van rheenen
Schoonheid en logica
in het Kapelhuis mn
Mannenzaal van P B- Gasthuis
dringend aan restauratie toe
i-fesrl
NU
SHOWROOMMODELLEN
VERKOOP
TEGEN STERK
VERLAAGDE PRIJZEN
KOM SNEL PROFITEREN.
Aktie gestart om geld bijeen te brengen
JUNMNRUILAKTIE
VOOR WEINIG GELD
NIEUWE MEUBELEN.
VEEL GELD VOOR UW
OUDE MEUBELEN
BIJ INTERMEUBEL
v. RHEENEN.
BANKSTEL minimaal 300.-
BERGMEUBEL minimaal 250.-
EETHOEK minimaal 200
SLAAPKAMER (incl.kast)minimaal 250.-
intermeubel
1.5 \33< ga,anV,e
1 oovonsvuvue 1
I w l°,e"eu
«aai»0")
BIJ AANKOOP VAN NIEUWE MEUBELEN
VOOR UW OUDE
MEER VOORDEEL-SERVICE
EN GARANTIE
BIJ
INTERMEUBEL v. RHEENEN
Showrooms Moderne meubelen slaapkamers,
Langstraat 77, Barneveld. Tel. 03420 - 14100.
Eiken meubelen, Amersfoortsestraat 35, Barneveld.
Tel. 03420 13075
Ede, Grotestraat 60. Tel. 08380 10451.
De meubelzaak met de grote i
intermeubel
AMERSFOORT - De laatste expo
sitie van dit seizoen bij Galerie Het
Kapelhuis, (die verlengd is tot en met
zaterdag 25 juni) Is een heel bijzon
dere. Het Is een overzichtstentoon
stelling van het industriële vormge-
vingswerk, dat vanaf 1957 in op
dracht van Jacqueline en Bruno Da-
nese uit Milaan Is vervaardigd. Er
werd in die tijd in Italië een nieuwe
maatschappijvisie ontwikkeld, en
vele kunstenaars werden daardoor
geïnspireerd. In film, beeldende
kunst en Industriële vormgeving na
men zij de draad der Ideologie over.
Jacqueline en Bruno Danese achtten
het van groot belang, dat het verant
woorde ontwerp onder het bereik van
een grote groep mensen kwam, zodat
ook mensen met een krappere beurs
zich met goed gevormde objecten kon
den omringen.
Daarom stelden zij aan de kunstenaars,
met wie zij in zee gingen, de voorwaar
de dat de objekten industriéel te ver
vaardigen zouden zijn Materiaal en
vormgeving moesten zich daar ook toe
lenen
Wat lieten zij voor artikelen vervaardi
gen'' Dat waren serie-artikelen als as
bakken, prullenbakken, kalenders, lij
sten, bureausets, vazen, lampen, para
plustandaards, kapstokken. Objekten,
die veel mensen nodig hebben, en die
vaak door de commercie in zulke lelijke
tierelantijnvormen op de markt ge
bracht worden, dat het hart je er bij om
keert. Het opmerkelijke is, dat als je
de prachtige tentoonstelling in het Ka
pelhuis, die van beneden naar boven in
chronologische volgorde is opgesteld,
doorloopt, je de invloed ervan kunt con
stateren, die inmiddels daarvan op de
commercie is uit gegaan
Vele vormen zullen worden herkend In
de loop van de tijd zijn er vele bijna
exacte kopieën door de commercie in
allerlei landen gemaakt, vervalsingen,
namaaksels, want de commercie volgt
graag de weg van de minste weerstand,
en zoals prof Crouwel het formuleerde
„In de slopstream van een suksesvol
produkt valt gemakkelijk een tweede
prijs te behalen." Dat gebeurde met de
Le Klint lampen, Pontistoelen, Eames-
fauteuils ook.
De Daneses lieten eveneens objek
ten voor kinderen maken, waaruit di-
daktische kinderspelen groeiden. Ook
multiples of kunstzinnige herhalingsob-
jekten, èn speciaal op het objekt afge
stemd verpakkingsmateriaal, waarvan
u vele fraaie voorbeelden op de ten
toonstelling in het Kapelhuis kunt zien
Zeer opmerkelijk is de uitstal-etage,
vervaardigd uit ribcarton, dat met een
voudige clips uitgespaarde halfronde
gaten kan worden vastgezet. Objekten
en accessoires vertegenwoordigen in
niet geringe mate een kuituur, en geven
uiting aan de eigen persoonlijkheid.
