„Scouting over de
grenzen" in De Treek
flakbij de plaats van de wonderbare
visvangst kweken Nederlanders de meerval
200 jongens en meisjes herdachten
geboortedag Baden Powell
leusder krant
„Als je m de Sahel al die
mensen een vijver met meer
vallen zou geven, dan zou
dat al veel soelaas bieden"
eusdenaar prof. dr. P. G. W. J. van Oordt leidt „Dutch-Israeli Clarias Project"
plaatselijk nieuws
7
Rob Viveen toont de resultaten van de kweekproeven
- Prof. Van Oordt Vissen zi/n als voedsel belangrijk m Israel
Oordt ,.ln Israël komt per jaar
24 000 ton vis op de markt, die
men gevangen en gekweekt
heeft. 12000 ton daarvan wordt
gekweekt in vijvers van kiboet-
siem, onder andere in de kust
strook tussen Tel Aviv en Haifa
en ten zuiden en noorden van het
meer van Kinneret
De rest is afkomstig van vangst
op zee. Maar er moet ook vis
worden ingevoerd, want in Israël
verorbert men 40 000 ton vis per
jaar Dat is per persoon meer dan
12 kilo. Dat is 1 kilo per maand
Dat wil zeggen, dat de Israëliër
elke week vis eet
Er blijken in Israël diverse
soorten vissen te gedijen De sar
dientjes. diverse karpersoorten,
de Afrikaanse meervallen Deze
laatste soort, die haast onzicht
baar kleine schubjes heeft, wordt
in Israel niet gegeten, omdat ie
dere vis, die geen duidelijke
schubben heeft, als met-koosjer
wordt beschouwd
Toch zag Prof Van Oordt de
meerval wel es op een Israëlische
markt ,,De huid stroop je er ge
makkelijk af Je verwijdert kopen
staart, en de vis is niet meer als
niet-koosjer te herkennen."
In het meer van Kinneret ko
men ook de harderen de Petrusis
worden Vlakbij de vijver kweek
je katoen De vissen doen er 200
dagen over om van ei tot pan
grootte te komen Als de vissen
na 200 dagen uit de vijver verwij
derd zijn. is de katoen bijrra rijp,
en dan heb je dat vijverwater
beschikbaar precies op het mo
ment, dat de katoen veel water
nodig heeft
GASTDOCENT
Prof Van Oordts eerste kon
takten met Israel dateren uit de
tijd van de Yom Kippur oorlog,
toen hij een uitnodiging kreeg
van de Hebreeuwse Universiteit
van Jeruzalem, waar hij nu per
manent gastdocent is Sindsdien
heeft hij zeer veel goede kontak
ten in Israël Hij heeft grote waar
dering voor de wijze, waarop de
Israëliërs het visonderzoek aan
pakken Hij ziet er door beves
tigd. dat het resultaat afhangt
van het enthousiasme van de
voortplanting van harders van de
grond te krijgen 't Zou een pro-
jekt worden van ontwikkelings
hulp aan Afrikaanse landen, een
samenwerkingsprojekt van Is
raël en Nederland Er was zowel in
Nederland als in Israel grote be
langstelling voor onze plannen,
maar de uiteindelijke beslissing
was toch negatief Dat was voor
mij een flinke dreun. Prof Abra
ham uit Jeruzalem zei toen tegen
mij: ,,We bereiken de top van
Zion wèl, maar we moeten éérst
door het dal Dat zal ik niet snel
vergeten
DE MEERVAL
Inmiddels werkten collega's
van Prof Van Oordt in Wagenin-
gen met de Afrikaanse meerval,
the catfish, Ie poisson chat, zo
genoemd vanwege zijn katte-
snorachtige sprieten.
De meerval is een interessante
vis. Hij moet lucht komen happen
aan de oppervlakte van het wa
ter. De meervak kan voorkomen
in water zonder zuurstof. Als het
water waarin hij leeft, opdroogt,
kan hij 's nachts over land naar
ander water kruipen
,,Je krijgt meervallen des
noods groot op allerlei afval",
vertelt Prof Van Oordt, «afval
van hotels, van landbouwfabrie-
ken, bierbrouwerijen, koeien-
mest Als je in de Sahel al die
mensen een vijver zou geven om
meervallen te kweken (wel met
flinke hekken er omheen, want
anders trekken ze weg1), dan zou
dat al veel sollaas kunnen bie
den
Daarbij komt. dat meervallen
harder groeien dan andere vis
sen In een half jaar tijd zijn ze zo
groot, dat ze naar de markt ge
bracht kunnen worden De viste-
ler wil dan weer nieuw jong
broed Maar daar moet hij dan
wel tot het volgend voorjaar op
wachten, want de meerval pro-
duceerd alleen in het voorjaar
eieren
Nu heeft men in Wageningen
methoden ontwikkeld om meer
vallen het hele jaar door iedere
week 5000 eieren te laten leggen
Maar wat in Wageningen zo goed
lukte, bleek in primitieve omstan
digheden van visteeltbedrijven in
Afrika niet op te gaan Het was
nodig onderzoek naar de voort
planting van de Afrikaanse meer
val te doen in een warm land,
waar de soort in de natuur voor
komt, en waar zowel een goed
laboratorium als visvijvers aan
wezig zijn.
