I
„Het is afschuwelijk, als je niet meer weet, waar je vijf
minuten geleden je bril hebt neergelegd"
Dokter F. F. L. Vlak is de nieuwe geneesheer-direkteur van Lisidunahof
We zouden als maatschappij nog
neer kunnen doen voor
nmder-validen, gehandicapten, ouderen,
naar dan binnen onze gemeenschap"
We hebben een geweldige groep van
120 vrijwilligers, die zich inzetten"
DONDERDAG 3 NOVEMBER 1983
interview
Sindsenkele maanden iser
een nieuwe geneesheer
direkteur op Lisidunahof, het
Leusdense
psycho-geriatrisch
verpleeghuis.Het is de arts F.
F. L. Vlak, opvolger van de
heerP. J.Woortman.
De heer Vlak volgde zijn
opleiding als arts aan de
Rijksuniversiteit te Utrecht
van 1967 tot 1973. In 1974
volgde hij een specialisatie
tot huisarts. Gedurende acht
jaar werkte hij als huisarts in
Blaricum. Hij werkte daar
mee aan de bouw van een
gezondheidscentrum en de
vorming van een
samenwerkend team in de
M eerstelijnsgezondheidszorg,
huisartsen,
wijkverpleegkundigen,
ysiotherapeuten,
aatschappelijk werkenden.
Zeven jaar was hij
arnaast op part-time basis
irbonden als arts aan de
itichting Nieuwenoord in
iaarn, een
akzinnigeninrichting,
laardoor hij geïntrigeerd
door Anco Mali
raakte met name door de
relatie van de intramurale
gezondheidszorg tot de
maatschappij. Tijdens het
verdiepingsproces in dit
fenomeen kwam de
suggestie om mee te
solliciteren naar de funktie in
Leusden.
Anco Mali zocht dokter
Vlak op en informeerde onder
meer naar zijn opvatting ten
aanzien van het beleid op
Lisidunahof. Andere
onderwerpen van gesprek:
de problemen van
aanpassing aan het
hospitaalsysteem, de
oorzaken van dementie en de
vele jongeren, die werkzaam
zijn in de
bejaardenverzorging.
„Dat is één van de
achtergronden waarom ik
hier graag ben komen
werken, en wat ik ook gezien
heb in de zwakzinnigenzorg.
Met wat voor ongelooflijke
aandacht, inzet en geduld de
jonge mensen die hier
werken, omgaan met de
bejaarde mensen."
LEUSDEN - ..Hebt u zich
^specialiseert in de geria-
ko
„Nee. Ik heb wel door mijn
ova erk veel ervaring opgedaan
ok met dubbel gehandicap-
waaronder een behoor-
k aantal ouderen. Maar met
specifieke groep van psy-
0 geriatrische patiënten
id ik geen bijzondere erva-
ig."
Wat heeft dan de doorslag
>geven om U te kiezen. Ik
22 nk dat je heel speciale eigen
happen moet hebben, die
ic el fijn zijn afgestemd op de
dere mensen, die hier wo-
IZo'n vraag zou u eigenlijk aan
1 bestuur van de Stichting Ver
ghuizen Nederland moeten
irleggen. Ik kan daar wel een
|kje eigen commentaar op ge-
i. Ik denk dat je in een verpleeg-
of dat nu voor psycho-
liatrische of somatische patiën-
1 is met een hoge gemiddelde
plijd, de situatie hebt. dat er aan
me kant een groep bewoners is
f hoge leeftijd, verzorgd en be
rt door een groep mensen van
fniddeld zeer jonge leeftijd Om
rvoor een goed zorgsysteem te
Jèren is het van belang om aan
(ene kant vakmatig met een
nere groep goed overweg te
en aan de andere kant
misatorisch met beide groepen
flgoed uit de voeten te kunnen
>en te mogen veronderstellen.
|dat één van de achtergronden
weest, omdat het een funktie is
[deels medische invalshoeken
deels organisatorische ver-
woordelijkheid."
ed veld
Hoe zijn uw opvattingen ten
zien van het beleid op Lisiduna-
Sluit u aan bij dat van uw
ganger, of hebt u. ook al omdat
'el jonger bent. geheel andere
kbeelden
Ja. dat is natuurlijk een heel
•ilijke vraag. U vraagt naar een
1 hrppri nphipH nu IV Honl/ H->»
)D4
1 I3i
JE1
12
11.
