I
„Het gaat niet puur om religie.
Minstens zo belangrijk is de
samenleving leefbaar te houden"
)ominee Jan Slomp en de ontmoeting met Moslims in Nederland
FOTO-KOPIE
FOTO-KOPIE
L
NODIG?
Leusder Krant
DONDERDAG 1 DECEMBER 1983
Leefbaar houden Middeleeuwen
- Wat is voor u het belangrijkste
van uw taak?
..Ik hoop dat ik kan bijdragen aan
het leefbaar houden van de samen
leving. Als er meer begrip is en als
er minder misverstanden en voor
oordelen zijn en er meer bereidheid
is tot acceptatie van elkaar, krijgen
allerlei ultra-rechtse groepjes die in
Nederland de kop opsteken wat
minder kans. Ik zie het echt niet
alleen in de zin van het gaat puur
om religie. Ik vind het minstens zo
belangrijk, zo niet het allerbelang
rijkste. dat we in Nederland een
leefbare samenleving houden,
waarin mensen niet gediscrimi
neerd worden, zichzelf kunnen zijn,
ze over en weer geaccepteerd
worden, waar men zich voor elkaar
interesseert. Dat gaat van beide
kanten uit. Ik weet van een wijk in
Rotterdam, waar een moskee
kwam, en waar men een paar
weken lang avonden heeft georga
niseerd in de moskee Wat heel
bijzonder is voor Marokkanen,
waar ze nooit een met-moslim de
moskee binnen laten. Voor de
buurt heeft men het taboe doorbro
ken door de moskee open te stellen
om kennis te maken met elkaar en
uit te leggen wat men in de moskee
doet Ik heb het ook op andere
plaatsen meegemaakt Vaak heeft
men over en weer nog wel wat
drempelvrees. Moslims ook, wan
neer ze van een andere kerk in de
buurt een uitnodiging krijgen voor
iets dergelijks. Altijd nog een beetje
bang: gaat die kerk ons niet bepre
ken? Maar als geleidelijk aan toch
een vertrouwen gaat ontstaan kan
dat een bijdrage leveren aan het
geestelijk gezond houden van een
gemeenschap Leusden heeft daar
met zo veel mee te maken. Oude
wijken in grote steden des te meer.
Onbekend maakt onbemind. Ik
merk dus ook, dat het de mensen
heel wezenlijk raakt. Als ik in een
oude wijk in Rotterdam of Den
Haag een spreekbeurt heb kan ik er
zeker van zijn dat, als het over dit
soort dingen gaat, de kerkzaal vol
zit, en dat ik met op de afgesproken
tijd, kwart over tien naar huis kan.
maar dat sommige mensen om half
twaalf nog met je in discussie zijn
omdat allerlei vragen ze zo hoog
zitten. Mensen worden op hun ei
gen christen-zijn teruggeworpen
Zien ook vaak niet de mogelijkheid
om gemeenschap met elkaar te
hebben omdat er een taalbarrière
is. Gelukkig zijn op zulke samen
komsten vaak mensen van beide
geloven aanwezig. Ik denk aan een
serie die we gehad hebben in Den
Haag, waar heel wat moslims kwa
men opdraven Ik denk aan een
serie in Utrecht waar niet veel maar j
toch behoorlijk wat moslims be
langstelling hebben getoond Dat
werkt dóór in de gemeenschap Het i
is belangrijk dat men elkaar in de j
koffiepauze ook ontmoet, en dat i
men dan ook zegt: dat moeten we j
nog es herhalen!"
- In onze samenleving staat de
kerk niet meer centraal. De gehele
samenleving van de moslims is
doordrongen van hun religie
..Dat hebben wij gehad in de
middeleeuwen. Het secularisatie
proces kom je natuurlijk ook im
sommige moslimlanden wel tegen
Dat is nogal geforceerd gebeurd
onder het beheer van Ataturk na
1924 toen het kalifaat werd afge
schaft na de stichting van de Turk
se seculiere staat. Ook bij ons is het
een vrij laat fenomeen dat men zo
de religie in zijn dimensie (ook de
controle, maar dat is een goede
zaak) heeft teruggedrongen De
moslims bij ons komen uit culturen
waar dat sterk het geval is. In
gebieden die gekoloniseerd zijn is
er ook iets van meegekomen. De
Surinaamse moslims hebben daar
meer een tik van meegekregen dan
de Marokkanen en de Turken. Het
hangt, ook een beetje samen met
wat wij folklore zouden noemen:
dat is bij hen levend volksgeloof.