Toen werd tijdens mijn verblijf
in Israël in 1979 de mogelijkheid
geopperd ons een Nederlands-
Israëlisch visteeltprojekt te be
ginnen met de Afrikaanse meer
val. Dat klikte precies met de
wensen van mijn Wageningse
collega's. En dank zij het Ministe
rie van Ontwikkelingssamenwer
king konden we in 1980 met het
projekt beginnen Het gaat om
het Dutch-lreali Clarias Project"
Clarias is de Latijnse naam voor
de Afrikaanse meerval.
DUTCH ISRAELI CLARIAS
PROJECT
We werken nu aan de oevers
van het meer van Kinneret. Vlak
bij de plaats, waar de wonderba
re visvangst plaats vond. staat
het laboratorium, waar we ons
onderzoek doen. Ook hier weer
een duidelijk zichtbaar gebrek
aan geld en ruimte Het is er
eivol De apparaten staan zelfs
op de gang We mogen dan ook
niet meer dan een paar m2 werk
tafel gebruiken, maar dat geeft
niet.
De meeste meervallen hebben
we uit het Hula-natuurreservaat
ten noorden van het meer van
Kinneret Het Hulareservaat is
het restant van een moerassig
gebied, waar wilde buffelachtige
runderen leven (de stieren en
woudossen uit de psalmen)
Daar wemelt het van de meerval
len. De natuurbeschermers wil
den ze er uit hebben Daar kon
den wij van profiteren. Met strak
door de modder heen getrokken
netten werden honderden meer
vallen gevangen
We konden er histologisch on
derzoek aan doen Buiten kun
nen we de vissen in bakken hou
den Ook werden er jonge visjes
gekweekt. Elk uur moet daar
naar gekeken worden. Het is een
reuze zorg."
Vlakbij het laboratorium ligt
een visvijverbedrijf Daar mogen
prof Van Oordt en zijn mede
werkers drie vijvers gebruiken
voor hun onderzoek.
Iedere maand worden de die
ren onderzocht op de vorming
van rijpe eieren in de eierstok
ken. Door ze in het relatief koude
seizoen bij een temperatuur van
meer dan 25° Celsius te houden,
en ze erg goed voedsel te geven,
is het tot grote vreugde van prof
Van Oordt gelukt de dieren in
derdaad buiten het seizoen tot de
productie van eieren te krijgen
Prof. Van Oordt en zjm team
gaan nu dóór, totdat ze weten
wat ze de vistelers in Afrikaanse
ontwikkelingslanden precies
moeten leren, opdat ook zij het
hele jaar door meervallen zullen
kunnen kweken.
VISSEZIEKTEN
..Vissen worden ziek", aldus
Prof. Van Oordt ..Een Israëlisch
deskundige op het gebied van
visseziekten helpt ons bij ge
zondheidsproblemen van de
meerval. Soms kun je autobiotica
aan het voedsel toevoegen om de
zieke dieren te genezen. Ook
over de ziektebestrijding wordt
een boekje voorbereid voor Afri
kaanse vistelers En ook hiergaat
het om een gezamelijke Is-
raëlisch-Nederlandse inspan
ning."
Er komen daar in de buurt
prachtige vogels voor. die uiter
aard worden aangetrokken door
de viskwekerijen Ijsvogels, ral
len, komen de visjes stelen Er
komen pelikanen op af Vorig jaar
bleven er zelfs pelikanen in Israël
overwinteren. Het was met al die
vis daar goed genoeg voor hen'
Prof. Van Oordt vertelt, dat an
derzijds de oudere vissen maar
liefst drie reigers hebben opge
geten!
