Occulte thriller van duo
Houwer en Verhoeven
Fraai gemaakte love-
story in uniform
„Shoot the moon"
in de dinsdag-
movie-cyclus
„De vierde man"
IN OFFICER AND A GENTLEMAN"
kijk op de film
DONDERDAG 24 MAART 1983
FILMS IN HET KORT
JABULA JARA
In het Filmhuis Appelmarkt kan
men van zaterdag tot en met dinsdag
kijken naar de dokumentalre „Jabula
Jara", een uit 1980 daterende En
gelse film van Jan Bernard Busse-
maker, gevolgd door „Victor Jara
zingt", een half uur durend llve-op-
treden.
„Jabula, een band in ballingschap" is
een dokumentaire over een groep
zwarte Zuidafrikaanse musici, die de
beperkingen van hun land ontvlucht
zijn Zij vormen nu de band Jabula,
werken vanuit Londen en zijn meestal
op tournee in het buitenland
In het Zoeloe betekent Jabula „ge
luk". maar zoals de leider en woord
voerder van de band Julian Bakula zegt
„Dat betekent niet dat we gelukkig zijn
omdat we hier zijn. Wij zijn op zoek naar
geluk" Door middel van hun muziek,
die een onderdeel is van de Zuidafri
kaanse cultuur, probeert Jabula de aan
dacht van het publiek te vestigen op de
situatie in Zuid-Afrika
Hoewel Jabula in veel landen popu
lair is bij een vrij klein publiek, staat de
band voor het probleem dat het grote
westerse publiek niet vertrouwd is met
hun soort muziek. Dit is een soort
„township jazz" die zijn oorsprong vindt
in de muziek van de groep Malombo,
waarvan verscheidene Jabula musici
lid waren De Malombo muziek, die in
Zuid-Afrika zeer populair was in de ja
ren 60. vormt nog steeds de basis van
de muziek die door Jabula gespeeld
wordt. De film portretteert de band ech
ter op het moment waarop geprobeerd
wordt een meer westers geluid te creë
ren. Het uitblijven van commercieel
succes dat de band nodig heeft om
voort te kunnen bestaan, maakt deze
verandering noodzakelijk.
VICTOR JARA ZINGT
Een uniek live-optreden van de poli
tiek zanger en vernieuwer van het Chi
R1
L -
„An officer and a gentelman", 1983, USA-
regie Taylor Hacktord, produktie Martin El
fand, scenario Douglas Day Stewart, met
Richard Gere, Debra Winger. David Keith.
Robert Loggia. Lisa Blount, Lisa Eilbacher en
Louis Gossett jr Met muziek o m van Joe
Cocker en Jenniler Warnes ..Up where we
belong'' keuring: 12 jaar; theater Cinema 1
Amersfoort.
DOOR BERT VOS
Het Is al weer een tijdje geleden dat
we werden vergast op een echte „lo
ve story". Als zodanig kun je „An
officer and a gentleman" van regis
seur Taylor Hackford beschouwen.
Niet meer en niet minder. Amerika
nen hebben altijd de neiging om met
vastomlijnde clichés te werken,
waardoor veel van het kijkplezier
verloren gaat door een te grote mate
van voorspelbaarheid en ook „An of
ficer and a gentleman" ontkomt daar
niet helemaal aan. Het is het voortref
felijke spel van hoofdrolspeler Ri
chard Gere als Zack, die deze film de
nodige body geeft, waardoor de
soms wat te clichématige uitwerking
van het boelende gegeven net aan
het al te zoete melodrama ontkomt.
In „An officer and a gentleman"
gaat het om Zack, die van plan Is om
méér van zijn leven te maken dan zijn
vader, een Ietwat verlopen marine
man, die na de zelfmoord van zijn
vrouw de „opvoeding" van de dan
dertienjarige Zack op zich neemt.
Richard Gere in een nogal moeilijke konfrontatie met sergeant Foley (Louis Cossett
jr.).
