„I
S€
k
iri
ne
Lev
jem vred
is omdat
.es;
ze
bewegingen a!
politiek belan
1st
gri
iet II
jk zi;
CV
jn"
Welkom bij de VVD
Voor het aantal Russische
SS-20's is geen defensieve
behoefte aanwezig'
Vrede is de som van gerechtigheid,
vrijheid en veiligheid"
De Sovjet-Unie
zal haar wapen-
koers niet
drastisch wijzigen"
Prof. dr. ir. Joris Voorhoeve, VVD-Kamerlid, voor lezing naar Leusden
DONDERDAG 16 FEBRUARI 1984
interview
I
Komende maandag houdt prof. dr. ir. Joris J. C.
Voorhoeve, Tweede-Kamerlid voor de VVD, een lezing in
Leusden over vredespolitiek. Hij doet dat op uitnodiging
van de plaatselijke afdeling van de partij die voor
vrijheid en democratie is. De lezing van Voorhoeve
wordt gehouden in 't Ros Beyaart en begint om acht uur.
Het liberale Tweede-Kamerlid is gespecialiseerd in het
onderwerp vredespolitiek. Hij is bijzonder hoogleraar
internationale betrekkingen aan de
Landbouwhogeschool in Wageningen en een van de
oprichters van de Stichting Vredes Politiek, een nieuwe
loot aan de stam van de Nederlandse vredesbeweging,
zoals de stichting zichzelf aanprijst.
Een journalist vulde de afkorting van de stichting SVP
eens in als: Stichting Voorhoeve Promotion, omdat de
ambitieuze prof. Joris Voorhoeve (38) zich via de SVP in
de picture kon spelen. Velen zien in hem een
toekomstige minister van Buitenlanse Zaken of van
Defensie. Verslaggever Caspar van Loo sprak in
Wageningen, aan de vooravond van de lezing, met prof.
Voorhoeve. Een warming-up.
WAGENINGEN - „Dat van
die Stichting Voorhoeve Pro
motion was aardig gevon
den. Daar heb ik wel om moe
ten lachen. Maar mijn promo-
tionaktiviteiten regel ik op
een andere manier. Ik speel
nu een minimale rol in de
stichting. Ik ben nog lid van
het algemeen bestuur, maar
door tijdgebrek moet ik de
meeste vergaderingen mis
sen. Ruud Nijhof is mij zo'n
anderhalf jaar geleden als
voorzitter opgevolgd en tot
op heden heb ik nog niet
gehoord dat er van een Stich
ting Nijhof Promotion sprake
is."
Joris Voorhoeve spreekt duide
lijk en formuleert weloverwogen
Het interview vindt plaats op het
moment dat net het overlijden van
de Russische president en partijlei
der Andropov wereldkundig is ge
maakt Andropov had als staats
hoofd van een wereldmacht onlos
makelijk veel te maken met vredes
politiek en genoot zodoende de
aandacht van mensen als Voor
hoeve Nog voordat de landelijke
pers hem om commentaar op het
overlijden van de president heeft
j)
door Caspar van Loo
andersdenkende vredesbewegin
gen of -platformen niet als serieus
beschouwt. Is dat correct?
Voorhoeve antwoordt: ,,U be
doelt dat ik de vredesbewegingen
die voor eenzijdige ontwapening
pleiten, niet serieus neem. Ik neem
die bewegingen wel serieus omdat
ze politiek belangrijk zijn en een
grote aanhang hebben Maar dat
betekent niet dat ik het in alle
opzichten met hen eens ben. Zelf
ben ik lid van het Interkerkelijk
Comité voor Tweezijdige Ontwape
ning en van de Stichting Vredes
Politiek. Dat zijn vredesbewegin
gen die zaken veelzijdiger en even
wichtiger beschouwen dan bij voor
beeld het IKV."
U neemt dus de andersdenkende
vredesbewegingen wel serieus
maar bent het niet met ze eens?
