Beheersplan moet verloedering
Liniedijktot staan brengen
Fraai natuurgebied
wordt op vele
manieren misbruikt
leusder kwat"
Snoeiwerkzaamheden worden deze weken uitgevoerd
plaatselijk nieuws
6
'oorbeeld van illegale vergroting van de particuliere tuin ten nadele van de Liniedijk Dit tuinhuisje staat
elemaal op de dijk gebouwd.
her op veel plaatsen fraaie stukjes
natuurschoon en droegen in be
langrijke mate bij tot de verfraaiing
van het landschap van de Gelderse
Vallei. Om de opgeheven verdedi
gingswerken zoveel mogelijk als
monumenten van cultuur en na
tuurschoon te behouden, werden in
1952 besprekingen geopend tus
sen de Inspectie der Domeinen, de
stichting „Menno van Coehoorn",
de Genie, het Staatsbosbeheer en
de stichting „Het Utrechts Land
schap". Na een tussenti|dse over
dracht aan de Provinciale Water
staat van Utrecht, werd in 1976 een
deel, van de voormalige Grebbeli-
nie als natuurreservaat eigendom
van het Ministerie van CRM. Het
beheer van deze terreinen wordt
door Staatsbosbeheer gevoerd.
Het gedeelte van de Liniedijk,
waar de hierboven gemelde verloe
dering zich het sterkst voordoet, is
gelegen aan de noord-oostkant
van Leusden-centrum, tussen de
woonwijk ,,De Wetering" en het
Valleisportpark. Dat gedeelte van
de dijk is op dit moment nog steeds
in het beheer bij de provincie
Utrecht, sinds de overdracht door
het Ministerie van Defensie. De
wijk ,,De Wetering" verrees er aan
de zuid-westkant van in de jaren
1972/1973 Vanaf 1977 werd aan
de noordzijde van de Liniedijk het
Valleisportpark aangelegd. Door
deze ontwikkelingen wordt dat ge
deelte van de Liniedijk de afgelo
pen tien jaar intensief betreden en
misbruikt. Hetzelfde probleem doet
zich overigens ook voor bij het ge
deelte Liniedijk langs de wijken
Alandsbeek en Langenbeek. Te
vrezen valt dat met de realisering
van de wijk Bosveld de verloede
ring van de dijk in zuidelijke richting
verder zal toenemen. Overigens is
er tussen deze jongste wijk van
Leusden en de dijk wel een forse
vijverpartij aangelegd
WAARDE
De waarde van het onderhavige
stuk Liniedijk is meerzijds. Als zijn
de een onderdeel van de Grebbeli-
nie heeft het een militair-histori
sche waarde. Daarnaast is er de al
eerder genoemde landschappelij
ke waarde. Het dijklichaam en de
aangrenzende lage, vochtige ge
deelten zijn met houtopstanden be
groeid en vormen een fraai stukje
natuur.
Onderwerpen we de flora aan een
nadere beschouwing, dan kan sa
menvattend worden gesteld, dat de
Hora op diverse plaatsen uit drie
etages is opgebouwd, een boom-
laag, een struiklaag en een kruid-
laag. Tezamen vormen zij de ideale
opbouw van een bosbestand.
De boomlaag bestaat uit veel jon
ge bomen, die dicht opéén staan.
Op de hoge gedeelten komt een vrij
grote variatie aan soorten voor; op
de natte lage gedeelten komt in
hoofdzaak zwarte els voor en plaat
selijk schietwilg.
De struiklaag is door intensieve
betreding sterk aangetast en vaak
verdwenen.
De bergvlier komt vrij vaak voor.
Deze struik wordt met name apart
genoemd, omdat ze haar noorde
lijkste verspreidingsgebied voor
Nederland in de Gelderse Vallei
heeft. Naast de bergvlier komt ook
de zwarte vlier voor. Eén van de
belangrijkste struiken is de bos-
braam. Niet alleen vanwege haar
veelvuldig voorkomen, maar ook
omdat ze in staat is de veelvuldige
betreding van de Liniedijk nog
enigszins „in banen" te geleiden.
