeft daarbij een coördinerende
taak, is een centraal punt, bij wie
om hulp kan worden gevraagd
Vooral in het begin, bij het opzetten
van de organisatie, moesten de
vrijwilligers er veel tijd in stoppen
„Nu het eenmaal loopt, kun je voor
spellen wat er één komt", aldus
Herman Donkers."
Hoewel er in het begin geen goe
de regeling was met de gemeente
wat betreft het groot onderhoud (de
gemeente had één keer een meer
jarenplan opgesteld, daarna niet
meer) is er in de loop der jaren toch
een werkbare situatie ontstaan De
kleine reparaties besteedt SOC
CLE zelf uit. Het groot onderhoud
wordt met de gemeente bespro
ken. Herman Donkers noemt als
voorbeeld het aanbrengen van een
isolerende laag in het rieten dak
van de deel van Groot Krakhorst
Naast grootgebruiker Latent Ta
lent is de Moedermavo een gebrui
ker van even groot kaliber. Er zijn
ook twee bridgeclubs en een yoga-
groep, die tot de vaste gebruikers
van de SOCCLE-gebouwen beho
ren En aardig is dat de gemeente
er zo nu en dan komt trouwen.
Toen tijdens het 700-jarig bestaan
van Leusden de toegang tot het ge
meentehuis was geblokkeerd door
een podium, werden de huwelijken
voltrokken in de romantische om
geving van Groot Krakhorst. Ook
tijdens de verhuizing momenteel
van het oude naar het nieuwe ge
meentehuis wordt er bij SOCCLE
getrouwd
Wanneer ik vraag hoe Herman
Donkers er toe kwam om zich met
het bestuurswerk voor SOCCLE te
gaan bemoeien, zegt hij, dat burge
meester Van der Post een goeie
vrind van hem was die hij kende uit
zijn zevenjarig commandantschap
van de tankwerkplaats.
Zeven jaar
Colditz
Mijn nieuwsgierigheid komt in
een stroomversnelling, en ik heb de
neiging om Herman Donkers met
vragen te bestormen. Hij toont
geen enkel spoor van opwinding.
Valt niet over zijn woorden. Breekt
geen zinnen halverwege af Hoe
kwam hij in het KNIL? Hoe kan hij
zo goed vervalsen? Hoe overleef
de hij Colditz? Herman Donkers
blijft welwillend glimlachen. Vertelt
bij flitsen dingen, die hem invallen.
Rustig het historisch strijdgewoel
op een afstand houdend
Hij blijkt in Soerabaja geboren te
zijn. Ging met zijn zevende jaar
voor het eerst met verlof naar Hol
land Maakte daar een gedeelte
van de eerste klas lagere school
mee. en ging toen weer met zijn
ouders terug naar Indië. Zijn vader
werd slachtoffer van'de toen heer
sende malaise. Hij werd op zijn vijf
tigste gepensioneerd, en keerde
met zijn gezin terug naar Neder
land.
Herman ging op school bij de Je
zuïeten Hij bezocht het Canisius-
college in Nijmegen, en maakte zijn
HBS-studie plus de KMA in zeven
jaar af Kwam in krijgsgevangen
schap omdat hij niet aan Hitier zijn
erewoord wilde geven, dat hij gedu
rende de oorlog niets tegen de
Duitsers zou ondernemen.
„Met mij waren zevenenzestig
anderen, die dat óók niet wilden"
hoor ik hem zeggen, want ik ben
nog niet over mijn verbazing heen.
Van SOCCLE naar Colditz: ik moet
het even verwerken.
„Ik heb een vreemde weg ge
volgd. Probeerde uit Nederland
weg te komen. Op de dag van de
capitulatie was ik op de Hembrug.
