„Vroeger kon je lachen",
Haanstra's hommage aan
Simon Carmiggelt
„Het moet geen plaatje worden;
gewoon anders; een beetje gedurfd"
-jBest friends',' ontspannende
lm over kibbelend paar
i Bertolucci's schitterende
'l „La Luna" met Clayburgh
leustien hront
Mevrouw Sikkens, tien jaar lid van „De Vrije Kwasten"
DINSDAG-MOVIE-CYCLUS:
door
Marnix Kreyns
r
DONDERDAG 2 JUN11983
plaatselijk nieuws
11
kijk op de film
Tot en met aanstaande
dinsdag is in de hal van
het gemeentehuis een
tentoonstelling te zien
van de Leusdense
amateurschilderverenigi-
ng „De Vrije Kwasten".
Het betreft een
jubileumexpositie, want
„De Vrije Kwasten"
bestaan dit jaar tien jaar.
In een artikel in de
Leusder Krant van vorige
week donderdag
beschreef Ton
Kwinkelenbergde
geschiedenis van tien
jaar „Vrije Kwasten". In
dat verhaal meldde hij,
dat er nog drie mensen bij
„De Vrije Kwasten" zijn,
die al vanaf de oprichting
van de vereniging in 1973
lid zijn. Eén van die drie
Vrije Kwasten van het
eerste uur is de 74-jarige
mevrouw Sikkens.
Marnix Kreyns zocht haar
op en sprak met haar over
schilderen, abstrakt
werk, exposeren en
kritiek.
„Ik vind het leuk, als
iemand iets mooi vind,
dat ik heb gemaakt. Dat
geeft jedemoedomdoor
te gaan."
LEUSDEN - „We zijn hier
in 1968 komen wonen en
toen dacht ik: zie zo, de kin
deren zijn het huls uit, nu
heb ik meer tijd voor mezelf.
Ik heb me in Amersfoort la
ten Inschrijven voor een
schllderskursus bij „De
Hof" en daar heb ik vijf jaar
aan mee gedaan. Schilde
ren. In groepsverband. Tien,
twaalf mensen per keer. En
dat was nu juist het aardige:
dat je het samen deed. Daar
heb Ik ontzettend veel van
geleerd. Want ja, je staat
daar zelf wel te klodderen,
maar het Is natuurlijk nog
maar de vraag, of een ander
er ook wat In ziet."
Mevrouw M Sikkens-Ham
zou je haast tot de autochtone
Leusdenaren kunnen gaan re
kenen. Ze woont hier nu vijftien
jaar en ze heeft bijvoorbeeld
de Eurowoningen nog zien
bouwen. Toch komt mevrouw
Sikkens helemaal niet uit deze
buurt. Ze werd geboren in een
Fries dorpje in de buurt van
Dokkum. Als onderwijzeres
kwam ze terecht in Munneken-
zijl, een dorp dat tegen de
voormalige Lauwerszee aan
ligt, waar ze ook de naam Ham
inruilde voor Sikkens-Ham.
Hier heeft ze ruim zeven jaar
voor de klas gestaan. Dat be
roep gaf haar enige ruimte
voor het uiten van haar kreatie-
ve gevoelens. Mevrouw Sik
kens: „Als onderwijzeres gaf je
natuurlijk ook tekenles. En
bordtekenen, dat deed je. Heel
vroeger kregen de kinderen
een blaadje met daarop een
plaatje en dat moesten ze dan
zo groot mogeli|k natekenen
Maar ik vertelde gewoon liever
een verhaaltje en dan moesten
ze naar aanleiding van dat ver
haaltje iets gaan tekenen. Als
Mevrouw Sikkens (derde van links) tlidens de opening van de expositie in hel gemeentehuis.
er 30 kinderen in de klas zaten,
kreeg je 30 verschillende teke
ningen. dat was zo prachtig 11
Vanwege overplaatsing van
haar man volgde na een aantal
jaren verhuizing naar Assen.
Daar hield mevrouw Sikkens
zich vooral bezig met de op
voeding van de vijf kinderen en
kwam er van tekenen of schil
deren niet veel „Ach," zegt
mevrouw Sikkens, „zo tussen
neus en lippen door eens een
keer. Maar met zo veel kinde
ren in huis komt er niet veel
van. En je hebt er de ruimte
ook niet voor. hè."
