Kees van Toon Pol van 't Hoge Land over vijftig jaar boerenleven:
„Als ABTB werd ons nooit gevraagd,
wat we van de ontwikkelingen dachten.
De uitbreiding van het dorp was een
zaak tussen gemeente en afzonderlijke
boer"
L ---
TRADITIES
MOEILIJKER
KLAP
Door Frits van Breda
DONDERDAG 24 FEBRUARI 1983
etisd
BV*
K
non
t
doet erg veel voor de boeren Ze
verdedigt de belangen van de agra
riër bij de overheid maar aan de
andere kant houdt ze zich ook be
zig met het geven van agrarische
voorlichting aan de boer Toen ik in
1953 bestuurslid werd van de Ha-
mersveldse afdeling telde de afde
ling zo rond de 100 leden, waarvan
de meesten ook echt werkzaam
waren als boer en tuinder. Nu telt
de Hamersveldse afdeling nog
ruim tachtig leden, de helft daarvan
oefent echter nog maar het beroep
van boer uit"
Waarom is er nog altijd geen
sprake van een ,,Leusdense
ABTB"?
„Historisch gezien is er altijd ver
schil geweest tussen Achterveld en
Hamersveld Zo bestaat er op dit
ogenblik nog altijd een ABTB „Ach
terveld" en een ABTB „Hamers
veld". Dat wil echter niet zeggen
dat we ook daadwerkelijk een af
stand bewaren. Er zijn veel gele
genheden waarbij we samen
werken. Datzelfde geldt trouwens
ook voor de zusterorganisaties
CBTB, de protestante boeren en
tuindersbond en de „neutrale"
U.L.G.. Het Utrechts Landbouw
Genootschap Ook landelijk
werken die organisaties nauw sa
men. In Hamersveld organiseren
we vaak voorlichtingsavonden
waarvoor ook de leden van de zus
terorganisaties worden uitgeno
digd. Vorige week donderdag, toen
ik afscheid nam als voorzitter zaten
er ook leden van andere organisa
ties in de zaal".
Hel Rooms-Katholieke geloof
speelt een centrale rol in hel ge
beuren binnen de A B T B Is daar
een verklaring voor?
„Ik denk dat daar zeker een ver
klaring voor te geven is. De over
wegend oudere leden van de
A.B.T.B. in Leusden hechten erg
aan tradities De Kerk hoorl daar
zeker bij. Van oudsher zit het Ge
loof er gewoon bij ons ingebakken.
Ik denk dat tradities over het alge
meen bewaard blijven bij de boe
renstand.
Verder is het zo dat vooral een
boer in het besef leeft dat hij werk
zaam is in dienst van God. Ik heb
dat tenminste zelf altijd zo gevoeld
Ik durf rustig te zeggen dat de
A B.T.B. als organisatie de geeste
lijke waarden altijd erg belangrijk
heeft gevonden De naam van Piel
Valkenet moet in dit verband beslist
genoemd worden. Piet was altijd de
centrale figuur rond het Oogst-
dankfeest, één van de belangrijk
ste Kerkelijke feesten voor de
A.B.T.B
Éénentwintig jaar achtereen
heeft Piet Valkenet de ideeën gele
verd voor de versiering van de kerk
tijdens het oogstdankfeest De kerk
wordt dan versierd met alle gewas
sen en vruchten die wij met behulp
van God kweken. Piet Valkenet
was meestal ook degeen die het
thema voor het Dankfeest be
dacht".
Heeft de A.B TB een rol kunnen
spelen in de periode van snelle
groei die Leusden doorgemaakt
heeft?