Voorhoeve: ,,Laat ik het zo zeg
gen: ik ben het op een aantal
punten met het IKV oneens en op
een aantal punten eens. Ik heb veel
met IKV'ers gedebatteerd en dan
blijkt mij dat punten van overeen
komst zijn: de zorg om de gevolgen
van de kernwapens als die ooit
zouden worden gebruikt en de zorg
om de toeneming van de kernbe
wapening in de wereld Maar er is
ook een aantal verschillen Het IKV
Prof. dr ir Joris Voorhoeve:
Nico Naeff)
Het gaat erom te voorkomen dat er kernwapens op ons worden gegooid (foto
J
gevraagd, zegt Joris Voorhoeve
..Over de opvolging van Andropov
kan ik nu niets zeggen. Ik denk dat
iedere Sovjetoloog op dit moment
in het duister tast Ik vermoed dat
maarschalk Oestinov de zaken zo
lang waarneemt en intussen de
opvolging wordt voorbereid. (In
middels is Tsjernenko aangewe
zen als partijleider, CvL.) De Rus
sen zullen op dezelfde lijn blijven
zitten. Er vinden niet zulke grote
veranderingen in de leiding van de
Sovjet-Unie plaats. Het is een kol-
lektief leiderschap en de persoon
lijkheid van degene die aan het roer
staat heeft niet zulke grote invloed
op de tendenties van het bestel."
Voorhoeve wijst op de vrijwel onge
wijzigde koers van de Russen
sinds het overlijden van Brezjnjev
en zegt dat Andropov maatregelen
heeft genomen op het terrein van
de economische discipline.
Eenzijdig
Uit een publikatie van uw hand in
Voor Vrede en Vrijheid", een uit
gave van de SVPblijkt dat u de
bepleit dat het Westen de kernbe
wapening vermindert los van de
afspraken daarover met de Sovjet-
Unie, omdat zoiets een goede
voorbeeldwerking heeft op de Rus
sen. Ik vind die goede voorbeeld
werking onbewezen, dat er erg veel
voorbeelden zijn van het tegendeel
waarbij op een vermindering aan
de ene kant wordt gereageerd door
een verhoging aan de andere kant,
en dat de politiek van het IKV grote
risico's inhoudt. Het IKV pleit voor
eenzijdige ontwapening, als het
kan tweezijdig, maar omdat zoiets
niet blijkt te lukken zegt het: eenzij
dige stappen. Ik leg mijn prioriteiten
ergens anders. De hoogste priori
teit heeft oorlogsvoorkoming in bre
de zin. Alles wat de kans op ge-
welddadigde conflicten in Europa
in de toekomst kan vergroten, moet
worden nagelaten En alles wat die
kans kan verkleinen moet worden
gedaan, dat is een accentverschil
dat niet onbelangrijk is in de conse
quenties: oorlogsvoorkoming in
vergelijking met vermindering van
kernwapens, desnoods eenzijdig.
Maar nu praat ik over algemeenhe
den In de praktijk is het allemaal
wat ingewikkeld. In de praktijk is de
tegenstelling tussen eenzijdige en
tweezijdige ontwapening wat te
simpel. Wat je namelijk ziet is dat
op een aantal punten de westelijke
kernbewapening aan het vermin
deren is. Wel verandert de samen
stelling van het arsenaal. Er is een
populair beeld van een wapenspi
raal. waarbij wordt gesuggereerd,
met name door het IKV. dat aan
westelijke zijde wapens op wapens
worden gestapeld Als je dat beeld
tegen het licht van de feitelijke
ontwikkelingen houdt, blijkt dat
toch niet juist te zijn. Ten eerste zie
je dat in het aantal Europese kern
wapens flink het mes wordt gezet
In 1980 en 1981 zijn duizend kern
koppen uit West-Europa wegge
haald In november 1983 is beslo
ten er nog eens veertienhonderd
weg te halen in de komende vijf
jaren Daarenboven zal er voor
ieder nieuw kernwapen dat wordt
geïntroduceerd, dus een Pershing-
of een kruisraket, een oudere kern
kop worden opgeruimd, maximaal
572. Als je dit totaal beschouwt
1
betekent dat een netto
vermindering van het aantal kern
koppen van 2400 stuks."
Onafhankelijk
Joris Voorhoeve wijst vervol
gens op dezelfde ontwikkelin
gen in de Verenigde Staten.