Ik zag het niet meer zitten Stapte
op een schipper af, die op de Zaan
voer. Die reis ging niet door, omdat
ze de Jan Pieter Zoon Coen (schip
dant absoluut onmogelijk. We za
ten boven op een rots. omringd
door dikke muren. De dichtsbijzijn-
de grens, waar de Duitsers niets
meer te vertellen hadden, was op
600 kilometer
Dankzij het organisatietalent van
één van ons konden we wat berei
ken. We zaten er twee weken, en
toen waren er al zeven van ons
verdwenen. Twee bereikten Enge
land. Toen zeiden de Engelsen te
gen ons: „Hoe doen jullie dat
toch?" Dat is voor mij het break
point in de film over Colditz. Daar
komt geen Nederlander in voor. Die
film gaf de waarheid niet weer Ik
werd vervangen door Robert Wag
ner".
Herman barst nu in lachen uit.
Haalt de schouders op Zegt. dat de
Hollanders best met de Engelsen
wilden samenwerken, omdat die
meer ervaring op het gebied van
intelligence service hadden. „Maar
de Hollanders deden de ontvluch
tingspogingen" Nu schamper:
Zeven jaar voorzitterschap. Ze
ven jaar tankwerkplaats. Ik kon niet
nalaten te vragen of zeven een ma
gisch getal voor hem is.
Lachend zegt hij: „Zeven is in
derdaad een magisch getal voor
mij Om een ander voorbeeld te ne
men Toen ik van de KMA kwam
werd ik naar Delft gedirigeerd. Zo
ging dat toen. Die periode in Neder
land heeft voor mij zeven jaar ge
duurd. Twee jaar Delft Vijf jaar
krijgsgevangenschap. Ik zou net
met mijn carrière als officier begin
nen. Die krijgsgevangenschaps-
periode was overigens niet de
slechtste periode van mijn leven. Ik
ben er heelhuids uit gekomen!"
Voor het eerst mengt nu me
vrouw Donkers zich in het gesprek
met een korte opmerking, die veel
blijkt aan te reiken „Hij heeft pas
een boek gekregen uit Engeland,
waar hij op de cover staat."
„Ja. Ik was vervalser", lacht de
heer Donkers ietwat raadselachtig.
„Maar zet u dat maar niet in de
krantHij staat op, en pakt het door
zijn vrouw genoemde fotoboek
.Camera in Colditz" van Ron Bay-
butt.
Hij wijst mij enkele afgebeelde ver
valsingen van zijn hand. en ik lees:
..Lt Herman Donkers of the Royal
Netherlands Indies Army became
an accomplished forger, and his
eyesight was eventually virepara-
bly damaged through the strain, a
fate shared by other camp forgers
as well" (KNIL luitenant Herman
Donkers werd een talentvol verval
ser, en zijn gezichtsvermogen werd
tenslotte door het extreme turen
onherstelbaar beschadigd, een lot
dat hij deelde met andere kampver
valsers").
Herman Donkers' opmerking dat
hij daarom zo kwaad was op de
Engelse film over Colditz, omdat de
Hollanders daar helemaal niet aan
te pas kwamen, terwijl de Hollan
ders de leiding hadden van de
vluchtpogingen, voert ons van
SOCCLE weg naar Colditz en de
Tweede Wereldoorlog. Hij blijkt
twee keer ontvlucht te zijn uit Col
ditz, en helaas weer gepakt. Deed
in totaal zeven vluchtpogingen,
waarvan er drie hem buiten brach
ten. „Ik reisde van Stanislav naar
de Nederlandse grens, en werd
daar gepakt." Als ik zeg: „Ontzet
tend triest", zegt Herman Donkers
berustend: „Triester was het voor
de man wiens begeleider ik was Hij
was de kapitein, ik zijn luitenant
Zijn zoon was net gefusilleerd. Zijn
vrouw was in een zenuwinrichting
opgenomen."
van de Maatschappij Nederland) in
de sluizen van IJmuiden hadden
laten zinken. Ik stapte in een auto
met een wanhopig Joods echtpaar,
die ik aanraadde het in Schevenin-
gen te proberen
Zelf ging ik naar Delft terug. Toen
kwam de propagandamachine los
Ik ben gepakt door de Duitsers en
afgevoerd naar Hohenstein. Niet
zo ver van Colditz Hohenstein was
Lager 4A Colditz 4C. Daar heb ik
me aan een brandslang - het was
boven op een rots, geen kasteel,
hoor - langs de bergwand naar be
neden laten zakken. Dat werd in
het dorp gezien, en beneden stond
het comité van ontvanqst al klaar.