In toenemende mate komt de laat
ste jaren de Amerikaanse vogel
kers voor. Ondanks het teit dat de
ze struik over het algemeen in Ne
derland tel wordt bestreden, kan
men zich afvragen of dat in dit geval
ook moet.
Het is hier één van de weinige
struiken, die tegen de verdrukking
in groeit en het hoofd boven water
houdt
De kruldlaag wordt steeds
meer aangetast en weggelopen
Bloemen worden geplukt
en planten uitgestoken. In het voor
jaar komt op in de lage, natte ge
deelten vaak massaal speenkruid
voor. De grote brandnetel vervult
dezelfde „geleidende en bescher
mende functie" als de bosbraam,
ten aanzien van veelvuldige betre
ding.
Door zijn ligging en voorko
men, als houtwal tussen het half
open landschap van de Gelderse
Vallei en de woonbebouwing, is
dit stuk Liniedijk een geliefde
verblijfplaats voor veel vogels.
Vooral de zangvogels zijn goed
vertegenwoordigd. Als andere
voorkomende diersoorten kun
nen worden genoemd: hazel-
worm, mol, verschillende mui
zensoorten, gewone pad en egel.
De bruine kikker heeft er een
paarplaats. Tot voor enkele jaren
kwamen konijnen voor. Deze zijn
nu verdwenen, waarschijnlijk
vanwege de Intensieve betre
ding en de vele loslopende hon
den en katten. De mogelijkheid
bestaat dat er ook vleermuizen
voorkomen en dat deze in de
bunkers overwinteren. Maar na
der onderzoek zal nodig zijn om
dat vast te stellen.
FUNCTIES
De bovengeschetste landschap
pelijke en natuurlijke waarde van
de dijK komt uiteraard ook naar vo
ren in de functies, die de dijk mo
menteel heeft. In de eerste plaats is
het een landschappelijke begren
zing De bebouwing van Leusden
wordt, vanuit het landschap gezien,
op natuurlijke wijze gecamou
fleerd Verder Is het een groene
bufferstrook tussen het sportpark
en de woonwijk. En natuurlijk is het
ook een wandel- en speelgebied.
Met die laatste functies komen
we op de problemen, die het gebied
de Liniedijk momenteel teisteren.
De dijk wordt intensief betreden
Voor veel hondenbezitters is de dijk
een geliefde uitlaatplaats voor hun
hond(en). De jeugd vindt op de Li
niedijk een interessant en avon
tuurlijk speelterrein, waar hutten
gebouwd, kuilen gegraven en
boompie geklommen kan worden.
men beheersmaatregelen is het
realiseren van de hoofddoelstelling
van hel betreffende gedeelte Linie
dijk, te weten;
- „Natuurgebied met cultuur (mili-
tairj-historische waarde".
De te nemen beheersmaatregelen
kunnen onderverdeeld worden in
maatregelen op korte termijn en
maatregelen op lange termijn. De
maatregelen op korte termijn zijn
erop gericht de huidige achterstand
in het onderhoud weg te werken en
het proces van achteruitgang van
de Liniedijk te stoppen. De maatre
gelen op lange termijn betreffen het
jaarlijks beheer, uitgaande van een
stabiele situatie met een goede on-
derhoudstoestand, waarbij ge
tracht wordt de Liniedijk met bijbe
horende beplanting in een zo goed
mogelijke staat te behouden.
Bij het beheer van de boomlaag
moet ondershceid gemaakt wor
den tussen de hoge en lage gebie
den.
Het beheer op de hoge gebieden
zal zich beperken tot plaatselijk, op
onbeperkte schaal, wat uitdunnen
en soms zonodig individuele boom
verzorging plegen Het beheer van
de boomlaag op de lage, natte ge
bieden, vraagt meer zorg. Men
vindt hier in hoofdzaak elzen. De
beste gedeelten kunnen als op
gaan bos behandeld worden.