12
C
3 11J
jm
a 11
van gezondheidsvoorziening De
verpleeghuiswereld is globaal ge
zien pas zo n jaar of vijftien oud.
Het is een ontwikkeling, die is
veroorzaakt door een stuk vergrij
zing van onze bevolking en daar
mee het steeds groter wordende
aantal hulpbehoevende oude men
sen en aan de andere kant de
verminderde zorgcapaciteit in de
maatschappij veroorzaakt, door al
lerlei sociale ontwikkelingen, ge
zinsstructuur. woon- leefkklimaat
etcetera Daarom is deze tak van
zorg noodzakelijk geworden. En
we zitter nu weer op een kruispunt
van ontwikkelingen omdat door de
financieel ekonomische toestand
deze tak van voorzieningen niet
meer zodanig verder zal kunnen
groeien als in de afgelopen periode
het geval is geweest
„Aan de andere kant zijn er
meerdere redenen waardoor ik van
mening ben. dat wij als maatschap
pij nog meer zouden kunnen doen
voor minder validen, gehandicap
ten. ouderen, maar dan binnen
onze gemeenschap. Onder die
meerdere redenen valt nu helaas
een economische reden, we kun
nen het niet meer betalen om het
door anderen te laten doen De
belangrijkste reden vind ik dat het
zelf zorgen voor onze minder be
deelde medemens of minder valide
familielid een menselijke plicht is.
die we moeten proberen met z'n
allen in het belang van die minder
bedeelde medemens zo lang mo
gelijk en zo goed mogelijk in die
maatschappij zelf uit te oefenen
..Maar dan dreigt het gevaar dat
mensen zonder familie, die hen kan
opvangen, tussen de wal en het
schip raken.
„Ik denk dat het streven „weer
terug naar de maatschappij", wat
kunnen we daarmee doen, zal be
tekenen dat het één van de belang
rijkste taken van het verpleegtehuis
zal zijn om de discussie met de
eerste lijns gezondheidszorg, de
familieleden en andere betrokke
nen in de maatschappij heel inten
sief aan te gaan om te zien wat de
mogelijkheden zijn om bejaarden,
gehandicapten zo lang mogelijk in
de thuissituatie en de eigen sociale
rnnfovl to li too Hlüwnn
langzaam toenemende demente
bejaarde, we ditzelfde wel moeten
proberen, maar dat dit toch best
wat gecompliceerder kan liggen,
omdat die voortschrijdende de
mentie langzaam maar zeker een
zorglast met zich meebrengt, die
ontzettend moeilijk in de maat
schappij kan worden opgevangen.
Maar voor een lichte vorm van
dementie moeten we echt gaan
proberen om die binnen de eerste
lijn en de sociale structuren te gaan
opvangen."
Rituelen
..Ik denk. dat juist het verstoren
van levensritmen en bijbehoorde
rituelen voor oudere mensen zeer
negatief kan werken op de voort
schrijdende dementie
„Dat ben ik helemaal met u eens.
Die lijn kunnen we dan doortrekken
in die zin dat we proberen voor die
mensen, die door welke omstan
digheden dan ook toch bij ons in het
verpleeghuis komen, zo goed mo
gelijk een gemeenschap te vor
men. die tegemoet komt aan deze
wensen en behoeften, en die de
kontakten met hun familie en leef-
en woonwereld zo intensief moge
lijk probeert te laten zijn. Hun hele
leefpatroon in het huis moet zo veel
mogelijk kunnen aansluiten op hun
eigen wensen en behoeften Dat
legt een heel zware taak op de
schouders van de mensen, die in
het huis zorgverantwoordelijkheid
dragen.