Een opvoeding, die zich voltrekt In
de sloppen en stegen van Manilla,
temidden van Filippijnse bordelen
en kroegen. Zack heeft geleerd voor
zichzelf te zorgen en zijn doel is een
opleiding tot marine-officier, om
daarna verder opgeleid te kunnen
worden tot straaljagerpiloot van de
Marineluchtvaartdienst. Hij slaagt er
in geplaatst te worden op het oplei
dingscentrum van Port Rainier In
Washington. Daar krijgt hij te maken
met sergeant Foley (Louis Cosset
jr.), een zwarte onderofficier, belast
met de opleiding van de recruten. Fo
ley besluit al bij de kennismaking,
dat hij het Zack niet gemakkelijk zal
maken
Ook maakt Zack kennis met Paula
(Debra Winger) en wordt verliefd op
haar. Hij raakt bevriend met Sid (Da
vid Keith), een makker In de recru-
ten-opleiding. Paula behoort tot het
leger meisjes in Port Rainier, dat elk
weekeinde op jacht gaat met het doel
eindelijk een officier te veroveren en
er mee te trouwen teneinde het ar
moedige arbeidersmilieu van de vis
sersplaats te kunnen ontvluchten.
De film behandelt voornamelijk de
nogal straffe opleiding in het marine
opleidingscentrum èn de liefde tus
sen Zack en Paula. Juist omdat we in
de afgelopen periode na de tweede
wereldoorlog meerdere malen heb
ben kunnen „genieten" van het af
knijpen van recruten vla Amerikaan
se films, denk je aanvankelijk even,
dat het „wéér zo'n film" zal gaan wor
den, vol jongens van stavast die zich
niet klein laten krijgen, vol heroïek en
het nogal enge, militaristische proto
col.
Dat valt echter mee en dat is voor
namelijk te danken aan het boeiende
spel van Richard Gere, die Zack le
vensecht neerzet als de man, die
voor zichzelf kan zorgen en dat dan
van sergeant Foley telkens weer op
z'n brood krijgt. Richard Gere in zijn
liefde voor Paula. Debra Winger weet
eveneens te overtuigen en dat maakt
„An officer and a gentleman" (overi
gens een legerultdrukking) tot een
fraai kijkspel met een tamelijk dra
matisch slot (en desondanks een
happy end). Een love story voor de
liefhebbers van dit genre.
Soutendijk, Dolf de Vries (midden) en Jeroen Krabbé in „De vierde man naar het boek van Gerard Reve.
denten tot essentiële onderdelen van
het filmverhaal maken.
BREED PUBLIEK
Hoewel „De Vierde Man" in de reeks
door Paul Verhoeven geregisseerde
films „uit de toon valt" qua genre en
uitwerking, zijn er genoeg typische
„Verhoeven'-trekjes in de film te ont
dekken Met name de bed-scènes ho
ren daar onder Maar ook de speciale
effecten (van Chns Tucker e.a.) lijken
zo weggelopen uit de Amerikaanse
„horror-sickies". hoewel niet zo ge
welddadig en bloederig van aard, meer
aangepast aan de Nederlandse klein
schaligheid. Terecht, want wie een
breed publiek wil bereiken, kent z'n be
perkingen En Verhoeven en Houwer
kennen hun publiek goed genoeg om te
weten wat wel en wat niet kan.
(Van de fllmredaktie)
AMERSFOORT - Regisseur Alan
Parker heeft uiteenlopend werk op
zijn naam staan en na „Bugsy Malo-
ne", „Midnight Express" en „Fame"
mag uiteraard een echtscheldings-
film niet ontbreken. „Shoot the
moon" is zo'n echtscheldlngsfilm,
gemaakt, zou je bijna genegen zijn te
zeggen, In navolging van „Kramer
versus Kramer", ook al ligt het In de
ze film een tikkeltje anders.
In „Shoot the moon" gaat het om
George Dunlap (Albert Finney) een
schrijver van middelbare leeftijd, ge
trouwd met de jongere Faith (Diana
Keaton). Hun huwelijk heeft een diepte
punt bereikt. Hun vier dochters trachten
buiten de echtelijke ruzies te blijven, al
kiest de oudste, reeds in haar puberteit,
de kant van haar moeder. Vader heeft al
een vriendin en heTogenblik komt onaf
wendbaar, dat het echtpaar besluit uit
elkaar te gaan Maar dat is echter het
begin van een hele reeks problemen
Een huwelijk van vijftien jaar is niet zo
maar uit te wissen„Shoot the
moon" (de titel is gebaseerd op een
kaartspel-term, waarmee het nemen
van grote risico's zonder winstkansen
wordt bedoeld), is een niet slecht ge
maakte film rond een huwelijk in moei
lijkheden, waarbij met name het gedrag
van de kinderen een apart cachet geeft
aan het gegeven, naar een scenario
van Bo Goldman (dezelfde als van
„One flew over the cuckóo s nest Het
spel van Albert Finney en Diana Keaton
is niet slecht, maar zo nu en dan ontkom
je niet aan de indruk, dat het wat „over
done" is. waardoor de geloofwaardig
heid van het verhaal enigszins in het
gedrang komt.