Niet leuk
Die was er in 1968 in het
nieuwe huis in Leusden - de
heer Sikkens was opnieuw
overgeplaatst - wel En er was
nu voor mevrouw Sikkens ook
de tijd om naar de schilder
avonden in „De Hof" te gaan
..Ik weet nog goed", herinnert
ze zich. „dat ik daar de eerste
keer heen ging en dat ik een
schilderstukje van een wilgen
boom had meegenomen. Ik
dacht dat vinden ze vast wel
leuk. Ik zette dat daar zo op de
ezel en wachtte af. wat de le
raar er van zou zeggen. Maar
die liep zonder iets te zeggen
achter me langs en die vond
het dus niet leuk."
„Later dacht ik. nou moet ik
toch eens meer proberen te
schqlderen. wat ik zelf echt wil.
Niet dat ik persé die abstrakte
kant op wou. maar ik wilde ge
woon uitbeelden, wat ik dacht
De eerste, die ik op die manier
gemaakt heb. bewaar ik nog
steeds op zolder. Maar ik laat
hem aan niemand zien, want ik
vind hem nu helemaal niet
mooi meer. Maar toen had ik
hem gemaakt en meegeno
men naar „De Hof". Ik dacht: ik
zet hem zo maar tegen de
muur. dan ziet hem wel Nou.
dat gebeurde ook en de leraar
vroeg, wie dat gemaakt had.
Nou, toen moest het hoge
woord er uit natuurlijk. Toen zei
die docent tegen me: „In die
richting moet u door gaan. dat
is uw stijl. En zo is het eigenlijk
gekomen, dat ik vooral veel ab
strakte dingen gemaakt heb
„Op zich houd ik ook wel van
figuratieve dingen Ik heb zelf
ook wel figuratief werk ge
maakt. Maar voor mij moet het
geen plaatje worden. Gewoon
anders. Een beetje gedurfd."
Vaak hebben bijbelteksten
mevrouw Sikkens geïnspi
reerd. In de Marcuskerk aan de
Asschatterweg hangt bijvoor
beeld een aantal doeken van
haar. waarbij de bijbel de inspi
ratiebron was. Dat was zo toen
ze de kursus deed aan „De
Hof', maar ook later, toen ze
zich had aangesloten bij „De
vrije Kwasten". „Ik had", zegt
mevrouw Sikkens. „een paar
jaar onderricht gehad en toen
wilde ik me gewoon verder zelf
ontwikkelen. Het is voor mij de
uitdaging om het te proberen.
Dat is. wat ik er fijn aan vind.
Uitleven vind ik zo'n dik woord.
Maar natuurlijk heb ik me wel
eens afgevraagd waarom
schilder ik? Ik houd van mooie
dingen, ik wil graag kreatief be
zig zijn en ik wil het gewoon
graag proberen. En niet alleen
met schilderen, hoor. Ik be
waar allerlei oude troep om er
nog eens iets van te maken. Bij
Latent Talent heb ik verschil
lende kursussen gevolgd:
kleien, boetseren, volksschil
derkunst, brooddeeg, wandk
leden Ja. dat vind ik leuk Door
zo'n kursus onder leiding kan
je met dat materiaal uit de voe
ten en als je dan weet. dat je
het kan, kun je je eigen zwaai
er aan geven."
Een creatie van mevrouw Sikkens
Kritiek
Mevrouw Sikkens is het met
Kwinkelenberg eens, dat het
meedoen aan een groepsex-
positie een stuk minder moei
lijk is dan het inrichten van een
eigen expositie. Mevrouw Sik
kens: „Wie doet dat nou?" Ook
deelt ze de mening van Kwin
kelenberg. die vonge week in
zijn verhaal in de Leusder
Krant schreef, dat gebrek aan
zelfkritiek een nadelig ver
schijnsel bij leden van een klub
als „De Vrije Kwasten" kan
zijn. Mevrouw Sikkens ..Weet
je wat het is: je zegt het ook niet
zo gauw van elkaar. Je ziet
soms dingen van anderen, die
je zelf afschuwelijk vind Maar
dat zeg je niet. want dat vind je
dan naar voor zo iemand. Ei
genlijk vind ik, dat er iemand
zou moeten komen, die er ver
stand van heeft Die je kan wij
zen op je fouten en je zo wat
begeleiding geeft. Ja, ik weet
dat een aantal „Vrije Kwasten"
dat onder elkaar ook wel doen,
maar daar heb ik nooit aan
mee gedaan."