Toen werden we overgeplaatst
naar Troppau in Tsjechoslowakije.
een luxe kamp Het was een Ba-
deort uit de tijd van de Oostenrijks-
Hongaarse monarchie. We zaten
bij de generaals hadden allemaal
een eigen kamer Er was een
zwembad met mineraal water"
Herman Donkers gniffelt bij de ge
dachte. Vindt dan, dat hij het niet al
te rooskleurig moet voorstellen, en
zegt „Oh ja. het eten was niet
bestHet klinkt haast verontschul
digend.
Tandarts
„Via de tandarts deden we een
poging om weg te komen Wij
merkten al gauw, dat die Sudeten-
Duitsers niet zo veel met Hitler op
hadden. Ik maakte de tandarts-as
sistente het hof. Dat meiske was
trouwens de moeite waard. Zij licht
te de tandarts in, en die wilde hel
pen. Toen zij één van de patiënten
in de wachtkamer ging ophalen kon
ik door het raam van de behandel
kamer wegvluchten Ik werd weer
gepakt.
Na een week werden we al over
geplaatst. Naar Amalienstift in Ju-
linsburg boven Breslau Daar zaten
wij met Belgen samen. We maak
ten het zó bont. Twee van ons
slaagden er in weg te komen, en de
commandant wilde ons weer een
erewoord verklaring laten tekenen,
ja. Wij werden overgeplaatst naar
Colditz. „ein Sonderlager", met ex
tra bewaking! Ontsnappen uit dat
kamp was volgens die comman
„De Rockers zijn nu echt loyale
medewerkers van de gemeente
geworden"
„Poeh. wij die als loodsmannetjes
voor de Engelsen dienden! Die En
gelsen van nu zijn allemaal Colditz-
gek Zoeken de oude glorie De Ne
derlanders niet. Die hebben er
nooit veel over gezegd Maar nu
komt er dan toch volgend jaar april
een boek door een Nederlands lot
genoot over uit."
Valse paspoorten
Ik maak van het inschenken van
een glaasje sinaasappelsap ge
bruik om te vragen hoe Herman
Donkers zó goed kan tekenen, dat
hij een bekwaam vervalser kon
worden.
„Die valse paspoorten? Ach, die
moesten gemaakt worden. Iemand
moest dat doen Wij verkeerden in
de gelukkige omstandigheid, dat
we Diederik baron van Lynden bij
ons hadden Tot vorig jaar onze
ambassadeur in Bonn Zijn moeder
was een begaafd kunstenares Hij
kon ook goed tekenen. Hij was mijn
baas. Ik ben artillerie-officier, en op
de KMA leerde je lijntekenen In
Delft ging dat dóór. Verder had ik
een aangeboren nauwkeurigheid.
Ik werd in de werktuigbouwkunde
opgeleid, en moest machineteke
ningen maken (Nu doet de compu
ter dat).
Het was priegelwerk. Ik zat met
één haar van een penseel onder
een loep te tekenen. U hebt gele
zen wat er in het boek staat over
mijn ogen'
Tenslotte zijn we en bloc overge
plaatst naar Oost Polen. Naar Sta
nislav. We werden gevoegd bij offi
cieren. die wel getekend hadden,
maar die ook gepakt waren Daarin
Polen was het erg mistroostig In
tussen kwamen de Russen dichter
bij We werden naar Neu Branden
burg overgeplaatst. Boven Berlijn.