DELICATESSE
Prof. Van Oordt noemt de
meerval de vis van de toe
komst. De vis is minder vet
dan de paling. Is gerookt héél
erg fijn van smaak. In één
greep is het vel eraf en de
ruggegraat eruit. Dan zitten
er helemaal geen kleine
graatjes meer in de vis. In
plakken gesneden, als schnit
zels, is de vis een ware delica
tesse.
dagkwartje" mee te nemen. De
kwartjes werden zaterdag aan
het eind van de middag ingeza
meld in een reuzenwereldbol Al
le kwartjes uit het hele land gaan
naar het „wereldscoutingfonds"
Dit fonds ondersteunt de scou-
tingveremgingen in onderont
wikkelde landen.
De ..Denkdag" is de enige gele
genheid waarop alle scoutingle-
den uit het district bijeen komen.
In Den Treek waren ze er zater
dag echter niet allemaal Om de
één of andere reden hadden
vooral de oudere jeugdleden het
laten afweten, zodat vooral de
allerjongsten elkaar troffen
voor. De harder heeft hetzelfde
gedrag als de zalm. Hij leeft in
zee, en trekt de rivier op om kuit
te schieten Alleen de harder
blijft al bij de riviermonding ste
ken. Daar kan men de visjes met
grote hoeveelheden tegelijk op
scheppen Dat doen de Israëliërs
dan ook, en ze zetten die visjes
uit in het meer van Kinneret en in
visvijvers.
De Petrusvis is een tandkar-
perachtige. Prof. Van Oordt heeft
veel schik in deze vis. Het man
netje neemt de bevruchte eieren
in zijn bek, en beschermt ze daar
Als de jonge visjes zijn uitgeko
men, schieten ze. als er gevaar
dreigt, terug in vaders bek Merk
waardigerwijs ook kunnen deze
vissen soms heel plotseling
enorme scholen vormen
VIJVERS
Er zijn in Israel 77 visteeltbe
drijven leder bestaande uit grote
en kleinere vijvers, meestal van
ongeveer één meter diep Ze le
veren per jaar 3y2 ton vis per
hectare op.
De vijvers worden veelal be
volkt met een gemengde popula
tie vissen Daaronder zijn dan
vissen, die aan de oppervlakte
van het water voedsel verzame
len Hun half verteerde etensres
ten zakken naar de bodem, en
worden daar opgegeten door vis
sen, die op de bodem hun voed
sel zoeken
In Israël is weinig water Dus
moet het water optimaal benut
(van één onzer medewerkers)
De jongerentak van scouting, de
welpen en kabouters, uit het dis
trict Amersfoort zien elkaar over
een poosje weer In De Treek
wordt op 23 april een grote „Rim-
boejacht" georganiseerd, een
spelmiddag voor de jeugdleden
van 7 tot 11 jaar Dat vroeger op
die datum „Sint Jorisdag" werd
gevierd is een puur toevallige
zaak.
De organisatie van zowel de
„denkdag" als straks de „rim-
boejacht" is in handen van het
districtbestuur van Amersfoort
met assistentie van een groot
aantal vrijwilligers.
medewerkers, en niet van het
geld dat aan het gebouw of de
outillage is besteed Het zoolo
gisch laboratorium is gehuisvest
in een oud gebouw, en uiterst
spaarzaam geoutilleerd (Onder-
zoeks medewerkers namen in
het begin zelf flesjes mee van
huis. dan hoefde men geen fles
jes aan te schaffen!) De resulta
ten van het onderzoek zijn erniet
minder om
„Ik ben er geweest." vertelt
Prof. Van Oordt. „kort na de Yom
Kippur oorlog. Het is een bijzon
dere ervaring als je onder je ge
hoor studenten hebt. die tank
commandant zijn geweest Die
hun deelname aan de verdedi
ging van Israel met het verlies
van een been of met ingetrapte
longen hebben moeten betalen
En daags na de eerste verkiezing
van Begin, welke door alle Is
raëliërs de hele nacht door met
spanning was gevolgd, had ik
héél slaperige studenten onder
mijn gehoor
We hebben geprobeerd aan de
voet van de Sinai bij de Golf van
Eilat een onderzoek over de
LEUSDEN Zo rond de
tweehonderd scoutingleden
kwamen zaterdagmiddag in
Den Treek bijeen om het feit
te gedenken dat de oprichter
van de scoutingbeweging op
22 februari geboren is. Op
deze dag wordt echter niet
lang stil gestaan bij de per
soon van Baden Powell, be
langrijker vindt men het dat
wordt stil gestaan bij het in
ternationale karakter van
Scouting. De 22e februari
wordt dan ook „DENKDAG"
genoemd in scoutingkringen.