De laatste tijd heeft het op
treden van enkele lichamelijke
ongemakken mevrouw Sik
kens van het schilderen weer
houden. „Maar'verzekert ze.
.ik ga toch wel weer aan de
gang. De kwasten zijn al weer
schoon en een doek staat op
de ezel te wachten. En dan be
gin ik weer heel eenvoudig met
een bloemetje of een plantje.
En dan komt 't wel weer
In de afgelopen jaren heeft
mevrouw Sikkens meer dan
honderd schilderijen gemaakt.
Een niet onaanzienlijk deel
daar van heeft ze verkocht of
weggegeven. Andere werken
heeft ze zelf behouden. Bij zo'n
oeuvre lijkt de vraag ge
rechtvaardigd of mevrouw Sik
kens zich wellicht kunstenaar
voelt. Een hartelijk gelach is
haar antwoord. „Nee." zegt
ze, „kunstenaar voel ik me
niet. Weet u, ik vind het leuk als
iemand iets mooi vind. dat ik
gemaakt heb En dan moet ik
het zelf natuurlijk ook nog mooi
vinden Want dat is vaak zo
gek: dat mensen er soms iets
heel anders in zien dan ik zelf.
Dingen die ik voor me zelf heb
afgeschreven, blijken anderen
heel mooi te vinden En dingen
die ik mooi vind. daar begrijpen
anderen weer niks van. Mijn
man, die begrijpt het soms ook
helemaal niet."
En na een korte pauze nog
maals in de lach schietend:
„Kunstenaar, nee. Kunstema
ker Hooguit."
maar ondertussen wel galmend over
het rimpelloze wateroppervlak een stille
visser laat delen in zijn oprispingen.
Kees van Kooten als de vieze man
leest Carmiggelt onverbiddelijk de les
en dat doet hij al improviserend op
onnavolgbare wijze, zoals we dat van
hem gewend zijn
Door de sterke afwisseling blijft de
film steeds boeien en de verschillende
karakteristieken in Simon Carmiggelt's
werk krijgen daardoor relief. Ernst en
humor.
In „Vroeger kon je lachen", waarin
Carmiggelt zelf de verbindende tek
sten uitspreekt, wandelend door de
Amsterdamse binnenstad, of luiste
rend In de kroeg, wordt een geliefde
„stukjes-schrijver" op uitstekende
wijze in het zonnetje gezet. En dat
was ook de bedoeling.
na, een beroemde zangeres, staat op
het toppunt van haar carrière, met
triomf na triomf, totdat zij ontdekt dat ze
niets over haar zoon weet. Zij verliest
dan haar zekerheid, zij raakt in een cri
sis om de vraag wat haar rol als moeder
en haar rol als zangeres is. Wat is Joe's
geheim? In ,,La Luna" maken Caterina
en Joe een groot avontuur van hun
moeder-zoon-relatie. in een poging de
onontwarbare knoop los te maken
In het verloop ontmaskert Caterina haar
verborgen gezicht en toont zij Joe de
ontbrekende zijde van de driehoek En
de kennis stelt hem in staat de leemte te
vullen, die gedurende zovele jaren
heeft bestaan. Eindelijk kan hij volwas
sen worden.
Het camerawerk van Vittorio Sto-
raro is - zoals gezegd - voortreffe
lijk. De intrigerende sfeer, die het
verhaal uitademt, wordt door Storaro
op treffende wijze in beelden omge
zet, geleid door de meesterhand van
Bertolucci. „La Luna" is een film, die
zonder meer thuishoort in de „Dins-
dag-Movle-Cyclus" als een aangena
me reprise.
en
de van Kooten als de vieze man in Vroeger kon je lachen".
Hen
de
(Van de fllmredaktie)
„Best friends", deze week te zien
in het Grand Theater, Is een romanti
sche komedie met Burt Reynolds en
Goldie Hawn in de hoofdrollen en dat
is wellicht voor sommigen al een ex
tra aanbeveling om te gaan kijken.