Dat ervaren zij wel als een
gemis. Maar het is natuurlijk niet
zo, dat de maatschappij hier in
zijn totaliteit een stukje Islamcul
tuur kan gaan vormen. Als de
moslims zich gaan afsluiten, een
eigen ghetto gaan vormen, kan
het zijn dat voor hun besef er
gens een klein Turkije ontstaat in
een wijk van Rotterdam of een
klein Marokko in een wijk van
Amsterdam, maar dat is dan ei
genlijk een falen geweest van
hun opname, met behoud van
eigen identiteit zeggen ze dan
altijd in de rapporten van de
regering, in de samenleving. Een
eigen plekje heeft men nodig om
zichzelf te zijn, maar niet een
helemaal geïsoleerd plekje. Dan
probeert men zo veel mogelijk in
praktijk te brengen wat men van
thuis heeft meegekregen. Er
wordt soms ook van dingen een
punt gemaakt, waarvan men
thuis niet een punt zal maken.
Dus bijvoorbeeld: in sommige
kringen moeten de vrouwen met
een doekje om lopen en een
lange broek onder hun jurk. De
mannen moeten toch ergens aan
kunnen zien, dat ze moslim zijn!
Terwijl datzelfde gebruik in het
eigen dorp in Turkije al geleide
lijk aan uitgesleten is!"
Rozendaallaan 9
Leusden-C.
USDEN - Drs. Jan Slomp is
Is 1977 predikant in algeme-
lienst van de Gereformeerde
;en voor de voorlichting van
lieden met het oog op de
moeting met de moslims in
erland. Daarvoor werkte hij
ien jaar in missionaire dienst
et Christian Study Centre in
alpindi (Pakistan). Het doel
dit studiecentrum was twee-
de kerk helpen te leven in
moslims land, en lijnen van
act leggen naar de moslims
met name naar dë moslimse
llgentsia. Het was een oecu-
nsch instituut. De uitdaging
de Islam is voor rooms-
olieken en protestanten
itisch gelijk. De punten waar
nu al veertien eeuwen om
in het gesprek met de Islam
immers: de betrouwbaar
van de bijbel den de vraag
God zich geopenbaard
t: is Jezus Christus slechts
irofeet of is Jezus Christus
de vlees geworden liefde
eti urn 1976 stelde de synode der
üg formeerde kerk drs. Slomp
teit Dri voorlichting te geven over
'tmoeting met moslims in Ne-
)C nd Er was toen al een katho-
pater Backx die daar mee
was, en met wie de heer
pcontact opnam. Het was ook
•ogste tijd, want in Midden- en
1 Europa wonen door arbeids-
tie tegenwoordig 5 tot 6 mil-
mensen die afkomstig zijn uit
'tische landen. In 1980 be-
I hun aantal in Nederland:
J K)0. Toch heeft de in 1964
.mde Churches Committee on
ut Workers, een overkoepe-
orgaan, waarin zeventien
•Europese kerken samenwer-
Pas in januari 1980 besloten
"erkgroep te vormen met de
'it zich met de theologische
bezig te houden die voort-
sn uit de aanwezigheid van
grote getallen buitenlandse werk
nemers. Drs Slomp is één van de
leden van de werkgroep, die nauw
samenwerkt met de islam-
commissie van de Konferentie van
Europese Kerken, waarvan hij se
cretaris is Zo juist verscheen een
boekje bij Ten Have in Baarn onder
zijn redactie Christenen en mos
lims in gesprek, een handreiking"
- Hoe staat het in Nederland met
de ruimte die christenen bieden
aan gelovigen van andere wereld
godsdiensten. in dit geval aan de
moslims?
,,lk zou het niet willen beperken
tot christenen die ruimte bieden.
We leven officieel in een staat waar
kerk en staat, godsdienst en poli
tiek wat uit elkaar gehouden wor
den. Dus het ruimte bieden als
zodanig is een zaak van de staat,
die er voor moet zorgen dat ieder
een, ongeacht zijn opvattingen,
binnen de normen die de wet voor
schrijft de ruimte krijgt om zijn eigen
geloof te belijden en te praktiseren
Die ruimte wordt gegeven aan
moslims in Nederland. Er zijn op
het ogenblik tegen de 200 mos
keeën in Nederland.