Dat is de tweede overtuiging, die
ik heb, dat we zullen moeten probe
ren zo veel mogelijk de gemeen
schap te betrekken bij het gebeu
ren in het verpleeghuis. Al weer om
twee redenen Die ene reden is om
zo veel mogelijk de bewoner in het
verpleeghuis in zijn normale ritme,
gewoonten en kontakten te hou
den. In de tweede plaats om de
gemeenschap zo veel mogelijk te
confronteren met de familieleden in
het verleeghuis om hen te helpen
het kontakt zo goed mogelijk te
onderhouden
Wanneer de bejaarde in kwes
tie gewoonten anders tot uitdruk
king gaat brengen kunnen de fami-
proberen te ooen Het is zo dat hier
in huis met vaste regelmaat een
bewonersbespreking wordt gehou
den. waarbij aan de ene kant be
trokken zijn de verzorgenden van
de afdeling, dus de ziekenverzor
genden. Daarnaast de andere dis
ciplines die betrokken zijn bij de
bewoner, dus de arts, fysiothera
peut. de medewerkster van de akti-
viteitenbegeleiding, de psycho
loog Om van hun kant te praten
over hoe het met de bewoners
gaat. wat voor problemen we on
dervinden. hoe we elkaar daarbij
kunnen helpen en steunen. Op de
bewonersbespreking zijn ook aan
wezig familieleden van de bewo
ners om van hun kant te horen hoe
het daar voor was. wat ze er nu van
vinden, wat ze voor suggesties
kunnen doen, en dat we aan hen
als verzorgers de vraag kunnen
stellen of we bepaalde dingen kun
nen of moeten gaan doen, of de
plaatsing van iemand goed is
Soms moet iemand van een afde
ling naar een andere afdeling wor
den overgeplaatst door toenamen
van een handicap en/of van de
verzorgingsbehoeftigheid Dan
vragen we de familie of ze daar in
mee kunnen gaan
..Ook lijkt het me belangrijk voor
het instandhouden van de eigen
identiteit van bewoners, dat zij zich
vertrouwd kunnen voelen m eigen
sociale kring, waarin ze zich altijd
hebben bewogen
„Ik denk dat wat u zegt waar is
Dat iemand die zestig, zeventig
jaar van zijn leven in een bepaalde
sociale context heeft geleefd, ge
woond. gewerkt ineens hier de
drempel over komt en ineens in een
totaal andere gemeenschap te
recht komt. en gedwongen is. want
zo ligt het nu eenmaal, om met
allerlei andere mensen om te gaan
waarmee hij of zij uit vrije wil anders
niet zou zijn omgegaan. Dat vraagt
best een hele hoop aanpassings
vermogen van de bewoner en is
een kolossaal probleem Dan kom
je helemaal op het probleem van de
hospitalisering. Mensen die zich
dan maar noodgedwongen moeten
aanpassen aan het hospitaalsys
teem of je nou wilt of niet. Het enige
wat een beetje een verzachtende
omstandigheid kan zijn is dat het zo
is dat naarmate de dementie toe
neemt de bewuste kennis en het
opnemen van de direkte omgeving
helaas afneemt Dat zou dan het
probleem doen verminderen.
Dat merken wij ook. Het moeilijk
ste is het voor die mensen die
vanuit lichte dementiestoornissen,
wij noemen ze de begeleidingsbe-
hoeftigen. omdat ze alleen begelei
ding behoeven en zelf verder vrij
zelfstandig kunnen funktioneren.
tergronden. Dat is des temeer een
reden om koste wat kost dit soort
stappen te proberen deze mensen
in hun eigen huissituatie te laten
Ook met het oog daarop is hier
sinds het begin van dit jaar een
dagbehandeling gestart, waarbij
het uitgangspunt is om de persoon
die licht demente stoornissen ver
toont zo lang mogelijk in zijn thuis
milieu te kunnen laten wonen en
leven, maar om aan de ene kant ter
behandeling van een beginnende
stoornis en aan de andere kant ter
ontlasting van dat thuismilieu ze
hier een paar keer per week op te
vangen in een dagbehandelings-
centrum.