Reynolds en Hawn spelen in deze
film van Norman Jewison twee scena
rioschrijvers in Hollywood, die al een
hele tijd samen optrekken, overigens al
kibbelend, ruzieënd. zelden in vredige
harmonie Desondanks kunnen ze het
uitstekend met elkaar vinden, maar als
ze besluiten om samen een huis te ko
pen vindt Burt, dat het tijd wordt om te
gaan trouwen. Maar Goldie is daar niet
van overtuigd en het duurt een film lang,
voordat enige harmonie is terugge
keerd „Best friends" is een ontspan
nende film, waarin zowel Burt Reynolds
als Goldie Hawn met zichtbaar plezier
acteren. Voor de liefhebbers van dit
genre een prima film voor een avondje
relaxen
door Bert Vos
„Vroeger kon je lachen", Ned. 1983
Samenstelling en regie Bert Haanstra
verhalen en teksten Simon Carmiggelt
produktie: Yvonne Vluggen; camera
Anton van Munster; montage: Rob Hak
hoff. muziek: Jurre Haanstra Met Ca
rolien van de Berg, Kees Brugge. Marti
ne Bijl, Rijk de Gooyer. Johnny Kraay
kamp. Kees van Kooten. Sacco van de
Made eva. Keuring: alle leeftijden
lengte 90 minuten; genre, hommage
aan Simon Carmiggelt. Theater: Euro
Cinema. Amersfoort.
Liefhebbers van de „Kronkels"
van Simon Carmiggelt komen nu ook
in Amersfoort aan hun trekken met
de nieuwste Bert Haanstra-fllm
„Vroeger kon je lachen", gebaseerd
op Carmiggelt's teksten en gebracht
door het puikje van het Nederlandse
toneel en Nederlandse film.
Haanstra heeft met deze film - in sa
menwerking met vrienden en bekenden
- een hommage willen brengen aan Si
mon Carmiggelt. die dit iaar zeventig
jaar is geworden. In die opzet is Haan
stra ruimschoots geslaagd, waarbij hij
niet alleen verschillende Kronkels op
nieuw in scène zette, maar ook werk
van anderen (zoals van Otto Jongerius)
gebruikte Daarnaast werd gebruik ge
maakt van Carmiggelt's teksten, die bij
voorbeeld Wim Sonneveld en Robert
Long voor eigen shows hebben ge
bruikt Kees van Kooten is de enige, die
als de inmiddels befaamde „vieze
man" al improviserend de meester met
eigen teksten in verlegenheid
brengt
Zonder nou direkt te stellen dat
„Vroeger kon je lachen" een hoogte
punt is in het Nederlandse filmen, is het
toch een geslaagde film geworden,
waarin verschillende, typische Haan
stra-trekjes te herkennen zijn. Niet alle
scènes hebben mij aangesproken,
maar het is altijd moeilijk om een zo'n
breed mogelijke keuze te doen uit zo'n
omvangrijk oeuvre als van Carmiggelt,
die naast de humor (gepikt van de straat
of uit de kroeg) ook een redelijke hoe
veelheid ernst in zijn Kronkels heeft ver
werkt. Ernst en humor wisselen elkaar
dan ook af en dét zal sommige liefheb
bers misschien iets teleurstellen.
Sterk is het optreden van Carolien
van den Berg als het meisje, dat haar
draai in het leven maar moeilijk kan vin
den en in al haar kwetsbaarheid haar
hele leven blootlegt in bijzijn van een ge
willige toehoorster. Prima werk ook van
Johnny Kraaykamp als de visser „die
de rust aan het water niet wil verstoren".
1
I
I
I
l
l
I
l
(Van de fllmredaktie)
AMERSFOORT - De film, die ko
mende dinsdag in het Grand Theater
draait in de „Dinsdag-Movle-Cyclus"
is beslist de moeite van zien waard.
Niet alleen door de schitterende foto
grafie onder regie van de befaamde
Italiaanse regisseur Bernardo Berto
lucci, maar zeker ook door het voor
treffelijke spel van Jill Clayburgh als
Caterina Silveri en Matthew Barry als
haar zoon Joe.
De maan is Joe's vroegste jeugdher
innering. De maan heeft twee gezich
ten, één zichtbaar, één verborgen
Joe's moeder Caterina heeft ook twee
gezichten. Wat is haar geheim? Het ou
de huis in Brooklyn Heights en de mira
ge van Manhattan aan de andere zijde
vande rivier zijn nu verre beelden Na
de dood van haar man is Caterina. sa
men met Joe. naar Italië gegaan, waar
ze zangles heeft gehad Joe heeft de
indruk, dat hij in een droom leeft Cateri- JHI Clayburgh in een scène uit „La Luna van Barnardo Bertolucci
aal -
sder
Hawn als Paula McCullen in
Best Friends