We werden in mei 1945 door de
Russen bevrijd."
De Russen
Zegt u 's iets over de Russen7
Van frontsoldaten kun je niets zeg
gen. Die zijn allemaal hetzelfde
Oorlog is voor elke soldaat hetzelf
de. De commandant van een afde
ling artillerie was een Russische
apotheker Hij sprak goed Frans.
Met hem kon ik goed praten. Het
Russische volk is een treurig soort
mensen, maar ongelofelijk gastvrij.
Dat zegt niets over de gemoeds
toestand, waarin de mensen moe
ten leven onder hun regime
Ze moeten mij geen kwaad
woord van de Russen zeggen,
maar ze mogen mij alles zeggen
van de communisten. Het volk
heeft in dat barre klimaat altijd moe
ten samenwerken Op Russen kun
je rekenen; ze zullen de mens. die
in nood is, altijd helpen Ze werden
door de Duitsers als minder dan
dieren behandeld. Ik heb de sta
pels dode Russen gezien Zoals
die in drekkige hokken werden ge
stopt. Die arme kerels sjouwden
maar met stenen, matrassen,
steenkool. Ik heb in hun rijen de
plaatsen in mogen nemen van twee
Russen, zodat ik kon ontsnappen
Nou, en dat betekende wat. Ons
gaven ze celstraf, maar die Russen
werden dood geslagen De Russen
hebben mij bevrijd. Ik kan alleen
maar dankbaar zijn."
Rijsttafels
Weer mengt mevrouw Donkers
zich kort in het gesprek. „Nu moet
je ook vertellen van die rijsttafels"
„Ja. In krijgsgevangenschap in
Colditz heb ik hele rijsttafels ge
kookt Wij kregen pakjes van het
Rode Kruis uit Nederland, en om
dat wij KNIL-officieren waren kre
gen wij rijst. Niet van de Nederland
se regering, hoor Die heeft ons als
Colditzgroep volkomen in de steek
gelaten Er kwam rijst uit Turkije,
Argentinië. Engeland Pas toen er
twee officieren waren ontsnapt kre
gen we voor het eerst tweede
hands battledresses van de Neder
landers.
Ik ben echt als Indische jongen
opgevoed. Het is een tic in de fami
lie: wij zijn allemaal kookziek. Mijn
moeder stuurde de recepten, en ik
ben begonnen te koken. Al spoedig
had ik zo n veertig eters Fransen,
Engelsen, Polen, en die brachten
van alles mee.
Je vergeet de nare dingen zo
gauw. Ik kan niet vertellen hoe ik in
die intense kou naar die Duitsers
heb gekeken, hoe mijn pink bevro
ren was Hoe ik gevloekt heb Hoe
het lijfelijk was Daar moet je héél
diep aan terugdenken; dat is ver
weg gezonken Gelukkig, dat de
mens verdringingsmogelijkheden
heeft'
Ik was ook filosoof."
Ik lees nu op bladzij 85 van „Ca
mera in Colditz" „Said Donkers;
our escape mission was not really a
failure. We learned so much. About
ourselves, about the Germans,
about the mistakes we made. Abo
ve all we learned to carry on and
survive. In the end a man can only
be defeated by himself" (Donkers
vertelde onze ontsnappingen wa
ren niet werkelijk mislukkingen. We
leerden er veel van. Over onszelf
Over de Duitsers, over de fouten,
die we maakten Wat we er vooral
van leerden was dóórgaan en over
leven. Tenslotte kan een mens al
leen maar ten ondergaan door
zichzelf)
Herman Donkers zegt „Ik kwam
steeds terug met een schat aan ge
gevens. Over identiteitspapieren.
Over treinen, die je wel of niet
moest nemen. Je leerde van de
fouten, die je maakte. Je leerde
echt hoe te overleven. De mesDe
mens kan alleen door zichzelf wor
den verslagen
Ik heb totnutoe 63 boeken gele
zen over onze ontvluchtingspogin
gen, maar niet in het Nederlands.