Ook is het mogelijk voor pa
tiënten om op de dagbehande
ling te komen in afwachting van
plaatsing in het verpleegtehuis,
omdat er een groot tekort is aan
bedden in de psycho-
..Het is afschuwelijk, als je
niet meer weet waar je vijf
minuten geleden je bril hebt
neergelegd, en je moet dan een
uur gaan zoeken om 'm weer
terug te vinden. Terwijl je aan
de andere kant exact een ver
haal kunt vertellen hoe een
geweldige vakantie van vijf jaar
geleden in het buitenland zich
van dag tot dag heeft afge
speeld Dan ontstaat wat het
maatschappelijk probleem
wordt: de onrust van het niet
meer op regelmatige tijden
eten het omkeren van dag en
nacht, de hele nacht doorrom-
melen en overdag slapen, het
uit huis gaan, over straat dwa
len en niet meer weten waar
naar toe of hoe terug naar huis
Dan komen de grote problemen
voor de omgeving om dat op te
ningen, die een dergelijk beeld
kunnen imiteren Het is dus zaak
deze mensen zo vroeg alshet kan
te ontdekken
Het streven is, dat elke bewoner,
die wordt aangemeld voor het ver
pleegtehuis zo veel mogelijk ges
creend is De screening gebeurt
voor deze regio in het psycho
geriatrisch observatiecentrum in
Zeist en in de psychiatrische inrich
ting Veldwijk Ermelo Iemand wordt
daar door de huisarts naar toege
stuurd Verblijft vier tot zes weken
in het screenmgscentrum Er wor
den daar allerlei medische onder
zoeken gedaan, en er wordt nader
vastgesteld om welke vorm of ernst
van dementie het gaat Dan wordt
er op grond van die bevindingen
naar een geschikte plaats in een
verpleegtehuis gezocht.
Iets ander ligt het met de groep,
die naar de dagbehandeling komt
Het eerste kontakt is met de huis
arts Vaak daarna met de Sociaal
Geriatrische Dienst in Amersfoort
Dan wordt er al geprobeerd een
beeld te krijgen van de achtergron
den van de aandoening. Dan ge
beurt de aanmelding bij het dagbe-
handelingscentrum, en dan is het
onze taak om alle tot dan toe
gedane medische zaken na te
speuren, en als wij dan menen dat
daaraan een aantal medische on
derzoeken ontbreekt voor een goe
de vaststelling, dan is het onze taak
om te zorgen dat die gebeuren
Joop Admiraal
..Zou het niet zo moeten zijn. dat
alle mensen die op Lisidunahof
werken Joop Admiraal konden zien
in zijn stuk ,.U bent mijn moeder
,.U zou mij een groot plezier
doen door in uw artikel te schrij
ven dat wij als hoogtepunt van
ons tienjarig bestaan Joop Ad
miraal hebben uitgenodigd voor
ons voltallig personeel en alle
vrijwilligers de voorstelling „U
bent mijn moederin De Korf te
geven. De dag daarna hadden we
een gezellige avond in De Korf
met een cabaret en een leuk
feest.''
..Ik denk wel es dat mensen die
veel hebben meegemaakt, oudere
mensen die hun levenspartner ver
liezen. een verdringingscomplex
ontwikkelen en m dementie vluch
ten.''