Sinds 1967 hebben de Amerika
nen volgens hem flink gesnoeid
in hun bewapening, zodat totale
explosieve kracht van kernarse
naal nu een kwart is van wat het
toen was. Tenminste, dat meldt
de Amerikaanse regering en
Voorhoeve heeft dat gegeven
nog niet kunnen toetsen bij een
onafhankelijke bron. Hij gebruikt
het liefst informatie van een we
tenschappelijk instituut, dat zich
met de strategische verhoudin
gen bezighoudt. Dat is het Insti
tute for Strategie Studies in Lon
den waarvan de betrouwbaar
heid van zijn gegevens niet
wordt aangevochten, noch door
links noch door rechts.
Voorhoeve: ,,lk neem aan dat die
Amerikaanse informatie over de
vermindering van het aantal kern
koppen juist is. omdat de VS an
ders snel bij het Engelse instituut
door de mand zou vallen. De ver
mindering is trouwens de ene kant
van het beeld. De andere kant is,
dat de precisie van de huidige
kernwapens is toegenomen.
In het Oosten doet zich een
andere ontwikkeling voor. De
Sovjet-Unie lag in de jaren vijftig
achter op de Verenigde Staten wat
haar kernmacht betreft, maar lag
aanmerkelijk voor in het aantal
conventionele wapens. In de jaren
zestig en zeventig hebben de Rus
sen die conventionele sterkte uit
gebreid. Het overwicht op West-
Europa is nog steeds aanmerkelijk,
maar ze hebben het kernoverwicht
van de VS ingehaald en zijn er op
bepaalde punten zelfs superieur
aan geworden De consequenties
daarvan voor Europa zijn nogal
onrustbarend. De belangrijkste
consequentie is dat een groot aan
tal nieuwe kernkoppen gericht is op
West-Europa en niet op de Ver
enigde Staten Dat is begonnen in
1976,1977 met het stationeren van
de SS-20-raketten Men dacht
eerst dat die de oudere raketten
vervingen die op Europa waren
gericht, en kritische vragen van de
kant van Europa aan het adres van
de Amerikanen over de gevolgen,
werden soepel weggewuifd Op
zich werden er wel oudere raketten
vervangen door de SS-20 maar
die aantallen zijn explosief ge
groeid. Er staan nu 378 SS-20-
raketten in het Oosten en om het
aantal op West-Europa gerichte
kernkoppen te krijgen moet dat
aantal worden vermenigvuldigd
met zes en de uitkomst vervolgens
verminderd met dertig procent.
Waarom? Omdat iedere SS-20 drie
kernkoppen heeft die afzonderlijk
op de doelen in West-Europa wor
den gericht, en dertig procent van
de SS-20-projektielen richting Azie
staat. Een belangrijk feit overigens
dat wij vergeten is dat iedere SS-20
één herlaadraket heeft.
Voor het gegroeid aantal Russi
sche kernraketten is geen defen
sieve behoefte in de Sovjet-Unie te
bedenken. Enige tientallen SS-20's
zouden verklaarbaar zijn. Frankrijk
heeft achttien middellange-
afstandsraketten die weliswaar
een minder bereik hebben dan de
SS-20's, maar in dezelfde catego
rie vallen Engeland heeft geen
raketten die op de SS-20 lijken De
Britten hebben wel kernwapens in
onderzeeérs, die een heel andere
betekenis hebben voor de veilig
heid van Europa. De Engelsen
hebben inmiddels wel 16 kruisra
ketten gekregen. West-Duitsland
krijgt de beschikking over
Pershing-2-raketten die een min
der bereik hebben dan de SS-20's
en maar één kernkop bezitten."
Wat heet maar één kernkop"?
Voorhoeve: „Het blijven afschu
welijke wapens, zonder meer."
Modernisering
Vervolgens begint professor
weid. Men kan vrede ook veel
hoopvoller definiëren vrede maxi
maal is een combinatie van een
maatschappij zonder geweld en
zonder dreiging van geweld, met
rechtvaardige verhoudingen en
waar ook optimale ontplooiings
kansen voor allerlei groeperingen
zijn. Dus de som van gerechtig
heid, vrijheid en veiligheid Daarop
moet natuurlijk het streven zijn
gericht."