Dat kan betekenen, dat christe
nen ruimte geven Dat heeft het
vooral de eerste tijd betekend. Tus
sen 1973 en 1983 zijn er ruim 170
moskeeën tot stand gekomen (de
ze telling dateert van december
1982). In de eerste tijd hebben
moslims nog wel eens aangeklopt
bij kerken om tijdens feestdagen
van de moslims, het grote feest na
de vastenmaand en het offerfeest
van Abraham, kerkruimte te mogen
gebruiken Dat is in 1968 bijvoor
beeld al in Deventer gebeurd, en in
Rotterdam, Utrecht, Nieuwe Zijds
kapel in Amsterdam Dat heeft wel
discussie gegeven Sommigen
hebben gezegd de Islam is altijd
de rivaal geweest van het Christen
dom, moeten we de moslims nu ze
hier zijn gastvrijheid bieden in onze
- De ontmoeting tussen Moslims en Christenen fraai in beeld gebracht Ds Slomp in gesprek in de moskee te Soest Foto: Audiovisie Ben Kool
gebouwen? Het is ook wel eens een
keer afgeknapt, maar mij zijn vele
gevallen bekend waar het wel luk
te. Dat ging dan altijd om kerkge
bouwen waar de stoelen uit kon
den. Met vaste banken hadden ze
er niets aan.
Het ging ook om ruimten naast
de kerk, zalen. Daar had men
meestal de minste moeite mee
Met de ruimte binnen de kerk, waar
de kansel en de avondmaals- of
eucharistietafel staan, daar had
men veel meer moeite mee. En de
moslims hadden er ook veel moeite
mee.
In één van de grote steden had
men een kerkruimte afgestaan
voor vrijdags gebruik aan de mos
lims zo lang ze zelf geen moskee
hadden. Boven op het orgel zag
een nogal wat blote David Nou is in
de eerste plaats David een profeet
in de Islam, en dan was ie boven
dien nog bloot en mag men geen
beelden maken van profeten. Dus
werd gevraagd aan de koster of hij
voor de vrijdagsdiensten een laken
over deze David kon draperen
Maar die David zat nogal hoog, en
de man moest met een hoge brand
weerladder, die nogal zwiepte naar
boven, en was niet van plan zijn
leven voor de moslims te riskeren
Zodoende kwam daar niets van. De
moslims keken toen maar niet naar
boven!"
Perfekt
- De moslims zeggen God stuurde
vele malen godsdiensten naar de
aarde. Het laatst de Islam Omdat
die perfekt is. is het daar bij geble
ven.
,,Dat is inderdaad de opvatting
van de meeste moslims. De profeet
Mohammed wordt gezien als het
zegel der profetie Met andere
woorden, hij is de afsluiting, de
verzegeling, de bekroning. Ze wij
zen ook op de tekst in de Koran,
waarin staat Heden heb Ik (God)
voor u de godsdienst volmaakt
Dus de Islam is de beste en de
laatste godsdienst. Dat wil echter
niet zeggen dat de Islam als histo
risch fenomeen niet kan deforme
ren of degenereren, in verval kan
geraken.
Dat betekent dat God die Islam
dan niet helemaal aan zijn lot over
laat, maar, zo geloven moslims
dan stuurt hij een vernieuwer van
de religie. Men meent achteraf in
elke eeuw zo n vernieuwer te kun
nen aanwijzen, die zorgt dat de
Islam weer een wedergeboorte
doormaakt De Islam mag dan wel
claimen de beste en laatste gods
dienst te zijn, maar de praktijk valt
natuurlijk ook in de Islam soms erg
tegen. Men zet wel de Islam is de
meest tolerante godsdienst, maar
er zijn ook veel voorbeelden aan te
wijzen, dat de Islam niet zo tolerant
is opgetreden
- Het lijkt hoogmoedig van christe
nen om te stellen dat God zich
alleen met christenen zou bezig
houden Zij vormen immers een
minderheid.
„Het feit dat het christendom een
missionaire godsdienst is, denk ik,
al één antwoord op de vraagAls de
rest van de wereld je niet interes
seert. ga je natuurlijk ook niet via
missie, zending, werelddiakonaat
en ontwikkelingssamenwerking
proberen daar iets aan te doen Bij
één van de laatste gesprekken die
ik had met de voorzitter van de
Islamcommissie van de Europese
kerken, bisschop David Brown uit
Guildford, hij is kort daarna overle
den. kwam het gesprek daar óók
op, en toen zei hij „Ik vind het
blasfemisch om te denken dat God
zich alleen maar voor christenen
interesseert.'