Franco Meneguzzo ontwierp aan
vankelijk de keramiek Later deed An-
gelo Mangiarotti dat. Mangiarotti is ar-
chitekt en ontwerper van gebruiksvoor
werpen tot en met stedebouwkundige
plannen. Bruno Maunari ging voor de
Daneses vooral de mogelijkheden in
metaal uitdiepen. Hij maakte beweeglij
ke sculpturen, fonteinen, waarin stro
mend water vormen in beweging zette,
hij experimenteerde met belichting, ar
maturen en kunsthandwerk Enzo Mari
is de ontwerper, die het meest als alzij
dig research heeft gepleegd. Hij is be
trokken bij problemen van het op
groeiende kind met het ontwerpen en
samenstellen van boeken, spelen en
speelplaatsen Hij doet onderzoeken
naar het aangepaste gebruik van goed
kope geprefabriceerde elementen, en
naar giet- en vormtechnieken voor mas-
saproduktie
MONUMENTALITEIT
Vrijwel alle objekten, die in het Kapel
huis zijn te zien getuigen van een monu
mentale opzet. Het zijn ontwerpen van
mensen, die ook in objekten en kleine
gebruiksvoorwerpen hun grootse visie
en aanpak tot uitdrukking weten te
brengen. Hun materiaalgebruik is tot in
de perfectie uitgedacht, en toont grote
eerlijkheid en logica. Vrijwel elk voor
werp is weelderig in zijn belevingswe
reld. Er zijn vele pure basisvormen te
zien, die zo sterk zijn, dat hun vormge
ving boven het toegepaste materiaal
(pvc, kunststof, rubber) uitstijgt, zonder
dat dit het materiaal geweld aandoet.
En niets uit al die jaren is passé, alle
vormen blijven keihard overeind.
Je moet de tijd nemen om die sublie
me kledingstandaards van Enzo Mari
op hun juiste merites uit te testen Of om
de schoonheid te ondergaan van zo',
prachtige bureauset van Munan uit
1958, gepresenteerd in een doos van
matgrijs aluminium. En wat een vondst
en gave vormgeving bij de fruitschalen,
voorzien van gaten om het fruit vers te
houden' En wat een prachtige verhou
dingen in die kleine étagèretjes met gla
zen plaatjes van Munaril
Boven ziet u een typisch voorbeeld
van de bewogenheid van Mari ten aan
zien van de werkzaamheden, die man
nen en vrouwen in een porceleinfabriek
verrichten. Hij kwam tot de conclusie,
dat de vakmensen door de markteisen
geen enkele eigen inbreng meer had
den. en wilde hen heen en weer bij het
produktieproces betrekken Zo kwam
hij tot een serie ontwerpen, waarbij het
ene stuk klei op het andere geplaatst
moest worden. Hij werd hierbij geïnspi
reerd door de volkskunst en door het
eten door de Italianen van macaroni,
spaghetti, ravioli. Er ontstonden scha
len uit kleine vierkantjes, die op elkaar
werden aangebracht, of uit stroken met
en zonder tussenruimten, uit rondjes op
elkaar, of uit rolletjes op elkaar, soms
aaneengelegd als bij raffia-mandjes.
De grootste expositie geeft een
beeld van een grootse vormenrijk
dom, samengesteld uit en opgeroe
pen door eenvoudige materialen. In
de aanstaande herfst komt Danese
Mllano met glasvormen van een aan
tal jonge kunstenaars uit. Want dat is
het Interessante van deze Italianen:
heel geleidelijk en doordacht blijven
ze zich steeds vernieuwen!
DINSDAG 31 MEI 1983 LEUSDER KRANT
De Mannenzaal van het Pieters en Bloklandgasthuis
Afbraak kon worden voorkomen,
maar er was geen Monumentenwacht
die in al die jaren na de restauratie een
oogje in het zeil hield, die een wegge
waaide pan op het dak verving of een
lekkende goot repareerde. Na ruim ze
ventig jaar is de waardevolle mannen
zaal weer dringend aan de restauratie
toe Een paar jaar geleden begon een
aktie vanuit de Juniorenk,amer Eem-
land. waarvan een zekere Drs B. J. G.