„Ik moet eerlijk zeggen dat de rol
die we konden spelen minimaal
was Vroeger was er helemaal
geen mogelijkheid tot inspraak. Er
is ons als A B.T.B vroeger nooit
gevraagd wat we van de ontwikke
lingen dachten. De uitbreiding van
het dorp was altijd een zaak tussen
de gemeente en een afzonderlijke
boer wiens land men op dat mo
ment nodig had. Een jaar of negen
geleden begon het schoorvoeten
de kontakt tussen boerenorganisa-
ties en de gemeente Op dat mo
ment groeide ook het kontakt tus
sen de verschillende boerenorga-
nisaties erg sterk. We hadden el
kaar nodig. Vooral toen de ge
meente plannen maakte om „over
het Valleikanaal" te gaan bouwen
kwamen de boerenorganisaties,
samen met de Leusdense bevol
king in het geweer. Dat was in
1974. Een overvloed aan bezwaar
schriften deed de gemeente beslui
ten de plannen om over het kanaal
te bouwen te laten varen Zelf heb
ik in die periode één keer bezoek
gehad van een ambtenaar die ver
kennende besprekingen kwam
houden om te komen tot aankoop
van een Boerderij Na die tijd heb ik
gelukkig nooit meer iemand van de
gemeente voor dat doel op mijn erf
gehad"
Er is toch sprake geweest van
een agrarische commissie die de
gemeente moest adviseren over
agrarische aangelegenheden?
Die commissie is geloof ik vier
jaar geleden tot stand gekomen
Wethouder Gijs van Woudenberg
was voorzitter van die commissie
Belangrijk onderwerp van gesprek
was vaak de gemaakte bestem
mingsplannen Van inspraak tij
dens deze vergaderingen kan je
beslist niet spreken. Het was altijd
meer een kwestie van „kennis ne
men" We hebben als boerenorga
nisaties van tijd tot tijd wel eens
geprobeerd iets te bereiken Het
lukte ons meestal niet. Toch wil ik
helemaal niet negatief over de ge
meente praten Het kontakt is in de
loop der tijd steeds beter gewor
den, zeker als je de situatie verge
lijkt met die van tien jaar terug.
Kan een boer nog wel zijn bedrijf
behoorlijk uitoefenen in Leusden
Je hoort wel eens wat over proble
men rond het verlenen van hinder
wetvergunningen
„Inderdaad wordt het voor een
boer moeili|ker om zich behoorlijk
te ontplooien. Voor wat betreft de
hinderwetprocedure hebben we in
Leusden niet te maken met veel
problemen. Ik heb de indruk dat hel
allemaal aardig goed loopt Het
probleem is vaak wel dat een boer
met goed weet waar hij aan toe is
We hebben te maken met torensi-
lo's bij de boerderij voor veevoeder
opslag De eisen die aan dergelijke
torens gesteld worden zijn echter
niet erg duidelijk. Ook de komst van
windmolens voor energieopwek
king is een zaak die de belangstel
ling heeft van enkele boeren Aan
welke eisen een windmolen moet
voldoen weet echter niemand te
vertellen".
Heeft een boer het nu eigenlijk
gemakkelijker gekregen in de loop
der tijd of is het steeds moeilijker
een goede boer te zijn?
„Dat ligt er maar aan hoe je de
zaak benadert. Voor wat betreft de
inkomensontwikkeling is het een
vaststaand feit dat de boer enkele
jaren achter heeft gelopen Als je
kijkt naar het aantal uren dat een
boer vaak samen met zijn vrouw,
werkt en je kijkt dan naar het netto
resultaat dan heeft de gemiddelde
boer een absoluut minimuminko
men De laatste tijd is de situatie
echter wat beter. De laatste twee
jaar heeft een boer voor zijn rund
vee en varkens een goede prijs we
ten te maken Door de lagere rente
stand hebben de mensen met grote
schulden het nu ook nog wat mak
kelijker. In de pluimvee en tuin
bouw gaat het echter nog erg
slecht".
Hoe is de situatie in het algemeen
voor de boer in Leusden
„Je kan niet in andermans porte
monnee kijken. Ik denk echter dat
de situatie in Leusden niet anders
is dan in de rest van Nederland. In
Hamersveld gaat het over het alge
meen over veehouders. Die heb
ben een redelijk bestaan. Hoe het
met de Leusdense tuinders gaat
weet ik niet Ik denk dat die het wat
moeilijker hebben Het voordeel
voor de agrariër in onze omgeving
is wel dat de grond hier erg goed is.