De meeste delen zijn voor een
dergelijk beheer achter kwalitatief
niet goed genoeg. Hier moet geko
zen worden voor een zogenaamd
„hakhout-beheer."
Pleksgewijs worden gedeelten van
dit elzenbroekbos „teruggezet" tot
op een hoogte van 50-70 cm.,
waarna de oude „stoven" weer uit
lopen. Dit „terugzetten" kan met
een omloopti|d van 10-20 jaar ge
beuren Het vochtige wilgenbos
aan de noord-west-kant van de dijk
bevat veel slechte bomen, met veel
dood hout (waarschijnlijk water-
merktziekte).
Door terugzetten en tussenplanten
van elzen kan ook dit gedeelte tot
een elzenbroekbos worden omge-
Dood hout op de Lmiedi/k
Vervuiling braagt bij tot de verloedering van de dijk.
(van een onzer verslaggevers)
LEUSDEN - De Liniedijk is aan verloedering onderhevig.
Doordat mensen er allerlei ongewenste aktiviteiten op doen
plaatsvinden holt de landschappelijke waarde van de dijk
achteruit. Ondermeer het crossen met fietsen en bromfietsen,
het storten van vuilnis en het gebruik van de dijk als bouw
speelplaats betekenen een ernstige aanslag op de dijk als
natuurgebied. Bovendien blijken aanwonenden soms hun
privétuin te vergroten door deze uit te breiden met een stuk
van de Liniedijk. Om dit ongewenste proces van achteruit
gang van de Liniedijk te stoppen, is er door de gemeente - in
overleg met een aantal betrokken instanties - een beheers
plan opgesteld. In het kader van dat beheersplan worden er
deze weken snoeiwerkzaamheden verricht op de Liniedijk.
De Liniedijk dateert uit de
achttiende eeuw en is nu zo n
250 jaar oud. Al veel eerder - bij
voorbeeld ten tijde van de tach
tigjarige oorlog - heeft men al
het plan gehad om de moerassi
ge landstreek tussen Utrecht en
Gelderland Ie benutten als mili
taire verdedigingslinie tegen
aanvallen vanuit het oosten. Het
ging daarbij om de verdediging
van „Het Sticht" en Holland.
Het uitbreken van de Oosten
rijkse Successieoorlog (1740-
<1748) gaf echter pas de stoot tot
Ide daadwerkelijke aanleg. In
11741 werd opdracht gegeven
,een uitgewerkt plan te maken. In
jde' jaren 1742-1755 wordt de
Grebbellnie aangelegd. Een sys
teem van dijken, verdedigings
werken met de mogelijkheid van
Inundatieën (onder water laten
lopen van het land).
In de jaren 1939-1940 is de
Grebbellnie voor de eerste maal
in staat van verdediging ge
bracht. In de meidagen van 1940
Is er verbeten weerstand gebo
den tegen Duitse aanvallen. Na
de Tweede Wereldoorlog heeft
deze verdedigingslinie in de Gel
derse Vallei als militair verdedi
gingswerk voorgoed afgedaan.
Op 18 oktober 1951 werden de
laatste vestigingswerken als zo
danig opgeheven.
VERFRAAIING
Door de begroeiingen er op
vormden de Liniedijken van ouds-
Ook crossen met fietsen en brom
fietsen wordt graag gedaan. Aan
grenzende bewoners voegen on
gevraagd gedeelten van de dijk bij
hun tuin of planten de dijk naar ei
gen goeddunken in. Zelfs tuinhuis
jes worden op de dijk gebouwd.
In de lage natte gedeelten is de
waterstand de laatste jaren gezakt,
waardoor deze vroeger ontoegan
kelijk natte gebieden nu droogval
len, en toegankelijk zijn geworden,
met alle gevolgen van dien. Boven
dien verandert het hele milieu hier
ter plaatse.