Elias lid was In overleg met het bestuur
van het Sint Pieters en Bloklands Gast
huis werd een rapport opgesteld. Men
ging met Monumentenzorg praten, wat
uiteraard neerkwam op een verzoek om
hulp Monumentenzorg vroeg om een
up to date kostenberekening Wat zijn
de meest noodzakelijke eenvoudige
maatregelen om de zaak weer toegan
kelijk le maken Dat rapport is door twee
bijna afgestudeerde T H -studenten op-
Ook de medisch historische hoek is
nauw betrokken bij dit overleg in de per
sonen onder andere van dr. Veldheer
en de heer van Liburg van het Amstér-
damse Medisch Encyclopedische Insti
tuut. Ten bate van het Restauratiefonds
is door Amersfoorts tingieter in de Kam
perbinnenpoort een tinnen lepel ver
vaardigd met een afbeelding van Sint
Joris erop die voor 15,- is te verkrij
gen bij de balie van Museum Flehite En
er is een setje briefkaarten verkrijgbaar,
alsmede een reproduktie van het oude
reglement (tot 1907 en iets later waren
er nog aparte vrouwen- en mannenza
len Wat een gelukkige aanpassingen
en vernieuwingen hebben er in de laat
ste tientallen jaren plaats gevonden')
Wanneer het Sint Pieters Gasthuis
precies werd gesticht kan op dit mo
ment nog niet met zekerheid worden
gezegd. Waarschijnlijk bestond het
reeds in 1379. Geschiedschrijver Van
Bemmel zegt er het volgende over
„Onder de Gasthuizen, die men hier
vindt, is dat van Sint Pieter het grootste
en voornaamste, staande op den Singel
bij het Spuy. naast het Observan
tenklooster, al voor den jaare 1390 door
eenige voorname borgers gesticht
Welke borgers met mededogen aange
daan zijnde over de arme luiden, die
daer elendig ende arm lagen, jae groo-
ten honger ende kommer hadden, ende
niemand toesigt daar over nam, alsoo in
die tijden een groote nood onder de
schamele gemeente was Maar voorna
melijk wierdt dit huis opgericht voor
zoodanige armen, elendige menschen,
die bedvast ziek, kreupel, lam of blind
waren, en veel hulp en oppassens no
dig hadden." In 1404 kwam het gast
huis onder de bescherming van de ste
delijke overheid. Uit de fundatiebrief
blijkt, dat het gasthuis bestemd was
voor zieken, maar niet voor kinderen,
razenden of melaatsen. Het gasthuis
werd bestuurd door twee gasthuis-
meesters. die onder toezicht stonden
van de Gemene Broeders Men mocht
aanvankelijk geen proveniers (mensen,
die zich in het Gasthuis inkochten) op
nemen. Later week men van deze be
paling af Men nam steeds minder zie
ken op. Alleen ouden van dagen, en ook
proveniers. De broederschap verander
de in een college van regenten, dat een
vrij grote autonomie genoot Na 1490 is
er lange tijd geen sprake meer van toe
zicht door het Stadsbestuur Wel wordt
tot 1663 de rekening afgelegd in tegen
woordigheid van de Schout, maar daar
na blijkt daarvan ook niets meer.
GETROUWD
Aan het zelfstandige bestaan van
het Sint Pieters Gasthuis kwam een
einde in 796, toen de revolutionaire
stadsregering vier nieuwe regenten
plus vier regentessen aanstelde. Dit
bestuur bleef in functie tot 1804, toen
een fusie plaats vond met het Blol
lands (of Heilige Sacraments) Gas
huls, dat krachtens een testamei
van 3 september 1573 was gestlcl
door Wouter van Blokland en zij
echtgenote. Een nieuw bestuur va
acht regenten en acht regentessa
werd toen benoemd. Na 1878 wei
het aantal teruggebracht tot twt
maal zes, wat nu nog het geval Is.