Over de financiële toestand van de
Leusdense boer durf ik niets te zeg
gen. Wat ik wel weet is dat de melk
prijs het laatste jaar goed is ge
weest. Als je dan bedenkt dat de
Nederlandse koe nog steeds meer
melk gaat geven is het voor de
melkveehouder helemaal niet zo
slecht Als voorbeeld kan ik je zeg
gen dat de Nederlandse koe ge
middeld 5500-5600 liter melk
geeft. Haar Franse collega geeft
daarentegen „slechts" 4000 liter
per jaar. Het gevaar voor de Neder
landse boer is wel dat als de minder
ontwikkelde landen komen opzet
ten. we straks in Europa verdrinken
in de melk Sterk punt voor de Ne
derlands veehouderij is wel dat we
hier een zeer goed georganiseerde
veterinaire dienst hebben die
nauwlettend toeziet op de gezond
heid van de veestapel in Neder
land".
Leusden heeft in de afgelopen
jaren heel wat boeren zien vertrek
ken uit het dorp omdat de gemeen
te de grond nodig had voor woning
bouw. Hoe is het voor een boer om
ergens anders een nieuw bestaan
op te moeten bouwen?
„Ik weet dat veel burgers denken
dat een boer er flink beter van wordt
als de gemeente de boerderij met
de bijbehorende grond koopt Laat
ik je dan vertellen dat weinig boe
ren er echt beter van geworden
zijn. De meesten hebben er in ieder
geval een behoorlijke mentale klap
aan overgehouden. Ik praat nu niet
over die boeren die hun hele heb
ben en houwen verkocht hebben
en vervolgens zijn gaan rentenie
ren. Ik weet niet hoe die zich nu
voelen. De boeren die hier hun
boerderij verkocht hebben en in
Friesland of in één van de polders
opnieuw zijn begonnen hebben het
beslist niet gemakkelijk Ik moet
echter bekennen dat de situatie
van de kant van de gemeente
Leusden is verbeterd. Tegenwoor
dig krijgt een boer die dat nodig
heeft echt wel de nodige begelei
ding van deskundigen waarover de
C. A. van 't Klooster
gemeente beschikt of kan beschik
ken?
U bent vijftig jaar werkzaam ge
weest in het boerenbedrijf. Er is on
getwijfeld veel veranderd. Wat is de
grootste verandering naar uw me
ning?
„Het hele boerenleven heeft een
grote verandering ondergaan. Het
werk op de boerderij was vroeger
veel zwaarder Je werkte per dag
veel langer en je had het met zijn
allen veel drukker dan tegenwoor
dig. Het leven was echter veel ge
zelliger. Een boer had altijd wel één
of meer knechten en een „meid"
wat het allemaal sowieso al gezelli
ger maakte. Burenhulp was iets
wat ingebakken zat in het leven van
alledag. Je had gewoon veel meer
kontakt met elkaar. Als je maar
even de mogelijkheid had hielp je je
buurman met datgene waar hij op
dat moment mee bezig was"
Hoe is dat tegenwoordig dan?
„Tegenwoordig is iedereen veel
meer op zichzelf aangewezen. Een
boer is in de hooitijd helemaal aan- 1
gewezen op de loonwerker Als die
tijd heeft komt hij voor je werken
ledereen wil graag eerder klaar zijn
dan zijn buurman.
Je moei echter maar afwachten of
de loonwerker op de afgesproken
lijd kan komen. Ondanks alle be
schikbare machines heeft een boer
het niet gemakkelijker gekregen. Je
kunt gerust zeggen dat een boe
rengezin het probleem heeft van
„vereenzaming" Vroeger was je
met een heel stel aan het werk op
de boerderij. Nu staat de boer en
zijn vrouw er meestal helemaal al
leen voor. Veel tijd om uit te gaan
hebben ze niet. Enig lichtpuntje is
wel de organisatie „Bedrijfshulp"
Als een boer ziek is of met vakantie
wil kan hij een beroep doen op deze
organisatie Zij beschikken over
mensen die de taak van de boer
een periode kan overnemen
De geestelijke problemen waar
een boer mee te maken heeft zijn
tegenwoordig groot Meer dan
vroeger neemt het rekenwerk een
belangrijke plaats in binnen het be-
drijfsgebeuren. Ga maar na. Vroe
ger was je al een grote boer als je
dertig melkkoeien had. Tegen
woordig is een aantal van zestig tot
honderd al heel gewoon. Er zijn
boeren die zelfs nog boven dat ge
tal uitkomen Een boer is in feite
veel kwetsbaarder geworden
Vroeger kon je met een beetje geld
veel doen. Dat is tegenwoordig wel
wat anders. Een melkkoe kost al
gauw 2,5 tot 3 duizend gulden"
Pastor ter Bekke. de geestelijke
raadsman van de A B T B noemde
u vorige week een fijn. gevoelig,
beschaafd, gelovig mens Wat
vindt u zelf van die kwalificaties?