Trouwe bezoekers van de Dlns-
dag-Movle-Cyclus van het Amers-
foortse Grand Theater doen er echter
goed aan deze film niet te missen.
Die hoort In deze reeks duidelijk
thuls- Albert Finney en Diana Keaton in „Shoot the moon
en Debra Winger in An officer and a gentleman".
is het toeval of opzet? - zijn laatste trein
terug naar het Westen. Hij belandt voor
de nacht in het huis van Christine, in
haar bed. haar armen en haar macht.
Geobserveerd door de ondoorzichti
ge Christine en haar- eerst nog afwezi
ge - minnaar (in de film: Thorn Hoff
man), door wiens foto hij eveneens
wordt aangetrokken, mist Gerard ook
de volgende dagen de kracht uit V. naar
het veilige Amsterdam terug te gaan Hij
blijft en gedurende de volgende 48 uur
spelen Gerard en Chnstine met naar
het schijnt als inzet haar spoedig ver
schijnende minnaar, in werkelijkheid
echter de Dood als jackpot
SYMBOLIEK EN MYSTIEK
Regisseur Verhoven is er in ge
slaagd om van Reve's boek een fas
cinerende verfilming te maken. Voor
Nederlandse begrippen heeft „De
vierde man" Internationale allure en
dat is niet In de laatste plaats te dan
ken aan de uitzonderlijk fraaie foto
grafie van cameraman Jan de Bont.
Maar natuurlijk: de acteerprestaties
mogen er ook zijn. Met name Jeroen
Krabbé excelleert als de wat jongere
uigave van Volksschrijver Gerard
Reve, ook toen al dranklustig en ver
ward In de symboliek enmystlek van
Jeroen Krabbé en Renee Soutendijk in „De vierde man"
religie en occultisme. Voor de fijn
proevers: Gerard ontmoet in de trein
een blanke vrouw, (in wie hljlater de
Maagd Maria meent te herkennen)
die met een zwart kindje op stap
is.
Renée Soutendijk als de mysterieuse
Christine stelt eigenlijk enigszins teleur
Want in de voorstelling van regisseur
Verhoeven en scenarioschrijver Gerard
Soeteman, zou ze sfinx-achtig moeten
zijn, ondoorgrondelijk mysterieus. Dat
is zij slechts bij vlagen, want het gezicht
van Renée is eigenlijk veel te expressief
om echt sfinx-achtig te kunnen zijn.
Niettemin zet zij een gave rol op het
doek als je aan de eerder genoemde
details voorbijgaat.