Puntsgewijze kunnen alle facto
ren, waardoor de algehele kwaliteit
van dit stuk Liniedijk achteruitgaat
als volgt worden opgesomd:
- Graverijen in het dijklichaam.
- Clandestiene tuinuitbreidingen.
- Waterstandsverlaging in de nat
te gedeelten.
- Storten van tuinvuil en afval.
- Buiten de paden lopen Steeds
nieuwe paden maken.
- Fiets- en bromfietscrossen.
- Aanbrengen van privé-beplan-
ting op de dijk.
- Hutten bouwen in het dijkli
chaam en in de bomen.
- Bomen en struiken vernielen en
afbreken.
- Bramen plukken en het plattrap
pen van struiken en kruidachtige
planten hierbij.
- Verstoren van broedvogels.
- Verstoren en vernielen van paar-
plaatsen van kikkers.
- Planten plukken en uitsteken.
BEHEERSPLAN
Teneinde deze verloedering van
de dijk te stoppen en het gebied te
behouden voor enkele toekomstige
functies - bijvoorbeeld in de na-
tuur-educatieve steer - is een plan
opgesteld, dat een pakket van be
heersmaatregelen omvat.
Het uitgangspunt voor alle te ne-
Inmiddels is men begonnen met het terugzetten van het elzenhout op de dijk.
Steeds duidelijker worden de paden op de Liniedijk. Niet alleen bij het gedeelte langs de wijk De Wetering,
ook steeds meer in zuidelijke richting.
meld, ook in de boomlaag voorzich
tig gedund moeten worden, plaat
selijk moeten nieuwe struiken wor
den bijgeplant of, nog beter, spon
tane vestiging van nieuwe struiken
worden gestimuleerd. Te denken
valt aan braam, gelderse roos,
bergvlier, vuilboom en kampferfoe-
lie.
Ongewenste paden kunnen wor
den dicht geplant
De Amerikaanse vogelkers hoeft in
deze situatie niet direct bestreden
te worden. Het is één van de weini
ge struiken, die op dit moment de
strijd om het bestaan volhoudt op
de dijk. Bovendien blijft ze tot lang
in de winter groenvoor een groene
bufferstrook, zoals de Liniedijk hier
is, een voordeel. Wanneer, na dun
ning, wel massale uitbreiding van
de Amerikaanse vogelkers zou ont-
Ook het bouwen van huiten door kinderen in de bomen is nietbevordelii
voor de natuurlijke gesteldheid van de Liniedijk.
vormd. In alle natte bosgedeelten,
zal door tussen planten van jonge
elzen, een dichter plantverband
moeten worden nagestreefd. Ook
moet van spontane vestiging van
bomen en struiken worden geprofi
teerd.
Om verjonging van de struiklaag
te bereiken moeten sommige strui
ken worden teruggesnoeid (o.a.
hazelaar, zwarte vlier en Ameri
kaanse vogelkers). Wanneer men
dit doet, moet er wel voldoende
licht door de boomlaag heendrin
gen, om opnieuw uitlopen goed
mogelijk te maken. Hiertoe zal
plaatselijk, zoals reeds eerder ver
staan, kan overwogen worden wel
tot bestrijding over te gaan.
Storende particuliere aanplant
moet verwijderd worden en de oor
spronkelijke toestand moet worden
hersteld. Met betrekking tot de
kruidlaag moet gestreefd worden
naar spontaan herstel. Dit moet,
onder andere, bereikt worden door
de reeds eerder genoemde be
heersmaatregelen.
Een deel van de werkzaam
heden wordt deze weken uit
gevoerd. Het is het begin van
een langdurend
programma, dat er toe
leiden dat de Liniedijk
verschillende functies
behouden. Uiteraard
een dergelijke operatie
de medewerking van het
bliek. Want ieder behei
plan zal falen, wanneer
de gebruikers van de Li
dijk mee willen werken aa
het stoppen van de verloedi
ring van dit eens zo fraaie gi
bied.