Voorhoeve zegt dat er een schei
ding van wegen is bij de vraag hoe
die maximale vrede moet worden
bereikt zonder al te grote risico's te
lopen Volgens hem is het een
dilemma dat in ieder tijdperk de
politiek heeft overheerst en dat nu
in een tijd met massavernietigings
wapens beklemmender is dan ooit
te voren. De liberaal vindt het niet
alleen van toepassing op de con
ventionele en kernwapens, maar
op de chemische vernietigingswa
pens die naar zijn smaak sterk
worden onderschat ,,Die zijn veel
gevaarlijker en bruikbaarder dan
men denkt. Chemische wapens
zijn de laatste jaren toegepast in
een aantal landen waarbij zeker
tienduizend mensen zijn gedood,"
aldus Voorhoeve.
Komen we op de vraag om een
definitie te geven van vredespoli
tiek.
Voorhoeve begint. „Vredespoli
tiek houdt in: een buitenlands en
defensiebeleid te voeren dat de
kans op het uitbreken van een
J
Voorhoeve een verhandeling over
het zogenaamde moderniserings-
besluit van de NAVO, waardoor
West-Europa de komende jaren
opgezadeld wordt met de inmid
dels bekende 572 raketten: 464
kruisraketten verdeeld over vijf lan
den en 108 Pershings die in Duits
land worden opgesteld. Deze mo
dernisering voerde de NAVO in na
twee jaren van studeren op het
probleem van de SS-20's. Een en
ander volgde nadat de alliantie het
dubbelbesluit had genomen, dat
aan de ene kant de modernisering
betrof en aan de andere kant het
gaan onderhandelen met de
Sovjet-Unie over de vermindering
van kernwapens in de INF-
categorie, de Intermediair Nuclear
Forces. Die onderhandelingen be
gonnen in november 1981 en ein
digden onbevredigend twee jaren
later, waarna de NAVO vorig jaar
december met de modernisering
van de kernwapens begon.
Voorhoeve: „De vraag is nu of
we met de Sovjet-Unie een ver
drag kunnen sluiten waarbij
enerzijds de modernisering in
het Westen beperkt blijft en an
derzijds de Sovjet-Unie flink het
mes zet in de SS-20-bedreiging
voor West-Europa. Een tussen-
akkoord dus. Ik denk dat de
Russen daarover weer gaan on
derhandelen, omdat door de
NAVO-modernisering er geen
concreet belang voor ze is geko
men om afspraken te maken.
Want het is natuurlijk niet in het
belang van de Sovjet-Unie dat de
NAVO die 572 raketten gaat sta
tioneren. Op welke termijn het
Oosten tot onderhandelingen
bereid is, is moeilijk te voorspel
len. Niet alleen het overlijden van
Andropov en de krises daarvoor
in de Sovjet-leiding, maar ook
een aantal andere verschijnse
len in dat land, maken dat betrek
kelijk onvoorspelbaar. Ik denk
dat het nog vier a vijf maanden
duurt eer bekend is of en met
welk doel de Russen in de onder
handelingen met het Westen te
rugkeren."
Vrede
Kunt u een definitie van vrede
geven?
„Voorhoeve: „Ja, vrede is mini
maal de afwezigheid van geweld,
of beter gezegd van oorlog en dat is
dus gewapende vrede Dit is het
soort vrede dat het meest voorkomt
in de wereld, dus vrede met op de
achtergrond de dreiging van ge-
oorlog zo gering mogelijk maakt.
Daarbij moet aandacht worden ge
schonken aan de ontwikkeling van
het volkenrecht, aan het bevorde
ren van internationaal evenwicht
en aan het bestrijden van sterke
internationale tegenstellingen die
oorlogsbevorderend zouden kun
nen zijn. Aan dit totale bestel moet
gewerkt worden, omdat niemand
belang heeft bij massavernietiging.
Vredespolitiek in ruimere zin
betekent een bijdrage leveren
aan rechtvaardiger structuren in
de wereld, bestrijding van syste
matische vervolging, verdruk
king en wereldarmoede. Daarbij
komt dan de ontwikkeling van
het volkenrecht. Want je kunt
natuurlijk het geweld in het inter
nationale bestel niet tegengaan
als de basisregels van het vol
kenrecht, zoals de regel dat men
andere landen niet door geweld
aan zich onderwerpt, niet wor
den nageleefd."