Op knappe wijze zijn droom en reali-
teit door Verhoeven in beelden omge
zet De soms bizarre denkbeelden en
droomwerelden van Reve. zoals hij die
weergaf in zijn novelle „De Vierde Man"
doen eigenlijk helemaal niet Neder
lands aan en de verfilming is dat hele
maal niet. Bij het kijken naar deze nieu
we film van het duo Houwer/Verhoeven
moest ik eigenlijk regelmatig denken
aan een film als „The Omen. deel I",
waarin ook veel mystiek en symboliek is
verwerkt die - samen met de horror
effecten - voor een voortreffelijke op
bouw van het verhaal zorgden
Datzelfde gebeurt in „De vierde
man" Beeld, geluid en effecten zorgen
(mét de speciaal door cameraman Jan
de Bont via filters gecreëerde kleur)
voor een sfeer, die vanuit de realiteit
getrokken wordt naar het macabere,
het occulte En dat, terwijl er eigenlijk
niet veel anders wordt geregistreerd
dan een aaneenschakeling van toevalli
ge gebeurtenissen, die later stukje voor
stukje op hun plaats vallen en die inci-
lerde man", Nederland, 1983
Paul Verhoeven. Produktie: Rob
Scenario: Gerard Soeteman,
Jan de Bont; muziek Loek Dik-
ntage Ine Schenkkan met Je-
rabbé. Renée Soutendijk, Thom
an, Geert de Jong en Dolf de
Keuring 16 jaar Genre: occulte
Theater: Grand 3. Reehorst
•uro 4 en 5. Arnhem. Première
and
BERT VOS
staat keurig netjes In de pers
in „De vierde man": Het Is pre
en |aar geleden, dat Rob Hou-
s producent en Paul Verhoe-
t regisseur met „Turks Fruit"
succes afleverden met In-
nale erkenning (Oscar-noml-
oor de beste buitenlandse
i - ook al staat in diezelfde
p veel dat we als goedklin-
iropaganda voor het filmduo
beschouwen - het Is wellicht
lat Houwer en Verhoeven een
hebben gemaakt met een Ne-
Jse filmproduktie, niet alleen
7 Idoende kontlnultelt, maarze-
g k met erkenning buiten onze
n. Hoewel we eerlljkheldshal-
rote strooms B-films van Plm
arra en Wim Verstappen uit de
ger jaren ook niet moeten ver-
Ook zij hebben aan die speel-
dltle bijgedragen. En nu is er
e vierde man", de vijfde film,
Jducent Rob Houwer samen
eglsseur Paul Verhoeven
S,
(Turks Fruit, Keetje Tippel, Soldaat
van Oranje, Wat zien Ik en Spetters)
maakte, gebaseerd op het gelijkna
mige boekenweekgeschenk, dat ooit
door Gerard Reve werd geschreven
maar nooit als zodanig de boekwin
kels haalde. En ook nu weer Is het de
vaste scenarioschrijver, Gerard Soe
teman, die het boek voor de film be
werkte.
„De vierde man" is het verhaal van
Christine Halslag (Renée Soutendijk),
een schoonheidsspecialiste uit Vlissin-
gen. Op het allereerste gezicht schijnt
niets er op te wijzen, dat deze Christine
een kort, maar zo belangrijke rol zou
spelen als sfinx in het leven van de
schrijver Gerard R (Jeroen Krabbé).
Ondanks de ogenschijnlijk eenvoudi
ge structuur van Reve's verhaal, is het
niet zo maar snel te doorgronden
Een Nederlands auteur (in de film ge
speeld door Jeroen Krabbé, toevallig
ook Gerard Reve geheten), drankzuch
tig en met een nogal ongebruikelijk lief
desleven is tot lezingen in de provincie
gedwongen om tot een karig minimum
loon te geraken. Tijdens de pauze in zijn
voordracht in het havenstadje V. ont
moet hij de mooie, rijke en bovenal ge
heimzinnige Christine (gespeeld door
Renée Soutendijk). De schrijver mist -
Scène uit ,De vierde man" van regisseur Paul Verhoeven.
Die wetenschap levert een prima
occult-mystieke thriller op met voor
elk wat wils. Zelfs zij, die zich wat
meer In willen verdiepen In de chlzof-
rene wereld van Gerard Reve, kun
nen hun hart ophalen aan tal van te
gen Freud aanliggende symbolie
ken, zoals het afknipte geslachtsdeel
en de vrouwtjes-spin In het web. En
dat alles In voortdurende aanwezig
heid en onder bescherming van de
door de Volksschrijver zo vereerde
Maria, die hem de weg wijst naar de
uitgang van de donkere doolhof,
waarin hij na een eenvoudige lezing
voor een cultuurmlnnend Vllsslngs
publiek verzeild Is geraakt.
Bert Vos
FILMAGENDA AMERSFOORT
Amersfoort 24 maart t/m 30 maart
GRAND, Snouckaertlaan 4, 033-
14632
AAS DER AZEN (l'as des as) a l.
Do vr. ma. di wo. 6.45-9 15 Wo. te
vens 1 30 Za 1 30-7.00-9 45 Zo 2.00-
4.30-700-945
FAME a.l.