„Het is een bekend feit. dat
belangrijke levensgebeurtenissen
sterke invloed hebben enerzijds op
wijze van bestaan en dat de levens
geschiedenis anderzijds best een
relatie heeft met het optreden van
dementie Dat is een sociaal-
psychologische verklaring voor
een deel van de dementie Maar
aan de andere kant hebben medi
sche onderzoeken uitgewezen, dat
het toch niet altijd opgaat Maar bij
dementie, zoals bijna bij alle medi
sche beelden is het volkomen dui
delijk dat de psychosomatische in
valshoeken en de puur medische
samengaan Dat komt tot uitdruk
king in die gedichtenbundel „Mijn
eigen huis" van de verpleeghuis-
geriatrische verpleegtehuizen
Dat betekent dat we een grote
urgente wachtlijst hebben Om
daaraan toch iets van ontlasting
voor die mensen te kunnen
geven, is het mogeli|k om ze
vooruitlopend op hun plaatsing
in het tehuis alvast tijdelijk te
begeleiden in het dagbehande-
lingscentrum. Dat draait met
zeventien dagbehandelings-
plaatsen in totaal zodat we
afhankeli|k van twee. drie of vier
dagen in de week per patient
wekelijks aan achtendertig
mensen een opvang kunnen
bieden. Het behandelingsas-
pect staat duidelijk op de voor
grond om nog te proberen
stoornissen die optreden te la
ten behandelen door de ergo
therapeut, de bezigheidsthera
peut, de psycholoog, de fysio
therapeut om nog er uit te halen
wat er in zit Om te proberen de
restcapaciteit zo veel mogelijk
te benutten, het proces tot
staan te brengen of zelfs terug
te dringen, omdat het zo is dat
bij lichte dementie de mensen
vaak in sterke vereenzaming
komen, daar hun geheugen-
funktie het laat afweten en ze
allerlei recente indrukken niet
Wnnnon nnthruiHon 7o u/nrHon
vangen, en daar proberen we
dan iets aan te doen,''
Medische screening
.Bère Miesen. die als psycho
loog gewerkt heeft in geriatrische
inrichtingen, en er gedichten over
heeft geschreven heeft destijds
gezegd, dat medische screening
van bejaarden zou uitwijzen, dat
verscheidene van deze mensen
niet thuis horen in psycho
geriatrische verpleegtehuizen
„Als we praten over oorzaken
van dementie dan is de grootste
groep die waarbij de hersenen on
derhevig raken aan een afbraak
proces Wat teruggevoerd moet
worden voor zo ver we nu weten,
op een verouderingsproces, het
eindig zijn van gecompliceerde cel
en biochemische structuren. Dat is
het allergrootste gedeelte Precie
ze percentages kan ik niet geven
maar dat moet toch in de orde van
80 tot 90% liggen Die verhouding
kan nog versterkt worden door de
verslechtering van de bloedcircula
tie naar de hersenen toe Dan
komen we op het punt van de vaak
voorkomende hart- en vaatziekten,
waardoor de voeding naar de her
senen toe schade gaat ondervin
den Dat is dan een tweede factor,
die vaak parallel speelt
Maar daarnaast zijn er een aan
tal ziektebeelden, die dementie
symptomen kunnen geven, die ont-
artse Yvonne Kolk die daarin voor
al de psycho-sociale kanten be
licht."
Wegwerpartikel
Denkt u dat jonge mensen, die
die oudere demente mensen moe
ten verzorgen, die mensen niet als
wegwerpartikelen beschouwen
Volgt een wat verontwaardigd
zacht lachen „Dan zou u bijna hier
eens een paar dagen moeten ko
men kijken Dat is één van de
achtergronden waarom ik hier
graag ben komen werken, en wat ik
ook gezien heb in de zwakzinni
genzorg Met wat voor ongelofelij
ke aandacht, inzet en geduld de
jonge mensen die hier werken om
gaan met de bejaarde mensen Dat
het gewoon zo is. dat als je daar
voor dat niet in jezelf voelt en dat
wilt. dan ben je binnen drie weken
weer vertrokken Dan hou je dat
gewoon niet vol. Het is een zowel
lichamelijk als psychisch bijzonder
zwaar beroep
Ik denk dat het niet zo maar is
dat er in de verzorgende beroepen
de laatste jaren zo n geweldig aab-
od is van mensen, omdat dat veelal
jonge mensen zijn. die iets anders
willen dan de produktie-
consumptie-maatschappij Of het
zo n bijzondere categorie is bij aan
vang weet ik niet Zij hebben dat
ideaal voor ogen om te gaan doen
Als je in de introductieperiode van
ir»P u/ol/op on Hoorns Ho nnloiHinn
dan hou je het niet vol. Er is hier
geen mogelijkheid om kalmpjes
aan te doen Dat kan alleen door
werken vanuit betrokkenheid. Dan
zie je ook dat jonge mensen, ja,
andere jonge mensen worden
Dat facet van de oudere verzor
gende. dat u aanvoert, dat is ook
heel belangrijk De wat oudere
mens staat immer al wat nader tot
de bewoner hier in huis Maar in de
laatste tientallen jaren is de mid
denleeftijd. niet in de laatste plaats
door de zwaarte van het werk. hier
niet meer aanwezig. Ook omdat de
jongeren in grotc-n getale in het
arbeidsveld gekomen zijn We pro
beren vooral de wat oudere men
sen te betrekken in het zorgveld
door die groep vooral te willen
recruteren uit de vrijwilligers We
hebben hier een geweldige groep
van ongeveer 120 vrijwilligers, die
zich op allerlei manieren inzetten
om een bijdrage te leveren aan de
zorg Koffie schenken bij de gezelli
ge ochtenden voor de bewoners.