Welpen, kabouters, padvind-
sters en gidsen uit het district
Amersfoort, waaronder ook de
plaatsen Hoevelaken en Leusden
vallen, hielden op zaterdagmid
dag 26 februari hun jaarlijkse
„denkdag" Het is een dag die
scoutingleden over de hele we
reld vieren. Het motto van afgelo
pen zaterdag wees ook in die
richting. Met als slogan „scou
ting over de grenzen" speelden
zo'n tweehonderd jongens en
meisjes een groot spel bij éen
van de grote parkeerplaatsen in
Den Treek.
De twaalf deelnemende scou-
De dag rond de verjaardag van
de oprichter van de scoutingbe
weging Baden Powell werd vroe
ger door de mannelijke tak van
scouting nooit gevierd. De jon
gens hadden op 23 april hun
„Sint Jorisdag" Deze „Sint Jo
ris" werd als beschermheilige
van de scoutingbeweging ge
zien.
Na de fusie met de meisjesbewe-
ging waren er opeens twee „her
denkingsdagen" De meisjes vier
den namelijk hun Baden Powell-
dag. Niet alleen de oprichter van
'a'
tinggroepen werden opgedeeld
in een twaalftal totaal nieuwe
groepen. Op deze wijze moest
ieoere jongen en meisje een mid
dag meemaken met voor hem to
taal vreemde leden van andere
groepen Met de nieuw ontstane
groepen werd een heel program
ma afgedraaid Centraal stond
één of ander land In „Zambia"
waren de jongens en meisjes bij
voorbeeld de hele middag druk
met het bouwen van een hut In
„Zwitserland" werden bergen
beklommen, in „Canada" werd
een hondenslee gemaakt en in
„Australië" hield men zich bezig
met het maken van afdrukken
van gips. Aan het eind van de
middag liepen er ook een aantal
scoutingleden gekleurd rond Zij
hadden in „Amerika" indiaantje
gespeeld en zich ook als zodanig
geschminkt
de scoutingbeweging was op 22
februari jarig, ook zijn vrouw, die
jarenlang internationaal voorzit
ter is geweest van de meisjesbe
weging. was op die dag geboren
Scouting Nederland vond het
vieren van twee hoogtepunten in
één jaar een overbodige zaak
Besloten werd daarom om de
„Sint Jorisdag" af te schaffen
Het internationale karakter van
de „Denkdag" zoals die afgelo
pen zaterdag in Den Treek werd
gehouden wordt geaccentueerd
door het feit dat de scoutingle
den gevraagd wordt een „denk-
dent Martien van Hoof verzamelt gekweekte vissen
Bijna al het voedsel dat we
eten, is voedsel, dat we zélf ge
kweekt heben Onze voorouders
verzamelden het in de natuur
Dat is er voor ons bijna niet meer
bij Wèl verzamelt de mensheid
nog steeds voedsel uit het water
Zoals onze voorouders ook de
den Alleen wij zijn technisch
knapper. We dreigen de zee leeg
te vissen! Er zijn internationale
afspraken nodig om dat te voor
komen!
Een ander aspekt is: ik zou het
niet meer aandurven om zo maar
een visje uit de Rijn op te eten
Het vangen van vis om deze op te
eten isvanwege de vervuiling van
het open water een hachelijke
zaak geworden.
We moeten vissen gaan kwe
ken. Er zijn grote gebieden, waar
je geen groente kunt kweken. Ik
denk aan woestijnen, moeras
sen, zoutgebieden. Maar daar
zou je wel een vijver kunen gra
ven, die je vol zou kunnen laten
lopen met water. Met name in de
Sahel-gebieden zou dat een goe
de oplossing zijn."
ONDERZOEK NODIG
Maar zo eenvoudig is het niet.
zet Prof Van Oordt uiteen. Een
vijver. Water erin Vissen erin 't
Gaat wel mooi fout Prof. Van
Oordt meldt, dat het echt moei
lijk is om vissen te kweken. Je
moet weten hoe ze zich voort
planten, hoe je jonge visjes
kweekt, hoe je ze moet voederen,
hoe je ziekten onder de knie
moet houden Daartoe is veel
onderzoek nodig Om aan het
onderzoek een bijdrage te leve
ren bestudeert hij met zijn team
de regulatie van de voortplanting
bij vissen.