Och, bijzonder was het niet zo Je
was er voor opgeleid. Je deed je
plicht, je was 23 jaar Je had het
idee, dat je de hele wereld kon ver
plaatsen. En je wou bij de anderen
niet achterblijven!
Men schimpt vaak op het verle
den in plaats van er lering uit te
halen. Neem nou wat er over ons
gezegd wordt ten opzichte van In
donesië Dat wij die arme Indone
siërs zo lelijk hebben behandeld. Ik
heb hier een encyclopedie van
1890, ja. Daar blijkt uit, dat de Ne
derlanders de Indonesische cultuur
hebben bijgehouden. Zij hebben de
meeste zorg besteed aan de monu
menten. Ze hebben de flora en fau
na uitvoerig beschreven. Weet u,
dat de taal tot ontwikkeling is ge
bracht met behulp van twee Leidse
professoren, die de grammatica
hebben opgetekend en een woor
denboek hebben uitgegeven
Mijn vader was een totok, een
import uit Nederland. Mijn speelka
meraadjes waren inlandse jonge
ren. Ik heb geiten gehoed, en aan
touwtjes getrokken die de vogels
moesten verjagen om de padi te
beschermen. Dat was de mooiste
tijd van mijn leven. Het is zo'n fasci
nerend land. Zó mooi
De Nederlanders hebben handig
ingespeeld op het kastenstelsel
Boer, hoofd dessa, hoofd streek,
vorst. Multatuli heeft daar terecht
tegen geprotesteerd. De mensen
werden uitgebuit door hun eigen
mensen. Dat was een kwestie van:
verdeel en heers.
Men gaat gemakkelijk voorbij
aan wat er aan goeds gedaan
werd. Pa Van der Steur gaf wees
kinderen een opleiding. Een me
vrouw in Semarang deed datzelfde
voor meisjes. Er was geen bede
laar te bekennen Het was een
geordende maatschappij Daarom
gun ik ze wel de vrijheid. We zijn er
door het politieke naïeve idealisme
van de Amerikanen en de afgunst,
de nijd van de Engelsen uitgeknik
kerd
Toen we in Indonesië terugkwa
men troffen we daar in de dessa
een naakt volk aan. Naakt als in de
oertijd We hebben hen gekleed, en
het land weer op poten gezet. Dat
zijn die mensen niet vergeten. Ik
ging met mijn baas jagen op verbo
den gebied Wij werden met een
kopje thee ontvangen. En er werd
gezegd „Ga niet daar langs terug,
want daar zitten jongeren."
„Ik geef toe, dat is een zeer naïe
ve kijk op het hele gebeuren. Het zit
ingewikkelder in elkaar Ik kan al
leen maar zeggen wat ik ervaren
heb
We praten nu nog wat heen en
weer over de Russen, die uit talloze
volkeren bestaan Over de angst
van de Russen voor het westen.
Met Reagan als koren op hun mo
len. Over de paters Jezuïeten, bij
wie Herman Donkers is opgevoed
Over de verbetering in de commu
nicatie, die er op den duur toe zal
kunnen leiden dat er meer begrip
komt voor eenheid Wat een lang
durig proces zal zijn, dat trouwens
nog gevonden moet worden
Tenslotte komt Herman
Donkers nog even terug op
de heerlijke rust van de SOC-
CLE-periode.
„Het mooie van SOCCLE is
het volgende. In onze wel
vaartsstaat zien de mensen
elkaar niet meer staan. Bu
renhulp moet je met een
lampje zoeken. In SOCCLE
hebben ze in verenigingsver
band elkaar gevonden, ja, om
iets voor de gemeenschap te
doen. Ze doen het zélf: er
komt geen overheid aan te
pas. We hebben alleen mate
riële hulp van de overheid".
„Die film over Colditz gaf de waar
heid helemaal niet weer"