Do. vr ma. di. wo 6.45-9.30. Wo te
vens 1 30. Za 1.30-7.00-9.45. Zo. 2.00-
4.30-7.00-9 45
DE VIERDE MAN 16 (H)
Do. vr. ma. di wo. 6.45-9.15. Wo. te
vens 1 30 Za 1 30-6.45-9.30. Zo. 1.45-
4.15-6.45-9.30
TRAIL OF THE PINK PANTHER a l
Do. vr. ma. wo 6.45-9.15 Za. zo. 6.30-
9.15. Dinsdag geen voorstelling
ALS JE BEGRIJPT WAT IK BEDOEL
a.l.
Za. wo. 1.30 Zondag 1 30-4 00
TRON a.l.
Do. vr. ma. di. wo. 6.45-9 15 Wo. te
vens 1.30. Za 1 30-6.30-9 15. Zo. 1.30-
4 00-6.30-9.15
MOVIE-CYCLUS OP DINSDAG
SHOOT THE MOON. Dinsdag 6 45-
9 15
CINEMA. Stadsring 30. 033-18900
AN OFFICER AND A GENTLEMAN
12.
Do. vr. ma. di wo. 6 45-9.15. Wo. te
vens 1.30. Za. 1 30-6 45-9 30 Zo 1.30-
4.00-6.45-9 30
PAPILLON 12
Dagelijks 8.00. Lange film, verhoogde
prijs.
ANNIE
Wo. za. 1 30 Zondag 1.30-4.00.
DUO, Westsingel 7.
MEISJES OM VAN TE SMULLEN 18
Ma. I'm vr. 2.15-8.15. Za. zo. 2 15-7 15-
9.30
THE WILD BUNCH (de wilde horde)
Dagelijks 2.00-8.00.
NACHTVOORSTELLINGEN
DUO zaterdag
De toverfluit, 18. 24.00
S.O.S. Concorde, 16. 23.45
EURO. Stadsring 32. 033-633655.
THE BEST LITTLE WHOREHOUSE IN
TEXAS, 16
Do. vr. ma. di wo. za. 6.30-9 15 Zo.
1.30-4.00-6 30-9.15
KINDERVOORSTELLINGEN
TEKENFILM GRABBELTON a l Ned
toegelicht. Wo za. 1.45.
leense lied: Victor Jara, die tijdens de
staatsgreep tegen Allende werd ver
moord De film is samengesteld uit het
enige bekende filmmateriaal van een
optreden van Jara.
JANE BLEIBT JANE
In de nachtvoorstelling van het
filmhuis wordt zaterdagavond, 23
uur, de film „Jane blelbt Jane" ver
toond, een Westduitse speelfilm uit
1977 van Walter Bockmayer en Rolf
Bührmann.
Tarzan is dood. net zoals Cheetah.
Jane is de weduwe van Tarzan. Ze is
een oude vrouw, die van een beschei
den toelage in Keulen leeft Jane heeft
maar één wens: ze wil terug naar het
Afrika van Tarzan. Ze woont in een be-
jaardenthuis, maar ze houdt niet erg
van de omstandigheden daar. De ande
re bewoners houden zich van verre van
deze schijnbaar zo vreemde oude da
me, die in haar eenzame kamer een
badpak met luipaard-motief draagt, zo
als in de goeie ouwe tijd in Afrika. Jane
vertrouwt de arts niet het kind van tote-
mistische riten is driftig op zoek naar
een medicijnman, maar kan die in Keu
len niet vinden.
Iedere dag gaat Jane naar de dieren
tuin en praat daar met de achter tralies
opgesloten dieren. Ze communiceert
met de beesten in een taal die niemand
in Europa begrijpt. Jane brengt zowel
bewakers als bezoekers in verwarring:
ze wantrouwen haar. Wil ze de dieren
vergiftigen? De leeuwen houden van
haar. Onder haar zwarte jas draagt ze
haar luipaard-badpak. Ze laat echter de
dieren alleen maar haar legendarische,
klassieke kledingstuk zien; de chimpan
sees genieten ervan.
De mensen worden nieuwsgierig.
Een boulevardkrant stuurt een verslag
gever op haar af. Hij praat met Jane,
maar zonder succes Is Jane Jane? En
wie was Jane? En Tarzan? Ai snel
wordt besloten dat Jane Duitsland wil
verlaten Haar wens gaat in vervulling:
ze keert terug naar Afrika. Op een re
genachtige morgen vertrekt de Boeing
707 met onbekende bestemming Ze
draagt haar luipaard-badpak Wat zal er
gaan gebeuren?