„We willen weten", zegt hij,
„hoe ze er van binnen uit zien
Hoe de organen werken, die de
voortplanting reguleren. We on
derzoeken de hersenen met het
hersenaanhangsel de hypofyse,
en onderzoeken de geslachtsor
ganen. In het voorjaar wordt het
warmer en worden de dagen lan
ger. Licht en temperatuur wer
ken in op de hersenen. De herse
nen stimuleren de hypofyse. De
hypofyse activeert de eierstok
ken en de mannelijke geslachts
delen met de zaadcellen. In de
want van het ovarium worden de
eitjes gevormd. De dooier wordt
in de lever gevormd, en in de
eicellen opgeslagen Net als bij
vogels hebben de eieren meteen
alle voedsel bij zich voor de ont
wikkeling van de jongen
In het voorjaar zitten de eier
stokken van vissen propvol met
eitjes. Veel vissoorten leggen
dan ook jaarlijks vele duizenden
eieren.
Voor het leggen en bevruchten
van eieren is weer de hypofyse
nodig Het hypofysehormoon in
kwestie heet gonadotropine
Zonder dit hormoon ontwikkelen
de geslachtsorganen zich niet,
en kan het dier zich niet voort
planten Trouwens de hypofyse
vormt minstens zes verschillen
de hormonen, die allemaal es
sentieel zijn voor het funktione-
ren van hormoon producerende
en andere organen De hypofyse
wordt dan ook wel de dirigent
van het endocriene orkest ge
noemd."
VIS ALS VOEDSEL
„Vissen zijn als voedsel be
langrijk in Israël", zegt Prof. Van
EUSDEN Prof. Dr.
'W-J-van Oordt u>t Leusden-
id heeft de leiding van een
;ep mensen aan de Rijks
liversiteit van Utrecht, die
bezig houdt met de
rtplanting van vissen, en
betekenis van hormonen
rbij. Prof. Van Oordt is
iens de leider van een Ne-
^lands-Jsraëlisch visteelt-
ijekt in Tiberias, het noord
elijk deel van Israël. Wij
iegen hem naar zijn pro-
;t.
i)m een idee te geven wat het
jeriasprojekt inhoudt, en op
jke wijze hij en zijn medewer-
irs daarmee bezig zijn, wil hij
it iets zeggen over het begrip
nonen, dat in nauw verband
t met het evenwicht in het
Jr.
■Stel. dat je een dier hebt."
egt hij. „en je hebt een goede
Ktomsche kennis. Je ontleedt
et dier. en je legt alle organen
«onderdelen netjes naast el-
aar Daarna wil je het dier weer
ilkaar zetten Het lukt niet om
jen levend dier van te maken,
som van de delen is méér dan
>en de optelling van de delen.
Éonderdelen van het dier wer-
op elkaar in, staan met elkaar
ontakt.
dier staat bovendien in voort-
Jend kontakt met zijn omge-
g Binnen het dier heerst
inwicht tussen de organen, en
Is sprake van evenwicht tussen
dier en zijn omgeving. Dat is
levensvoorwaarde,
let dier heeft daartoe een zin-
jzenuwstelsel en een bloed-
itelsel In het bloedvatstelsel
:uleert het bloed, en dat ver-
irt onder andere hormonen,
met de regulatie van de stof-
seling te maken hebben Der-
ijke hormonen zijn onder
er afkomstig van de schild-
ir en de alvleesklier (onder
here het insuline).
De soort moet echter ook blij
ft bestéan, en daartoe dient de
brtplanting. Die voortplanting
rdt ook door hormonen gere-
eerd Zo komen hormonen
irniet alleen bij mensen, maar
bij alle dieren, en zelfs bij
nten: een mug heeft ze, en een
ióók."
0R WELZIJN VAN
NSEN
rof. Van Oordt gaat in op het
van wetenschap Weten-
ap om de wetenschap is te
[ledigen. Er kunnen vragen
teld en beantwoord worden,
gen en antwoorden over de
inde natuur. Waarom is die
jnium rood, en waar komt dat
d vandaan. Hoe oud kan die
der worden.
Is wetenschapper kun je je
lerzoek ook zó kiezen, dat het
Ialleen wetenschappelijk van
mg is, maar ook voor het
zijn van de mens.
Een groep wetenschappelijke
Jewerkers van het laboratori
voor algemene dierkunde
'an de subfaculteit der biologie
ran de Utrechtse Universiteit
KHidt zich bezig met de hormo-
ale regulatie van de voortplan-
ng Vroeger alleen met de
grtplanting van kikkers Nu
illen we die vragen ook stellen
iter vissen,
et kweken van vissen wordt
ds belangrijker.