Heer Ellas van Flehite meldt ve
heugd, dat het Restauratiefond
Mannenzaal bij de Amersfoorters bi
kendheid begint te krijgen. Laati
was iemand 25 jaar getrouwd, en d
zei: „Krijgen we weer blommen va
vrinden en kennissen. Weet je wa
we zeggen: Als jullie wat willen, sto
geld op onze rekening, dan make
wij dat bedrag over aan het Restauri
tlefonds voor de Mannenzaal." De2
jaar bestaande Sóroptlmisten hel
ben ter gelegenheid van hun jub
leum eveneens een bedrag aan hi
fonds geschonken, terwijl de Rotar
club de jubilaressen verblijdde mi
een zonnebloem van zeven briefje
van vijftig gulden, eveneens bi
stemd voor de Mannenzaal. Oc
voor de Inrichting van de Mannei
zaal, (die niet subsidiabel is), zal gel
bijeen moeten worden gebracht vo<
nieuwe gordijnen, lakens en deken
Als dat allemaal is opgebracht is o|
gebracht zal een uniek bouwwei
weer opengesteld kunnen worde
voor het publiek.
AMERSFOORT - In een tijd
waarin de promoting van Amers
foort „in" is, is het van groot be
lang om de aantrekkelijkheid van
de oude Amersfoortse binnen
stad enkele bijzondere accenten
te geven. De inventarisatie van
deze extra trekpleisters heeft
plaats gevonden. Een daarvan is
zo'n bijzonder objekt, dat er ge
rust gesproken kan worden van
een voor Nederland uniek monu
ment.
We hebben het over de mannenzaal
van het Sint Pieters en Blokland Gast
huis. gelegen achter de Gasthuiskerk
aan de Westsingel. Bijna was dit be
langrijke historische bouwwerk in het
begin van deze eeuw afgebroken. Het
gasthuis had dringend behoefte aan
een nieuw gebouw, en de weduwe van
Otto Scheltus van Leusden, die bijna 45
jaar regentes was geweest van de in
stelling. liet een legaat na van tweehon
derdduizend gulden, vrij van rechten,
met de opdracht daaruit een nieuw ge
bouw te bekostigen (plus de meubelen
en roerende goederen van de Regen-
tessekamer in dat nieuwe gebouw). De
erflaatster had als wens te kennen ge
geven, dat het nieuwe gebouw met front
en hoofdingang aan de Westsingel
moest worden geplaatst in de tuin ach
ter de oude gebouwen. Het oude gast
huis met Gasthuiskerk en de daarach
ter gelegen mannenzaal zou daarna
kunnen worden afgebroken
Gelukkig tekende het Rijk in overleg
met de gemeente Amersfoort bezwaren
aan tegen de afbraak, en stuurde vanuit
Den Haag de Rijksbouwmeester, de
bekende (restauratie)architect Dr P. J
H. Cuypers himself, naar Amersfoort.
Cuypers zette in een vergadering van
regenten uiteen, dat de gebouwen gro
te culturele en historische waarde beza
ten, en dat de oude mannenzaal een
unicum van bouwkunst en bouwstijl ver
tegenwoordigde en samen met de
Gasthuiskerk als historisch monument
in stand moest worden gehouden. De
regenten lieten zich overtuigen Van
Rijkswege werd voor restauratie van de
gebouwen subsidie toegezegd Maar,
net als vandaag de dag: die subsidie
bleef maar uit, en de regenten moesten
de minister persoonlijk in Den Haag
gaan manen. De subsidie werd dras
tisch verminderd, maar in 1912 kwam er
dan toch een restauratie tot stand. Pie
ter en Bloklands regent Tromp van
Holst regent paste uit eigen zak de te
korten van de restauratie bij.
LEKKENDE GOOT
gesteld, en zojuist afgeleverd Per on
derdeel hebben zij aangegeven wat er
mis is, en wat dat zal gaan kosten Op
zeer korte termijn hoopt men nu met
Monumentenzorg om de tafel te kunnen
gaan zitten om te zien wat er mogelijk is
RESTAURATIEFONDS
Vorig jaar is het Restauratiefonds op
gericht „Stichting Restauratiefonds
Sint Pieters en Bloklands Gasthuis
(mannenzaal) .met de bij de ABN
Amersfoort geopende rekening nr 55
32 20 012. Gasthuisbestuur en Flehite
participeren daar beiden in (net twee
vertegenwoordigers, aangevuld met
een vijfde persoon (ter voorkoming van
staking der stemmen') en rnel enkele
leden van de Juniorenkamer Eemland