„Dat is Iets wat je zelf maar
moet uitzoeken" antwoord Kees
van 't Klooster lachend. Een ant
woord op de gestelde vraag Is
dus niet te verwachten. Het
wordt trouwens tijd om op te
stappen. „Vrouw" van 't Kloos
ter heeft de slaapkamer al lang
opgezocht. Op de weg naar huis
blijkt het later geworden dan
aanvankelijk de bedoeling was.
Op de meeste boerderijen is het
licht al uit. De volgende dag, te
gen de tijd dat de zon opkomt,
zijn de Leusdense boeren al lang
weer aan het werk.
Een kattebelletje of een fijn gedrukt kaartje?
Sommigen schrijven vlug even een briefje
om te melden, dat er gezinsuitbreiding
heeft plaatsgevonden. Dat is natuurlijk óók
een manier
Toch gaat er niets boven een fijn gedrukt
kaartje, uitgezocht naar uw smaak.
Uit de grote collectie 1983 hebt u enorm
veel keuze En wat de tekst betreft: wij
zorgen snel en accuraat, dat er op komt te
staan wat u wenst. In hand- of
machineletter.
Vandaag besteld, morgen klaar.
DE LEUSDER KRANT
als het om snelheid èn kwaliteit gaat
Rozendaallaan 9 te Leusden-Centrum. Op werkdagen van 9 00 tot
12.00 uur en van 13.30 tot 17.00 uur. Telefoon 033-941495
„Een boer is in feite veel
kwetsbaarder geworden"
LEUSDEN - Vorige week
bonderdag zette de heer C. A.
kan 't Klooster definitief een
fcunt achter zijn
estu u rslidmaatschap van
e plaatselijke afdeling van
It.B.T.B., de
Aartsdiocesane
booms-Katholieke Boeren
kn Tuindersbond". De heer
yan 't Klooster was dertig
bar bestuurslid geweest. De
patste zes jaar van zijn
estuursschap bekleede hij
Ie functie van voorzitter. Van
ÏKIooster vindt het nu
belletjes. Hij is nu
Jljfenzeventig jaar, op zijn
ertiendekwam hij van
chool en begon te werken in
|etboerenber''ijf.
De heer C. A van't
|Clooster is bij .ngewijden
eter bekend als „Kees van
t Pol". Toon Pol, de
lader van Kees had een
erderlj in de buurtschap
éldert in de toenmalige
emeente Hoogland. Kees
a't Klooster werd op 18 juli
J917 geboren. De lagere
chool werd in Hoogland
ezocht. Deze school werd
liet helemaal volgens de
^gels doorlopen. Toen hij
iet dertien jaar was ging
|ees van school. Omdat hij
og leerplichtig was kreeg hij
eopdracht mee om nog
Kjflien maanden lang elke
Ig één uur huiswerk te
laken. Zover is het echter
let gekomen. Op een
regenachtige zondagmiddag
werd één velletje rekenwerk
en eén velletje taal gedaan.
Dat was alles. Voor Kees van
't Klooster begon het
boerenleven.
Omdat hij nog zes broers
en drie zusters had hoefde
Kees niet op de boerderij bij
zijn ouders te blijven. Hij was
nu eenmaal niet de oudste
zoon en „een tweede hoefde
niet thuis te blijven".