Mensen, die onze bewoners rijden
naar de kerk. die meegaan met
uitstapjes, op vakanties van onze
bewoners. Dat zijn vrijwilligers die
ons busje als chauffeur bemannen
als éen van de bewoners ergens
naar toe moet
De verpleging komt aan dat soort
dingen niet eens toe De vrijwilli-
gerssteun wordt gecoördineerd
door onze afdeling Aktiviteitenbe-
geleiding We denken dat deze in
de nabije toekomst nog verder zal
moeten worden uitgebreid, omdat
door de bezuinigingen onze vaste
mensen zullen worden ingekrom
pen."
Bezuinigingen
„Door de bezuinigingen bijvoor
beeld dit jaar is er door iedereen
3% prijscompensatie ingeleverd.
Daarvoor zijn teruggekomen drie
extra vrije dagen, waarvan wi| 70%
konden herbezetten Dat betekent
van elke drie dagen extra was er
één dag. die we niet konder herbe
zetten Dat op ongeveer 200 perso
neelsleden Dat betekent dat er
200 werkdagen in het huis zijn
komen te vervallen Dat is aanzien
lijk. en als het nu zo was dat wij
aktiviteiten of handelingen hadden
waarvan ik kon zeggen nou. dan
doen we ze maar niet. nee. het gros
van onze werkkracht zit in de direc
te zorg aan de bewoner Dus dat
gaat over wassen, verdrogen, bed
den opmaken, eten geven Dat zijn
handelingen waarop niet ingele
verd kan worden Als je daarop
inlevert gaat het onherroepelijk ten
koste van de kwaliteit van de zorg
Door nog een stapje harder te
lopen kunnen we dit net aan Maar
als de komende jaren vooal nog
verdere inkrimping van verplegend
personeel te zien zouden geven,
dan komen wij gewoon keihard
handen te kort, om een volgens ons
noodzakelijke zorg te kunnen ge
ven. En ik moet er niet aan denken,
dat het zo wordt dat wij bewoners
één keer per dag minder moeten
gaan verdrogen, omdat we er de
mensen niet voor hebben. Dus wij
wachten toch met grote bezorgd
heid deze ontwikkelingen af Hier in
huis doen we ons uiterste best om
het op te vangen In groter verband
zullen wij koste wat het kost probe
ren duidelijk te maken, dat wij in
deze sector weinig speelruimte
hebben We hebben te maken met
mensen, die zelf nauwelijks vaak
iets meer kunnen, die volledig aan
onze zorg zijn overgeleverd, en dat
wij vinden dat mensen recht heb
ben op een basale zorg. waarop wij
niet willen afdingen Gelukkig heeft
ook de overheid wel enig begrip
voor de situatie
Tenslotte wil de heer Vlak
nog benadrukken, dat hij in
de toekomst zo veel mogelijk
de gemeenschap wil betrek
ken in het gebeuren in het
verpleeghuis, en omgekeerd.
Hij wil kijken of gemeen
schap en verpleeghuis elkaar
wederzijds kunnen helpen.
Of de gemeenschap meer de
noodzaak kan gaan inzien
van vrijwilligershulp en ande
re ondersteuningsvormen.
En dat aan de andere kant
gezocht wordt naar wegen
om de gemeenschap, de eer
stelijnsgezondheidszorg te
helpen om zo veel mogelijk
oudere mensen in hun thuis
situatie te laten blijven en zo
goed mogelijk te verzorgen.
Huisartsen, verpleegkundi
gen. familieleden, die infor
matie willen, die praktische
dingen willen weten, kunnen
bij het verpleeghuis terecht,
dat adviezen kan geven, sug-
Het ver-
iow how