In uw vredespolitiek noemt u zes
belangrijke elementen: een stabiel
machtsevenwicht, bondgenoot
schappelijke afschrikking, interna
tionale rechtsorde, communicatie
en vertrouwen, respekt voor de
rechten en noden van de mens en
wederzijdse wapenbeheersing.
Dan zeg ik: de meeste zijn in
potentie erg juist, maar praktisch
onuitvoerbaar of onhaalbaar
Voorhoeve: „Tja, althans niet op
korte termijn. Kijk, iemand die zegt
dat in Afrika snel de mensenrech
ten moeten worden gerespecteerd
heeft heel wat te doen."
Neem het elementstabiel m,
sevenwicht" Dat zal er nooit
zijn omdat er steeds toestai
zijn, zoals nu in het Midden-Oq
die zo'n machtsevenwicht dani
de proef stellen.
Voorhoeve zegt: „Er is niet
stabiel' machtsevenwicht. Er
staat grofweg een evenwichi
sen het Warschau-Pact en de
VO, in militaire zin Maar de wi
zit natuurlijk vol met allerlei re
waar van alles gebeurt door
nenlandse en buitenlandse ex
ken Dat evenwicht tussen Oo
West is nooit stabiel in de zm
het statisch is: er vinden sti
veranderingen in plaats Hel
er dus uiteindelijk om te voorko
periodes te betreden van
onevenwichtigheid
Plezier
Even iets anders. U bent nog
en heeft inmiddels een aa
staat van dienst opgebouwd
breekt er nog iets aan?
Voorhoeve glimlachend „I
wat ik nu doe is ontzettend lei
doe het met erg veel plezier,
tenlands beleid is altijd sinds ik
in Wageningen mijn studie tx
mijn grote interesse geweest
ben ik de buitenland-man va
VVD-fraktie in de Tweede Ki
geworden."
U zou een aardige minister
Buitenlandse Zaken kunnen i
Voorhoeve: ,,Dat weet ik niet.
En ik weet ook niet of de VVD
ooit aan toekomt.
Uw ambities gaan wel uit naai
ministerschap?
Voorhoeve formuleert ove
gen: „Mijn ambities liggen in
richting dat ikeh van een
buitenlands beleid houd. Datv
een leuk onderwerp. Via al
posities kun je een goed bi
lands beleid bevorderen als or
zoeker, als parlementslid, als<
mentator. In feite wordt de stro
in de politiek veel minder be;
door de mensen die aan hel
staan, maar op lange termijn
meer door de mensen die
dachten beter ontwikkelden,
de prioriteiten beter ordenen
mand heeft eens gezegd d;
Engelse wetenschapsman Ke
minister van Economische Z
in wel twintig verschillende la
is geweest."
Kernwapenvrij
Laatste vraagdient volgens
gemeenteraad zich uit te sp
per motie over het al dar
kernwapenvrij houden van
meente?
Voorhoeve: „Kijk, ds
langrijkste vraag is hele
niet of er al dan niet ker
pens in onze gemeente
ons land liggen opgesla
Het gaat erom of er niel
kernwapens op ons
wordt gegooid, en dat d
ons gericht staan, genen
seerd worden, onbruik
worden, door wapens aa
ze kant.
Ik vind het prachtig
een bord met de tekst:
wapenvrije gemeente. Vi
alle gemeenten in Nede
zijn kernwapenvrij. Ma
heel Nederland zo dan vi
dert er niets aan hel
bleem waarmee Europ
Uhm, het probleem wot
leen verschoven. Je km
leus „kernwapenvrije
meente" met evenveel
van een kleine wijziging:
zien, namelijk „kernwi
vrije gemeente".
Op maandag 20 februari om 20.00
uur spreekt in de grote zaal van
't Ros Beyaart, Hamersveldseweg
55 te Leusden-Centrum
Prof. Dr. Ir. J. J. C. Voorhoeve
LID VAN DE TWEEDE KAMER VOOR DE WD
Zijn onderwerp is:
Liberale Vredespolitiek
Belangstellenden met het geeft
niet welke overtuiging zijn van
harte welkom. Er is gelegenheid tot
vragen stellen en diskussie.
it
I
■k