Ondanks het feit dat hij nog
erg jong was begon Kees te
werken voor een boer in
Soest. In principe zeven
dagen per week. Bij
uitzondering werd er
zondags wel eens een paar
uur vrijaf gegeven. Dit alles
werd gedaan voor een
bedrag van 225,- per jaar,
weet Kees zich te herinneren.
„Normale" arbeidstijden
waren er in die tijd
nauwelijks. „Zolang de zon er
was, was je aan het werk.
Soms waren we 's morgens
de zon zelfs voor" vertelt de
heer van 't Klooster.
Kees van 't Klooster voelde
zich in die dagen echter
beslist niet te kort gedaan.
„Het leven was nu eenmaal
niet anders in die tijd".
Tussen zijn jongensjaren en
het bereiken van de AOW
leeftijd is er wel het één en
ander gebeurd in het leven
van de heer Van 't Klooster.
Over die periode praatten we
met „Kees van Toon Pol van
'tHoge Land".
I LEUSDEN - Een interview
I de nu ex-voorzitter van
A.B.T.B. „Hamersveld",
i heer C. A. van 't Klooster,
I een spannende zaak. Aan
ene kant van de tafel de
Jagensteller die zoveel mo-
jelijk wil weten over het boe-
fcnleven dat de heer Van 't
Jlooster achter zich heeft,
en de andere kant de vijfen-
Jestigjarige Kees van 't
Jlooster en zijn vrouw die al-
1 belangstelling van de kant
pn de pers iverdreven vin-
pn. Voora' de vrouw van
lees is bai dat haar man
leveetzalz ,gen" of dingen
pgt „die toen niemand inte-
Issant vindt". Na een paar
Weitjes en een avondje
Jaten blijkt het allemaal toch
el meegevallen te zijn voor
betrokkenen,
let begin van het verhaal, de
mst van Kees van 'f Klooster
lar Hamersveld heeft een tragi-
tie voorgeschiedenis. Op 27 april
1945 werden vier mannen nabij de
Ttiedijk door de Duitse bezetters
llusilleerd Eén van de slachtof-
p was Lambertus Herder, eige-
Jar van een boerderij „op Hage-
De vrouw van de heer Her-
Ier bleef met twee kinderen achter.
De boerderij was op het moment tot
Iweemaal toe afgebrand In 1940
moes! de boerderij op last van het
Nederlands gezag afgebroken
porden omdat deze in,.de vuurlinie
lag". In 1945, de boerderij was toen
al weer opgebouwd, voltrok het
zelfde drama zich nogmaals, nu op
last van de Duitse bezetter.
Kees van 't Klooster kwam naar
Hamersveld, naar later bleek om
samen mei het gezin Herder een
nieuw bestaan op te bouwen Tot
1950 moest er in een keet op het
boerenerf gebivakkeerd worden. In
dat jaar kwam de geheel nieuw op
gebouwde boerderij gereed De
autochtone Leusdenaar zal de
boerderij van Kees en zijn vrouw
ongetwijfeld weten te vinden. Leus-
denaren die „van buiten" komen
hebben de boerderij waarschijnlijk
zelfs nog nooit in de verte gezien.
De boerderij ligt dan ook erg algele
gen. Officieel is de woning genum
merd aan de Aschatterweg, hij
staat daar echter de nodige hon
derden meters vandaan, aan het
eind van een lange, doodlopende
weg. Het gesprek dat we met Kees
van 't Klooster hadden ging over
zijn werk voor de A B.T B het boe
renleven en de plaats van de agra
riër in het tegenwoordige Leusden.
Kunt u eens uitleggen wat de
ABTB. is en doet7
„De A B.T.B.. of voluit de Aarts
diocesane R.K. Boeren- en Tuin
dersbond is werkzaam in de drie
Noordelijke provincies, de IJssel-
meerpolders en de provincie Over
ijssel. Gelderland en Utrecht. Het
hoofdkantoor van de Bond, die mo
menteel 14 00 leden telt, is geves
tigd in Arnhem. De boerenbond
sn 't Klooster en echtgenote tijdens het afscheid van de A.B T B.