Voor de mens zelf gaat getuigen
moet hij eens luisteren of hij God
niet voor de voeten loopt met zijn
getuigenis. Vóór het sprekend of
dienend getuigen komt het luiste
ren. Het luisteren is volgens mij ook
een getuigenis, waardoor je bereid
bent opmerkzaam te zijn voor Gods
bemoeienis met andere mensen in
de wereld, die op hun manier God
hebben horen spreken en zijn
woord hebben vastgelegd in heilige
boeken, en daaruit een levensleer
hebben afgeleid en daarin steun en
bemoediging hebben gevonden in
alle kritieke fasen van het leven
Soms kan dat heel erq liiken oo
wat er in het Christendom voor
komt Soms kan dat er ook heel erg
van af wijken. We zitten nu in het
Lutherjaar Luther legde grote na
druk op de genade van God, waar
de mens door geloof alleen deel
aan heeft. Zulke scholen waarin
Gods genade wordt gepredikt als
de enige manier waardoor een
mens tot zijn recht komt, waardoor
hij bij God in de gratie komt. kom je
ook bij bepaalde vormen van Hin
doeïsme tegen Er zijn ook bepaal
de vormen van moslimse mystiek,
die alles op de kaart van de godde
lijke liefde en barmhartigheid zet
ten en niets op die van de mens."
Raakvlakken
- Op welke vlakken kunnen de
beide godsdiensten elkaar vinden
„Ik denk dat de Islam binnen de
Nederlandse, en in bredere zin
binnen de Europese gemeen
schap, de Godsvraag weer op een
eigen en op een nieuwe manier aan
de orde heeft gesteld. Nu er op de
Nederlandse scholen 80 000 kin
deren zitten van vreemde her
komst, waarvan er toch 60 a 70%
van moslim-origine is, betekent dat
er zowel op de openbare als op de
christelijke scholen wordt nage
dacht over het geloof van de mos
lims. Met name in concentratiege
bieden.
Het tweede aspect is dat als de
buitenlandse kinderen op de
christelijke scholen zitten (van de
10 zitten er 5 op de openbare, 3 op
de rooms-katholieke, 2 op de pro
testants christelijke) hun aanwezig
heid bepaalde religieuze vragen
oproept. De moslims zeggen in
dezelfde God te geloven als de
joden en de christenen. Dat zet een
proces in werking van wederzijds
elkaar bevragen.
De moslims zeggen: Wij willen
een leefwijze, die in overeenstem
ming is met Gods wil. Een christen
zal. als het goed is. hetzelfde uit
gangspunt hebben, zowel voor zijn
privé- als voor het gemeenschaps
leven Zijn er gemeenschappelijke
punten, is daar niet alleen een
raakvlak, maar zou het kunnen zijn,
dat moslims en christenen het over
wat God van ons wil met elkaar
eens kunnen zijn? Eén ding was
bijvoorbeeld duidelijk bij de voorbe
reidingen van de conferentie van
de Wereldraad van Kerken in Van
couver in augustus van dit jaar, dat
eerbied voor het door God gescha
pen leven, de natuur, de rechten
van de mens duidelijk gemeen
schappelijke punten waren."
Anco Mali zocht de predikant
op en sprak met hem onder meer
over de ruimte die de
Nederlandse christenen de
moslims willen bieden, de Islam
als perfekte goedsdienst, de
raakvlakken tussen
Christendom en Islam en
het eigen plekje dat men nodig
heeft om zichzelf te zijn. „Er
wordt soms ook van dingen een
punt gemaakt, waarvan men
thuis niet een punt zal maken.
Dus bijvoorbeeld: in sommige
kringen moeten de vrouwen met
een doekje om lopen en een
lange broek onder hun jurk. De
mannen moeten toch ergens aan
kunnen zien, dat ze moslim zijn!
Terwijl datzelfde gebruik in het
eigen dorp in Turkije al
geleidelijk aan uitgesleten is."
door Anco Mali
met moslims. Hij doet dat sedert
juni 1976, toen hij door de
synode der Gereformeerde kerk
speciaal hiervoor werd
aangesteld.
Een unieke functie, waarvan
de belangrijkheid wellicht met
een paar cijfers is aan te geven.
In West-en Midden-Europa
wonen momenteel zo n zes
miljoen mensen, die afkomstig
zijn uit islamitische landen. In
Nederland bedraagt hun aantal
omen nabij300.000.
)s Jan Slomp
■4 'redikant in algemene dienst
de Gereformeerde kerken in
erland om voorlichting te
en over de ontmoeting met
ilims in onze samenleving".
lekst staat afgedrukt op het
tekaartje van de Leusdenaar
Jan Slomp. Vanuit het
eformeerd Dienstencentrum
de Burg. De Beaufortweg
l ktdrs. Slomp aan de
rlichting over de ontmoeting
i
